مقاله کامل بازی

چکيده
حضرت علی (ع) فرموده اند : (( هرکس کودکی دارد بايد برای او کودک شود. ))
بازی يکی از فعاليت هايي است که کودکان در همه جای دنيا که باشند جدای از نژاد، فرهنگ و ملت گوناگون خود به آن می پردازند و از اثرات سازنده ی آن سود می برند. همچنين بازی در زندگی کودکان نقش اساسی و مهمی دارد ودگرگونی ها و تحولات قابل توجهی در جسم،روح،عواطف،شخصيت،خلاقيت و……. آنان پديد می آورد . بازی وسيله ی طبيعی کودک برای بيان واظهار “خود ” است .آدلر روانشناس معروف می گويد : هرگز نبايد به بازيها به عنوان روشی برای وقت کشی نگاه کرد .
در اين مقاله بعد از بيان مقدمه ، به اهميت و ضرورت بازی از ديدگاه چند دانشمند و روانشناس پرداخته شده است . بازی يک وسيله ی مناسب برای رشد همه جانبه ی کودکان است و نمی توان فقط به يک جنبه ی آن اشاره کرد بلکه همه جوانب رشد بازی با هم عجين است لذا در اين مقاله به جنبه های مختلف اثرات بازی بر رشد همه جانبه ی کودکان پرداخته شده است .
بازی از ديدگاه اسلا م وچند روانشناس و دانشمند بررسی شده است .
ارزش و اهميت بازی از نظر دينی و مذهبی ، عاطفی و روانی ، جسمانی ، شناختی ، اخلاقی و معنوی ، اجتماعی ، آموزشی ، شکوفايي شخصيت وکنجکاوی ، ارزش درمانی و تربيتی پرداخته شده است . انواع بازی و عوامل موثر در آن و فعال کردن کودک توسط آموزگاران بوسيله بازی بررسی شده است .
به دليل اهميت نقش بازی در آمادگی کودکان پيش دبستانی برای ورود به دبستان به اين موضوع پرداخته شده است . آثار بازی بر رشد کودکان توضيح داده شده است .
(( بازی و پرورش خلاقيت در کودکان )) تبيين شده است .
در انتها پيشنهادات و راهکارهايي در زمينه ی استفاده ی هر چه بيشتر وبهتر از بازی کودکان در جهت رشد همه جانبه ی آنان ارائه شده است .
اميد است با مطالعه ی اين مقاله توسط مربيان تعليم وتربيت ، پدر و مادر و به طور کلی برای هر فردی که به نوعی با کودکان سروکار دارند و استفاده از پيشنهاد های کاربردی در جهت استفاده ی هرچه بيشتر وبهتر از بازی کودکان ، در جهت رشد همه جانبه ی آنان زمينه ی شکوفايي استعدادهای آنان فراهم آيد .
کليد واژگان
آموزش – اهميت – انفرادی – انگيزش – استعداد- اجتماعی- بازی – تجربه- تفکر – تربيت جسمی – خلاقيت – رشد وتکامل – شخصيت – شکوفا- عاطفی – علاقه- فعاليت – محيط – مهارت – هوش- همه جانبه
مقدمه
بازی زندگی کودک نيست اما تمام زندگی کودک بازيست. ( مهجور ، 1370)
بازی درس زندگی وتمام روابط مربوط به آن است، درسی که کودک بانهايت ميل وآسايش خاطر وبا تمام
وجود آن را فرا می گيرد . در اين فرايند ، کودک فارغ از تمام قيد و بند های تصنعی و اجباری به فراگيری می پردازد. او تمام وجودش را به ميدان بازی می برد، هم ذهن و هوش هواسش به آن متمرکز می شود وهم اندامش به فعاليت واداشته می شود. بازی تمرينی برای سازندگی است وآمادگی برای بروز خلاقيت هاست.بازی راهی برای ايجاد درک وفهم در کودکان است. راهی برای پذيرش مسوليت ها وبدست آوردن مهارت های لازم ، درگذرگاه رسيدن به مهارت ها، هنرها وتوانمندی ها ،بازی می تواند به عنوان وسيله جذاب و مورد علاقه ی بچه ها در اختيار مربيان و والدين قرار گيرد.تمام مراکزی که عهده دار امر خطير تعليم و تربيت کوکان هستند، بايد در جهت شناخت هر چه بهتر اين فعاليت ارزشمند وبه کارگيری آن در برنامه ريزی آموزشی و تربيتی خود نهايت تلاش و استفاده را بکنند.