مقاله در مورد حق انتفاع در فقه امامیه و حقوق ایران

چکیده
حق انتفاع از مباحث مهمی است که در کتب فقهی وحقوقی در ابواب مختلف مورد بحث واقع است. تعریفی که فقه و قانون مدنی برای حق انتفاع بیان نموده این است:
حق انتفاع حق است که به موجب آن شخص می تواند از مالی که در عین آن ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد استفاده کند (ماده 40 قانون مدنی). این تعریف حق انتفاع به معنای اعم را در برمی گیرد ولی حق انتفاع به معنای اخص دارای اقسام محدودتری است. چنانکه حق انتفاع در معنای اخص خود شامل: عمری، رقبی، سکنی و حبس مطلب می باشد. حق انتفاع با مفاهیم دیگر حقوقی همچون حق ارتفاع، و حق مالکیت تفاوت های دارد هر چند منتفع این حق را دارد که حق انتفاع را به دیگری واگذار کند ولی در کنار بهره ای که در مال موضوع حق انتفاع می برد، مسئول حفاظت از عین است و نبایستی از آن سوء استفاده کند، و گرنه مسئول جبران خسارات وارده بر عین است. پرداخت مخارجی که برای بهره برداری از عین لازم است بر عهده منتفع می باشد مالک نیز می تواند ملک خود را به رعایت حق منتفع بفروشد، و یا آن را برای پس از انقضاء مدت انتفاع به اجاره واگذار کند. در میان اسبابی که سبب زوال حق انتفاع می شود برخی اسباب مشترکی هستند که موجب زوال حق انتفاع با سایر حقوق عینی می باشند همانند تلف مال موضوع حق گروهی دیگر اسبابی هستند که با حق ارتفاع اشتراک می باشند. همانند جمع شدن دو عنوان مالک و منتفع در یک شخص.
واژگان کلیدی: حق- انتفاع- عمری- رقبی- سکنی.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول
کلیات
1-1- مقدمه
1-2- بیان مسئله
1-3- سوال اصلی تحقیق
1-4- سوالات فرعی تحقیق
1-5- فرضیه ها
1-6- پیشینه تحقیق
1-7- روش تحقیق
1-8- اهداف تحقیق
1-9- تعاریف
1-9-1- معنا و مفهوم لغوی حق
1-9-1-1- معنای فلسفی حق
1-9-1-2- حق در اصطلاح فقه
1-9-1-3- حق در قرآن کریم
1-9-1-4- حق در اصطلاح حقوق
1-9-2- اقسام حق
1-9-2-1- حق مالی و غیرمالی
1-9-2-2- اقسام حقوق مالی
1-9-2-2-1-حق عینی
1-9-2-2-1-1- اقسام حق عینی
1-9-2-2-2- حق دینی
1-9-2-2- حق غیر مالی
1-9-2-3-حق معنوی
1-9-2-4- حق شخصی
1-9-2-5-حق شخصیت
1-10- حق و تکلیف
1-10-1 تکلیف در اصطلاح فقه وحقوق
1-11- حق و حکم
1-11-1-تعریف حکم
1-11-2- فرق بین حق و حکم
1-12- فرق بین حق و ملک
1-13- معنا و مفهوم انتفاع
1-14- جایگاه انتفاع در فقه و قانون ایران
فصل دوم
اقسام حق انتفاع
2-1- حق انتفاع به معنای خاص
2-2- حق انتفاع به معنای عام
2-3- مطلق گذاشتن انتفاع
2-4- اقسام حق انتفاع
2-4-1- عمری
2-4-1-1- عمری در فقه
2-4-1-2- عمری در حقوق
2-4-2- رقبی
2-4-2-1- رقبی در اصطلاح فق
2-4-2-2- رقبی در حقوق
2-4-2-3-رقبی عقد مشروع
2-4-2-4- متعلق رقبی
2-4-2-5- شرایط تحقق رقبی
2-4-2-6- لزوم رقبی
2-4-3- سکنی در لغت
2-4-3-1- سکنی در فقه
2-4-3-2- احکام سکنی
2-4-3-2-1- عقد سکنی
2-4-3-2-2- متعلق سکنی
2-4-3-2-3- شرایط تحقق سکنی
2-4-3-3- سکنی در اصطلاح حقوق
2-4-3-4- خارج نشدن ملک از ملکیت مالک یا عقد سکنی
2-5- تفاوت عمری و رقبی و سکنی
2-6- حبس مطلق
2-6-1- حبس در فقه
2-6-2- انواع حبس
2-6-3-احکام حبس
2-6-4-مقایسه نظر دکتر امامی و دکتر لنگرودی در حبس مطلق
2-6-5-حبس در حقوق
2-7-فرق بین حبس و وقف
2-8- فرق بین حبس مطلق، عمری، رقبی، و سکنی
2-9- حبس موید
2-10- وقف
2-10-1-اهمیت وقف
2-10-2- وقف در اصطلاح فقه
2-10-3-ویژگی های وقف
2-10-4- عقد وقف
2-10-5- وقف در اصطلاح حقوق
2-10-6- قبض موقوفه
2-10-16- تقسیمات وقف
2-10-17- اجاره موقوفه
2-11- انتفاع از مباحات
2-12- تقسیمات مباحات
2-12-1- اقسام مباح اصلی
2-12-2- اقسام مباح عرضی
