مقاله کامل بررسي نقش نقش محيط در خلاقيت كودك

دانشگاه پيام نور واحد خلخال
عنوان :
بررسي و مطالعه تاثير محيط بر خلاقيت كودكان
استاد راهنما :
آقاي رزاق صحبت زاده
نگارش :
مينا نظافت تكله
پرو‍ژه جهت اخذ درجه كارشناسي در رشته
روانشناسي عمومي
تابستان 1390
چكيده :
خلاقيت يك ويژگي ذاتي براي انسان به خصوص براي كودكان مي باشد . كه اين ويژگي مي تواند تحت تاثير عوامل محيطي قرار گيرد و باعث شود كه به نقطه اوج خو يعني شكوفايي برسد .از جمله عوامل محيطي ، نقش والدين ، تحصيلات آنها ، مي تواند استعداد كودك را تحت تاثير قرار دهد با فرضيه هاي مبرم و مشخصي در اين طرح مي توان مشخص كرد كه شرايط محيطي تا چه اندازه بر استعداد و توانايي هاي كودك تاثير مي گذارد . محيط ، خلاقيت و استعداد عواملي هستند كه با هم، همبستگي قابل تحملي را دارد. محيط مدرسه و پدر و مادر تاثير زيادي در اين مسئله گذارده است بيشترين تاثير تربيت والدين، در اين زمينه، در دوران شكل گيري شخصيت كودك مي باشد رابطه خلاقيت و استعداد، با محيط رابطه ناگسستني مي باشد .خلاقيت كودك با تقويت عوامل محيطي كه شامل ،‌مدرسه ، تحصيلات والدين ، دوستان ، معلم و … در اين پژوهش سنجيده شده و مشخص گرديده كه هر كدام تاثيرات مثبت و منفي را بر خلاقيت مي گذارد .
واژگان كليدي: خلاقيت ، استعداد يابي ، محيط .
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول کلیات تحقيق
مقدمه : 2
ضرورت اجرای تحقیق : 7
اهداف تحقيق : 8
فرضيه هاي تحقيق: 8
تعاريف كلي و عملياتي تحقيق: 9
تعريف مفهومي خلاقيت : 9
تعريف عملياتي خلاقيت : 10
قلمرو تحقیق 11
فصل دوم ادبيات و پيشينه تحقيق
پیشینه تحقیق : 13
خلاقیت در روند شکل گیری 13
فصل سوم روش انجام تحقيق
روش تحقیق: 18
جامعه آماری : 18
ابزار جمع آوری اطلاعات و اندازه گیری 19
بیان شاخص ها: 19
روائی پرسشنامه : 19
روش جمع آوری اطلاعات 19
روش تجزیه و تحلیل داده ها 20
فصل چهارم آمار توصيفي و استنباطي
بخش اول آمار توصیفی : 22
جدول 4-1 – فراوانی جنسیت افراد در نمونه ای که مورد مطالعه قرار گرفته است : 22
جدول 4-2 فراوانی تحصیلات نمونه ای که مورد مطالعه قرار گرفته است : 22
جدول 4-3 فراوانی تحصیلات پدر نمونه ای که مورد مطالعه قرار گرفته است : 24
جدول 4-4 فراوانی شغل پدر در نمونه ای که مورد مطالعه قرار گرفته است : 25
جدول 4-5 فراوانی تحصیلات مادر نمونه ای که مورد مطالعه قرار گرفته است : 26
جدول 4-6 فراوانی شغل مادر در نمونه ای که مورد مطالعه قرار گرفته است : 27
فرضیه : میزان خلاقیت در بین دختران و پسران متفاوت است . 27
فرضیه دوم : بین میزان تحصیلات والدین و خلاقیت دانش آموزان رابطه وجود دارد . 28
فرضیه سوم : بین میزان تحصیلات والدین و خلاقیت دانش آموزان رابطه وجود دارد . 29
فرضیه چهارم: بین شغل والدین و خلاقیت دانش آموزان رابطه وجود دارد . 30
فرضیه پنجم : بین شغل والدین و خلاقیت دانش آموزان رابطه وجود دارد . 31
فصل پنجم نتيجه گيري و پيشنهادات
بحث و نتیجه گیری : 33
محدودیتهای پژوهش : 34
پیشنهادات : 35
پیشنهادهای کاربردی 35
منابع و ضمائم : 39

مقدمه :
