مقاله کامل بررسي چالش هاي آموزش مجازي و كرونا

بررسی چالش های آموزش مجازی و كرونا
چكیده
هدف از بررسی پیش رو بررسی چالشها و مشكلات تدریس فضای مجازی در ایام شیوع ویروس كرونا از دیدگاه معلمان میباشد، روش بررسی پیش رو به صورت مطالعه كتابخانه ای است. آموزش از طریق رسانه‌های الكترونیكییك نیاز در جهت گسترش افزایش بهره وری در یادگیری است با ظهور فناوریهای جدیدی همچون رایانه، اینترنت، شبكه های اجتماعی و…، جوامع بشری با چالشهای جدید و جدی در همه عرصه‌های آموزشی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، رو به رو شدهاند. كه باتوجه به پیشرفتهای چشمگیر در عرصه‌های علمی و فناوری و دسترسی میلیونها كاربر در تمام جهان به رسانه‌های الكترونیكی مجازی باعث شده است كه این رسانه‌ها به دلیل كاركردها و تعاملات گسترده خود مورد توجه افراد زیادی قرار بگیرند و با گسترش مرزهای دانش و فناوری و همچنین افزایش تقاضای آموزشی، شیوه‌های سنتی، پاسخگوی نیازهای روزافزون بشر نمیباشد و به طور حتم آموزشهای مجازی و یادگیریهای الكترونیكی با تمام مزایا و معایبشان، میتوانند پاسخگوی این نیازها باشند. لذا با توجه به اهمیت موضوع در این مقاله سعی شده است با گسترش دید نسبت به آموزش مجازی و یادگیری های الكترونیكی، مزایا و محدودیتها و همچنین فرصتها و چالشهای این نوع آموزشها در ایام شیوع ویروس كرونا پرداخته شود.
واژه‌هایكلیدی: آموزش مجازی، رسانه‌های الكترونیكی، چالشها و مشكلات، ایام كرونا
مقدمه:
تدریس مجازییا الكترونیكی، آموزشی مبتنی بر وب فناوریهای ارتباطی و از راه وسایل ارتباطی وشبكه‌های رایانهای به ویژه اینترنت است. اصطلاح آموزش مجازی شامل
مجموعهای وسیع از كاربردها و عملكردها از جمله آموزش غیر حضوری و كتابخانه‌های الكترونیكی است (سراجی و عطاران، 12: 1397).
آموزش الكترونیكی به انسان قدرت یادگیری خارج از محیط فیزیكی كلاس را میدهد. آموزش از راه دور هم اكنون سالها است كه در دنیا متداول و رایج است، اما تركیب این نوع آموزش با اینترنت منجر به ابداع روش جدید تدریس به نام آموزش مجازی شده است (موحد محمدی، 1382: 98). در ایام شیوع بیماری كرونا اهمیت آموزش مجازی و فراهم كردن زیر ساخت های لازم برای توسعه فرصت آموزش از راه دور و آموزش مجازی دوچندان از قبل شده است، و گوشی هوشمند در دسترسترین وسیله در بین معلمان و دانشآموزان می باشد، اتصال به اینترنت با استفاده از گوشی هوشمند برای جستجوی اطلاعات و تمرینات درسی و نیز استفاده ازشبكه‌های اجتماعی بیشترین میزان استفاده را در میان معلمان و دانش آموزان داراست؛ ناگفته نماند نرمافزارهایی وجود دارند كه امكان تدریس آنلاین یا مدرسه آنلاین یا همان كلاسهای مجازی را فراهم میكنند برخی از این نرمافزارها رایگان و برخی دیگر مستلزم پرداخت هزینه هستند كه میتوان با استفاده از آنها تدریس یك درس را طراحی كرد (تسنیم، 1398).
با توجه به شیوع ویروس كرونا و عدم برگذاری كلاسهای حضوری و فیزیكی در مدارس، آموزش مجازی با داشتن امكانات ارتباطی كافی و با اتصال به شبكه های ملی و جهانی، ارتباط معلم و دانش آموز رابا یك دیگر و دسترسی آنان را به منابع عظیم علمی و محتوای آموزشی فراهم میكند. در آموزش مجازییكی از هدف های عالی نظام تعلیم و تربیت، افزایش كیفیت یادگیری دانش آموزان و رشد علمی و فرهنگی آنان میباشد. استفاده از آموزش الكترونیكی و فناوریهای
نوین آموزشی در مدارس و بهرهگیری از آنها در مراكز آموزشی، هرچند كه نمیتواند تنها ابزار مقابله با تهدیدها و رهایی از امواج خروشان تغییرات پرشتاب جامعه بشری باشد، اما به محیطهای آموزشی نوید میدهد كه با استفاده مستمر از این فناوری حداقل در امر آموزش گامی موثر بردارند. (جانقربان، 1396).