نقش بازی در امر تعليم و تربيت کودکان تا بدانجا است که می تواند محور همه ی فعاليت های آموزشی فرهنگی، اجتماعی و هنری آنها قرار گيرد وبا ايجاد رابطه ی هدف دار و منطقی به همه ی آنها معنا و جهت دهد . بازی يکی از فعاليت هايی ست که کودکان در هرجای دنياباشند جدای از نژاد ، فرهنگ و مليت گوناگون خود به آن می پردازند و از اثرات سازنده ی آن سود می برند.تا اين اواخر اعتقاد براين بود که اگر چه بازی کودکان خوشايند است در ضمن تلف کردن وقت نيز به شمار می رود که می توانست در عوض برای فعاليت های سودمند تری مورد استفاده قرار گيرد واز جهت اينکه کودکان به علت عدم رشد کافی خود فعاليت سودمندی را نمی توانند انجام بدهند وقت و انرژی خود را در بازی صرف می نمايند. در تعليم وتربيت قديم عموما بازی را ضايع کننده وقت کودک می دانستند ولذا ميان کودک و بازی فاصله ی زيادی وجودداشت وحتی کودک را از بازی محروم می کردند.به اين دليل که کودک را مينياتوری از بزرگسالی می پنداشتندوانتظارداشتندکه مانندبزرگ سال رفتارکند.در متون دينی ما به روايات و احاديث زيادی برخورد می کنيم که لزوم
بازی و تفريحات سالم را برای کودکان ضروری دانسته واز آن به عنوان يک “ابزارتربيتی” ياد کرده اند .
ائمه معصومين (ع) و پيشوايان دينی ما معتعقدند که کودک بايد در هفت سال اول زندگی به بازی بپردازد و والدين محيط را برای جست و خيز او وانتخاب بازی های مشروع آماده سازند.
امام رضا (ع) می فرمايند :”سعی کنيد که شبانه روز شما چهار وقت باشد ، وقتی برای عبادت، وقتی برای تامين معاش، وقتی برای پرداختن به بازی های سالم وتفريحات سالم ومشروع.”
حضرت علی (ع) می فرمايند:”هرکس کودکی دارد بايد برای او کودک شود.”
مکتب آسمانی اسلام ضمن تشويق وترقيب کودکان وبزرگسالان به امر “بازی” برای اين کار در روند تکامل انسان اهميت بسزايی قائل است، گويی خداوند عليم فطرت تمايل به بازی را در نهاد انسان برقرار نموده است.انديشمندان اسلامی چون ابن مسکويه،ابوعلی سينا، خواجه نصيرالدين طوسی وديگران نظرياتی در اين باب (بازی)داده اند و ضرورت بازی را متذکر شده اند.علاوه بر ديدگاه اسلام ، ديگر نظام های تربيتی نيز (( بازی )) اصل مهم در زندگی کودک دانسته اند. . (جزوه ی روانشناسی بازی ، 1385 )
يکی از اجزای دوران کودکی بازی است وتاثير فراوان آن اعم از تاثيرات مثبت ويا منفی بر رشد وتربيت وشخصيت کودک ، موضوعی است که از دير باز مورد توجه محققين بوده است . رشد و تکامل طبيعی در کودکان صرف نظر از عوامل غير طبيعی از قبيل بيماری ها به عوامل متعددی بستگی دارد که مهمترين آنها عوامل سرشتی ، ژنتيکی ، توارثی، نژادی و محيطی است . پيگيری رشد و تکامل کودک در فواصل زمانی معين يکی از مهم ترين معيارهای تندرستی وی می باشد و بايد نظارت کرد تادر محدوده ی طبيعی بوده و حفظ شود . هر چند تکامل همانند رشد در کليه ی اعضا و اندام ها انجا ميگيرد اما مهم ترين آنها تکامل عصبی – روانی است وعمدتا وقتی صحبت از تکامل يا نمو می شود منظور همان تکامل عصبی –
روانی است که جنبه های گوناگونی دارد که بسيار به يکديگر وابسته اند.
مقاله حاضر برای توجه دست اندرکاران تعليم و تربيت به جنبه های مختلف بازی و با ارائه پيشنهادات و توصيه هايی در اين راستا در چگونگی استفاده از اين واسطه در امر تعليم وتربيت کودکان و دانش آموزان مقطع ابتدايی صورت گرفته است. اميدوارم که مطالعه اين مقاله باعث تغيير درديدگاه کسانی شود که بازی را عملی بی فايده می دانند.وسعی می کنند تا آن را تا حد امکان اززندگی کودک حذف نمايند درعوض با توجه به نقش ارزنده ی بازی دررشد همه جانبه ی کودکان به آنان کمک کنند تا از اين نعمت شايسته و مطلوب در جهت هر چه بهتر شکوفا شدن استعدادهای خود استفاده نمايند .
