مقاله در مورد بررسی عوامل و راهکارهای توسعه گردشگری روستایی در بخش مرکزی شهر سرعین

بررسی عوامل و راهکارهای توسعه گردشگری روستایی در بخش مرکزی شهر سرعین
نويسنده اول1، نويسنده دوم*،2، نويسنده سوم3
1سمت ونام دانشگاه ،موسسه یا سازمان نويسنده اول. پست الكترونيكي:
2سمت ونام دانشگاه ،موسسه یا سازمان نويسنده دوم. پست الكترونيكي:
3 سمت و نام مؤسسه يا سازمان نويسنده سوم وسایرنویسندگان……. پست الكترونيكي:
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل و راهکارهای توسعه گردشگری روستایی در بخش مرکزی شهر سرعین است که با توجه به موضوع، اهداف و فرضيه هاي اين پژوهش روش انجام اين تحقيق توصيفي- تحليلي مي باشد. به اين ترتيب در راستاي سوالات و فرضيه هاي تحقيق، ابتدا با هدف توصيف عيني، واقعي يعني شرايطي كه در منطقه مي باشد پرداخته شده است.جامعه آماری پژوهش را مردم محلی ، گردشگران و مسئولان ادارت تشکیل میدهند که با استفاده از پرسشنامه خود سنجی اقدام به جمع آوری داده ها و نمونه گیری شده است . نتایج با استفاده از نرم افزار SPSS و تکنیک سوات بحث و بررسی شده و بدست آمده مولفه جاذبه های طبیعی اولین اولیت گردشگری و به ترتیب فرهنگی و مدیریتی و در نهایت زیر ساخت در آخرین اولویت قرار دارد .
واژگان کلیدی:توسعه گردشگری،گردشگری روستایی
مقدمه
در شرايطي كه قرن بيستم به پايان رسيده است هنوز توسعه روستايي با مسائل و چالشهاي متعددي مواجه است؛ زيرا كه راهبرد هاي گذشته در زمينه توسعه روستايي موفقيت آميز نبوده و نتوانسته است مسائلي همچون فقر، اشتغال، بهداشت، امنيت غذايي و پايداري محيط زيست را تامين كند، اين مساله باعث شده است كه در سالهاي اخير بار ديگر توسعه روستايي مورد توجه قرار گرفته و نظريه پردازان، برنامه ريزان و مجريان حكومتي در صدد برآيند تا با ارائه راهكارها و استراتژي هاي جديد، از معضلات و مسائلي كه اين نواحي گريبانگير آن مي باشند، بكاهند. يكي از اين راهبردهايي كه اخيراً در اغلب كشورهاي جهان مورد توجه قرار گرفته و حتي در برخي از اين كشورها به اجرا درآمده است و نتايج مثبتي هم به همراه داشته توسعه و گسترش گردشگري در نواحي روستايي كه داراي پتانسيل هاي لازم براي گسترش گردشگري است، مي باشد. گردشگري بعنوان يكي از مهمترين صنايع جهان در دهه هاي اخير رشد سريعي در توسعه اقتصادي جهان داشته است. از زماني كه روستاها با شهرها ارتباط برقرار كردند و نيازهاي فراغتي شكل گرفته در شهر مستلزم محيط هاي طبيعي و دست نخورده شدند، گردشگري روستايي شكل گرفت گردشگري روستايي يكي از اجزاي مهم صنعت گردشگري به شمار مي آيد و باعث شكوفايي و رشد اقتصادي روستاها مي گردد (قادري و همكاران، 1389) .