مقاله کامل ارائه راه كارهاي اساسي ويژه بهينه سازي مديريت و كنترل مواد زائد جامد شهري

ارائه راه كارهاي اساسي ويژه بهينه سازيمديريت و كنترل مواد زائد جامد شهري

چكيده:

مواد زايد خطرناك، مواد زايد جامد يا مايعي هستند كه به علت كميت، غلظت و يا كيفيت فيزيكي، شيميايي و يابيولوژيكي ميتوانند باعث افزايش ميزان مرگ و مير و يا بيماريهاي بسيار جدي شوند. براساس تعريف آژانس حفاظت محيط زيست ايالات متحده زباله‌هاي خطرناك به مواد زايد جامدي اطلاق ميشود كه بالقوه خطرناك بوده و يا اينكه پس از طي مدت زماني موجبات خطر را براي محيطزيست، فراهم مي كنند از اينرو كنترل مواد زايد جامد و ازجمله زباله‌هاي سمي و خطرناك كه بخشي از آنرا زباله‌هاي بيمارستاني تشكيل مي دهد يك امر اجتناب ناپذيردر مديريت زايدات شهري است. توجه به محيط زيست و حفظ سلامتي انسان و كليه موجودات كره زمين يكي ازاصول اساسي در بقاي زندگي و استفاده از مواهب خدادادي است كه به وفور در اختيار ما قرار دارد. كنترلآلودگي‌هاي محيط ازجمله مواد زايد جامد، بخش مهمي از اين وظيفه را تشكيل ميدهد كه با توجه به اصول وموازين بهداشتي اقتصادي جايگاه ويژه اي را در علوم و فنون جديد به خود اختصاص داده است. بدين لحاظ در اين مجموعه سعي خواهد شد تا در حد امكان مواردي همچون اهميت مسئله، روشهاي مختلف دفن بهداشتي زباله شناخت و طبقه بندي مواد، سيستم‌هاي جمع آوري و حمل و نقل و روش‌هاي دفع مواد به وضوح مورد توجه قرارگرفته و در نهايت، مبادرت به ارائه راه كارهاي اساسي در جهت بهبود شرايط و بهينه سازي تكنولوژي موجود در مديريت مواد زايد جامد كشور نمايد كه در صورت اعمال، بازتاب آن تاثير اساسي در حفظ بهداشت و سلامت محيط زيست جامعه ما خواهد داشت.

كلمات كليدي: مواد زائد جامد، مديريت و كنترل، بهينه سازي

مقدمه:

اصول بهداشت و بهسازي محيط، در هر شهر ايجاب مي كند كه زباله‌ها در حداقل زمان از منازل و محيط زندگيانسان دور شده و در اسرع وقت دفع گردند. پيدايش اين ايده (دفع بهداشتي زباله در محيط زيست) در قرن نوزدهم ميلادي به مشابه يك دستورالعمل بهداشتي، شهروندان را به رعايت آن ملزوم ميساخت. اهميت دفع بهداشتي زباله‌ها موقعي بر همه روشن خواهد شد كه خطرات ناشي از آن‌ها بخوبي شناخته شود. زباله‌ها نه فقط باعث توليد بيماري، تعّفّن و زشتي مناظر مي گردند، بلكه مي توانند به وسيله آلوده كردن خاك، آب و هوا خسارات فراواني را ببار آورند. به همان اندازه كه تركيبات زباله مختلف است، خطرات ناشي از مواد تشكيل دهنده آن‌ها نيز مي توانند متفاوت باشند. جمع آوري، حمل و نقل و آخرين مرحله دفع اين مواد بايستي به طريقي باشد كه خطرات ناشي از آنها درسلامتي انسان به حداقل ممكن كاهش يابد. خطرات ناشي از دفع زباله به طريق غير بهداشتي شامل موارد زير ميباشد:

