مقاله فارسی بررسي يكي از صفحات پسنديده اخلاقي

موضوع تحقيق:
بررسي يكي از صفحات پسنديده اخلاقي:
(جوانمردي)
نام استاد:
آقاي آقميان
نام و نام خانوادگي دانشجو:
فرزانه صادقيان
بخش اول
تعريف لغوي و مفهومي جوانمردي:
معنا و مفهوم عيار (جوانمرد )از ديد فرهنگ نگاران و شاعران
در اين مورد مي توان گفت كه واژه عيار با وجود آنكه (ع) عربي دارد ،گمان مي رود كه اصل آن از لغت (ايار ) پهلوي آمده باشد . اين كلمه را در بعضي كتابها به شكل (اديوار) و «ايار» به تشديد نيز نوشته اند كه بعدها به «ايار» تبديل گرديده و در زبان دري «يار» به حذف الف گفته اند و آنگاه كه عرب ها به درون اين آيين و مسلك مردمي داخل شدند ،اين كلمه را معرب ساخته و واژه «اديوار» را به عيار تبديل كرده اند.
دانشمند شناخته شده ايران دكتر معين در جلد چهارم برهان قاطع آنجا كه درباره كلمه عيار بحث مي كند در اين مورد نوشته است كه :« كلمه عيار معرب مصنوعي (يار) است كه معني جوانمرد را مي دهد و تازي ها جوانمردي را فتوت و جوانمرد را فتي مي گويند.»
ملك الشعراي بهار نيز در سبك شناسي نوشته است كه عيار كلمه عربي نيست و اصل آن «اديوار» زمينه تاريخي دارد و عياران سابق مانند احزاب امروزي ،داراي سازمانهايي بوده اند با اهداف و مرام هاي مشخص اجتماعي
،اخلاقي و سياسي كه در شهرهاي بزرگ خراسان تشكيلات منظم و حمايت از مظلومان بوده است كه جمعيت فتيان يا حزب فتوت در واقع نوع اصلاح شده اين سازمان عياري است .
واژه عيار در زمانه هاي مختلف آن هم در معاملات اجتماعي به معناهاي گوناگون به كار مي رفته است .
آناني كه قدرتمند ،ظالم و ستمگر بودند ،هميشه مورد خشم و نفرت عياران و جوانمردان قرار مي گرفتند و به همين دليل است كه از نگاه ثروتمندان ،عياران مردمي بودند دزد و دغل . اما شخصيت عياران از نگاه مردم ناتوان و تهيدست از روي قدرداني ،ديده مي شود و عياران هميشه پشتيبان ستمديدگان و بيچارگان بودند . از ديد اين مردم عياران جمعيتي بودند كه به درد شان رسيدگي كرده و دست ظالمان و ستمگران را از سرشان كوتاه مي ساختند.
اين دو مفهوم متضاد كه ياد كرده آمد ،بعدها در تمام كتابها ،فرهنگ ها و لغت نامه ها،بازتاب يافته و چهره عياران را به گونه هاي مختلفي نمايان ساخته است.
علي اكبر دهخدادر لغت نامه خويش نوشته است كه عيار به كسي گويند كه بسيار آمد و شد كند و نيز مرد ذكي و به هر سورونده ،بسيار گشت و تيز و خاطر را هم گفته اند.
در فرهنگ فارسي حسن عميد آمده است كه جوانمرد يعني : مرد جوان ،بخشنده ،سخي ،بزرگوار و نيز صاحب همت و فتوت را گويند.
در فرهنگ فارسي معين آمده است كه عيار به معني زيرك ،چالاك ،جوانمرد و طرار وعياري به معناي حيله بازي،جوانمردي و مكاري است .
