مقاله کامل بررسي علل تعالي و سقوط جوامع بشري از ديدگاه قرآن

دانشگاه آزاد اسلامي –واحدتبريز
دانشكده حقوق والهيات
پايان نامه جهت اخذ كارشناسي ارشد –گرايش علوم قرآن وحديث
موضوع :‌
بررسي علل تعالي و سقوط جوامع بشري از ديدگاه قرآن
استاد راهنما :
جناب آقاي دكتر عليرضا رادبين
استادمشاور :
سركار خانم دكتر مليحه پورستار مهادي
دانشجو:
عبدالله مقدسي
سال تحصيلي : 91-92
چكيده
انسان موجودي است كه وابسته به زندگي اجتماعي مي باشد بر اين اساس درتمام طول تاريخ سعي نموده قوانين وهنجارهاي جامعه را به گونه اي تعيين نمايد كه به زندگي اجتماعي او لطمه اي وارد نيايد.با نزول قران و تولد شريعت اسلام،‌پيامبر به عنوان نجات دهنده بشريت مبعوث گرديدو خداوند نيز در كلام وحي همواره از اصطلاحاتي همچون قوم و نژاد به جهت يكپارچگي و اتحاد جوامع استفاده نمودتا بدين سان بشريت را از فردگرايي رهانيده و به جمع گرايي سوق دهد. براين اساس به جهت حفظ و بقاي جامعه پروردگار متعال مفاهيمي را به عنوان ارزش هاي قراني به جهت زندگي انسان معرفي و بوسيله پيامبرش بر آن صحه گذاشت در تحقيق حاضر كه به روش توصيفي – تحليلي به رشته تحرير در آمده است و از آنجايي كه به جهت هدف دار نمودن موضوع تحقيق و بررسي همه جانبه ،‌فرضيه هايي براي آن در نظر گرفته شد كه در نهايت مشخص گرديد كه از نظر آيات قرآني تحولات جوامع بشري قانونمند بوده و اينگونه نيست كه جوامع بشري بدون داشتن چارچوب و اصول و بدوراز هرگونه هنجار و ارزش ، متحول گردند. ضمن انكه همچنين با بررسي هاي بعمل امده مشخص گرديد كه قران چه به لحاظ فردي و چه به لحاظ اجتماعي براي هر دو بعد زندگي ارزش و احترام قائل است بر اين اساس در رشد و سقوط جوامع بشري هر دو جنبه زندگي انسان اثرگذار مي باشد. و در اين راستا محقق سعي نمود كه بااستفاده از آيات كلام وحي ، هر يك از مولفه ها و شاخص هاي رشد و تعالي و سقوط جوامع بشري را علاوه بر اينكه مورد بحث و بررسي قرار دهد ،‌نسبت به انعكاس نظرات علما و فضلاي علوم اسلامي در خصوص آيات را در كنار هم تجيمع نموده تا بدين سان علاوه بر نوعي مقايسه همسو با يكديگر از نظرات مختلف در خصوص آيات گوناگون استفاده علمي نمايد. در نهايت ميتوان به ايك نكته مهم اشاره نمود كه مي توان آن را چكيده واقعي تحقيق حاضر دانست و آن اينكه اسلام با توجه به شناخت كاملي كه ازانسان در تمام مراحل زندگي اش دارد ، قوانين و قواعدي را مرسوم نموده كه انسانهاي نسل آينده نيز با هر پيشرفت و تكنولوژي توانايي استفاده و بهره برداري مفيد از آن را خواهند داشت.
