مقاله کامل بررسی و مرور حسابداری اکتشاف و استخراج منابع معدنی

بررسی و مرور حسابداری اکتشاف و استخراج منابع معدنی
چکیده
اکتشاف مواد معدنی نقش بسیار مهمی در سرمایهگذاریهای کلان بخش معدن و صنایع معدنی دارد توجه مسئولین وزارت صنایع و معادن و سازمانهای تابعه به این امر در سالهای اخیر موجب آغاز جنبشی در اکتشاف مواد معدنی کشور گردید و بیتردید بخش اکتشاف کشور در حال تجربه و تحولی بزرگ است. که توجه و مراقبت از این جنبش بسیار با اهمیت است. در این راستا توجه به حسابداری منابع معدنی و ایجاد استاندارد در زمینه حسابداری و گزارشگری مالی فعالیتهای اکتشاف و استخراج منابع معدنی، نه تنها امری غیرقابل اجتناب است، بلکه به صورت ضرورتی برای دستیابی به اطلاعاتی شفاف و قابل اتکا در زمینه تمامی درآمدها و هزینه‌های مرتبط با امر اکتشاف و استخراج و همچنین شناسایی داراییهای مرتبط با فعالیتهای حوزه منابع معدنی، درآمده است.لیکن این کاستی هم چنان در مورد استانداردهای بین المللی به دلیل عذم وجود یک استاندارد جامع در مورد تمام جنبه های مربوط به اکتشاف و استخراج منابع معدنی وجود دارد.
واژگان کلیدی:اکتشاف و استخراج منابع معدنی،حسابداری منابع معدنی،استاندارد بین المللی
مقدمه
گزارشگری مالی در صنعت نفت و گاز و به طور کلی در صنایع استخراجی همواره به عنوان یکی از موضوعات بحث برانگیز حسابداری مطرح شده و کانون اختلافنظر نیز کفایت یا عدم کفایت مدل بهای تمام شده تاریخی به منظور تهیه و ارائه اطلاعات سودمند برای استفاده کنندگان صورتهای مالی بوده
است. برای شرکتهای شاغل در صنعت نفت و گاز، با اهمیتترین رویداد ،به جای اینکه شناسایی درآمد فروش نفت و گاز باشد، کشف ذخایر نفت و گاز است. اما مدل بهای تمام شده تاریخی قبل از اینکه ذخایر نفت و گاز کشف گردد، تولید شود و به فروش برسد، اقدامی در مورد اندازه گیری و گزارش این ذخایر نمیکند مسئله مرتبط دیگر این است که مخارج اکتشاف ذخایر نفت و گاز، رابطهی نزدیک با ارزش ذخایر کشف شده ندارد.
منظور از صنایع استخراجی و اکتشافی، شرکتهایی است که به فعالیتهای استخراج منابع نفت و گاز و نیز منابع زیرزمینی ،شامل معدن، میپردازند.
استخراج معادن در پنج مرحله انجام میگیرد: اکتشاف، ارزیابی، آمادهسازی، احداث، تولید.
بیش از تشریح مباحث حسابداری مربوط به فعالیتهای استخراجی در ایران بهتر است آشنایی مختصری با مراحل اکتشاف معدن داشته باشیم.
هر عملیات اکتشاف از دو مرحله اساسی تشکیل شده که این مراحل عبارتند از:
الف) پیجویی (کسب اطلاعات مقدماتی)
در صورت رضایتبخش بودن نتایج حاصل از این مرحله، آغاز عمر یک معدن خواهد بود. هدف اصلی پیجویی، جست و جوو تعیین یک آنومالی، یعنی یک ناهنجاری زمینشناسی با مختصات یک کانسار کانی میباشد.
الف-1) پیجویی زمینشناسی الف-2) پیجوئی ژئوفیزیکی، ژئوشیمیایی ب) اکتشاف
اگر هدف پیجویی تعیین محل ناهنجاری مربوط به کانسار کانی باشد. هدف اکتشاف تعیین حدود و ارزیابی آنهاست.
برای آشنایی با مخارجی که در عملیات استخراج رخ میدهد. مخارج مربوط به تمام فعالیتهای استخراجی یک شرکت تولیدکننده نفت را عنوان کردهایم.
1)مخارج بدست آوردن حق بهرهبرداری از منطقه عملیاتی، که عبارتست از خرید یا اجاره محل عملیات حفاری.
