مقاله کامل استرس شغلی؛ عوامل و راه کارها

استرس شغلی؛ عوامل و راه کارها
مقدمه:
کار انسان، محصول متغيرهای متعدد و متنوعی است. در برخی مواقع کار متأثر از متغيرهای انسانی همانند شخصيت، ادراک، نگرش‌ها، انگيزش، گروه، تفاوت‌های فردی، هوش، استعداد، حافظه، رغبت و غيره است و گاهی متأثر از متغيرهايی که ماهيت فيزيکی دارند. اين متغيرها را شرايط محيط کار‌ می‌گويند.
بديهی است که شرايط نامطلوب محيط کار، نه تنها بازده، بلکه رضايت يا نارضايتی افراد را تحت تأثير قرار‌ می‌دهد.
امروزه ثابت شده است که شرايط ديگر محيط کاری از جمله ميزان روشنايی، تکنولوژی، سر و صدا، موسيقی، ساعات کار، استراحت، تعطيلی هفتگی، شرايط آب و هوايی، رنگ و طراحی و دکوراسيون محل کار، همه بر عملکرد فرد اثر دارند.
با توجه به تحولات و دگرگونيهای عصر حاضر که به تناسب توسعه علوم و فنون در زندگی فردی و اجتماعی رخ‌ می‌نمايد، روحيات انسان نيز به گونه ای است که با بروز تغييرات، خواه ناخواه در او استرس ايجاد‌ می‌شود. عده ای از صاحبنظران رفتار سازمانی، استرس را بيماری شايع قرن نامگذاری کرده اند. شايد هم به راستی دوران ما عصر استرس و فشارهای عصبی است، دوره ای که در آن هر انسانی بيش از هر زمان ديگری در معرض عوامل موجد استرس قرار گرفته و همواره به عنوان تهد يد‌ی برای سلامت روانی و جسمانی او به شمار‌ می‌رود.
تاريخچه:
در قرن پانزدهم ميلادی، برای اولين بار واژة “استرس” به معنای فشار بدنی مورد استفاده قرار گرفت. در سال 1704 ميلادی، کلمه فشار برای توصيف سختی، دشواری يا بدبختی بکار‌ می‌رفت. از حدود سال 1800 ميلادی يکی از کارخانه داران انگليسی به نام “رابرت اون” برای اولين بار نياز‌های نيروی انسانی در سازمان را مورد بررسی و تاکيد قرار داد و از بهبود شرايط محيط کار سخن گفت. در اواخر قرن 19 ميلادی، معانی استرس يا فشار گسترش يافت و تنش بر روی اعضای بدن يا نيروی ذهنی را هم دربرگرفت.
در سال 1910، سرويليام اسلر در تحقيقاتی به اين نتيجه رسيد که بيماری آنژين قفسه صدری، که بويژه در بين اعضای يهودی يک محيط کاری بسيار شايع بوده، مربوط به روش تند و هيجان آميز زندگی آنان بوده است.
اولين بار، در دهه 1930 ميلادی، واژه استرس توسط‌هانس سليه، روانشناس معروف اتريشی که از اروپای مرکزی به کانادا مهاجرت کرده بود، مطرح گرديد. وی اين واژه انگليسی را از فيزيک به
عاريت گرفت. سليه آزمايشهايی را در مورد جانوران انجام داد و دريافت که هر آنچه شرايط و مقتضيات محيطی بر روی جانوران اعمال‌ می‌کنند نظير گرم و سرد شدن بيش از حد دما يا يک وضعيت خطرناک و تهديد کننده، عکس العمل آنها يکسان خواهد بود. وی اين عکس العملها را نشانه‌های سازگاری عمومی ناميد و معتقد بود که نشانه‌های مشابهی نيز در مورد انسانها وجود دارد.
تعريف و اهميت استرس:
فشار عصبی که در اصطلاح علمی “استرس” ناميده‌ می‌شود به وضعی گفته‌ می‌شود که در آن بر عواطف و هيجانها و فرايندهای انديشيدن و حالتهای بدنی انسان کشش و سنگينی وارد‌ می‌آيد. هنگامی که فشار عصبی بصورت مزمن و از اندازه بيرون باشد توانايی انسان در سازگاری با پيرامون، درخطر‌ می‌افتد. ”فشار عصبی” يک عبارت کلی است که همه گونه فشاری را که انسان در زندگی احساس‌ می‌کند دربرمی گيرد. در دنيای کنونی استرس به عنوان يکی از آفات نيروی انسانی شناخته شده است. اثرات مخرب استرس بر زندگی فردی و اجتماعی کاملا مشهود بوده و کارکنان يکی از آسيب پذيرترين قشرها در برابر استرس هستند، همچنين استرس شغلی به عنوان يکی از موانع بهره وری در سازمانها مطرح است.
