مقاله کامل برنامه ریزي مدیریت منابع آب کشور با نگاهی به طرح جامع خشکسالی

برنامه ریزی مدیریت منابع آب کشور با نگاهی به طرح جامع خشکسالی
چکیده:
بدون شک خشکی بعنوان یک پدیده آب و هوایی ممکن است هر چند گاهی رخ دهد. شواهد نشان میدهد کهجامعه تمایلی برای برنامه ریزی جهت مقابله با خشکسالی یا پیش بینی آن نداشته است. خشکسالی به دوره ای اززمان اطلاق می شود که عرضه رطوبت در آن زمان در سطح مشخصی کمتر از حد موردانتظار شرایط معمول آب و هوایی باشد.مقاله موردنظر مباحثی همچون شناسایی نشانه های خشکسالی جهت برنامه ریزی موانع عمده برنامهریزی برای خشکسالی و راهکارهای برنامه ریزی را مورد بررسی قرار می دهد. بررسی ادبیات موضوع نشان میدهد که برای مدیریت بلایای طبیعی دو نوع مدیریت ریسک (کاهش اثرات، آمادگی، پیشبینی و هشدار اولیه) و مدیریت بحران (وقوع خشکسالی، ارزیابی اثرات، پاسخ، احیا بازسازی) را میتوان اعمال کرد. در مقاله حاضر برخی مسایل و مشکلات ناشی از خشکسالی های اخیر ایران و محورهای اساسی برای برنامه ریزی و مدیریت مقابله باخشکسالی بررسی شده و با در نظر گرفتن نیازها و مسایل برنامه ریزی در ایران، الگویی برای مطالعات طرح جامع خشکسالی کشور ارایه شده است.
کلید واژه: آب، خشکسالی، مدیریت منابع آب، برنامه ریزی، طرح جامع خشکسالی
مقدمه:
نگرش انسان به آب به فراوانی آن بستگی دارد اگر فراوان باشد از نظر برخی موهبتی الهی تصور می شود که در هر زمان و به هر مقصودی آزادانه می توان از آن بهره مند شد اگر کمیاب باشد به کالایی بس ارزشمند مورد توجهعموم و مساله ای برای ستیزه و حتی جنگ، بین استفاده کنندگان آن
تبدیل می شود. تمدن های گوناگون نسبت به آب، طیفی از نگرش ها بین ان دو کران داشته اند حقیقت تلخی که با آن روبرو هستیم این است که برکات ناشی از آب به یکسان بر جهان ارزانی نگشته اند و از این رو در بسیاری از نقاط جهانی با پدیده خشکسالی روبرو هستیماز ابتدای تاریخ خشکسالی بخشی از تغییرات آب و هوایی محیط ما بوده است و بقاء بشریت گواهی است برظرفیت تحمل پذیری او در چنین پدیده آب ود هوایی اولین گزارشات مربوط به کوششهای بشر برای مبارزه باخشکسالی در داستان حضرت یوسف در انجیل آمده است که در آن فرعون مصر به یوسف مامویت داد تا اولینبرنامه های مبارزه با خشکسالی را تهیه و اجرا کند. شاید از خود بپرسیم ایا پیشرفت در زندگی بشر موجب شده تا با پدیده خشکسالی برخوردی متفاوت با یک حادثه غیر مترقبه داشته باشیم؟ بدون شک خشکی به عنوان یکپدیده آب و هوایی ممکن است هر چند گاهی رخ دهد اما در طول دوره های خشکی گذشته برنامه های موفقیتآمیزی اجرا شده است؟ آیا از بی تدبیری های گذرشته درس آموخته ایم؟ شواهد نشان می دهد که جوامع تمایلیبرای برنامه ریزی جهت مقابله با خشکسالی یا پیش بینی آن نداشته اند. به نظر میر سد همیشه بجای برخوردپیشگیرانه و برنامه ریزی قبلی با خشکسالی اقدام به واکنشهای مقطعی می کنیم و مهم ترین عملی که همه منتظر آن هستیم این است که باید انتظار باران بکشیم خشکسالی به دوره ای از زمان اطلاق می شود که عرصه طوبت در آن زمان در سطح مشخصی کمتر از حد مورد انتظار شرایط معمول آب و هوایی باشد. بطور کلی خشکسالی از دو جزء تشکیل شده است جزء آب و هوایی که منجر به کاهش بارش و آب قابل دسترس می شود و جزء تقاضا برایمصارف آب معمولا دولت ها در برخورد با پدیده خشکسالی عمده فعالیت خود را در جزء دوم یعنی کاهش تقاضا برای