واژگان كليدي
آيات قرآن – تعالی – سقوط – جوامع بشری
فهرست مطالب
صفحه عنوان
مقدمه 2
بيان مسئله 3
اهداف تحقيق 4
فرضيه هاي پژوهش 4
روش تحقيق 4
مفاهيم نظري پژوهش 5
انحطاط 5
ظلم 7
جامعه 7
پيشينه پژوهش 8
بخش اول : فرد و جامعه 13
الف)تعريف جامعه 13
1- تعدد ديدگاهها 13
2- جامعه از نظر قرآن 15
ب) اهميت فرد و جامعه 18
1- اهمیت فرد 19
– نظر جامعه شناسان 19
– نظر قرآن 21
1- اثرپذيري جامعه از فرد 21
تفسير اول : 22
تفسير دوم : 22
بررسي 22
2- اقسام رهبران 23
تفسير اول 23
تفسير دوم 23
بررسي 24
2) اهمیت جامعه 27
– از ديدگاه فيلسوفان 27
– از ديدگاه قرآن 34
جمعبندي بخش اول 37
بخش دوم : عناصر تشكيل دهنده ساختار جامعه 39
الف) ارزش ها 40
1) ارزشهای اجتماعی 40
2) : رابطه ارزش با هنجارها 40
3) ویژگیهای ارزشهای اجتماعی 40
ب) ارزشهاي اجتماعي از نظر مشركين 42
1) مبانی ارزشها در جاهلیت 42
– شرک و کفر 43
– مال و ثروت حیات دنیا 44
– نیاکان،خویشاوندان و بستگان 45
تفسير اول 46
تفسير دوم 47
بررسي 48
– ذکور در مقابل اناث 48
– بزرگان و پیشوایان فاسد 48
– همجنس بودن پیامبران با انسان 49
تفسير دوم 50
بررسي 50
– پیروی افراد پست و فرو مایه از پیامبر 51
ج) ارزشها اجتماعي در قرآن. 52
1- مبانی ارزشها در قرآن 53
– توحیدی 53
– ایمان 53
تفسير اول 54
تفسير دوم 55
بررسي 55
– تقوی 55
تفسير دوم 56
بررسي 57
– عمل صالح 57
2- مباني ضد ارزشها در اسلام 58
1- قوم مداری‏ (نیاکان،اقوام،خویشان) 58
2- مال دوستی و ثروت اندوزی 59
جمعبندي بخش دوم 60
بخش سوم : جوامع بشري و قانون 61
قانونمندي و تحول در جامعه 61
الف) ‌ مقصود از «قانون مندی جامعه» 62
– تعريف قانون مندی 62
– جامعه 63
ب) شیوه های مختلف بررسی قانون مندی جامعه از دیدگاه قرآن 63
3) نقش قانون مندی جامعه 64
– پیش بینی پذیری جامعه و تاریخ 64
– قدرت تحلیل صحیح و دقیق جوامع گذشته 65
– شناسایی حوادث غیر منتظره و مورد انتظار 65
– برنامه ریزی برای بهبود وضع موجود 66
– مقصود از سنت اجتماعی 67
– ویژگی های سنت های اجتماعی 68
– استناد به خدا 68
– تحویل و تبدیل ناپذیری 69
– عدم منافات با اختیار و آزادی انسان 70
ج) پیوند سنت های اجتماعی با زندگی اجتماعی و رفتارهای گروهی 71
هـ) اختصاص سنت های اجتماعی مورد نظر به زندگی انسان در دنیا 72
و) پدیده های اجتماعی، مصداقی از «کلمة الله» 72
-آیات سیر و نظر 74
– آیات عبرت 76
– عبرت 77
– نکال 78
– مَثُلات 79
– موعظه 80
– آيه 81
– آیات ذکری و تذکره 82
– آیات تعقّل و تأمّل 83
– آیات عذاب و عقوبت 83
– آیات مَثَل 85
جمبعندي بخش سوم 89
جمع بندي فصل دوم 90
بخش اول : جايگاه انحطاط در قرآن 92
الف) به لحاظ مفهومي 92
ب) معادل های قرآنی انحطاط 93
ج) نقطه مقابل انحطاط 95
د) چند بُعدی بودن انحطاط و تعالی 98
هـ) مرز میان انحطاط و تعالی از دیدگاه قرآن 100
و) مراتب انحطاط 104
ز) گونه گونی انحطاط 106
جمعبندي بخش اول 107
بخش دوم : علل انحطاط جوامع بشري از نگاه قرآن 109
الف) ظلم 111
بررسی نهایی موضوع ظلم با استفاده از دو منبع تفسیر 115
ب) تعریف معروف و منکر 116
ج) ترک امر به معروف و نهی از منکر 118
د) تفرقه و اختلاف 120
هـ) فساد جنسی 124
و)اتراف 128
بررسی نهایی موضوع اتراف با استفاده از سه منبع تفسیری 128
ز) ‌مطلق گناه یا انجام حرام و ترک واجب 130
بررسی نهایی موضوع مطلق گناه یا انجام گناه و ترک واجب با استفاده از سه منبع تفسیری 131
ط) فحشا 133
بررسی نهایی موضوع فحشا با استفاده از سه منبع تفسیری 137
ظ) ‌تقلید کورکورانه 139
1) تقلید از منظر لغت 140
2) انواع تقلید 141
ـ رجوع جاهل به عالم 141
انحطاط به واسطه تقلید کورکورانه 141
بررسی نهایی موضوع تقلید کورکورانه با استفاده از سه منبع تفسیری 145
ط) جهل 146
معنای لغوی جهل 146
جهل مذموم 150
جهل، عامل انحطاط جوامع 151
