مقاله درباره کنترل و درمان بیمارانی تحت درمان با اشعه (رادیوتراپی) یا شیمی درمانی هستند.

کنترل و درمان بیمارانی تحت درمان با اشعه (رادیوتراپی) یا شیمی درمانی هستند.
استفاده از اشعه در حالت ایده ال بستگی به توانایی آن برای تخریب سلولهای نئوپلاستیک بدون آسیب رساندن به سلولهای نرمال دارد. در عمل این واقعه هرگز اتفاق نمی افتد و بافتهای نرمال نیز دچار اثرات جانبی سوء ناشی از اشعه می شوند.
نکته:
هر نئوپلاسمی را میتوان با اشعه (در صورتی که دور آن کافی باشد) تخریب کرد. تنها فاکتور محدود کننده مقدار اشعه ای است که بافتهای اطراف قادر به تحمل آن می باشند.
نکته:
رادیو تراپی سلولهای نئوپلاستیک و نرمال را با تداخل در ماده هسته ای لازم برای تکثیر و نگهداری سلول (و یا هر دو) تخریب می کند. هرچه سرعت تولید مثل سلول بالاتر باشد.
بافت مذکور به اثرات مخرب اشعه حساستر است (سلولهای نئوپلاستیک که قدرت تکثیر بالایی دارند به نسبت بیشتر تخریب می شوند). سلولهای خونساز،
سلولهای اپی تلیال و اندو تلیایی نیز بعلت سرعت تکثیر بالا بعد از شروع درمان رادیوتراپی تحت تاثیر بیشتری قرار می گیرند.
نکته:
تغییرات مخاط دهان به علت عروق خونی آن پس از زمان اندکی از شروع درمان قابل توجه است در حالی که استخوان و غدد بزاقی نسبتاً به اشعه مقاومند اگر چه در طولانی مدت به علت تغییرات عروقی تحت تاثیر قرار می گیرند.
تاثیر اشعه بر روی مخاط دهان:
اثر اولیه رادیوتراپی بر روی مخاط دهان در هفته اول و یا دوم مشاهده می شود و به صورت اریتم (قرمزی) که میتواند به موکوزیت شدید پیشرفت کند و در نهایت با زخم همراه باشد خود را نشان می دهد.
همچنین درد و دیفاژی ممکـن است به قدری شدید باشـد که تغذیه بیمار را با اختـلال روبرو کند. این علائم پس از اتمام دوره رادیوتراپی فروکش می کند، جوانه های چشایی (که از سلولهای اپی تلیالی تشکیل شده اند) نیز دچار تغییرات قابل توجهی می شوند و از دست رفتن حس چشایی یک شکایت
عمده در اوایل درمان است بعد از درمان و بسته به کیفیت و کمیت بزاق باقیمانده این مشکل به تدریج حل می شود.
برطرف شدن موکوزیست قابل پیش بینی نیست ولی قرصهای مکیدنی آنتی بیوتیک که حاوی آمفوتریسین، توبرامایسین و نئومایسین است ممکن است فوایدی داشته باشد. هنگامی که علائم شدید است لیدوکائین غلیظ می تواند کمک کننده باشد.
تاثیر طولانی مدت رادیوتراپی بر روی مخاط دهان به صورت مستعد کردن مخاط به تخریب و تعویق در ترمیم خود را نشان می هد. اپی تلیوم نازک می شود و کراتینیزاسیون آن کم شده و عروق خونی زیر مخاط کم شده و به آن ظاهر رنگ پریده می دهد.
رادیوتراپی باعث فیبروز زیر مخاطی شده که انعطاف پذیری پوشش مخاط را کاهش می دهد. تراماهای کوچک میتواند زخم هایی ایجاد کند که هفته ها تا ماه ها برای بهبودی آن زمان نیاز می باشد.
نکته:
تشخیص افتراقی این زخم ها از بیماری های بدخیم عود کننده مشکل است.
با تابش اشعه Pterygomassetric Sling و بافت همبند جلوی گوش ملتهب می شود. بعـلاوه عضله تابش خـورده فیبروتیک شده و دچـار انقباض می شود و همـچنین سطوح مفصلی دژنره می شود. در نتیجه این رویدادها تریموس ایجاد می شود و کاهش توانایی باز کردن دهان و دردناک شدن ان 1 سال بعد از پرتوتابی رخ می دهد.