اگرچه  تمدن  و فرهنگ بشری  نتیجه  تلاش  همه آدمیان  در تمام دوران هاست ، اما غنا  و عظمت  آن را مدیون  گروه کوچکی  از انسانها  هستیم  که کاشف ، مخترع ، هنرمند یا  متفکر  نامیده می شوند.از کشف آتش  تا اختراع  رادیو و سفینه های  فضایی،از نقاشی های دیواری در غارها  تا آثار  هنرمندانی  نظیر  کمال الملک و پیکاسو و از اولین  آثار مکتوب  تا نوشته ها  و سروده های  فردوسی  و شکسپیر  همه  محصول  کار و اندیشه  جمع کوچکی از بشریت  است .تمدن  بشر  مرهون  اندیشه  خلاق آدمی بوده  و دوام  آن نیز  بدون  بهره
گیری  از خلاقیت  که عالی  ترین  عملکرد  ذهن  انسان  محسوب  می شود ،غیرممکن خواهد بود.عصاره خلاقیت  غیرقابل پیشگویی بودن است که هر کدام بر خلاقیت و یادگیری انسان تاثیر اساسی دارند .از دير باز محيط وابستگي و همبستگي بسياري با يادگيري و آموزش و خلاقيت كود ارتباط داشته و مي تواند بر توانايي ها و باور هاي كودكانه تاثير داشته باشد . محيط با ابزار ها و و آلات خود مي تواند بر ميزان يادگيري كودك تا اندازه اي تاثير گذارد كه حتي تا اواخر عمر مي تواند بر خلاقيت كودك تاثير بگذارد بنابراين وابستگي و تاثير پذيري كئدك از محيط يك امر ضروري است .
نظام آموزش و پرورش یك جامعه، باید شرایط و امكانات لازم را برای اعضای جامعه به نحوی فراهم كند كه هر یك از آنها بتوانند توانمندی‌ها و استعدادهای خود را در حد اعلی به رشد و شكوفایی برسانند و در عین حال این وظیفه را هماهنگ و تواًمان انجام دهند، یعنی آموزش و پرورش به صورت تلفیقی .دكتر محمدحسن پروند، دكتری برنامه‌ریزی آموزشی درسی در تعریف لغوی خلاقیت می‌گوید: این واژه از فعل خلق كردن، آفریدن و به وجود آمدن مشتق شده ولی در مفهوم آن، دو معنای نوآوری و ابداع مستتر است یعنی به هنری خلاق گفته می‌شود كه نو و بی‌بدیل باشد و نوعی تغییر در آن ایجاد شده باشد. وی در تعریف خلاقیت مفهومی اظهار می‌كند: خلاقیت نوعی توانمندی، استعداد یا نیروی خدادادی است كه در نهاد انسان‌ها كم و بیش به ودیعه گذاشته شده و باید با كمك عوامل و عناصر محیطی مناسب از صورت بالفعل به صورت بالقوه درآید كه البته در افراد مختلف، این استعدادها و توانمندی‌ها با درصدهای مختلف وجوددارد.علاوه بر عوامل توارثی و محیطی كه در خلاقیت و تقویت و پرورش كمك‌كننده است، عوامل فطری هم در آن دخالت دارند، همچون فطرت كنجكاوی یا جستجوگری، نوجویی، زیباپسندی و حقیقت‌خواهی.اولین و مهم‌ترین پایگاهی كه می‌تواند در پرورش خلاقیت بسیار موثر باشد، خانواده است. دكتر پروند با اشاره به این مطلب می‌گوید: مهم‌ترین عوامل در این ارتباط، والدین هستند و در این میان، مادر نقشی اساسی در تربیت فرزندان دارد، همان طور كه دانشمندی به نام بنجامین بلوم می‌گوید: سه‌چهارم شخصیت كودك قبل از 6 سالگی شكل می‌گیرد و كودك در این مدت در خانواده است و معلمش مادر اوست. بنابراین والدین نقش مهمی در این زمینه دارند و می‌توانند در خصوصیات شخصیتی، جسمی، احساسی، ذهنی، عاطفی، فرهنگی و اجتماعی كودك و بخصوص در جنبه خلاقیت او اثرات مثبت و منفی بگذارند. پدر نیز در این زمینه می‌تواند جو آزادمنشی یا استعدادی ایجاد كند و از نظر مالی، وسایل مورد نیاز برای بروز خلاقیت را فراهم كند. ولی آنچه نباید آن را به فراموشی سپرد، محله است. در واقع اگر محله‌ای كه كودك در آن زندگی می‌كند نزدیك به مسجد، كتابخانه، سینما، تئاتر و… باشد، می‌تواند در رشد خلاقیت كودك تاثیرگذارتر باشد. قابل