به همين دليل ارتقا بهداشت روانی محيط کار به عنوان يکی از مهمترين ابعاد توسعه و بهسازی منابع انسانی در سازمانها (به عنوان عاملی برای شناخت عوامل استرس زا و ارائه راه حلهای پيشگيرانه يا درمانگر) در چند دهه اخير توجه محققان زيادی را به خود جلب کرده است.
مراحل استرس:
فشار روانی (استرس) تجربه ای است همگانی و عمومی که هرکس به کرات آن را در زندگی خود احساس کرده است، برخلاف تصور عمومی، فشار روانی هميشه شامل حوادث ناخوشايند نيست، بلکه در مفهوم “چالش”‌ می‌تواند محصول موفقيتهايی خوشايند و مطلوبی نيز باشد که سازگاری مجددی را در فرد مطالبه‌ می‌کند. به عبارت ديگر شايد نکته اصلی در موقعيتهای استرس زا نياز به انطباق و سازگاری مجددی است که برای فرد ضرورت پيدا‌ می‌کند که برای ايجاد اين انطباق مجدد و کسب توازن، ما معمولا عکس العملهای معينی را از خود نشان‌ می‌دهيم که از اين عکس العملها به عنوان نشانه‌های انطباق (سازگاری) عمومی ياد‌ می‌شود. بدين معنی که بلافاصله پس از مواجه يک فرد با عوامل استرس زا، نشانه‌های انطباق عمومی در طی سه مرحله به شرح زير در فرد ظاهر‌ می‌شود:
الف) مرحله اعلام خطر : در اين مرحله بدن با افزايش فشار خون، ترشح برخی هورمونها و کشيدگی عضلات آماده مقابله با موقعيت به وجود آمده‌ می‌گردد.
مرحله مقاومت : در اين مرحله ادامه و افزايش محرک‌های تنش زا به مقاومت بدن منجر‌ می‌شود تا فرد بتواند در مقابله با عوامل استرس زا استقامت ورزد. البته در اين مرحله برخی از
هورمون‌های بدن نقش دفاعی مهمی دارند و هر فرد نيز تا حد معينی قدرت مقابله در برابر عوامل استرس زا را دارد.
مرحله فرسودگی : مرحله به مخاطره افتادن توانايی بدن برای پاسخ به محرک‌های شديد تنش زای پياپی و جديد‌ می‌باشد. به عبارتی ديگر اگر استرس تا حد زيادی به درازا بکشد توان فرد تحليل رفته و موجب بروز بيماريهای روان تنی‌ می‌شود. بطور مثال: شما اگر هر روز با يک رئيس پر توقع که هميشه در حال انتقاد است و هيچگاه لب به تشويق نمی گشايد، روبرو شويد، نهايتا از پای در خواهيد آمد يا اگر شما ملزم به نگهداری از يکی خويشاوندان بيمار يا عليل خود باشيد و اين کار را به تنهايی انجام دهيد، خود شما به زودی دچار بيماريهای جسمی و يا روحی خواهيد شد.
بطور کلی اگر شما در شرايط و موقعيتهای زير قرار گرفته باشيد، در معرض فرسودگی شغلی خواهيد بود و بايستی اقدامات عاجلی برای خروج از اين بحران بيانديشيد. الف) نتوانيد در برابر تعهد ات و مسئوليت‌های جد يد، جواب“نه” بدهيد.
ب) برای مد‌ت زمان تقريبا طولانی و به شکل مستمر تحت فشار شد يدکاری قرار گرفته باشيد. ج) برای مد‌ت زمان کم و بيش طولانی و بطور مداوم، برای رسيد‌ن به اهد اف تقريبا دست نيافتنی تلاش کنيد. د) از نظر عاطفی بيش از اند ازه خودرا محتاج به نتيجه کاری که در حال انجام آن هستيدکنيد، اغلب در اين حالت، خستگی، خودرا در غالب کاهش انگيزه، تقليل ميزان و کيفيت اجرايی و عد م احساس رضايت از کار بروز‌ می‌دهد.
ارتباط استرس با عملکرد کاری:
گفتنی است برانگيختگی هيجانی ملايم (استرس در حد مطلوب)، کارکنان را در جريان اجرای کاری که برعهده دارند، هوشيار نگه داشته و موجب تقويت دقت و صحت در عملکرد شده و لزوم وجود آن برای دستيابی به اهداف سازمان ضروری است، ليکن در صورتيکه استرس از حد معينی بيشتر شود عملکرد فرد منفی شده و کارکنان با درهم شکستگی ذهنی و فيزيکی روبرو‌ می‌شوند.
عوامل ايجاد کننده استرس شغلی:

فایل : 15 صفحه

فرمت : Word