سياست گذاران و برنامه ريزان براي گردشگري به چشم «صنعتي كه ثبات اقتصادي و جمعيتي» براي جوامع روستايي به دنبال دارد، مي نگرند و بسياري نيز مي پندارند كه توسعه گردشگري راه حل بسياري از مشكلات است كه مناطق روستايي گرفتار آنها مي باشند. پس گردشگري را عنصر لازم براي حركت بسوي اصلاح مناطق روستايي مي دانند به هر حال آنچه مسلم بوده، اين است كه از نظر موافقان و مخالفان توسعه، گردشگري روستايي به طور فزاينده اي بصورت يك نوش دارو، افزايش دهنده توان اقتصادي، بالا برنده قابليت زيست در نواحي دور افتاده، محرك تجديد حيات سكونتگاهها و نيز بهبود دهنده شرايط زندگي جوامع روستايي به حساب مي آيد. اين موضوع در بسياري از كشورها با سياستهاي كشاورزي در ارتباط است و غالباً وسيله اي در جهت حمايت از محيط زيست و فرهنگ روستايي مي باشد، بنابراين مي تواند نقش اساسي در توسعه و حفظ روستا داشته باشد (ركن الدين افتخاري و مهدوي، داوود، 1384)گردشگري روستايي با قدمتي بيش از يك قرن، امروزه يكي از مردمي ترين اشكال گردشگري محسوب مي شود كه با ارائه جذابيت و ايجاد تمايل در استفاده از فضا و ويژگي هاي محيط روستايي براي گردشگران و همچنين كاركردي جهت بهبود و ارتقاء شاخص هاي اقتصادي، اجتماعي- فرهنگي و زيست محيطي منطقه ميزبان مورد توجه بسياري واقع شده است. (خاتون آبادي و همكاران، 1390).
طي دهه هاي اخير، افزايش نرخ بيكاري و در نتيجه خروج نسل جوان و افراد داراي تحصيلات بالاتر از اجتماعات روستايي، بافت و ساختار نواحي روستايي را به مخاطره انداخته است. در اين ميان گردشگري روستايي نه تنها به عنوان يك ابزار بالقوه براي تغيير اين وضعيت بلكه يكي از عناصر جدايي ناپذير راهبرد توسعه روستايي مطرح است و همچنين بعنوان يك راهبرد توانمند و داراي مزيت نسبي و پاك مي تواند جهت جذب جريانات اقتصادي از جمله كارآفريني و اشتغال، سرمايه گذاري و جمعيت به سوي روستاها و نقاط طبيعي، مطرح باشد (افتخاري و همكاران، 1390). سرزمين ايران از حيث جاذبه هاي فرهنگي، هنري و محيطي و دارا بودن روستاهاي متنوع و جذاب در زمره ي شگفت انگيزترين ممالك جهان به شمار مي آيد. (مهدوي) استان اردبيل به عنوان سرزميني سرشار از منابع طبيعي، تاريخي و فرهنگي از يك سو و دارا بودن آب و هواي متنوع و دلپذير و چهار فصل، آب هاي معدني گرم و سرد و استقرار بيشتر اين جاذبه ها در مناطق روستايي از سوي ديگر، منطقه اي شگفت انگيز براي گردشگران داخلي و خارجي است. منطقه مورد مطالعه (شهر نير) از شهر هاي استان اردبيل در مسير جاده ي اردبيل به تبريز و در 35 كيلومتري مركز استان و در دامنه ارتفاعات سبلان واقع شده است. اين منطقه داراي زمستان هاي سرد و تابستان هاي بسيار معتدل مي باشد.
