مقاله کامل بررسی تأثير مصرف گياهان دارویی بر سبک زندگی سالم

بررسی تأثير مصرف گياهان دارویی بر سبک زندگی سالم
نام نویسنده مسئول:
سيد محمدرضا سلطانی مقدس
چکيده
استفاده از گیاهان دارویی جایگاه بسیار مهمی در سیستمهای بهداشتی و درمانی در سراسر دنیا دارد. این گیاهان، به اشکال مختلف مانند گیاه تازه، خشک یا پودر شده، دم کرده، جوشانده، شربت، روغن های گیاهی و اسانس های فرآوری شده مصرف می گردد. گیاهان دارویی به لحاظ آنکه از جنس طبیعت بوده و تناسب بیشتری با بدن انسان دارند، کاربردهای وسیعی در پزشکی داشته و دارند. آنچه تفاوت بارز داروهای شیمیایی و گیاهی را نشان می دهد، مدت زمان مصرف، نحوه استفاده، غلظت دارو ودربرخی موارد عوارض جانبی آن است. چنانچه افراد در دورانهای مختلف زندگی خود از روش های سالم و طبیعی استفاده کنند، می توان گفت تا حد بسیار بالایی از ابتلا به بیماری ها و اختلالات جسمانی و روانی مصون خواهند ماند. شیوه زندگی پدیده ای چند وجهی است که تمام جنبه های زندگی روزمره شامل خواب، غذا، بهداشت، اداب و رسوم، کار، سرگرمی، روابط اجتماعی، طرز تفکر، رفتار، احساسات و عواطف را دربر میگیرد لذا برای تأمین سلامت یک جامعه، یکی از مهمترین عوامل، مدیریت و بهبود سبک زندگی است. برای ارتقای سطح سلامت افراد جامعه و بهبود سبک زندگی آنها، توجه و همکاری سازمانهای مختلف شامل کشاورزی، بهداشت و نیز شهرداری ها امری ضروری است. ارائه اطلاعات کافی در خصوص روش های بهبود سبک زندگی و نتایج بی توجهی به این مسئله همچنین شناساندن گونه های گیاهی دارویی و خواص درمانی وعوارض جانبی آنهاو نیز برگزاری کارگاه ها و کلاس
های آموزشی برای ترویج استفاده از گیاهان دارویی توصیه می گردد.
واژگان کليدي: سبک زندگی سالم، گیاهان دارویی، سلامت، شیوه های درمانی.
مقدمه
سلامت افراد جامعه یکی از عوامل اصلی پویایی، رشد و توسعه آن جامعه بوده و به همین علت است که ارتقاء سطح سلامت جامعه از اهداف اصلی حوزه نظام سلامت هر کشوری می باشد. طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، سبک زندگی ترکیبی از الگوهای رفتاری و عادات فردی در سراسر زندگی شامل تغذیه تحرک بدنی، استرس، مصرف دخانیات و کیفیت خواب است که در پی اجتماعی شدن بوجود امده است. شیوه زندگی پدیده ای چند وجهی است که تمام جنبه های زندگی روزمره، خواب، غذا، بهداشت، اداب و رسوم، کار، سرگرمی، وقت گذرانی، روابط اجتماعی، طرز تفکر، رفتار، احساسات و عواطف می باشد. در همین راستا و برای تأمین سلامت جامعه، یکی از مهمترین عوامل، غذای سالم و مطمئن است. سلامت عموماً می تواند به عنوان یکی از مهمترین ارکان زندگی محسوب شود. از سوی دیگر، از آنجا که برآیند فعالیتهای مرتبط با صنعت گیاهان دارویی در راستای حفظ و ارتقاء سلامت همه اقشار جامعه قرار میگیرد، توجه به اهمیت گیاهان دارویی کاربردی، تعیین گونه های مختلف، میزان مصرف و مناطق عرضه کننده به عنوان اصلی ترین عوامل در بازار گیاهان دارویی، میتواند در اولویت برنامه ریزان و سیاستگذاران صنعت دارویی کشور قرار گیرد تا با برنامه ریزی مناسب علمی شاهد اصلاح فرهنگ تولید و مصرف گیاهان دارویی و از همه مهمتر ارتقاء سبک زندگی سالم در کشور باشیم.