مهمترین ویژگیهای كاركردی كلاس مجازی عبارتند از: طراحی كلاس منطبق با خواسته‌های مطلوب، طراحی روند یادگیری (برنامه درسی) به وسیله معلم خبره و براساس نیازهای شناختی فراگیر؛ امكان مكاشفه فراگیر با توجه به پیوند خوردن به صفحات دیگر اینترنت؛ امكان بازیابی اطلّاعات بیشتر و جامع تربا استفاده از موتورهای كاوش.
موارد دیگری از ویژگیهای كاركردی كلاس مجازی شامل:1- نظارت و پیگیری پیشرفت فراگیر به صورت بی واسطه و بی درنگ، 2- افزایش تعامل میان معلم، متعلم و خانواده با استفاده از امكانات شبكه وب، 3- پیوند میان كلاس و جامعه از طریق ارتباط پیوسته با سامانه‌های اطّلاعاتی دیگر. علاوه بر اینها به سه ویژگی كاركردی مثبت و دو ویژگی كاركردی منفی كلاس مجازی نیز میتوان اشاره كرد. كاركرد مثبت كلاس مجازی تعمیم عدالت آموزشی، شكسته شدن حصار زمان ومكان و افزایش پویایی در محیطآموزشی است. گزینه‌های منفی كلاسهای مجازی، كاهش ارتباطات چهره به چهره و كاسته شدن ازتعاملات واقعی فراگیر با محیط یادگیری است. همچنین، افزایش مشكلات جسمانی (خسته شدن چشم، درد استخوان و اعتیاد به وبگردی) نیز ازنكات منفی كلاسهای مجازی هستند (منتظر ودیانی، 1382: 5).
شیوع ویروس كرونا تاثیر عمیق و گسترده روانی بر روی دانشجویان و دانش آموزان و همه فعالان عرصه آموزش، محدودیت زمان برای ترم تحصیلی، حجم و محتوای زمان بندی
شده و اینكه عمده دروس برای فضای حقیقی و حضوری طراحی شده است و ارائه آن در فضای مجازی نیاز به تغییر محتوا یا تبدیل محتوا در فرمت متناسب با فضای مجازیدارد، كم رنگ شدن فضای احساسی و عاطفی در فضای مجازی از موارد چالش برانگیز است (هدایتی، 1399). مهم ترین عوامل موجود، در زمینه موانع و مشكلات آموزش الكترونیكی كه سیاست گذاران، برنامه ریزان، مربیان و دیگر دستاندركاران باید درنظر بگیرند، عبارتاند از:
خط مشیهای جامع آموزشی و برنامه ریزی؛
زیرساخت ها؛
زبان، ظرفیت سازی و امور مالی؛
چالشهای پداگوژیكی؛
چالشهای سازمانی؛
چالشهای تكنولوژیكی (جهانگرد، 1383؛ رزاقی، 1385؛ بهشتی، 1383).
درنت وملسن مانع اصلی در آموزش مجازی را، عدم همكاری كادر مدیریتی در استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه درسی مدرسه شناسایی كرده اند. و همچنین والدز موانع كاربرد فن آوری را چنین بیان میكند:
دانش ناكافی معلمان
كیفیت پایین دسترسی به اینترنت
وجود فیلترهای زیاد كه دسترسی به سایتهای گوناگون را محدود میكند.
ارتباط ضعیف تكالیف درسی با فن آوری اطلاعات و ارتباطات (درنت وملسن 2007؛ والدز 2005، به نقل ازفرج اللهی1392).
لزوم رسیدن به آموزش مجازی و دور شدن از متدهای سنتی آموزش و استفاده از شیوه‌های نوین در جریان آموزش است.
در حال حاضر باید بجای انباشتن ذهن فراگیران از محفوظات، آن را به تحرك واداشت.