مصرف اب متمرکز می کنند. قبل از هر گونه برنامه ریزی جهت برخورد با خشکسالی باید مشکلات اساسیکه مانع اجراء فعالیت های موردنظر میگردد را شناسایی کرد. تحقیقات انجام شده نشان می دهد که درصد فراوانیوقوع خشکسالی و شدت آن در کشور بسیار بالا بوده که بیشترین فراوانی با 50 درصد متعلق به منطقه بندرعباساست و پس از آن به ترتیب، زابل 7/46 درصد، زاهدان 43 درصد، یزد 42 درصد، ایرانشهر 40 درصد و کرمان 27 درصد قرار دارند که همگی جزء مناطق خشک ایران محسوبمیشوند. به طورکلی مجموع درصد خشکسالیمحاسبه شده در نواحی جنوبی کشور از گستردگی زیادتری برخوردار است و هر چه از بخش های جنوبی و مرکزی کشور فاصله گرفتهمیشود، از شدت و فراوانی خشکسالی ها نیز کاستهمیشود.دلیل این امر، تأثیر سیستمهایپرفشار جنب حارهای است که مقادیر بارندگی بخشهای جنوبی کشور را نسبت به بخشهای شمالی و غربی به طور محسوس کاهش داده و مانع از تأثیر سیستمهای شمالی و غربی به این مناطقمیشود. وقوع خشکسالی ازویژگیهای اصلی آب و هوای ایران محسوبمیشود که هم در قلمرو آب و هوای مرطوب و هم خشک قابلمشاهده است. ویژگی خشکسالی ایران نشانمیدهد که به طور کلی هیچ منطقهای از کشور، از این پدیده در اماننبوده و به نسبت موقعیت طبیعی خود اثرات این پدیده مخرب را تجربهمینماید و بخشهای جنوبی، شرقی ومرکزی کشور به علت نوسان بیشتر در مقادیر بارندگی، از آسیبپذیری بیشتری برخودار هستند.
بر اساس گزارش سازمان ملل متحد ایران طی چهارسال گذشته (1382 به بعد) دچار خشکسالی پیاپی بوده و درسال جاری (1388) وخیم ترین سال را پیش روی دارد.
سال هاست که اغلب سخنرانی ها و خطابه های مرتبط با منابع آب ایران با این جمله ایران با متوسط 250
میلیمتربارندگی از کشورهای خشک و نیمه خشک جهان است آغاز می شود و حدود پنج سال است که اخبار و کمبودآب توسط مسئولان و دست اندرکاران اجرایی گوشزد شده است. با اینحال علیرغم اینکه زمینه های بحران کم آبی در برخی مناطق کشور عینیت یافته هنوز افکار عمومی اهمیت مساله را به خوبی درك نکرده و کماکان پندار زوالناپذیری منابع آب در جامعه جاری می باشد. حتی در آخرین برنامه پیشنهادی وزارت نیرو برای چهار سال آتی نیز خشکسالی به عنوان یک محور مستقل اساسی مورد توجه قرار نگرفته در حالی که توجه به صادرات آب مخصوصا به کشورهای جنوبی به عنوان یک کالای صادراتی استراتژیک به عنوان یکی از محورهای اصلی برنامه در نظر گرفته شده است.
تعریف مفهومی خشکسالی:
تعاریف مفهومی که در قالب اصطلاحاتی کلی بیان می شده به افراد کمک می کند تا مفهوم خشکسالی را دركکنند. بعنوان مثال «خشکسالی عبارت است از یک دوره ممتد کمبود بارش که منجر به صدمه زدن محصولاتزراعی و کاهش عملکرد می شود». تعاریف مفهومی در تبیین سیاستگزاری در زمینه خشکسالی نیز حائز اهمیتاست.

فایل : 10 صفحه

فرمت : Word