به همينگونه اگر ديوان اشعار شاعران كلاسيك ادب فارسي را تحت مطالعه قرار دهيم ،مي بينم كه اين دومفهوم متضاد كه در لغت نامه ها و فرهنگ ها آمده است ،در لابه لاي اشعار اكثر شاعران نيز بازتاب يافته و شاعران اين كلمه را به معناهاي گوناگون به كار برده اند ،همچنانكه مي خوانيم :
از فخر الدين اسعد گرگاني:
جهان آسوده گشت از دزد و طرار ز كرد و لور از ره گير و عيار
از مسعود سعد سلمان:
محبوس چرا شدم ،نمي دانم دانم كه نه دزدم و نه عيارم
خواجه حافظ شيرازي :
اي نسيم سحر آرامگه يار كجاست
منزل آن مه عاشق كش عيار كجاست
خيال زلف تو پختن نه كار هر خامسيت
كه زير سلسه رفتن طريق عياريست
چه عذر بخت خود گويم كه آن عيار شهر آشوب
به تلخي كشت حافظ را و شكر در دهان دارد
كدام آهن دلكش آموخت اين عياري
كز اول چون برون آمد ره شب زنده داران زد
زان طره هر پيچ و خم سهل است اگر بينم ستم
از بند و زنجيرش چه غم آنكس كه عياري كند
خامي و ساده دلي شيوه جانبازان است
خبري از بر آن دلبر عيار بيار
تكيه بر اختر شبگرد مكن كاين عيار
تاج كابوس ربود و كمر كيخسرو
2-سند قرآني خداوند سبحان در قرآن كريم مي فرمايد:
و من الناس من يشري نفسه ابتغاء مرضات الله و الله رؤف بالعباد .
بعضي مردانند (مراد حضرت علي (ع ) است ) كه از جان خود در گذرند (مانند شبي كه امام علي (ع ) به جاي پيغمبر در بستر خوابيد)و خدا دوستدار چنين بندگان است.
و اذ قال موسي يفتيه لا ابرح حتي ابلغ مجمع البحرين او امضي حقبا
و (اي محمد (ص) امت را) بياد آر وقتي را كه موسي بر رفيق جوانمردش (يوشع كه وصي وخليفه او بود ) گفت من دست از طلب ندارم تا به مجمع البحرين برسم يا سالها عمر در طلب بگذارنم.
1- سوره بقره آيه 207
2- سوره كهف آيه 60
بخش 3
سند روايي
امام علي (ع) درباره جوانمردان فرموده اند: از خطا و لغزشهاي جوانمردان بگذريد كه از آنان كسي نمي لغزد مگر آنكه دست (لطف) خدا بدست اوست كه او را (از آن لغزش ) بلند مي نمايد (موفق مي سازد تا از آن خطا و زشتي باز گردد ، خلاصه خداوند نيكوكاران را توفيق عطا مي فرمايد تا بر اصطلاح خطاي خود بكوشند.)
امام علي(ع) درباره جوانمردي فرموده اند:
شايسته ترين مردم به جوانمردي كسي است كه جوانمردان در او ريشه كرده باشد (پدرانش از نيكان و جوانمردان بوده اند)
و نيز در اين مورد مي فرمايند:
(دوست) جوانمرد از خويشاوند مهربانتر است(زيرا مهرباني او طبيعي است و مهرباني خويشاوند گاه باشد كه از روي تكلف و رنج است.)
و در جاي ديگر مي فرمايند:
ارزش مرد به اندازه همت اوست و صدق او به مقدار جوانمردي اش و دليري او به ميزان ننگي – كه از بدنامي – دارد و پارسايي او مقدار غيرتي كه آرد.
همچنين در اين باره فرموده اند:
از شريف ترن كردار مرد بزرگوار آن است كه از آنچه مي داند غفلت نمايد.
خدا مي نمايم كه مي نشنوم مگر كز تكلف مبرا شوم
(سعدي «بوستان» دكتر يوسفي،بيت 2362)
و نيز مي فرمايند:
وعده جوانمرد نقد است .
هركس كه براستي علم گشت و سمر
پارا نگذارد از ره راست بدر
آن وعده كه مي دهد جوانمرد ترا
نقد است اگر چه نسيه آيد به نظر
بخش 4 –
صفات مرتبط با جوانمردي اعم از پسنديده و ناپسنديده
امام علي (ع) درباره جوانمردو ناكس مي فرمايند:
بپرهيزيد از حمله كردن كريم و جوانمرد هنگاميكه گرسنه شود(نيازمند گردد ،چون در اين حال بي اعتنايي مردم خشمش را بر انگيخته خود را به خطر مي اندازد تا بر ايشان مسلط شده انتقام بگيرد )و بپرهيزيد از حمله لئيم و ناكس هنگاميكه سير شود (توانگر گردد چون توانگري او را به آرزويش كامياب ساخته بمقتضي طلبش به زير دستان آزار مي رساند.)