2) مخارج اکتشاف، این مخارج مربوط به مخارج کشف چاه میباشد که به 5 بخش تقسیم میشود:
1 -2) مخارج نقشهکشی
2 -2) مخارج نگهداری زمین
3 -2) مخارج چاه آزمایشی
4 -2) مخارج تجهیز و حفر چاه‌های اکتشافی
5 -2) مخارج حفاری چاه‌های آزمایشی اکتشافی
3) مخارج حفاری: عبارتست از مخارجی که قبل و بعد از زدن دکل حفاری انجام میشود، که به ترتیب عبارتند از:
1 -3) مخارج حفاری نامشهود
2 -3) مخارج حفاری مشهود
4)مراحل دسترسی به نفت: عبارتست از مخارجی که در طی مراحل مختلف حفاری صرف میشود.
5) مخارج توسعه: عبارتست از مخارجی که صرف توسعه و تجهیز میدان نفتی میشود.
6) مخارج استخراج: عبارتست از کلیه مخارجی که جهت تولید نفت استخراج شده صورت میگیرد. از قبیل انتقال به پالایشگاه و غیره.
به طور کلی میتوان گفت، اختلافنظر روشهای حسابداری در مورد فعالیتهای استخراج در واقع این موضوع است که
کدامین از این مخارج باید تحت عنوان دارایی شناسایی شده و کدامین باید به هزینه دورهای که در آن رخ داده است منظور گردد.
کانون اختلافنظر هم مخارج اکتشاف میباشد.
حسابداری نفت و گاز
دو روش مطرح در حسابداری نفت و گاز عبارتند از:
1) بهای تمام شده کامل (Full cost)
2)کوششهای موفق(SuccessFul Cost)
تفاوتهای مفهومی روش بهای تمام شده کامل با روش کوششهای موفق
1) تفاوت در نحوه تعریف مرکز هزینه: تفاوت اصلی این دو روش، اندازه مرکز هزینهای است که برای تصمیمگیریهای مربوط به تلقی مخارج اکتشافی به عنوان دارایی یا به عنوان هزینه مورد استفاده قرار میگیرد.
در به کارگیری روش کوششهای موفق کوچکترین مرکز هزینه میتواند یک ملک (در تملک استیجاری) یا یک میدان نفتی باشد.
در به کارگیری روش بهای تمام شده کامل بزرگترین مرکز هزینه میتواند یک کشور یا حتی یک قاره باشد.
2) نحوه برخورد با هزینه‌های اکتشافی
در روش بهای تمام شده کامل تمامی مخارج کشف ذخایر نفت و گاز صرفنظر از موفقیت یا عدم موفقیت در یک محل خاص، سرمایهای محسوب میشود. منطق زیربنای این روش، ماهیت احتمالی فعالیتهای اکتشافی است. زیرا برای دستیابی به ذخایر در یک منطقه ممکن است حفر تعدادی زیاد چاه اکتشافی لزومت داشته باشد. اما در روش کوششهایی موفق
تنها مخارج اکتشافی که منتج به کشف چاه‌های قابل استخراج شده است سرمایهای محسوب میشود و سایر مخارج اکتشاف که منتج به نتیجهای شده است بلادرنگ به هزینه منظور میگردد.
وضعیت اکتشاف و استخراج منابع معدنی در ایران
عدم سرمایه گذاری در زمینه اکتشاف چه از طرف دولت و چه از طرف بخش خصوصی علت اصلی «در حاشیه بودن بخش معدن» را نمایان میکند و این امر موجب شده ایران با وجود 9667 معدن و تنوع بیش از 97 نوع ماده معدنی ،هیچگاه همگام با دیگر کشورهای برتر معدنخیز نباشد و نتواند جایگاه واقعی بخش معدن را در اقتصاد احیا کند.
با توجه به اینکه ایران یکی از کشورهای معدنخیز دنیا محسوب میشود، سرمایهگذاریهای صورت گرفته در بخش اکتشافات معدنی پاسخگو نیست. این در حالی است که یکی از سیاستهای کلان وزارت صنعت، معدن و تجارت، توسعه سرمایه گذاری در فعالیتهای اکتشافی است.
در راستای توسعه اکتشافات معدنی مرزی و کمتر توسعه یافته نیز اقداماتی همچون توسعه اکتشافات در ناحیه سنگان به میزان 11 هزار و 577 کیلو مترمربع با اعتبار 2/13 میلیارد تومان در نوار مرزی به عرض 27km از چابهار تا خراسان رضوی آغاز شده است.
مجموع هزینه‌های اکتشافی سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی و شرکتهای تحت پوشش در سال گذشته بالغ بر 66 میلیارد تومان بوده که نسبت به دوره مشابه به سال قبل با رشد 137 درصدی همراه شده است حجم حفاریهای اکتشافی نیز در سال گذشته در حدود 174 هزار متر است که نسبت به سال قبلش 3% افزایش یافته است.
وضعیت حسابداری صنایع استخراجی در ایران
در ایران تاکنون استاندارد حسابداری در زمینه صنایع استخراجی تدوین نشده است و صورتهای مالی شرکتهای مربوطه در ایران با استانداردهای موجود تهیه و تنظیم میشود.