به همين دليل در فصل تابستان پذيراي گردشگران زيادي مي باشد. مناطق روستايي اين شهر از جمله نواحي روستايي است كه از نظر طبيعي و تاريخي- فرهنگي همچون آب درماني ها، غارها، تپه ها و قلعه هاي باستاني و… داراي توانمندي ها و پتانسيل هاي بالقوه زيادي براي جذب گردشگران داخلي و خارجي مي باشد (افتخاري، 1390). تنوع بخشي به اقتصاد، بالابردن شاخص هاي توسعه انساني، مشكلات ناشي از صنعتي شدن و آلودگي بيش از استاندارد شهرها به ويژه شهرهاي بزرگ، افزايش بهره وري و كارآمدي نيروي انساني، اشتغال زايي، تعامل فرهنگ ها و حفظ محيط زيست و در مجموع توسعه پايدار از دغدغه هايي است كه جهان امروز با آنها روبرو است و هر يك از كشورها در هر سطحي از توسعه در تلاش هستند كه پاسخ لازم به دغدغه هاي مذكور را بيابند و در اين ميان كشورهايي كه به تنوع بخش اقتصادي روي آورده اند و مي خواهند خود را از اقتصاد تك پايه اي برهانند، در جستجوي شناخت و خلق جديد مزيت ها هستند. يكي از اين مولفه ها صنعت گردشگري است كه اغلب كشورها بويژه كشورهايي كه به لحاظ موقعيت مكاني از اين مزيت برخودار هستند، آن را در برنامه هاي توسعه ملي خود گنجانده اند تا از اين طريق بتواند فرآيند توسعه ملي خود را تكامل بخشند (افتخاري، صالحي فرد، 1378)
گردشگري روستايي نيز جزئي از صنعت گردشگري است كه مي تواند نقش عظيمي در توسعه و عمران نواحي روستايي ايفا نمايد. بنابراين ضروري مي نمايد با شناسايي و بررسي حساب شده توانايي ها و پتانسيل هاي گردشگري در نواحي روستايي و ارائه راهكارهايي مناسب جهت توسعه اين صنعت عظيم، گامي موثر در راه توسعه روستايي و كمك به رشد و ترقي اقتصاد روستا برداشته شود. هدف از اين مطالعه تلاش براي افزايش درجه مطلوبيت گردشگري روستايي، بهره مندي هر چه بيشتر از توانمنديهاي گردشگري منطقه و تلاش به منظور ارتقاء سطح گردشگري به حدي كه مقصدي از مقاصد براي استانهاي كشور و گردشگران بين المللي و ملي و منطقه اي گردد. برنامه ريزي در اين راستا باعث مي گردد تا حضور گردشگران در مناطق مختلف استان نه تنها فشارهاي اجتماعي، زيست محيطي و فرهنگي را در تمام ابعاد خود افزايش ندهد، بلكه حضور گردشگران به آسايش زندگي، كسب درآمد و خلق فرصتهاي نوين اقتصادي و اجتماعي در منطقه مورد مطالعه ختم گردد. شهر نير به دليل ويژگي هاي زمين ساختي، يكي از كانون هاي مهم آب معدني و آبگرم كشور است و در گوشه و كنار اين منطقه آبهاي گرم معدني متعددي را در خود جاي داده است. از طرف ديگر، جاذبه هاي مصنوع همچون درياچه پشت سد يامچي به غناي پتانسيل هاي توريستي و تفرجي اين شهر افزوده است اين منابع هر چند آن طور كه شايسته است مورد برنامه ريزي و بهره برداري قرار نمي گيرند و از فقر امكانات و تسهيلات خدماتي و رفاهي در عذاب هستند، با اين حال منابعي همچون آبهاي گرم معدني منطقه سالهاي سال است كه مورد استفاده اهالي روستاهاي پيرامون و در چند سال اخير گردشگران عبوري قرار مي گيرند. در كنار كانون هاي آبگرم و معدني و منابع گردشگري تاريخي و فرهنگي، شهر نير داراي پتانسيل هاي ويژه تفرجي نيز هست كه برخي از آنها در صورت بالفعل شدن