ناتوانی در باز کردن دهان به میزان کافی (کاهش فاصله بین انیزورها تا حد 20 میلی) باعث سختی در غذا خوردن و انجام درمان های دانپزشکی شده و ممکن است استفاده از بی هوشی عمومی را ضروری سازد.
تاثیر اشعه بر روی غدد بزاقی:
از آنجایی که اپی تلیوم غدد بزاقی سرعت تجدید بسیار کمی دارند به نظر می رسد که این غدد به اشعه مقاوم باشند اما به علت تخریب عروق ظریف این غدد توسط اشعه این غدد تخریب قابل توجهی را نشان می دهد که می تواند به آتروفی، فیبروز و دژنراسیون بیانجامد. این حالت به صورت زروستومیا و یا دهان خشک خود را نشان می دهد. شدت آن بسته
به این دارد که کدام غدد بزاقی در ناحیه رادیاسیون قرار گرفته است.
نکته:
خشکی دهان ممکن است بارزترین شکایت بیمار باشد.
فقدان عملکرد غدد بزاقی منجر به تشدید عوارضی از قبیل: اختلال در فهم مزه، جویدن و بلع، اختلال در خواب، سوء عملکرد مری شامل التهاب مزمن مری، مشکلات تغذیه ای، افزایش عدم تحمل دارو، افزایش شیوع گلوسیت، کاندیدپازیس، انگولار cheilitis، هالیتوزیس، سیالانیت باکتریال، نسبت به از دست دادن دندان در اثر اتریشن، اتریشین، اروژن، از دست دادن قابلیت خنثی کنندگی بزاق، افزایش احتمال آسیب های مفصلی، ناتوانی در استفاده از پروتزهای دندان و پوسیدگیهای rampant می باشد.
اجزاء بزاق به همراه بافت های مخاطی بخشی از سیستم ایمنی ذاتی را تشکیل داده که به طور مداوم از بدن انسان در برابر عفونت محافظت می نمایند. این اجزاء شامل:
پروتئین هایی مثل پراکسیداز، لیزوزیم، لاکتوفرین دارای اثرات ضد باکتریایی بوده و رشد باکتری های پوسیدگی را متوقف می کند.
لایه نازک موسین که روی سطح داندان ها ومخاط قرار گرفته از سایش آنها جلوگیری می کند.
نیستاتین دارای خاصیت ضد قارچی بوده و از رشد مخمرهای دهانی جلوگیری می کند.
ایمونوگلبولین های A و M که از سلولهای B در غدد بزاقی ترشح شده و از حفره دهان حفاظت می کنند پس با کاهش حجم بزاق، بیمار در معرض عوارض جدی دهانی قرار می گیرد.
تبعات خشکی دهان می تواند بسیار زیاد باشد پوسیدگی های شدید ناشی از اشعه می تواند به سرعت دندانهای بیمار را تخریب و او را مستعد عفونت های شدید کند. این پوسیدگی ها در اطراف طوق دندان ها ایجاد شده و پریودنتیت، دیفاژی، دیفونی (اختلال در صحبت کردن) و dysguesia (اختلال در حس چشایی) را می تواند توسط زروستومیا به وجود آید.
درمان زروستومیا:
متاسفانه در بسیاری از موارد زروسیتومیا بعد از قطع درمان کاملاً برطرف نمی شود و نیاز به جایگزینی بزاق وجود دارد. به عنوان ساده ترین جایگزین مزمزه کردن آب در طول روز می تواند استفاده شود و یا جایگزین های بزاق تجاری که از داروخانه ها قابل حصول است.
این فراورده ها حاوی یون های فراوانی به علاوه گلیسیرین برای تقلید خاصیت لغزنده کنندگی بزاق هستند اگرچه پروتئین های محافظ موجود در بزاق را ندارند وممکن است کماکان اثرات زروسیومیا در انها ظاهر شود.
مواد جایگزین بزاق در بعضی کشورها شامل کربوکسی متیل سلولز وموسین که از حیوانات گرفته می شود.
این بیماران باید از مصرف الکل به خاطر خاصیت آسیب رسانندگی آن به مخاط و مصرف غذاهای حاوی شکـر به علت استعداد ابتلا به پـوسیدگی اجتناب کنند.