مگس: خطرات ناشي از وجود مگس براي انسان و عموم حيوانات اهلي بر همه روشن است، مگس خانگي (Mussca domestica) مخصوصاً از نظر انتشار بسياري از باكتر يهاي بيماريزا قابل اهميت مي باشد. اصولا بيش از 50-40 هزار نوع مگس در اين زمان شناسايي شده ولي نام گذاري همه آنها به اتمام نرسيده است. بر اساس مطالعات انجام شده در صحرا و آزمايشگاه انتشار بسياري از امراض همچون اسهال‌هاي آميبي و باسيلي، تراخم، حصبه و شبه حصبه، وبا، ِسلِسل، جذام، طاعون و سياه زخم به وسيله مگس امكان پذير است. اين حشره به وسيله پرزهاي چسبنده و مژكهاي فراوان بدن خود با نشستن بر روي مدفوع انسان و حيوان و بسياري از كثافات و زباله‌ها ميكروب‌هاي مختلف را از طريق تماس مستقيم بدن انسان و يا اغذيه مورد نياز او به محيط زندگي وارد نموده و به طور مكانيكي باعث انتقال بيماريها به موجود زنده ديگري مي گردد. ساختن مستراحهاي بهداشتي درشهر و روستا و حفظ محيط زيست از پهن و ديگر فضولات فساد پذير انساني و حيواني نيز از جمله عواملي استكه باعث جلوگيري از توليد و رشد لارو مگس خواهد شد. مواد زايد صنعتي اعم از فرآورده‌هاي گياهي، ميوه‌ها،فضولات كشتارگاه‌ها و غيره چه در شهرها و چه در مراكز توليد و مصرف مي تواند محل پرورش لارو (كرمينه ) مگس قرار گيرد. در صورتي كه روش دفع زباله به صورت تلنبار كردن در فضاي آزاد باشد كرمينه مگس در داخلزباله كه از نشر حرارت،رطوبت و مواد غذايي مناسب ترين محيط به شمار ميرود رشد و نمو كرده و پس ازرسيدن زمان بلوغ به منازل و اماكن مجاور پرواز مينمايد. قدرت پرواز مگس تا حدود 20 كيلومتر مشخص شده است (2) جوندگان: سالم سازي محيط بخصوص كنترل زباله‌ها چه در امر جمع آوري و چه در دفع بهداشتي آن‌ها مفيدترين راه مبارزه با جوندگان مي باشد و بديهي است كه يكي از خطرناكترين مضرات عدم توجه به دفع زباله نشو و نما وانتشار موش در شهرها است. خطر ازدياد موش در شهرها را نميتوان به سادگي با هيچ بودجه اي جبران نمود.

موش‌هاي خانگي و جوندگان ديگر به طرز وسيع و دامنه داري در جهان پراكنده و در جوار انسان‌ها زندگي مي كنند.

از اين نظر اينگونه موجودات بالقوه ناقل بسياري از بيماري‌هاي انساني هستند. ناراحتي‌هاي حاصل از موش‌ها از يك گاز گرفتگي ساده تا تب تيفوس و طاعون متفاوت است. بيماري لپتوسپيروز در نتيجه تغذيه مواد غذايي آلوده به مدفوع موش بيمار و با استحمام در آب آلوده و يا در تماس مستقيم با موش آلوده، به وجود مي آيد. موش مي توانددر انتقال بيماريهايي چون اسهال آميبي و انتقال كرم كدو و تريشين نيز به طور غيرمستقيم، نقش مهمي ايفاء كند.

موش و ساير جوندگان براي توليد مثل و ازدياد جمعيت خويش به سه چيز احتياج دارند، غذا، آب و پناهگاه كه هرسه در اغلب موارد در زباله‌هاي شهري وجود دارد.