برخلاف اینكه استعداد خلاقیت امری است ذاتی اما شكوفایی آن درعامه فراگیران امكان پذیر است و آنچه اهمیت دارد چگونگی بروز آن در اشخاص بالقوه خلاق است. اگر به دنبال پیدا كردن راه حل مناسب برای مشكلات دنیای صنعتی رو به توسعه هستیم به متفكران خلاق محتاجیم تا رهبران با بهره جستن از تفكر قابل انعطاف رهبران برای حل مسائل به شیوه های نوین دست یابند.تواناییهای تدریس خلاق بهمتد آموزش مجازی به مدرسان و فراگیران امكان میدهد تا علاوه بر قبول تحولات با آن یكپارچه شوند(شاه احمد قاسمی، 1394).
در آموزش مجازی به كمك رایانه از طریق شبكه هایی مانند اینترنت، اینترانت، وبه صورت چند رسانه ای انجام میشود. وبه عبارت دیگر، محتوای برنامه های درسی با استفاده از صدا، تصویر، متن، فیلم و… ارائه میشود.مهم ترین چالشهایی كه بر سر راه آموزش مجازی در ایران وجود دارد عبارتند از: كمبود زیر ساخت های فنی و مخابراتی، نیاز مخاطبان به سواد رایانه ای، لزوم تهیه محتوای الكترونیكی، محدود بودن مدرسان راغب به كار در این حیطه، لزوم سرمایه گذاری در زمینه فناوری اطلاعات، نبود نیروی انسانی آموزش دیده و مناسب، نبود ارتباط چهره به جهره بین مدرس و دانش آموز و… (جانقربان، 1396).
با توجه به شیوع ویروس كرونا شبكه های اجتماعی فضای مجازی كه شامل ایتا، سروش، تلگرام، وایبر و..
امروزه مخاطبان بیشتری از گروه‌های سنی مختلف را به خود جذب كرده است. علت استقبال بیش از حد این شبكه ها بهره گیری راحت و سریعتر ازطریق به اشتراك گذاشتن مطالب با یك دیگر میباشد. دلیل موفقیت آن هم سادگی ایجاد فضا برای توسعه نرم افزار، حریم خصوصی، تبادل عكس، فیلم،
موسیقی، بازی، ارتباط بایك دیگر و تبادل نظر در هنگام انجام یك پروژه تحقیقاتی و… است كه بستر مناسبی برای ارسال نظرات می باشد (ضرابیان، 1396).
اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق:
تكنولوژی های مجازی به عنوان یك پدیده جهان شمول امكان و فرصتی برای كاربران فراهم میكند كه بتوانند تمام اطلاعات و خدمات مورد نیاز خود را هر زمان و به هر میزان كه بخواهند دریافت كنند.
شبكه‌های مجازی از تازه ترین دستاوردهای بشر و آخرین عضو خانواده تكنولوژی است كه حدود چهل سال است قدم به زندگی انسان گذاشته و در عرصه‌های مختلف نقش آفرینی میكند. (محسنی، 1393: 20).
با توجه به شیوع ویروس كرونا آموزش از طریق فضای مجازی بسیار حائز اهمیت است. و به همین دلیل امروزه مدیریت دانش و اطلاعات نیازمند یك سری تغییرات در تكنولوژی ها است به طوری كه باید به سمتی حركت كنیم كه در حداقل زمان بتوانیم حداكثر اطلاعات را به افراد ارائه دهیم. برای حركت به این سمت نیازمند بازنگری جدیدی در حوزه نرم افزار، سخت افزار و تكنولوژی های جدید هستیم، و در نتیجه در چنین عرصه ای اگر برای اطلاعات طرح و نقشه جمعی وجود داشته باشد و به كارگیری آن منطبق با اهداف معین و هوشمندانه نباشد خطرات زیادی جوامع و فرهنگ بشری را تهدید میكند. تكنولوژی های جدید مانند فضای مجازی هم فرصت هستند و هم تهدید و چنانچه قبل از ورود این تكنولوژی ها نحوه درست استفاده از آنها را یاد بگیریم تبعات منفی آن نیز كمتر خواهد شد(احمدوند؛ قوام و غلامی، 1397). گسترش اینترنت در كشور ایران باید به گونه ای باشد كه به رشد خلافت در نظام آموزشی كمك كند و نهاینكه موجبات خلاقیت زدایی و انزوا طلبی را فراهم آورد. در