اهميت گياهان دارویی در سلامت سبک زندگی
از گذشته تا کنون، انسان ها برای درمان و پیشگیری از ناراحتی ها و اختلالات از روش های سنتی و گیاهان دارویی استفاده می کردند و برای مدت طولانی این گیاهان دارویی بودند که جان انسان ها را در مقابل بلایا و امراض گوناگون کشنده حفظ می کردند. امروزه نیز استفاده از گیاهان دارویی جایگاه بسیار مهمی در سیستم بهداشت و درمان دارد. طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی، گیاهان دارویی به گیاهانی گفته می شود که تمام یا بخشی از آن، حاوی مواد موثری باشد که به دور از طی کردن مراحل ساخت صنعتی، بتواند تاثیرات درمانی مفیدی برای بدن داشته باشد و با تنظیم فعالیت دستگاه های مختلف بدن به درمان بیماری ها کمک کند. گیاهان دارویی به اشکال مختلف مانند گیاه تازه، خشک یا پودر شده، دم نوش، جوشانده، شربت، روغن های گیاهی و اسانس های فرآوری شده مصرف می شود (فروتن، 1390 : 2).
با شناسایی هرچه بیشتر گونه های جدید گیاهان دارویی، هر ساله افراد زیادی به استفاده از این منابع روی می آورند، چرا که عقیده دارند گیاهان دارویی فاقد هر گونه عوارض جانبی است. گیاهان دارویی به لحاظ آنکه از جنس طبیعت بوده و تناسب بیشتری با بدن انسان دارند، کاربردهای وسیعی در پزشکی داشته و دارند. آنچه تفاوت بارز داروهای شیمیایی و گیاهی را نشان می دهد، مدت زمان مصرف، نحوه استفاده، غلظت دارو و عوارض جانبی آن است. واقعیت این است که عوارض جانبی بسیار زیاد داروهای شیمیایی و هزینه تامین آنها در گرایش مردم به طب گیاهی بی تاثیر نبوده است. در قرن اخیر پیشرفت های عمده ای در بهره گیری از گیاهان دارویی صورت گرفته است و آزمایشگاه های مجهزی در سراسر دنیا برای بررسی اثرات این داروها به کار مشغول اند. اما باید به خاطر داشت که گرچه تمایل
به استفاده از چنین رستنی هایی در طول چند دهه اخیر بیشتر شده است، اما عوارض ناشناخته آن، تهدیدی جدی برای مصرف خودسرانه و بیش از حد مجاز آنها محسوب می شود.
باید تاکید کرد که هر چند گیاهان دارویی چون از دل طبیعت بدست می آیند، به طبع انسان نزدیک و سازگارتر هستند، اما باید در مصرف آنها احتیاط کرد. به عنوان مثال، هر چند نعناع، آویشن، زردچوبه و فلفل گیاهان دارویی هستند که بطور معمول در رژیم غذایی مورد استفاده قرار می گیرند و تجربه نیز نشان داده است که مصرف آنها عارضه زیادی به دنبال ندارد، اما با این حال هستند گیاهانی که نه تنها شناخت کافی از آنها نداریم، بلکه تجربه ای هم در رابطه با مصرف طولانی مدت آنها در دست نیست؛ بنابراین احتیاط اولین شرط لازم هنگام استفاده از چنین ترکیب هایی است. ناراحتی های گوارشی، خستگی، بی خوابی و مسمومیت کبدی از جمله عوارضی است که ممکن است مربوط به مصرف خودسرانه و بی رویه داروهای گیاهی باشد. به طور کلی چنانچه افراد در سبک زندگی خود از روش های سالم و ارزشمند استفاده کنند، می توان گفت تا حد بسیار بالایی از ابتلا به بیماری ها و اختلالات جسمانی و روانی مصون خواهند ماند. در شرایط کنونی، وجود اقلیم متنوع، اراضی مستعد، افزایش مصرف بازار داخلی و و جود بازار مصرف در کشورهای آسیایی و نیز گسترش بیماری ها به دلایل عادات ناپسند غذایی و رفتاری نظیر مصرف دخانیات و الکل، کم تحرکی، خوردن غذاهای چرب و پرکالری به صورت روزانه، مصرف خودسرانه داروهای شیمیایی و. . از جمله دلایل مهم پرداختن به اصلاح و بهبود سبک زندگی است که استفاده از گیاهان دارویی در بهبود سبک زندگی و کاهش ابتلا به اختلالات روانی و جسمانی موثر است (حاجی حیدری و همکاران، 1390: 87).