آلودگي‌هاي آب: آب شرط اصلي ادامه حيات در جهان است، كلمه آباداني در زبان فارسي از آب گرفته شده كهخود عامل مهمي در جهت عمران و بهسازي مناطق كشور به شمار مي رود. سرعت افزايش جمعيت، بهبود سطح بهداشت و پيشرفت‌هاي صنعتي در سطح جهان بيش از پيش باعث محدود شدن منابع آب شده است، اما بايد قبولكرد كه دنيا تشنه است و اين تشنگي يك تصور شاعرانه و خيال نيست بلكه يك حقيقت مسلم است. در كشور ما مسئله كمبود آب مخصوصاً چه در امر صنعت و چه در امر كشاورزي مشكلات فراواني را به بار آورده است.مصرف زياد از حد آب در شهرها و اسرافهاي بي رويه در هر زمينه نيز تشديد كننده اين مشكل است. گرمسير بودن مناطق مختلف كشور و عدم وجود منابع آب كافي از يك سو و عدم كنترل آلودگي آب به وسيله تخليه فاضلابها و زباله‌هاي شهري و صنعتي از سوي ديگر تاثير زيانبخشي در اقتصاد و بهداشت جامعه ما دارد. همچنين تخليه مواد زايدجامد و مايع (زباله و فاضلاب‌ها) در محيط به وسيله جاري شدن آبهاي سطحي اعم از جويبارها، رودخانه‌ها وديگر آبهاي حاصل از بارندگي به نقاط مختلف موجب انتشار آلودگي مي گردند و اين در حاليست كه متاسفانه دربعضي از شهرهاي ما دفع بي رويه زباله اكثرا به وسيله تخليه مواد به جويبارها صورت مي گيرد و يا دفن غيربهداشتي آن در سراشيبيها و ديگر اماكن كه مخالف ضوابط حفاظت آبهاي زيرزميني است انجام ميشود كه از نظر بهداشت محيط كاملاً خطرناك است. مخصوصاًاينكه محل تخليه و يا دفن در خاك‌هاي سبك شني و يا در حوالي رودخانه‌ها و چشمه سارها باشد.

آلودگي خاك: زباله‌هاي شهري كه خود تركيبي از فضولات انساني و حيواني و بسياري ديگر از مواد زائد صنعتي و كشاورزي است، متاسفانه در آخرين مرحله دفع به خاك و يا آب منتقل ميشوند. كالاهاي مصنوعي كه از موادپلاستيكي ساخته شده اند پس از استعمال به صورت مواد زائد تجزيه نشدني در زباله انباشته و در خاك باقيمي مانند زيرا پليمرهاي مصنوعي (نايلون) بر عكس پليمرهاي طبيعي موجود در پشم و پنبه به علت نبودن آنزيم ويژه، سال‌ها جهت تجزيه در طبيعت به صورت خام و بدون تغيير باقي ميماند. اين مواد خود خللي در تبادل آب وهوا و ديگر عكس العمل‌هاي فيزيكي و شيميايي خاك بوجود مي آورند. مجاورت و يا احاطه شدن ريشه گياهان بوسيله مواد پلاستيكي در خاك سبب نرسيدن آب و غذا به ريشه گياه شده و در طي زمان در اطراف ريشه حرارت،رطوبت و خواص شيميايي كاملاً غيرمتعادلي بوجود ميآورند كه موجب ضعف رشد و يا خشكي گياه ميشوند.