سیاست گذاری آموزش و پرورش باید چگونگی كاربرد فضای مجازی توسط متولیان امر و بررسی تاثیر آن بر دانش آموزان در نظر گرفته شود چرا كه بستر فضای مجازی به طور بالقوه میتواند هم تهدید و هم فرصتی طلایی برای تعلیم و تربیت در آموزش و پرورش باشد. با توجه به شیوع ویروس كرونا می توان از فضای مجازی به عنوان وسیله ای برای آموزشهای رسمی (از راه دور) بازماندگان از تحصیل و عامل موثری در جهت رفع تبعیض و استفاده از اطلاعات و همسان سازی فرهنگی و آموزشی استفاده كرد. لذا در این فضای چالش برانگیز با هدف تبدیل تهدید و تمدید زمان و مكان به فرمت قدم برداریم و برای كاهش تهدیدها در مقابل فرصتها، بسیار زیركانه و مسئولانه به بهره گیری از تمام توان و ظرفیت سخت افزاری و نرم افزاری در این حوزه و وارد عرصه تولید و انتقال مفاهیم، محتوا و اطلاعات شویم، در نتیجه نظام تعلیم و تربیت در آموزش و پرورش به تناسب نوع استفاده ای كه كاربران از فضای مجازی دارند، دستخوش تغییر و تحول میشود هرگاه استفاده از فضای مجازی به منظور تبادل اطلاعات و آموزش رسمی (از راه دور) بازماندگان از تحصیل و عامل موثری در جهت رفع تبعیض و استفاده از اطلاعات و همسان سازی فرهنگی و آموزشی باشد نظام تعلیم و تربیت تقویت میشود (رستمی، 1397).
ابهام در مورد كیفیت محتوای ارائه شده از طریق فناوری اطلاعات و معیارهای سنجش در آموزش از طریق شبكه های اجتماعی را از جمله محدودیت های توسعه آموزش از طریق فناوری های اطلاعاتی داشته است (ابراهیم زاده، 1386). افرادی مانند كری، ایساكسون(2000) مك كیم، جولی” و كانتیلون(2002) معتقدند داوری های اطلاعات و ارتباط و محیط ها شامل محدودیت هایی نیز شود و علاوه بر نتایج متن ها و مشكلاتی را نیز به همراه آورد (ابراهیم آبادی،
1388). علاوه بر این بر اساس نظرتیامیو(2000) مسائل مرتبط با فناوری اطلاعات شامل عواملی از قبیل: هزینه ها و خرابی مداوم تجهیزات و امكانات به عنوان موانع كلیدییادگیری الكترونیكی به شمار می روند. همچین كمبود منابع انسانی ماهر، محدودیت های اقتصادی و كاربرد نادرست فناوری اطلاعات به عنوان موانع اساسی كاربرد فناوری اطلاعات در سازمان ها ذكرشده است و همچین عوامل اصلی و موثر بر پذیرش و كاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات، دو عامل به عنوان موانع عمده كاربردفناوری در میان كاربران شناخته شدند: اولین علل احساس منفی كاركنان به كاربرد فناوری اطلاعات در سازمان و دومین عامل احساس عجز و ناكامی در كاربرد این فناوری می باشد (ستاری و جعفرنژاد، 1389).
پیشینه تحقیق:
یوسفی (1375) درتحقیقی با عنوان “موانع بهرهگیری از فنآوری در فرایند یاددهی- یادگیری دبیرستانهای شیراز” به این نتیجه می رسدكه عدم تناسب حجم مطالب درسی بازمان تخصیص یافته، عدم دسترسی معلمان به رسانه ها و وسایل آموزشی، كمبود امكانات و منابع مالی، كمبود نشریه های علمی مفیدو ناتوانی معلمان در تهیه مواد و وسایل آموزشی از جمله عوامل بازدارنده در بهره گیری از فن آوری در امر آموزش هستند.
صدری ارحامی(1382) مسائل فرهنگی را به عنوان عامل مشكل ساز در برنامه ریزی و اجرای طرح یادگیری مجازی میداند و معتقد است مسائلی از قبیل: مقابله و مخالفت افراد در استفاده از روش های نوین در برابر روش های سنتی آموزش، وجود مشكلات خاص، شامل: بستر مخابراتی در ایران، عدم وجود نرم افزار های آموزشی مناسب و هزینه سخت افزاری
بالا، می تواند برنامه ریزی و پیاده سازی طرح مدارس الكترونیكی در ایران را دچار مشكل سازد.