از جمله دلایلی که میتوان برای نبود استاندارد در این زمینه عنوان کرد:
دولتی بودن مالکیت معادن به ویژه صنعت نفت و گاز در ایران
کوچک بودن این صنایع در ایران نسبت به کشورهایی مانند استرالیا، کانادا، آمریکا، آفریقای جنوبی
تدوین استاندارد حسابداری صنایع استخراجی در ایران تاریخچه
در اواسط دهه 1367، پروژهای با عنوان حسابداری صنایع استخراجی در مدیریت تدوین استانداردهای حسابداری مطرح شد .هدف اولیه پروژه تدوین استانداردی هماهنگ با استاندارد بینالمللی گزارشگری مالی شماره 6 با عنوان اکتشاف و ارزیابی استخراجی و بومیسازی آن با توجه به شرایط ایران بود. کار تدوین بیشنویس مربوط در اواخر 1366 به پایان رسید اما بررسی و تحقیقات انجام شده توسط مدیریت تدوین استانداردها مانع از تصویب نهایی آن پیشنویسی گردید. دو دلیل اصلی محققان تدوین استانداردها عبارت بودند از:
الف- بیشنویسی تهیه شده تنها مراحل اکتشاف و ارزیابی منابع استخراجی را در برمیگیرد و درباره مسائل چالش برانگیز پس از آن رهنمودی ارائه نمیدهد. این در حالی است که ثبات رویه ای میان شرکتهای معدنی و فعالان صنعت نفت و گاز در ایران به چشم نمیخورد و تدوین استانداردی جامع ضروری بود.
ب- هیئت تدوین استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی اعلام کرد که در حال تکمیل پروژه صنایع استخراجی است و به زودی استانداردی جامع که تمامی مراحل از اکتشاف تا بهرهبرداری و پاکسازی نهایی معدن را در برگیرد منتشر خواهد شد.
به دلایل نقص، انتشار بیشنویس به تعویق افتاد. با اینحال کارهای تحقیقاتی در این زمینه ادامه یافت و منبعی غنی از تحقیقات مرتبط شکل گرفت که هنوز در حال کاملتر شدن است .
در سال 2711 هیئت تدوین استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی اعلام کرد که پروژه صنایع استخراجی را به تعویق انداخته است. این موضوع سبب شد که کمیته تدوین استانداردها شیوه پیشبرد پروژه صنایع استخراجی را تغییر دهد و سوذمندی استانداردهای حسابداری آمریکا برای صنایع استخراجی در ایران را مدنظر قرار دهد.
خلاصه پروژه
هدف این پروژه مشخص نمودن نحوه عمل حسابداری مبادلات و رویدادهای مرتبط با عملیات صنایع استخراجی و نحوه ارائه و افشای اطلاعات مربوط به آن است.
عمده مسائل و چالشهای حسابداری مربوط به مرحله اکتشاف و ارزیابی معادن است. در این مرحله مخارجی تحمل میشود. اما هنوز مشخص نیست که معدن یا چاه نفت و گاز مورد نظر از نظر امکانپذیری فنی و توجیه اقتصادی قابل استخراج است یا خیر .بنابراین در میان صاحبنظران در مورد نحوه برخورد با این مخارج اختلافنظرهایی وجود دارد. استاندارد بینالمللی شماره 6 نحوه برخورد با این مخارج را مشخص کرده است.
استاندارد بینالمللی گزارشگری شماره 6 درباره حسابداری و گزارشگری مالی مراحل آمادهسازی احداث و تولید سکوت کرده
است. اما استانداردهای حسابداری آمریکا رهنمود مشخصی برای کل فرآیند استخراجی ارائه کرده‌اند.
وضعیت حسابداری صنایع استخراجی در آمریکا
حسابداری و گزارشگری مالی در صنعت نفت و گاز برای مدتی طولانی مورد مطالعه تدوینکنندگان استانداردهای حسابداری بوده است. مثلاً یکی از صاحبنظران حسابداری اظهار داشته است:
در تاریخچه حسابداری، هیچگاه انتخاب یک روش حسابداری از بین روشهای پذیرفته شده، به اندازه انتخاب بین روشهای بهای تمام شده کامل وکوشش های موفق جلب توجه نکرده است.)9791,Yuji)
جدول شماره 1 تاریخچه تدوین استانداردهای مربوط به حسابداری نفت و گاز را ارائه میدهد:
جدول 1 -تاریخچه تدوین استانداردهای مربوط به حسابداری نفت و گاز
جدول شماره 2 تحقیقات انجام شده به درخواست FASB را نمایش می دهد:
جدول 2 – تحقیقات انجام شده به درخواست FASB
در صنعت نفت و گاز باور عمومی بر این است که رویداد با اهمیت، کشف ذخایر نفت و گاز میباشد FASB نیز روشی را که کانون توجه آن کشف ذخایر میباشد را بررسی کرد اما نپذیرفت. روش حسابداری ارزش اکتشاف تشابه زیادی با روش حسابداری شناخت ذخایر )توصیه شده توسط SEC) دارد. اگرچه روشهای کاربردی متفاوتی در مورد حسابداری ارزش اکتشاف وجود دارد. اما نکته اصلی آن، این مسئله است که نفت و گاز هنگام کشف شدن بر مبنای ارزش برآوردی آن ثبت میشود. در این روش ارزش اکتشاف به عنوان درآمد حاصل از فعالیتهای اکتشافی و همچنین به عنوان موجودی برای
فعالیتهای تولیدی آتی ثبت میگردد. هنگامیکه ذخایر به فروش میرسد موجودی نیز به حساب سود و زیان منظور میشود.