توانمنديهاي تفرجي خود، مي توانند به فضاي مطلوبي براي گذران اوقات فراغت شهروندان و تفرج گردشگران تبديل شوند. در كل مي توان گفت كه از مناطق نمونه گردشگري مورد مطالعه در محدوده شهر نير، منطقه نمونه گلستان كاركرد گردشگري تاريخي، منطقه يامچي و ايلانجيق كاركرد اكوتوريستي و تفرجگاهي و منطقه گردشگري نمونه سبلان (برجلو)، سقزچي و قره شيران از جمله كاتونهاي آب گرم و معدني شهر محسوب مي شوند اين مناطق نمونه با فواصل نسبتاً كوتاه از همديگر در محدوده ي اداري- سياسي شهر نير واقع شده اند. با وجود مشكلات فراوان در راه توسعه روستايي و كمبود پتانسيل هاي لازم در جهت توسعه بخش كشاورزي و صنعت گردشگري مي تواند نقش موثري در رونق بخشيدن به اقتصاد روستا و گام موثري در جهت توسعه روستايي باشد در حاليكه با توجه به توان ها و پتانسيل هاي منطقه مورد نظر هنوز هيچ برنامه اي جهت توسعه گردشگري روستايي تدوين نشده است. از اين رو با توجه به رشد فزاينده جمعيت شهرها و افزايش مشكلات شهري و نيز عدم موفقيت برنامه ريزي هاي مختلف در جهت توسعه مناطق روستايي، ضروري مي باشد راهكارهاي جديدي در اين زمينه ارائه گردد تا از امكانات و توانايي هاي بالقوه و بالفعل اين مناطق در جهت رفع بخشي از مشكلات شهري و نيز توسعه و تحول نواحي روستايي به طرز معقولانه اي
استفاده شود در اين راستا توسعه صنعت گردشگري در نواحي روستايي به عنوان يك استراتژي جديد توسط جوامع محلي، عوامل سياسي و برنامه ريزان كه به عنوان عوامل مهم اصلاح مناطق روستايي به شمار مي آيند، مي تواند نقش عمده اي در توسعه اين نواحي داشته باشد. به عبارت ديگر، گردشگري روستايي حكم دارويي مشترك براي مشكلات اقتصادي و اجتماعي جوامع روستايي محسوب مي گردد. گردشگري روستايي مي تواند نقش عمده اي را در توانمند سازي مردم محلي و تنوع بخشي به رشد اقتصادي و نيز خلق فرصتهاي شغلي جديد در ارتباط تنگاتنگ با ساير بخش هاي اقتصادي ايفا نمايد. (شريف زاده، مرادي نژاد،1381)
اهداف تحقیق
هدف از انجام این تحقیق بررسی راهکارهای توسعه گردشگری روستایی و جذب گردشگر در بخش مرکزی شهر سرعین به شرح زیر می باشد:
-شناسایی توانمندیهای گردشگری روستایی در منطقه مورد مطالعه
-ارائه راهکار برای توسعه گردشگری روستایی و جذب گردشگر
-ایجاد اشتغال برای مردم محلی از طریق توسعه گردشگری روستایی
-افزایش سطح آگاهی مردم محلی در برخورد با گردشگران روستایی
روش تحقیق
با توجه به موضوع، اهداف و فرضيه هاي اين پژوهش روش انجام اين تحقيق توصيفي- تحليلي مي باشد. به اين ترتيب در راستاي سوالات و فرضيه هاي تحقيق، ابتدا با هدف توصيف عيني، واقعي يعني شرايطي كه در منطقه مي باشد پرداخته شده است و در مرحله بعد از روش تحليلي استفاده گرديده است. در عين حال اين تحقيق به لحاظ هدف جزو تحقيقات كاربردي است كه يافته هاي آن مي تواند در جهت توسعه گردشگري روستايي منطقه مورد مطالعه قابل استفاده باشد. روش گردآوري اطلاعات، با توجه به ماهيت مطالعه تحقيق به دو صورت كتابخانه اي و ميداني بوده و با توجه به ضرورت در هر يك از مراحل تحقيق، يكي از اين دو روش و يا هر دو، مورد استفاده قرار گرفته است.