ادامس های بدون شکر ترشح بزاق را تا حدی که توانایی ساخت آن وجود دارد تحریک می کنند.
تجویز داروی پیلوکارپین (5 میلی گرم 4 بار در روز) و سویملین (30 میلی گرم 3 بار در روز) می
تواند در بهبود زروستومیا (بدون اثرات جانبی دارویی عمده) بسیار موثر باشد. این دو دارو هر دو پاراسمپاتومیمتیک هستند و به عنوان آگونیست های موسکارینی باعث افزایش ترشح غدد برون ریز می شوند.
استئورادیونکروز یکی از شدیدترین اثرات و تبعات رادیوتراپی در سرطان سروگردن می باشد. در این عارضه استخوان در مسیر اشعه به علت اندآرتریت که باعث عروق خونی ناحیه می شود nonvital (غیر زنده) شده و سرعت تجدید استخوان زنده باقی مانده به قدری کم می شود که توانایی ترمیم خود را از دست می دهد.
از آنجایی که استخوان مندیبل متراکم تر از استخوان ماگزیلا است و تغذیه خونی کمتری دارد. مندیبل بیشتر توسط زخم های ترمیم نشده و استئورادیونکروز تحت تاثیر قرار می گیرد.
رادیوتراپی در بیماران می تواند باعث تغییر در فلور نرمال دهان بیماران و رشد بیش از حد انواع بی هوازی و قارچ ها شود. بعنوان مثال کاندیدا آلبیکانس معمولاً در بیماران رادیوتراپی شده رشد می یابد که دلیل آن می تواند تغییر فلور میکروبی
یا زروستومیای ناشی از آن باشد؛ از کلرهگزیدین 1/0% یا نیستاتین می توان برای درمان این ضایعه کمک گرفت.
استئورادیونکروز اصلی ترین عارضه جانبی رادیوتراپی است که بیشترین وحشت از آن وجود دارد.
در مورد این که کدام دندان ها قبل از رادیوترایپ بایستی نگه داشته شوند یا کشیده شوند معیارهایی را باید مد نظر قرار داد:
الف) وضعیت دندان های باقیمانده:
همه دندانها با پروگنوز ضعیف یا مشکوک بایستی قبل از رادیوتراپی خارج شوند. اصل کلی در موارد رادیوتراپی این است که اگر شک داشتیم بایستی دندان خارج شود (اگر چه در افراد عادی این قانون صادق نیست) در این موارد خارج کردن دندان می تواند بیمار را از استئورادیونکروز که ممکن است ماه ها تا سال ها همراه وی باشد نجات دهد.
ب) میزان بهداشت دهانی دندانی بیمار:
هر چقدر این مراقبت بیشتر باشد، دندانهای بیشتری تا حد امکان باقی می ماند (نگه داشته می شود).
در مواردی که بهداشت بیمار ضعیف است بعد از رادیوتراپی با وجود درد و زروستومیا به طریق اولی رعایت بهداشت مشکل تر است. به طور کلی آماده سازی بیماران قبل از رادیوتراپی مانند آماده سازی انها قبل از درمان های ارتودنسی است (در مواردی که بیمار قادر به رعایت بهداشت قبل از شروع درمان نیست با وجود وسایل و لوازم ارتو بعد از شروع درمان این مساله غیر ممکن است).
ج) شروع سریع درمان:
در مواردی که به تشخیص رادیوتراپیست درمان رادیوتراپی بایستی سریعاً آغاز شود و زمانی برای خارج کردن دندان و ترمیم مناطق Ext وجود ندارد بایستی دندان ها نگه داشته شود ولی بیمار در طول درمان دقیقاً تحت نظر قرار گیرد.
د) محل تابش اشعه
هر چه غدد بزاقی بیشتری در خط تابش اشعه قرار گیرند عواقب بعدی شامل زروستومیا و تغییرات عروقی در فرد بیشتر است. زروستومیا به تنهایی نمی تواند مشکل جدی ایجاد کند زیرا استخوان کماکان سالم است، زروستومیا همراه با استخوان اشعه خورده معمولاً باعث ایجاد مشکل می شود.

فایل : 35 صفحه

فرمت : Word