تاریخچه کاربرد گياهان دارویی در سلامت
استفاده گسترده از گیاهان دارویی به هزاران سال قبل و دستنوشته های بقراط، جالینوس و کتابهای دیوسکوریدوس و پلینیوس وابن سینا برمی گردد و از این علوم برای نجات جان انسانها بهره می بردند. اولین راهنمای گیاهی به 5 هزار سال پیش و دوران سومریان بر میگردد، که گیاهانی مانند هوم و زیره و آویشن را برای سلامتی مصرف میکردند. طب یونانیان که وامدار روشهای طبابت آسیاییها و مصریها است در اولین هزارة قبل از میلاد آغاز شد. پس از آن این علم، به غرب پیشروی کرد و رومیان را تحت تاثیر قرار داد. از جمله مهم ترین مناطقی که این علم به طور گسترده بدان پرداخت، مناطق شرقی دریای اژه و سواحل آسیای صغیر یعنی محل تلاقی فرهنگ یونانی و شرقی بود. کتاب «گیاهان» یا «الحشایش» یکی از مهمترین ترجمههای این منابع است که در واقع همان ترجمه دِ ماتریا مدیکای دیوسکوریدوس است و از آن زمان و حتی تا همین اواخر به عنوان طب سنتی همیشه مورد استفاده قرار میگرفت. زکریای رازی (313-250 هق) کتابی جامع به صورت دایره المعارف در رابطه با درمان شناسی تحت عنوان الحاوی نگاشت؛ همچنین کتاب خلاصه پزشکی، به نام المنصوری و کتاب دیگری به نام منافع الاغذیه و دفع مضارها را نوشت. این کتابها و بقیه آثار او، مخزن و مرجع مهم اطلاعات گیاهشناختی برای نسلهای متمادی در شرق و غرب بودهاست. پزشک نامور بوعلی سینا (سالهای 359 تا 416 ه. ش)811 داروی گیاهی و معدنی را در کتاب قانون همراه با اثرات آنها بر بدن انسان شرح دادهاست. برخی از این گیاهان ریشه هندی، تبتی چینی یا کلاً شرقی داشتهاند (عباسی قراچه نرلو و پهلوان شریف، 1396: 284-283).
گياهان دارویی
گیاهانی که یک یا چند بخش از اندام های آنان دارای ماده موثر درمانی باشد را گیاهان دارویی می نامند. این ماده حدود 1% وزن خشک آن گیاه را تشکیل می دهد و از لحاظ درمانی و دارویی دارای خواص موثری است. انسانهای اولیه می دانستند که چه در سلامتی و چه در بیماری به طبیعت وابسته هستند. اساس درمان بر اساس غریزه و تجربه و با استفاده از گیاهان، قسمت هایی از بدن جانوران و مواد معدنی بود که در رژیم غذایی استفاده نمیشد. شواهد استفاده از درمان گیاهی توسط انسان به 60. 000 سال پیش بر میگردد. محققان در سال 1960 در غاری در کشور عراق آرامگاهی را یافتند که در اطراف استخوانهای جسد گردههای گیاهی به تعداد زیاد وجود داشت که دال بر استفاده عمدی از آنها بوده است. در طب قدیم، داروها به طور عمده از گیاه بدست می آمد. به طور مثال می توان به تولد رستم در شاهنامه اشاره کرد که موبد پزشک، از کوبیدن گیاهانی مخصوص و مخلوط نمودن آن ها با شیر، مرهمی درست کرد تا زخم عمل رودابه مادر رستم، بهبود یابد. توصیه موبد به هنگام استفاده از این مرهم آن بود که این دارو را در سایه استفاده کند، تا نور خورشید باعث زوال آن نگردد. چیزی که امروزه نیز در نگهداری و استفاده داروها همواره مورد تاکید است. شناخت مواد دارویی مورد استفاده مصریان قدیم از روی پاپیروسهای مقدسی که از آنان به جای ماندهاست، میسر میباشد. با ارزشترین این پاپیروسها «پاپیروس اسمیت» است. مصریان تقریباً از همه قسمتهای گیاه استفاده میکردند. طب بابل توسط الواح کوچکی که نام داروها را به خط میخی روی آنها نوشتهاند بر جای ماندهاست. عناصری که آنها بکار میبردند اساساً ریشه گیاهی داشتهاست. بابلی ها بر خلاف مصریان، در دستور استفاده از گیاهان برای ساخت دارو، به مقدار، وزن و
حالت آنها اشاره ای نکرده اند. در هند قدیم، داروها مجموعا به دو دسته عمده تقسیم می شدند؛ یک گروهی از داروها که قی اور بودند و نیز به عنوان مسهل و ملین به کار می رفتند و گروه دیگر، مسکن ها بودند. در کنار طب سوزنی که در چین اختراع شده، مهمترین قسمت طب سنتی چین علم داروهای گیاهی بودهاست. یک رساله داروسازی به نام پن تسائو کانگ مو (Pen Ts’ao Kang Mu) در سال 1597 تکمیل و منتشر شد. این رساله 8160 نسخه دارد که بر 1871 ماده که عموماً ریشه گیاهی دارند متکی است (نورحسینی و همکاران، 1396: 76).