الف) جامعه و نمونه آماري: سه گروه زير جامعه آماري اين تحقيق را تشكيل ميدهند:
مردم محلی روستا های بخش مرکزی شهر سرعین (1356 نفر)
مسولان سازمان گردشگری و میراث فرهنگی استان اردبیل و شهر سرعین (74 نفر)
گردشگران (به لحاظ متغیر بودن قابل پیشبینی نیست)
جامعه آماري اين تحقيق را مسولان سازمان گردشگری و میراث فرهنگی استان اردبیل و شهر سرعین ، مردم محلی روستا های بخش مرکزی شهر سرعین و گردشگران (به لحاظ متغیر بودن قابل پیشبینی نیست) لذا حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 321 نفر محاسبه میشود ولی به دلیل در دسترس بودن از مردم محلی 100 نفر ، از مسئولان کل جامعه آماری و از گردشگران نیز 100 نفر بصورت تصادفی انتخاب شده است .
ب)روش گرد آوری اطلاعات:در اين تحقيق در دو بخش به گردآوري اطلاعات اقدام شده است، اول در زمينه اطلاعات تئوريك و پيشينه تحقيق كه با استفاده از منابع كتابخانهاي، اينترنت، مقالات و پايان نامهها در بخش گردشگري و گردشگري روستایی انجام شده و در بخش ديگر از پرسشنامه براي جمعآوري اطلاعات در مورد فرضيهها استفاده شده كه پايايي آن در تحقيق دكتر مهرداد محرمزاده و امير قياميراد در سال 1384 با 92/0 و در تحقيق خانم پريسا صداقتي با 94/0 مورد تائيد قرار گرفته و روايي مفهومي آن به تائيد اساتيد رشته مديريت رسيده است.اين پرسشنامه، مقياس پنج ارزشي ليكرت كه شامل 42 سوال جهت تكميل در اختيار جامعه آماري قيد شده قرار گرفت. پايايي اين پرسشنامه كه در اين تحقيق استفاده شده و با استفاده از روش x كرونباخ 89/0 بدست آمده است. براي تجزيه و تحليل دادههاي اين تحقيق از آمار توصيفي (ميانگين، واريانس، انحراف
استاندارد و درصد) براي مشخصات افراد جامعه آماري مانند سن، جنسيت، ميزان تحصيلات و سابقه فعاليت استفاده شده و در بخش آمار استنباطي از آزمون كاي اسكوير (خي دو تك گروهي) براي آزمودن فرضيه استفاده شده است و براي پاسخ به فرضيهها از فراواني سه طيفي استفاده شده است.
یافته های تحقیق
در بررسی فراوانی گروه در نمونه ای که مورد مطالعه قرار گرفته است بدست آمد فراوانی مردم محلی 4/26 درصد ، مسئولان 8/19 درصد و تعداد گردشگران 5/35 درصد بدست آمده است. فراوانی گردشگران بالاتر از مردم محلی و این میزان بالاتر از فراوانی مسئولان است .در بررسی فراوانی سن افراد در نمونه ای که مورد مطالعه قرار گرفته است بدست آمد بالاترین فراوانی مربوط به سن بین 20 تا 25 سال (9/24) و کمترین سن مربوط به سن کمتر از 20 سال (4/6) درصد میباشد . در بررسی فراوانی جنسیت در نمونه ای که مورد مطالعه قرار گرفته است بدست آمد فراوانی مردان (9/55 درصد ) بالاتر از زنان (1/44) میباشد . در بررسی فراوانی جنسیت افراد در نمونه مردم محلی که مورد مطالعه قرار گرفته است بدست آمد فراوانی مردان (58 درصد ) بالاتر از زنان (42 درصد ) میباشد . در بررسی فراوانی جنسیت افراد در نمونه مسئولان که مورد مطالعه قرار گرفته است فراوانی مردان (4/55 درصد ) بالاتر از زنان (6/44 درصد ) میباشد . در بررسی فراوانی جنسیت افراد در نمونه مسئولان که مورد مطالعه