وجود انواع مختلف قوطي‌هاي كنسرو، لاستيك‌هاي مستعمل، لاشه‌هاي اتومبيل، فضولات بيمارستان‌ها و موادشيميايي كارخانه‌ها كه هم اكنون در اغلب شهرها جزو لاينفك زباله‌هاي شهري هستند به خارج از شهر در دامان طبيعت پراكنده و يا دفن مي شوند. نتيجه اين عمل، تجزيه‌هايي است كه طي ساليان دراز خطرات مهيبي را در آب و خاك منطقه بوجود آورده و موجب بيماري‌هاي گوناگوني در انسان و حيوان و كليه موجوداتي كه در آن منطقه زندگي ميكنند مي شود. ازجمله امور متداول در استفاده مجدد از زباله‌هاي شهري، تهيه كمپوست است كه هم اكنوندر بسياري از شهرهاي پيشرفته دنيا معمول است. در ايران متاسفانه بدون مطالعه در سيستم تهيه كمپوست، نوع كمپوست و امكانات مصرف، اقدام به تاسيس كارخانه‌هايي شده است كه نتايج حاصل، مطلوب نبوده و آلودگي‌هاي محيط جامعه شهري و روستايي ما را تشديد مينمايد. امروزه به علت پيشرفت صنايع سنگين و مصرف زياده از حدفلزات سنگين كه از راه هوا و زمين و آب وارد و خسارات زيادي را به بار ميآورند Lenihan.و Wainered عقيده دارند كه امروزه بيش از 60 ماده شيميايي در صنايع، مورد استفاده قرار ميگيرند كه نقش آنها در سيستمهاي حياتيگياه و حيوان، ناشناخته است. ازدياد فلزات سنگين مثل جيوه، سرب، كادميوم و آرسنيك در كمپوست و در نتيجه درخاك، باعث مسموميت‌هاي زياد و بيماري‌هاي گوناگوني در انسان مي شود.

آلودگي هوا: در اين زمينه گفته مي شود احتراق مواد پلاستيكي كه متاسفانه امروزه به ميزان فراواني در زباله‌ها وجود دارند صرفنظر از توليد ديوكسين‌ها گازهايي همچون گاز كربنيك، انيدريد سولفوره، گازهاي س مي كلره و غيره مي نمايد كه فوق العاده خطرناك بوده و موجب آلودگي شديد هوا مي گردند. شايان ذكر است كه در مناطقي كهمبادرت به ايجاد زباله سوز مي شود تعبيه هواكش‌هاي طويل و فيلترهاي ويژه اي كه طبق ضوابط محيط زيست قادربه جلوگيري از آلودگيهاي هوا باشند از ضروريات امر است. گازهاي حاصل از تخميرهاي هوازي و غير هوازي درمراكز دفن زباله قادرند به طبقات زيرين خاك نفوذ كرده و اختلالاتي در خاكهاي زراعي به وجود آورند. طبق مطالعات انجام شده در نواحي نزديك به جايگاه‌هاي دفن زباله ميزان گاز متان تا حدود 60 درصد و گاز كربنيك حداكثر تا 30 درصد تاييد شده است كه قطعا در جلوگيري از رشد و نمو صحيح گياهان منطقه بي تاثير نيست.

طبقه بند ي مواد زايد جامد:

عبارت مواد زايد جامد (solid wastes) به مجموعه مواد ناشي از فعاليتهاي انسان و حيوان كه معمولا جامد بوده و به صورت ناخواسته و يا غير قابل استفاده دور ريخته مي شوند اطلاق ميگردد. اين تعريف به صورت كلي دربرگيرنده همه منابع، انواع طبقه بندي‌ها، تركيب و خصوصيات مواد زايد بوده و به سه دسته كلي زباله‌هاي شهري،زباله‌هاي صنعتي و زباله‌هاي خطرناك تقسيم ميگردند:

1- زباله‌هاي شهري

در نشريات و كتب از تعاريف و طبقه بندي‌هاي مختلفي براي توضيح اجزاء مواد زايد جامد شهري استفاده شدهاست. تعاريف ارائه شده در زير ميتواند به عنوان يك راهنما براي شناسايي اجزاء مواد زايد شهري مورد استفاده قرار گيرد (2) زايدات غذايي: به قسمت فسادپذير زباله كه معمولا از زايدات گياهي، تهيه و طبخ و يا انبار كردنمواد غذايي به دست مي آيد، اطلاق مي شود. كميت پس مانده‌هاي

فایل : 19 صفحه

فرمت : Word