امام علي (ع) درعفو و گذشت از دشمن فرموده اند:
هر گاه بر دشمنت دست يافتني پس بخشش و گذشت از او را شكر و سپاس (نعمت ) توانايي بر او قرار بده (از پيغمبر اكرم (ص) روايت شده : روز قيامت نداء كننده اي فرياد مي كند هر كه رابر خدا اجر و پاداشي است بايستد و نمي ايستند مگر گذشت كنندگان ،آيا شنيديد فرمايش خدايتعالي را:
«فمن عفا و اصلح فا جره علي الله» يعني پس كسي كه از دشمن بگذرد و بين خود و او اصلاح نمايد بر خداست كه اجر و پاداش او را عطا فرمايد .
امام علي (ع) در ترغيب زير بار ناكس رفتن مي فرمايند:
از دست رفتن حاجت و نياز آسانتراست از خواستن آن از ناكس (زيرا از دست رفتن آن مستلزم اندوهي است ولي درخواست از ناكس روا بشود يا نشودموجب شرمندگي است.)
امام علي (ع) درمورد بخشش فرموده اند:
پيش از آنكه سائل از تو چيزي بخواهد به بخشش بپرداز زيرا اگر مجال دهي كه لب به سوال گشايد بيش از آن چه به او مي بخشي آبرويش را مي ريزي.
خواهي چو فقير را ببخشي زر ومال
مگذار كه او دهان گشايد به سوال
ورنه چو كند سوال چندانكه دهيش
زان بيشتر آبرويش گردد پا مال
امام علي (ع) در مورد عفو و بخشش مي فرمايند:
عفو ،زيور قدرت است.
با ناخن جور هر دلي رامخراش با دست ستم نمك به هر زخم مپاش
بخش 5
داستان
جوانمردي و كرم!
يكي از غلامان آزاد شده امام سجاد (ع) كشتزاري را كه مربوط به آن حضرت بوده نگهداري و رسيدگي مي كرد،روزي امام سجاد (ع) وارد آن مزرعه (يا باغ) شد،ديد خراب شده و زراعتش تباه گشته و غلام رسيدگي لازم را ننموده است .
ناراحت شد و با تازيانه اي كه در دست داشت به طرف او اشاره كرد اتفاقا تازيانه به بدن او خورد (با توجه به اينكه تنبيه غلام لازم بود)
امام (ع) از اين پيشامد ناراحت گرديد و به منزل آمد و كسي را فرستاد تا آن غلام را به حضورش بياورد . پيراهن خود را كنار زده و در كناري هم تازيانه افتاده است ،با ديدن اين منظره ترس و دلهره اي به غلام دست داد
و با خود خيال كرد،كه امام (ع) مي خواهد او را مجازات كند. امام سجاد (ع) دستش را به سوي غلام دراز كرد و فرمود :اي شخص ،حادثه اي رخ داد و عملي صورت پذيرفت كه نظير آن از مثل من تا كنون مشاهده نگرديده است . حال اين تازيانه را بردار و من را قصاص كن.
غلام آزاد شده عرض كرد: اي مولاي من سوگند به خدا فكر مي كردم كه تو تصميم داري مرا (به خاطر تقصيرم در مورد عدم رسيدگي به كشتراز )
مجازات نمائي ،و من اقرار مي كنم كه سزاوار مجازات هستم بنابر اين چگونه تو را قصاص كنم؟!
امام سجاد (ع) فرمود :قصاص كن!
غلام عرض كرد: پناه مي برم به خدا از اينكه مرتكب چنين عملي شوم،و اگر چيزي هست تو را حلال كردم و از تو راضي شدم.
امام سجاد (ع) همچنان اصرار مي كرد كه قصاص كن،و غلام با كمال شرمندگي عذر خواهي مي كرد وقتي كه امام (ع) ديد:
حاضر به قصاص نيست فرمود:
« حال كه قصاص نمي كني آن مزرعه را به تو انفاق كردم» و به اين ترتيب غلام صاحب آن كشتزار گرديد.