تفاوت بين گياهان دارویی با داروهاي گياهی
اصطلاح گیاهان دارویی با داروهای گیاهی متفاوت است. اغلب فکر میکنند که این دو یکی هستند در حالی که چنین نیست. گیاهان دارویی شامل بخشهایی از یک گیاه است که به واسطه دارا بودن خواص دارویی، پس از خشکاندن، بدون ایجاد هرگونه تغییری در مغازهها و عطاریها به فروش میرسد. این نوع از گیاهان مانند زیره، رازیانه، سنبل الطیب و هل و دارچین خواص درمانی برای اختلالات جسمی دارند که کم و بیش برخی از خواص این گیاهان به ثبت رسیده است. اما داروهای گیاهی حاصل تبدیل برخی گیاهان به دارو در کارخانههای داروسازی و طی فرایندی خاص و استریل هستند. با این توضیحات و ذکر تفاوت گیاهان دارویی و داروهای گیاهی باید گفت که عطاریها مخصوصا در دوران گذشته گیاهان دارویی را بفروش می رسانند ، گیاهانی که تعداد شان مشخص است و طی سالیان دراز فواید و بی عارضه یا کم عارضه بودن شان به اثبات رسیدهاست. مسلم است که مصرف بیرویه و بیش از حد نیاز هر نوع خوراکی اعم از گیاهی یا شیمیایی میتواند برای بدن ضرر داشته باشد(حاجی حیدری و همکاران، 1397: 67).
سبک زندگی
شیوه زندگی پدیده ای چند وجهی است که تمام جنبه های زندگی روزمره، خواب، غذا، بهداشت، اداب و رسوم، کار، بازی، سرگرمی، وقت گذرانی، روابط اجماعی، طرز تفکر، رفتار، احساسات و عواطف می باشد. در همین راستا و برای تأمین سلامت جامعه، یکی از مهمترین عوامل، غذای سالم و مطمئن است. سلامت عموماً می تواند به عنوان یکی از مهمترین ارکان زندگی محسوب شود. عوامل اصلی تعیین کنندهی نابرابریها در سلامت به طور کلّیّ تحت تأثیر شرایط مادی، سبک های زندگی و رفتارهای طبقات اجتماعی قرار دارند که تفاوت هایی در زمینهی قرار گرفتن در معرض شرایط بیماری زا و نیز مقاومت در برابر بیماری در بین طبقات اجتماعی ایجاد می کنند. سبک زندگی سالم عملکرد ذهنی و روانی انسان را بهبود بخشیده و موجب ارتقای سلامت روان و بهبود کیفیت زندگی انسان می شود (منصوری و همکاران، 1397: 67).
سبک زندگی هر فرد متأثّر از دو عامل عمدهی شخصیّت فرد و ویژگی های محیط است. این ویژگی ها به طرق مختلفی بر سبک زندگی افراد اثر می گذارند؛ برای مثال، افراد درونگرا و برونگرا سبک های متفاوتی در زندگی دارند. امّا عامل مهمّی که می تواند در سراسر عمر بر سبک زندگی افراد اثر بگذارد، ویژگی ها و شرایط محیطی است. در نظریّهی بوردیو سبک زندگی که شامل اعمال طبقه بندی شده و طبقهبندی کنندهی فرد در عرصه هایی چون تقسیم ساعات شبانه روز، نوع تفریحات و ورزش، الگو و شیوهی تغذیه، شیوه های معاشرت، اثاثیه و خانه، آداب سخن گفتن و راه رفتن است، در واقع عینیّت یافته و تجسّم یافتهی ترجیحات افراد است؛ به عبارت دیگر، سبک های زندگی، شیوه های مصرف عاملان
اجتماعیای است که دارای رتبهبندی های مختلفی از جهت شأن و مشروعیّت اجتماعی هستند (شعیری،76 : 1397)
عوامل موثر بر تهدید سلامت سبک زندگی
سبک زندگی افراد و شیوه ها و عادات رفتاری و غذایی آنها تاثیراتی زیادی بر میزان سلامت تن و روان انها دارد که برخی از مهم ترین عوامل سوء مدیریت شیوه زندگی افراد به شرح زیر است:
خانه نشینی و عدم تحرک
مشکلات مالی و درآمدی
مصرف غذاهای پرکالری
عدم بروز احساسات
تسلیم شدن و عدم ریسک پذیری
بی توجهی به بهداشت و رفتارهای پرخطر (منصوری و همکاران، 1397 : 67).