اهميت و ضرورت بازی
فروبل بازی را شکوفايی طبيعی جوانه برگ های طفل می داند .و جانديويی می گويد بازی فعاليتی است که به قصد حصول نتيجه ای انجام نمی شود . ( مهجور ، 1370)
در واقع می توان گفت تاهنگامی که کودک قدر ت و توان انجام کاری را ندارد بازی می تواند به عنوان عاملی جبران کننده يا جانشين کار به خدمت گرفته شود. از اين رو در مسايل روانی بازی می تواند عاملی در خشوند سازی انسان ها در رابطه با انگيزش ها و علايقی باشد که در جهان واقع سرکوب گرديده است در اين رابطه بازی نشانه ای از آرزوهای برآورده نشده ای محسوب می شود که در محيط خارج امکان وقوع آن موجود نبوده است . کودک با بازی خود آنچه را که از اعمال بزرگسالان ياد گرفته يا در درون خود دارد بيان می کند وسعی می کند تا آنها را به سطح واقعيت برساند.هر مقدار سطح کوشش او با معيارهای محيط زنگانيش بيشتر همخوان شود کودک شادتر وخوشحال تر است و هر مقدار دورتر ، او ناراحتر وناسازگارتر .
به عبارت ديگر می توان گفت بازی کودکان نشان از آرزوی آنها برای ” خود بزرگترشدن ”
” رابرت وايت” در نظريه ی ” بازی و انگيزش ” خود می گويد: “اين نظريه که ما چيزهايی را ياد می گيريم که بتواند در تخفيف سايق های درونی به ماکمک کند، نمی تواند هميشه مصداق داشته باشد اگرچه ما همه ی آنچه را که کودک بايد برای برخورد موثر با دنيای اطرافش ياد بگيرد . مورد توجه قرار ندهيم ، در اين مورد ساعات زيادی را که کودکان صرف بازی می کنند نمی توان به هيچ وجه تلف شده يا صرفا نيرو گرفتن در طبيعت تلقی نمود .بازی ممکن است شادی بخش باشد ، اما در حين حال يک کار جدی در دوران کودکی است . “فروبل ” اعتقاد دارد که بازی نه تنها بازدارنده ی رشد کودک نيست ، بلکه بايد به عنوان يکی از مهمترين عواملی که می تواند باعث هماهنگی رشد آزاد کودک از لحاظ جسمی ، احساسی ،ذهنی گردد در نظر گرفته شود در حقيقت بازی عاملی است که در جهت رشد و تکامل کودک .
برونر عقيده دارد که بازی وسيله ای است برای سازندگی کودک. او از طريق بازی ياد می گيرد ، ابداع می کند ، تجربه می کند و غيره.
کودک از راه بازی می تواند به استعدادها ، توانايی ها ، خواست ها ، ضعف ها ونکات مثبت ونکات منفی خود پی ببرد . ولذا با شناخت ويژگی های خود ساخت شخصيتی خود را تحکيم بخشد . کودک از راه بازی مقابله با راه زندگی را می آموزد ، در می يابد که چه موقع بايد برای رسيدن به هدف بجنگد و چه موقع بايد مصالحه نمايد.چه موقع بايد ساکت بود و چه موقع فعال . در ميابد که در بسياری از مواقع به تنهايی قادر به دست يابی به هدف نيست بابازی در می يابد که اصول و قواعدی در جامه وجود دارد که او نيز به عنوان عنصری از آن جامعه ملزم و مقيد به رعايت آنهاست .بازی به کودک کمک می کند تا آنچه در درون دارد اما قادر به بيان آن نيست بيان دارد. ويا به قول ” اريکسون” بابازی به صورت مبهم صحبت نمايد .