FASB روشی حسابداری ارزش اکتشاف را به دلیل فقدان قابلیت اعتماد در فرآیند اندازه گیری نپذیرفت در سال 1796 میلادی ،کمیسیون اوراق بهادار، به کارگیری روش حسابداری شناخت ذخایر را به مدت 3 سال آزمایشی توصیه کرد.
در تحقیقات متعددی که دربارهی روش حسابداری شناخت ذخایر به عمل آمده آشکار شده است که افزایش نسبی مربوط بودن اطلاعات حاصل از به کارگیری این روش در مقابل از دست رفتن ویژگی قابلیت اعتماد اطلاعات به شکل قابل ملاحظه، توجیهپذیر نیست.
کمیسیون اوراق بهادار در سال 1761 میلادی اعلام کرد که روش حسابداری شناخت ذخایر را به عنوان روش بالقوه که منتج به انعکاس اطلاعات در صورتهای مالی اساسی شود، نمیشناسد.
هیأت استانداردهای حسابداری مالی سرانجام در سال 1762 اقدام به انتشار استاندارد شماره 67 تحت عنوان افشا درباره فعالیت‌های نفت و گاز کرد.
علیرغم بحثهای مفصل سالهای 1796 تا 1762 میلادی و قبول استانداردهای شماره 25 و 67 هیأت استانداردهای حسابداری مالی، در سال 1766 مجدداً کمیسیون اوراق بهادار آمریکا حذف روش بهای تمام شده کامل را توصیه کرد دلایل ارائه شده نیز مربوط به یکنواختی روشها و تکرار مطالب FAS#19 بوده اما دلیل اصلی این تغییر موضع بار دیگر تأثیر عوامل سیاسی و استانداردهای حسابداری در جامعه حرفه ای آمریکا بوده است.
وضعیت تدوین استاندارد بینالمللی استخراج معادن
سازمان پیشین هیئت، کمیته استانداردهای بینالمللی حسابداری در سال 1776 کمیتهای برای هدایت و راهبردی کارهای ابتدایی در مورد حسابداری و گزارشگری مالی شرکتهایی که در فعالیتهای استخراجی دست دارند، را ایجاد کرد. در نوامبر 2777 کمیته مقالهای را با عنوان صنعت استخراج منتشر کرد. اگر چه هیئت به اهمیت حسابداری در مورد فعالیتهای استخراجی به طور کلی پی برده بود، در سپتامبر 2772 به این نتیجه رسید که بررسیهای جزئی مورد نیاز این پروژه و به دست آوردن قدرت لازم برای اجرا و عهدهدار شدن وظایف عادی بر عهده هیئت در مورد انجام تغییرات تا قبل از انطباق بسیاری از واحدهای تجاری با IFRS در 2775، عملی و امکانپذیر نیست.
اهداف هیئت برای این مرحله از پروه فعالیتهای استخراجی
ایجاد بهبود محدودی در حسابداری فعالیتهای اکتشاف و ارزیابی، بدون نیاز به تغییر عمدهای که امکان نقض آن در زمان مرور کلی هیئت بر مخارج حسابداری واحدهای تجاری که در فعالیتهای استخراج دست دارند، وجود داشته باشد.
نیاز واحدهای تجاری که در اکتشاف و ارزیابی منابع معدنی دست دارند برای افشاء اطلاعات درباره دارایی های اکتشاف و ارزیابی.
چگونگی شناسایی کاهش ارزش دارایی اکتشاف و ارزیابی.
دامنه کاربرد 6IFRS به طور عمد محدود شده است واحدهای تجاری باید برای تمام مخارج اکتشاف و ارزیابی که اتفاق میافتد براساس 6IFRS عمل کنند، اما این استاندارد سایر جنبه‌های حسابداری فعالیتهای استخراج منابع معدنی را شامل نمیشود.

فایل : 14 صفحه

فرمت : Word