غذاداروها و تاثير آن ها بر سلامت سبک زندگی
اصطلاح غذادارو را می توان به محصولاتی که از غذا جداسازی یا خالص سازی شده و به صورت دارو عرضه می شوند و فواید فیزیولوژیکی دارند؛ اطلاق کرد. این ویژگیعلاوه بر ارائه سلامتی، منجر به درمان و پیشگیری از بیماری های خاص می شود. با پیشرفت در پارامترهای تعیین کننده کیفی و کمی، نیاز به این محصولات تا حد زیادی تقویت شده است. غذاداروها به عنوان محصولات بهداشتی سودمند به دست آمده از صنایع مختلف مانند صنایع غذایی، گیاهی و دارویی تولید شده اند. اهمیت این محصولات با درمان بسیاری از اختلالات مانند سرطان، مشکلات متابولیک، سرماخوردگی و سرفه، افسردگی، بیماری قلبی عروقی، تخلیه دستگاه گوارش و تاخیر در تخلیه دستگاه گوارش و بسیاری از بیماری های دیگر مرتبط است. ارزش بازار مصرف غذاداروها درسال 2009 حدود 27 میلیارد یورو برآورد شده و انتظار می رود ارزش
بازار آن درسال 2011 به40. 1میلیارد دلار برسد. غذا امکان توانایی در پیشگیری از بیماری یا درمان امراض را دارد و این باور از چند قرنپیش توسط نیاکان ما اعلام شده است. تمام این نمونه ها به وضوح نیاز به یک رژیم غذایی سالماز اجزای گیاهی با توان بالقوه را توضیح می دهد. در یک نظرسنجی در انگلستان، آلمان و فرانسهنتیجه گرفتند که رژیم غذاییتاثیربالایی برای سلامت جسم و ذهن نسبت به ورزش یا عوامل ژنتیکی دارد. یافته های فوق الذکر موجب هدایت تحقیقات و کشف دوباره مواد مغذی به عنوان غذادارو گردیده است. محققان در 20 سال گذشته نتیجه گرفته اند که رژیم غذایی بر پایه گیاهان دارویی نقش کلیدی در پیشگیری از بیماری های مزمن آترواسکلروز و سرطان ایفا می کند. موفقیت قابل اعتماد در جداسازی اجزای مواد غذایی دقیقا با کمک تحقیقات بالینی و آزمایشگاهی مناسب برای تأیید اثربخشی آنها حاصل شده است.
علاوه بر این، برخی مکمل های غذایی نیز وجود دارد که باعث افزایش رژیم غذایی می شود و حاوی ویتامین ها، مواد معدنی یا کنسانتره و متابولیت یا عصارهاست. همه اینفراورده های غذایی طبقه بندی شده، گیاهان ومنابع بسیار ضروری اند و به عنوان دارایی های تغذیه ای و دارویی شناخته شده اند. در سال های اخیر، اختلالات مربوط به رژیم غذایی و شیوه زندگی به یک مسأله اصلی برای مراقبت های بهداشتی تبدیل شده است. افزایش توجه و آگاهی در میان افراد برای مراقبت های بهداشتی همراه با دسترسی به روش های پیچیده برای تعیین سطح تغذیه رژیم غذایی ارزش مطالعه دارد. این را می توان از مطالعات مختلفی که غذاداروها را برای درمان بیولوژیک غیر اختصاصی و درمان و پیشگیری از بیماری های مختلف فراهم می کنند بررسی کرد. برای شناخت کاربردهای مواد غذایی به طبقه بندی

فایل : 20 صفحه

فرمت : Word