ذكر است، همبازی‌ها و همسالان نیز از عوامل دیگر بروز خلاقیت محسوب می‌شوند كه در بازی‌ها منجر به پیدایش یا عدم پیدایش خلاقیت می‌شوند. به گفته دكتر پروند، مدرسه نیز از دیگر عوامل بروز خلاقیت محسوب می‌شود و مهم‌ترین عنصری كه در مدرسه از نظر بسیاری‌ پنهان می‌ماند، ارتباط با برنامه‌های آموزشی و پرورشی مدرسه است، یعنی برنامه‌هایی كه به صورت علمی و دقیق به وسیله متخصصان هم در بعد آموزش و هم در بعد پرورش تدوین، تصویب و ابلاغ شده است، باید اجرا شود. قابل ذكر است، در برنامه‌های آموزشی درسی نظام آموزش و پرورش ما، برآموزش بسیار تاكید شده و متاسفانه روی پرورش تاكید چندانی نشده است كه در حقیقت باید نهاد پرورشی همدوش و همتراز فعالیت‌های آموزشی در برنامه‌ها گنجانیده شود. حال اگر قبول كنیم پرورش نسبت به آموزش از اهمیت بیشتری برخوردار است و دارای پیچیدگی بیشتری است، باید بخش عمده‌ای از تلاش‌هایمان را هم در
طراحی و هم در اجرای برنامه‌‌های آموزش و پرورش مدارس از كودكستان تا سال آخر دانشگاه، بیشتر برجنبه‌های پرورشی متمركز كنیم.در مدارس علاوه بر این برنامه‌ها، فعالیت‌های فوق برنامه (درون برنامه) نیز وجود دارد كه باید جزو برنامه‌های مصوب و مدون قرار بگیرد. دكتر پروند با بیان این موضوع، عنوان می‌كند: معلمان، همكلاسی‌ها، میزان آزادی در مدرسه و جوی كه از نظر مدیریتی حاكم است (جو آزاد‌منشانه) می‌تواند در بروز خلاقیت دانش‌آموزان تاثیر داشته باشد و اگر این جو مستبدانه باشد، برعكس می‌تواند جلوی خلاقیت و پرورش آن را بگیرد. طبق بررسی‌ها مشخص شده است كه فضای مدرسه، وسعت و بزرگی، فضای سبز و امكانات موجود در مدرسه نیز می‌توانند در بروز و ظهور خلاقیت نقش داشته باشند. و عامل مهم بعدی كه در خلاقیت نقش بسزایی را بازی می‌كند، جامعه است. همان طور كه می‌دانید، جامعه دارای نهادها و بنیادهای مختلفی است كه عهده‌دار اشاعه و تقویت قوای خلاقه در شاگردهای ما هستند؛ بخصوص در زمینه‌های ارزشی، اعتقادی، فرهنگی و هنری، اما چطور و چگونه باید فهمید، كودكانمان خلاق هستند یا خیر. از ویژگی‌های كودك خلاق می‌توان به پرانرژی و پرجنب و جوش بودن اشاره كرد و اصطلاحا به چنین كودكی «شیطان»‌گفته می‌شود.این كودك كنجكاو است و در اصطلاح غلط فضول خطاب می‌شود (منهای كودكان بیش فعال)، دائما سوال می‌كند و هر جوابی را نمی‌پذیرد. برای یك مساله راه حل‌های متعددی دارد كه گاهی این راه‌حل‌های عجیب و غریب است، نسبت به سایر كودكان خیالپرداز است، داستان‌های تخیلی می‌سازد، در چارچوب‌ها قرار نمی‌گیرد و از مقررات تبعیت نمی‌كند، به همین دلیل بیشتر این كودكان در خانواده‌ها مورد اذیت و آزار قرار می‌گیرند كه چرا مقررات را رعایت نكردی؟!به گفته این دكتر برنامه‌ریز آموزشی درسی، این كودكان برونگرا و رفاقت‌طلب هستند و علاقه زیادی به معاشرت دارند. آنها در بازی‌هایشان، بیشتر رهبر هستند تا فرمانبردار. به همین دلیل در اغلب بازی‌هایشان «رئیس» هستند.وی می‌افزاید: این كودكان قدرت تفكر واگرا دارند و خیلی كم دارای تفكرات همگرا هستند یعنی در حقیقت اگر مساله‌ای به آنها داده شود، برای حل آن حساب و كتاب نمی‌كنند بلكه به كلیت مساله نگاه كرده، اظهار می‌كنند «كل آن دارای اشكال است» و همچنین دارای قدرت نوآوری و ابداع هستند.