2-13- احیا اراضی موات
2-13-1- شرایط احیا
فصل سوم
آثار حق انتفاع
3-1- عقد انتفاع
3-2- شرایط انتفاع
3-3- احکام انتفاع
3-4- تکالیف مالک
3-5- حقوق منتفع
3-5-1- تکالیف منتفع
3-6- اسباب زوال
3-7- واگذاری انتفاع
3-8- قرار دادن انتفاع بر معدوم
3-9- ضمان مال انتفاع
3-10- مقایسه انتفاع با مالکیت منافع
3-10-1- ملکیت
3-10-2- مالکیت
3-10-3- مالکیت از دیدگاه قرآن
3-10-4- مطلق بودن مالکیت
3-10-5- انحصاری بودن مالکیت
3-10-6- دائمی بودن حق مالکیت
3-10-7- عناصر ملکیت
3-10-8- فرق انتفاع با مالکیت منافع
3-11- مقایسه انتفاع با ارتفاع
3-12- مقایسه اجاره با انتفاع
3-13- مقایسه عاریه با انتفاع
3-13-1- فرق عاریه با انتفاع
نتیجه گیری
نمایه، اعلام، آیات و روایات
آیات
روایات
اعلام
منابع و مآخذ
منابع فارسی
منابع عربی
قوانین و مقررات
منابع اینترنتی و مقالات
فصل اول
کلیات و تعاریف
فصل اول: کلیات
1-1- مقدمه
یکی از مسائل مهم فقی و حقوقی که در روابط افراد جامعه اهمیت بسزائی دارد، برخورداری از حق انتفاع است. و اقسام و آثار این نوع حق که در فقه و قانون مدنی در ابواب مختلف ذکر شده، و پرداختن عمومی و گذر بر این موضوع اهمیت آن را روشن ساخته و علاقه های مختلف نسبت به این حق را بیان می کند.
در فقه گفته شده که انتفاع که فایده اش مسلط کردن غیر است بر حاصل نمودن منفعتی با باقی ماندن ملک بر مالکش. و اسمهای مختلفی بر آن نهاده می شود، بر حسب مختلف شدن آن. مثلا هر گاه مقرون شود به عمر، عمری گفته می شود.
علم حقوق همواره در صدد یافته راهکارهایی توام با عدالت و منطق برای تنظیم روابط افراد جامعه است. و در این راستا با تفسیر قوانین و بررسی مبنای علم حقوق که فق اسلامی است توانسته است به اهداف عالی اسلامی که عدالت و حق گرائی است دست یافته، و همواره در راستای اهداف مذکور مسائل پویایی را ارائه دهد. درباره حق انتفاع حقوقدانان نیز زیادی بحث و گفتگو کرده اند و موضوعی است که توسط حقوقدانان مورد چالش قرار گرفته است. ماده 40 قانون مدنی ایران حق انتفاع را چنین تعریف کرده است که: حق انتفاع عبارت است از، حقی است که به موجب آن شخص می تواند از مالی که عین آن ملک دیگری است، یا مالک خاصی ندارد، استفاده کند.
این پایان نامه در سه فصل تنظیم شده است. که در فصل اول کلیات و تعاریف اشاره شده، و در فصل دوم اقسام حق انتفاع که انتفاع به معنی خاص شامل (عمری- رقبی- سکنی و حبس) است و انتفاع به معنی عام علاوه بر عمری- رقبی- سکنی- حبس،
شامل وقف و انتفاع از مباحات نیز هست، که در این فصل درباره هر یک از اقسام انتفاع به طور جداگانه بحث شده است.
در فصل سوم هم به بررسی آثار حق انتفاع پرداخته شده حق انتفاع و مشترکاتی که با سایر حقوق عینی دارد که موجب زوال حق انتفاع است، همانند تلف مال موضوع. گروه دیگر اسبابی هستند که با حق ارتفاق مشترک می باشند. همانند جمع شدن دو عنوان مالک و منتفع در یک شخص و اسباب دیگری هستند که ویژه حق انتفاع است و سبب زوال آن می گردد؛ همانند انقضاء مدت، حق انتفاع با فوت شخصی که حق انتفاع به مدت عمر او برقرار شده است و همچنین مقایسه آن با مالکیت منافع و حق اتفاق و اجاره و عاریه پرداخته شده است. و در آخر بحث نتیجه گیری شده است.
اینک به ترتیب هر کدام از این فصل ها ارائه خواهد شد، بدین امد که دست کم راهگشای برخی مسائل بوده و برای دیگران هم مفید باشد، و در آخر سر به جا است که متذکر شویم که آنچه را به عنوان یک پایان نامه کارشناسی ارشد پیش رو دارید، بی عیب و نقص نیست بلکه دارای نقایص و اشکالات شکلی و ماهوی است، که از استادان ارجمند و اندیشمندان علم و ادب استدعای راهنمایی و ارشاد هست.

فایل : 146 صفحه

فرمت : Word