“آدلر” می گويد اطلاعاتی که کودک از طريق بازی به دست می آورد نه تنها به زندگی حال او بلکه به زندگی آيند او ارتباط می يابد . از نظر” آدلر” بازی فرايندی است که آماده سازی کودک را برای
آينده مشخص می کند . چگونگی برخورد کودک با بازی ، اتخاب بازی ، اهميت بازی و غيره همگی نشانی است از چگونگی نگرش کودک به محيط خود و راهنمايی برای وابستگی و ارتباط بامحيطش.( مهجور ، 1370 ، ص 69،68،65،64، 63،62)
پيشرفت وترقی هر جامعه ای به چگونگی شکل گيری کودکان آن جامعه و تعليم وتربيت دوران کودکی بستگی تام دارد و آينده هر جامعه ای را می توان از آموزش و پرورشی که اطفال از آن بهره مند می شوند تشخيص داد. بی توجهی هر جامه ای به اين گروه عظيم، ضايعات جبران ناپذيری را به دنبال دارد و به همين دليل بايد بيشترين و بهترين امکانات و شيوه ی تعليم وتربيت را به اين امر اختصاص داد آموزش و پرورش زمانی مفيد خواهد بود که با نياز ها و امکانات ياد گيرنده منطبق باشد .از جمله مواردی که در دوران کودکی هر فردبخش عمده ای از زندگی او را تشکيل می دهد ” بازی ” است.
نتيجه :
بازی با شادی همراه است و شادی انسان را به فعاليت بر می انگيزد.
بازی و تمرين بدنی برای کودکان يک امر طبيعی است.
بازی به رشد و تربيت و تکوين شخصيت کودک کمک می کند .
بازی ، تربيت اجتماعی است.
بازی کودک را برای زندگی در زمان حال وآينده آماده می کند.
بازی از ديدگاه اسلام :
نظام تربيتی اسلام بازی را برای کودک ضروری دانسته وبه این نياز کودک توجه داشته . و لذا دستور می دهد که کودک را آزاد بگذاريد تابازی کند. تاريخ اسلام گواهی می دهد که پيامبر اسلام (ص) و ائمه ما با کودکان بازی می کردندودراين بازی ها اهداف مقدسی را دنبال می کردند.
به طور کلی اسلام کودک را در هفت سال اول سرور ، در هفت سال دوم ، بنده ودر هفت سال سوم وزير ومشاور می شناسد . يعنی اسلام کودک را در هفت سال اول آزاد از برنامه ی مخصوص تعليم وتربيت می داند و بازی کودکان را در شکل گيری شخصيت آنان بسيار مهم می داند .
امام صادق (ع) فرموده اند فرزند خود را تا هفت سال رها کن تا بازی کند و هفت سال دوم به تاديب او بپرداز و هفت سال بعد هم تحت مراقبتش بدار.
در نهج البلاغه نيز جدی نبودن به عنوان معيار بازی آمده است . بازی در قرآن چندين بار آمده است ومفسرين قرآنی در تفسير آن نظرات مختلفی آورده اند .(خدايی خياوری، 1380 ، ص 43)
در سالهای اخير به اهميت چشمگير بازی ونقش آن بررشد همه جانبه ی کودکان ، توجهی کافی هم از طرف مردم و هم از طرف دانشمندان و نويسندگان شده است . تاکنون کتاب های زيادی در مورد بازی کودکان و اثرات آن توسط روان شناسان و متخصصان علوم تربيتی نوشته شده است . در این زمينه مقالاتی اما بيشتر در مورد يک بعد از بازی در مجلات پيوند ويا تکنولوژی وساير نشريات تربيتی و همچنين مقالات مفيد نيز به طور پراکنده در روزنامه های گوناگون نوشته شده است .
تعاريف بازی:
بازی نيز همسان با ساير پديده ها ابعادو جنبه های وسيعی را در بر می گيرد. گوناگونی ابعاد باعث شده تا تعريف های زيادی از بازی ارائه گردد.
در فرهنگ بزرگ (( وبستر)) بازی به صورت های ذيل تعريف شده است.
الف) حرکت، جنبش و فعاليت به مثابه حرکت عضلات
ب ) آزادی يا محدوده ای برای حرکت يا جنبش
ج ) فعاليت يا تمرين برای سرگرمی، تفريح يا ورزش
با توجه به تعريف ها ونظريه های گوناگونی که تاکنون در مورد بازی ارائه گرديده می توان نتيجه گرفت که تعريف جامع وکاملی از بازی در دست نيست لذا بهترين راه برای مطالعه ی پديده بازی، طبقه بندی آنها با توجه به جنبه های خاص هر تعريف يا ديدگاه است .
(مهجور ، 1370 ، ص 33و 12 )
بازی خودبه خود عبارت است از فرصت دادن به کودکان برای انجام بازی به طور خود به خود به عبارت ديگر بازی به معنای ايجاد انگيزه در خود برای بازی و فعاليت بدون اسرار و مداخله ی بزرگتر است. نوع ومدت بازی به طور کامل توسط خود آنها تعيين می شود . از ديدگاه کودک بازی يک هدف است در حالی که ازديد يک ناظر ممکن است هدف ونتيجه ای نداشته باشد.