(ازكتاب داستانهاو پندها نوشته محمد محمدي اشتهاري جلد دهم صفحه 87)
بخش 6
شخصيت نمونه جوانمردي
غلامرضا تختي در رو پنجم شهريور ماه 1309 در خانواده اي متوسط در محله ي خاني آباد تهران به دنيا آمد. رجب خان –پدر تختي- غير ازوي دو پسر و دو دختر ديگرنيز داشت كه همه آن ها از غلامرضا بزرگتر بودند .
حاج قلي ،پدربزرگ غلامرضا تختي ،فروشنده خوار و بار و بنشن بود. از قول رجب خان ،تعريف مي كنند كه حاج قلي در دكانش بر روي تخت بلندي مي نشست و به همين سبب در ميان اهالي خاني آباد به حاج قلي شهرت يافته بود. همين نام بعدها به خانوادهاي رجب خان منتقل شد و به «نام خانوادگي »تبديل شد. رجب خان با پولي كه از ما ترك پدرش به دست آورده بود ،در محل سابق انبار راه آهن زميني خريده و يك يخچال طبيعي احداث كرده و از همين راه مخارج زندگي خانواده پر جمعيت خود را تامين مي كرد.
نخستين واقعه اي كه در كودكي غلامرضا روي داد و ضربه اي بزرگ و فراموش نشدني بر روح او وارد كردآن بود كه مرحوم پدرش براي تامين معاش خانواده اش ناچار شد خانه مسكوني خود را گروبگذارد .
شادروان تختي به لحاظ مشكلات خانوادگي فقط 9 سال در دبستان و دبيرستان منوچهري خاني آباد درس خواند و در سال 1329 به سبب علاقه بر كشتي و ورزش باستاني به باشگاه پولاد رفت..
تختي در دوران زندگي ورزشي اش ركور دار شركت در المپيك ها و كسب بيشترين مدال از اين آوردگاه بود . در چهار دوره المپيك حضور داشت و حاصل آن يك طلا ،دو نقره و يك عنوان چهارم بود كه در كشتي ايران اين امر اتفاق نادري است . جهان پهلوان علاوه بر قهرماني به لحاظ منش و رفتار انساني و سجاياي اخلاقي پسنديده و جوانمردي و نوع دوستي شهره خاص و عام بوده است.
او زندگي خود را وقف مردم كرده بود . شادروان تختي در ورزش باستاني و كشتي پهلواني نيز داراي تبحر و مهارت بود ،چنان كه سه بار پهلوان ايران شد و هر بار كشتي گيران نامداري را مغلوب كرد. وي چهار ماه پس از بازگشت از آخرين سفر خود (توليد و 1966) در آبان ماه سال 1345 زندگي مشترك خود را با همسرش آغاز كرد كه حاصل آن تولد بابك در سال 1346 بود و سر انجام پس از گذشت چهار ماه از تولد
فرزندش خبر در گذشت جهان پهلوان همه را در اندوهي عظيم و بهتي شگفت انگيز فرو برد.
فهرست
بخش اول:
تعريف لغوي مفهومي جوانمردي
بخش دوم:
سند قرآني
بخش سوم:
سند روايي
بخش چهارم:
صفات مرتبط با جوانمردي:
پسنديده:عفو و گذشت از دشمن-بخشش-عفو و بخشش
ناپسنديده:جوانمرد و ناكس- زير بار ناكس رفتن
بخش پنجم:
يك داستان :جوانمردي و كرم
بخش ششم:
شخصيت نمونه جوانمردي: جهان پهلوان تختي
منابع:
ترجمه و شرح نهج البلاغه به قلم فيض الاسلام
شماره صفحه حكمت
1 1095 19
2 1290 428
3 1195 239
2- نهج البلاغه ترجمه دكتر سيد جعفر شهيدي
شماره صفحه كلمات قصار
4 369 47
5 398 222
3- كلمات قصار علي بن ابي طالب(ع) اثر ابو القاسم حالت
شماره صفحه
42

فایل : 19 صفحه

فرمت : Word