در تحقیقی كه فرید(1397) تحت عنوان بررسی ابعاد تربیتی فضای مجازی انجام داده است بیان داشته كه فضای مجازی علاوه بر آنكه آثار مثبت فراوانی بر فرآیند آموزش هر كشور دارد، پیامدهای زیان باری نیز میتواند در این عرصه بر پیكره نظام آموزشی داشته باشد؛از جمله اینكه بر تعلیم و تربیت اسلامی آثار منفی می تواند بگذارد. درراهكارهایی كه ارائه شده، بیشتر بر نقش پدر و مادر (خانواده) و مدرسه در این راستا تاكید شده است. امید است با بكارگیری بهتر از این فناوری بتوانیم در امر آموزش و پرورش كه زیر بنای همه سازمان ها ییك كشور است، به سوی دانش و تولید بیشتر حركت كنیم. در نتیجه آموزش و پرورش باید محیط و شرایط مناسب علمی و فرهنگی برای دانش آموزان با همكاری بخش های ذیربط از جمله مخابرات و صدا وسیما فراهمكند؛ چرا كه دانش آموزان خارج از مدرسه، به خصوص در مناطق شهری، به دلیل بودن فضای كافی برای سرگرمی و ورزش، به سراغ كامپیوتر و اینترنت می روند و خیلی از اطلاعاتی را كه نباید یاد بگیرند، یاد میگیرند و این می تواند یك فرصت برای آموزش و پرورش برای ترویج و انتشار اطلاعات و مطالب درسی به صورت غیر مستقیم برای دانش آموزان باشد.
تحقیقات رضایی(1388) نشان داد كه نبود و كمبود تجهیزات و امكانات طراحی شده برای سازگاری با فناوری های جدید، دسترسی نداشتن فراگیران به رایانه و خط ارتباطی مناسب و مشكلات خاص زمینه های مخابرات ایران از مهمترین موانع زیرساختی؛ عدم امكان برگزاری جلسات آزمایشگاهی از طریق یادگیری الكترونیكی، نبود آموزش برای فراگیران در زمینه فناوری آموزشی و نبود و كمبود مشوق ها برای تحصیل از
طریق الكترونیكی مهمترین موانع اجرایی- آموزشی؛ ناكافی بودن افراد متخصص در زمینه فناوری آموزشی نوین، ناآشنایی برنامه ریزان و مسئولان اداری با كاربردهاییادگیری الكترونیكی و كمبود سرمایه گذاری و اعتبارات موردنیاز، هزینه بالای تجهیزات فناوری آموزشی و هزینه زیاد به روز ساختن مطالب مورد نیاز از مهم ترین موانع اعتباری در امر توسعه یادگیری الكترونیكی هستند.
فیضی و رحمانی(1388)در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند كه مشكلات خاص بسترهای مخابراتی ایران، ضرورت دسترسی فراگیران به رایانه و خط ارتباطی مناسب، مقابله و مخالفت افراد ذینفع با روش های آموزش مجازی، عدم انتقال فرهنگ دانشگاهی از طریق آموزش مجازی، هزینه‌های سخت افزاری مناسب و مسائل مربوط به آن و مدرك گرایی دانشجویان، پیاده سازی آموزش مجازی در آموزش عالی ایران رابا مشكل مواجه می سازند.
در تحقیق دیگر اخوان، محمدلو و حبیبی(1383) دو عامل اصلی و حیاتی شكست پروژه های فن آوری اطلاعات را عدم تعهد مدیران ارشد سازمانهای دولتی (ومن جمله مدیران سازمان آموزش و پرورش) نسبت به استقرار فن آوری اطلاعات و ناآشنایی مردم و مسئولان با ساختار عملكرد آن بر شمرده اند.
بور، چین وچانگ (2000) در پژوهشی با عنوان یادگیری وب محور، ابعاد تفاوتهای فرهنگی به بررسی این سوال پرداخت كه چگونه تمایزات فرهنگی، طرز تلقی دانشجویان را از یادگیری وب محور تحت تأثیر قرار میدهد؟ نتایج نشان داد كه یادگیری وب محور بین دانشجویان آسیایی و آنگلوساكسون(استرالیا، انگلیس، ایرلند شمالی، نیوزلند و اسكاتلند) محبوب است. هر دو گروه، یادگیری وب محور را ایده ای نوین و ابداعی برای تسهیل در امر آموزش می

فایل : 23 صفحه

فرمت : Word