بیان مسئله :
خلاقيت در كودكان يك ويژ‍گي قابل تقويت مي باشد كه نياز به تحقيق و پ‍‍ژوهش عميق دارد در حقيقت كار بر روي موضوعات خلاقيت و يادگيري در جوامع امروزي به خصوص كودكان يك امر ضروري است كه با شناخت اين مساله موضوعات مرتبط با آن نيز قابل حل است . نگاهی به منابع معتبر مربوط به خلاقیت ،نوآوری و تفکر  خلاق نشان می دهد که ریشه  این اصطلاح  در نوع  و روش  فکری  انسان نهفته است .در حقیقت  فرد خلاق  کسی  است  که از ذهنی  جستجوگر و آفریننده  برخوردار باشد.بررسی تعاریف  خلاقیت  نشان می  دهد  که عده ای  از آنها  به ویژگی های  شخصیتی افراد ، بعضی به فرآیند و برخی  نیز به نتیجه  و محصول  خلاقیت  پرداخته اند. بنابر تعریفی ،  خلاقیت  توانایی مرزشکنی  یا توانایی سفر به فراسوی  چهارچوب  استاندارد های علمی – شغلی – حرفه ای  و اجتماعی  را دربر می گیرد.به عبارتی دیگر خلاقیت  هم درک  و پذیرش  الگوهای  قبلی و هم  تشکیل  و ابداع  الگوهای  جدید را  در حوزه های  مختلف شامل میشود.هالپرن خلاقیت  را توانایی شکل  دادن  به ترکیب  تازه ای  از نظرات  یا ایده ها برای  رسیدن  به یک  نیاز یا تحقیق  یک هدف  می داند. از دیدگاه  پرکینز تفکر خلاق  ، تفکری است  که به  نحوی  تشکیل شده  که منجر به نتایج  تازه و خلاق می شود.خلاقیت را می توان  با اشاره  به چند  توانایی ذهنی توصیف کرد  که به تولید  آثار  خلاق منجر می شود .فرآیند   آموزش  و  یادگیری ، می تواند تفکر خلاق را پرورش دهد و افرادی کاوشگر،آفریننده، مشکل گشا،نوآور،مولد و عامل تغییر را  تربیت کند.
ویژگی های  تفکر خلاق
ویژگی های تفکر خلاق عبارتند از:
۱-خلاقیت  در ارتباط با میل ،رغبت و آمادگی شدید اتفاق می  افتد.
۲-خلاقیت کار در نهایت  ظرفیت  شخصی را در بر  می گیرد،نه در حد معمول آن .
۳-خلاقیت، تنظیم مجدد، بسط یا تفسیر و یا بازسازی  اندیشه ها،نظریه ها و یا  عقاید  را در  بر می گیرد.
۴-خلاقیت به یک مکانی درونی برای  ارزشیابی  بیشتر  از مکان  بیرونی آن  احتیاج دارد.
۵-خلاقیت بعضی اوقات ، از  طریق پرهیز از درگیری  شدید  برای  مدتی  به منظور  اجازه دادن  به بروز جریان  آزاد  فکر تسهیل می  شود.
خصوصیات شخص خلاق

فایل : 44 صفحه

فرمت : Word