(شريدان ، 1381 ،ص 4 )
مرحوم دهخدا در تعريف بازی می گويد: ” هر کاری که مايه ی سرگرمی باشد ، رفتار کودکانه و غير جدی برای سرگرمی و کار تفريحی .” ( لغت نامه ی دهخدا )
ارزش واهميت بازی
1- ارزش دينی ومذهبی:
نظام تربيتی اسلام بازی را برای کودک ضروری دانسته و به اين نياز کودک توجه داشته . لذا دستورمی دهدکودک را آزاد بگذاريد تا بازی کند. تاريخ اسلام گواهی می دهدکه پيامبر(ص) و ائمه (ع) باکودکان بازی می کرده اند ودر اين بازی ها اهداف مقدسی را دنبال می کرده اند .
( عبداللهی ، 1379 ، ص33)
2- ارزش عاطفی و روانی:
بازی بهترين راه برای پرورش روح دوستی و همکاری ميان کودکان و رشد و استعداد ، سازماندهی آنان می باشد. ( بوندارنکو،ماتوسيک ، 1369)
کودک در بازی می تواند احساسات خودرا از قبيل ترس، رنجش،نگرانی ، شادی …….را آن طور که دوست دار ددر قالب شخصيت های دلخواهش بيان کند و ناراحتی درونی خويش را نيز از بين ببرد.(بيگی، 1374)
3- ارزش جسمانی:
بازی موجب تقويت قوای جسمانی کودک می شود چون انسان موجودی است که فعال و پرجنب وجوش آفريده شده است .( عبداللهی ،1379 ، ص 34)
كودك به تدريج كنترل خود را بر حركات افزايش مي دهد . اين كنترل شامل مهارت هاي حركتي از هر دو نوع حركت هاي درشت و ظريف باشد ، در اين ميان
بازي مي تواند به اين بعد كمك نمايد تا كنترل بهتر ، مطلوب تر و موثر تري اتفاق بيفتد .
( مهجور ،1372)
4-ارزش شناختي :
رشد شناسي و نمادين عبارت است از كسب دانش و مهارت هاي مورد نياز به منظور پردازش و به كارگيري اطلاعات به شكل معنادار ، اين مهارت ها شامل تصوير سازي و خلاقيت و تفكر انتزاعي همراه با استدلال منطقي و حل مساله است . بازيها مهم ترين نقش را در اين حيطه ايفا مي كنند زيرا در قالب بازيها فرد به صورت نمادي مهارت هاي استدلالي خودش را گسترش مي دهد و اين سازه هاي ذهني بصورت دروني د ر وي نهادينه شده تا در بزرگسالي بهتر و موثر تر بتوانند با رفتار هاي اجتماعي برخورد مطلوب نمايند . اگر فرد از استدلالات منطقي و پردازش اطلاعات كافي برخوردار باشد و مسائل را بتوانند بصورت منطقي و اصولي حل و فصل نمايد كمتر دچار رفتار هاي ضد اجتماعي مي شود و دست به رفتارهاي بزهكارانه نخواهد زد بنابراين بازي مي تواند در ساختن شهرونداني مطلوب موثر باشد . ( شريدان ، 1373)
5-ارزش اخلاقي و معنوي :
رشد اخلاقي با فهم درك ارزشهايي نظير شرافت ، راستي ، صداقت ، مسئوليت پذيري و حس تعاون با ديگران در ارتباط است كودك زماني مي تواند اين مفاهيم را درك نمايد و در رفتارهايش به آنها پاي بند باشد كه آنها را در ذات شخصيت خود نهادينه و دروني كرده باشد . با توجه به اينكه بازي هاي كودكانه داراي قوانين و ضوابط خاص خود مي باشند با تغييراتي در آنها و گنجاندن قوانيني كه در بزرگسالي مربوط به اخلاق و معنويت مي باشند مي توان از آنها شهرونداني ساخت كه در ابعاد اخلاقي و معنوي سرآمد باشند .
پيچيدگي ، صنعتي شدن ، گوناگوني و مدرنيزه شدن دنياي امروز به شهرونداني دارد كه در ابعاد مختلف اجتماعي ، فرهنگي ، اقتصادي ، سياسي و رفتارهاي شهروندي به صورت مطلوب و بهينه تربيت شده باشند ، بازيها و به صورت كلي بازي در كودكي مي تواند اين نقش ها را ايفا نمايد و اين پيچدگي در قالب انواع

فایل : 21 صفحه

فرمت : Word