بررسی نهایی موضوع جهل با استفاده از سه منبع تفسیری 153
منفی بودن فقر از دیدگاه قرآن 157
آثار فقر 159
یک ـ فقر موجب کفر می شود 159
سه ـ فقر، عقل انسان را زایل می کند 160
چهار ـ فقر، حزن و اندوه به ارمغان می آورد 160
پنج ـ فقر موجب پیدایش نقصان در دین می شود 161
شش ـ فقر، دشمنی شدید را به دنبال می آورد 161
هفت ـ فقر، موجب شکستن کمر انسان می شود 161
د) فقر، عامل انحطاط اخلاقی جوامع 162
بررسی نهایی موضوع فقر با استفاده از سه منبع تفسیری 166
ر) مطلق معصیت 167
1) معصیت و مفهوم آن 168
2) معادل های معصیت در قرآن 169
3) تعریف معصیت 171
4) اقسام گناهان و آشنایی با معانی آنها 173
نتایج دنیوی و اخروی گناه از دیدگاه قرآن 176
یک ـ نتیجه گناه 176
دو ـ آثار گناه 178
آثار شوم گناه 178
پیام آور مصیبت ها 178
گناه، راه نفوذ شیطان و سلطه او بر افراد است 180
معصیت، عامل انحطاط جوامع از دیدگاه قرآن 181
مصادیق معصیت در قرآن 186
بررسی نهایی موضوع مطلق معصیت با استفاده از سه منبع تفسیری 189
جمعبندي بخش دوم 190
جمعبندي فصل سوم 191
بخش اول : رشد جامعه از ديدگاه قرآن 193
الف) رفع اختلافات در جوامع توسط انبياء 194
ب : حل اختلاف غايت و فايده بعثت انبياء 197
ج) شکوفايي جامعه در پرتو دعوت به وحدت 198
بخش سوم : قضاوت عمومي و ولايت مشترک 201
د) شناخت انسان و جامعه 203
1) نظریه‏های انسان و جامعه مطلوب 206
بند دوم : ابعاد و مختصات انسان 210
3) ابعاد و مختصات جامعه 211
جمبعندي 217
بخش دوم : عوامل فردي رشد از ديدگاه قرآن 218
الف) عوامل فردي از ديدگاه قرآن 218
1) عقل رشيد و مراحل تكامل آن 218
– احساس 218
– نظر 219
– تفكر و تعقل 220
– تذكر 223
– اراده رشيدانه و راه دستيابى به آن 224
– انواع رفتار سوء 225
– رفتارهاى سوء جاهلانه 225
ب – رفتارهاى سوء عالمانه 225
– تقوا، اراده متعالى در انسان 227
– خوف نقطه مركزى در دايره تقوا 228
– معناى خوف از خدا 228
– تلازم خوف با ايمان 229
– تلازم ايمان با رشد 230
ج)رشد از منظر قرآن 232
1) اقسام رشد 233
– رشد فردی: 233
– رشد اجتماعی: 234
– رشد اقتصادی: 234
– رشد امنیت: 234
– رشد سیاسی: 235
2) عوامل و زمینههای رشد 235
– کسب علم: 236
– عبرت از گذشتگان: 236
– توجّه به معاد: 237
3)‌موانع رشد 237
– تکبّر: 237
– همنشین ناسالم: 238
جمعبندي بخش دوم 238
بخش سوم : عوامل اجتماعي رشد از ديدگاه قرآن 239
الف) عوامل شكوفايي جامعه 240
بررسی نهایی موضوع مهم وحی در تعالی اجتماعی با استفاده از سه منبع تفسیری 243
2) فرهنگ و معرفت 244
بررسی نهایی موضوع فرهنگ ومعرفت با استفاده از سه منبع تفسیری 245
اتحاد و وحدت 247
ب) ملاك و آثار اتحاد در قرآن 248
1) ‌نظر قرآن 248
بررسی نهایی موضوع اتحاد و وحدت با استفاده از سه منبع تفسیری 251
2) نقش انبياء در وحدت اجتماع 251
بررسی نهایی موضوع نقش انبیاء در وحدت اجتماع با استفاده از سه منبع تفسیری 253
ج) راهبردهای جامعه توسعه یافته اسلامی 254
1) عرصه اقتصاد 254
بررسی نهایی موضوع عرصه اقتصادی با استفاده از سه منبع تفسیری 256
د) عرصهء سیاست 257
بررسی نهایی موضوع عرصه سیاست با استفاده از سه منبع تفسیری 258
هـ) عرصهء فرهنگ و تعلیم و تربیت 259
بررسی نهایی موضوع عرصه فرهنگ و تعلیم و تربیت با استفاده از سه منبع تفسیری 260
و) عرصهء خانواده 262
بررسی نهایی موضوع خانواده با استفاده از سه منبع تفسیری 264
ز) عرصهء حقوق 266
بررسی نهایی موضوع عرصه حقوق با استفاده از سه منبع تفسیری 268
ط) عرصه دفاع و امور نظامی 269
بررسی نهایی موضوع دفاع و امور نظامی با استفاده از سه منبع تفسیری 270
جمعبندي بخش سوم 272
جمعبندي فصل چهارم 273
بحث 275
بررسي فرضيه هاي پژوهش 276
بررسي فرضيه دوم پژوهش 277
بررسي فرضيه سوم پژوهش 280
پيشنهادات علمي محقق 281
مشكلات و محدوديتهاي تحقيق 282
منابع و ماخذ 283

فایل : 316 صفحه

فرمت : Word