قرار گرفته است بدست آمد فراوانی مردان (55 درصد ) بالاتر از زنان (44 درصد ) میباشد . در بررسی فراوانی تحصیلات در نمونه ای که مورد مطالعه قرار گرفته است بدست آمد بالاترین فراوانی مربوط به افراد در مقطع دبیرستان(5/23) و کمترین فراوانی مربوط به افراد بی سواد (4/2) درصد میباشد . در بررسی فراوانی تحصیلات افراد در نمونه مردم محلی که مورد مطالعه قرار گرفته است بالاترین فراوانی مربوط به افراد در مقطع دبیرستان(24درصد) و کمترین فراوانی مربوط به افراد کارشناس ارشد (1 درصد) درصد میباشد . در بررسی فراوانی تحصیلات افراد در نمونه مسئولان که مورد مطالعه قرار گرفته است بدست آمده است بالاترین فراوانی مربوط به افراد در مقطع دبیرستان(دبیرستان و فوق دیپلم،7/25 درصد) و کمترین فراوانی مربوط به افراد در مقطع راهنمایی (1 درصد) درصد میباشد . در بررسی فراوانی تحصیلات افراد در نمونه مسئولان که مورد مطالعه قرار گرفته است بدست آمد فوق بالاترین فراوانی مربوط به افراد در مقطع دبیرستان(دبیرستان 5/22 درصد) و کمترین فراوانی مربوط به افراد بی سواد(1 درصد)میباشد .
در بررسی فراوانی سن در نمونه مورد مطالعه بدست آمد فوق بالاترین فراوانی مربوط به سن بین 20 تا 25 سال (26درصد) و کمترین سن مربوط به سن بالاتر از 40 سال (10) درصد میباشد .در بررسی فراوانی سن افراد در نمونه مسئولان که مورد مطالعه قرار گرفته است بدست آمد بالاترین فراوانی مربوط به سن بین 35 تا 40 سال (4/28) و کمترین سن مربوط به سن کمتر از 20 سال (4/1 درصد) بدست آمده است . در بررسی فراوانی سن در نمونه مسئولان که مورد مطالعه قرار گرفته است بدست آمد بالاترین فراوانی مربوط به سن بین 25 تا20 سال (5/24 درصد) و کمترین سن مربوط به سن کمتر از 20 سال (6 درصد) بدست آمده است . در بررسی رابطه بين وجود جاذبه هاي طبيعي،زیرساخت،مدیریت،فرهنگی در بخش مركزي شهر نير و توسعه گردشگري روستايي بدست آمد وجود جاذبه هاي طبيعي،زیرساخت،مدیریت،فرهنگی در بخش مركزي شهر نير و توسعه گردشگري روستايي ار دیدگاه مدیران و گردشگران و مردم محلی در کل رابطه معني داري وجود دارد و به ترتیب آیتم های جاذبه های طبیعی،زیر ساخت ها ، مدیریتی و فرهنگی را در توسعه گردشگری دخیل میدانند .
و با بررسی مدل پژوهشی با تکنیک سوات بدست آمد مولفه جاذبه های طبیعی با وزن دهی 09/0 و درجه بندی 5 و امتیاز وزنی 22/0 بالاترین و اولین اولیت گردشگری و به ترتیب فرهنگی با وزن دهی 08/0 و درجه بندی 4 و مدیریتی با اولویت 3 و وزن دهی 06/0 و در نهایت زیر ساخت با وزن دهی 04/0 و درجه بندی 2 در آخرین اولویت قرار دارد .
موانع تحقیق
انجام اين گونه مطالعات و تحقيقات بويژه در سطح روستا با محدوديت هاي خاصي مواجه مي باشد از مهمترين محدوديت هاي اين تحقيق مي توان به مورد زير اشاره كرد:
– شرايط نامساعد جوي در زمستان و اوايل بهار
– عدم تمايل تعدادي از افراد بومي و گردشگر جهت پاسخگويي به سوالات
– عدم وجود يا كمبود آمار و اطلاعات دقيق در مورد تعداد گردشگران بازديد كننده از منطقه
– محدوديت زماني انجام اين تحقيق

فایل : 7 صفحه

فرمت : Word