مقاله روش تحقيق در حقوق

روش تحقيق در حقوق
منبع: كتاب درآمدي برروش تحقيق در حقوق ،نورمحمد صبري، نشر يزدان ،چاپ 1382
لغوي : تبيين ،معرفت ، دانش
مفهوم علم :
اصطلاحي :در معاني مختلفت توسط دانشمندان تعريف شده است كه براساس نقش علم
و وظيفه وهدف آن تعاريف متعدد ارائه شده است.
لوني يا حضوري ، نظري (رياضيات و فلسفه …)، حافظه اي مرتبط با حافظه
تقسيمات علوم عملي (اخلاق و سياست و اقتصاد) تخيلي مرتبط با تخيل
اكتسابي يا حصولي ، شعري(شعر و خطبه و جدل) عقلي مرتبط با عقل
انتزاعي (رياضي و منطق)
نيمه انتزاعي و نيمه عيني (مكاتب فيزيك و شيمي )
عيني (ستاره شناسي يا نجوم و زيست شناسي و حقوق)
و آخرين تقسيم بندي براساس موضوع
علوم انساني
علوم تجربي زيست شناسي – عمران
علوم رياضي و هندسي – رايانه
علم حقوق غالبا در شاخه هاي علوم انساني (عام) – علوم اجتماعي (خاص) قرار دارد.
نظريه
جايگاه نظريه در تحقيق : هدف از تحقيق علمي جبري جز ايجاد وانشاي نظريه و اصولي آن نيست.
مفهوم نظريه : مجموعه اي از تعريف ها يا پيشنهادات درباره تعدادي متغير به هم پيوسته كه بعد منظم و مووني از وقايع و پديده هايي كه در اثر اين همبستگي به وجود مي آيند ارائه مي دهد
1- موضوع آن پيشنهاد درباره تعدادي متغير به هم پيوسته است( اگر حسن درس بخواند در كنكور قبول مي شود.
اركان تعريف 2- بعدي منظم از به هم پيوستگي متغيرها نشان مي دهد.
3- نحوه وقوع پديده ها و وقايع را توضيح مي دهد( آب در 1000 جوش بگيريد.
بيانگر ماهيت يا رابطه علت و معلولي پديده ها ومتغيرها است.
از تركيب يك سري قضايا و قوانين و مفاهيم به هم پيوسته حاصل مي شود.
قدرت آينده نگري دارد.
اوصاف نظريه علمي 4- توانايي آزمون سخت و ارزيابي لازم را داشته باشند تا ارزش خود را حفظ كنند.
5- نظريه بايد چهارچوب مناسبي را براي تحقيق ارائه دهد (انتخاب مسئله و پردازش وتدوين و…)
6- نظريه نبايد با ساير نظريه هاي مورد تائيد و شناخته شده تعارض داشته باشد.
مفهوم = آنچه پژوهشگر به دنبال آن مي رود- يك بيانيه – پيشنهاد آزمايش واقعي درباره نحوه روابط متغيرها
تعريف علمي : فرضيه عبارت است از حدس يا گمان انديشه مندانه درباره ماهيت،چگونگي وروابط بين پديده ها،اشياء و متغيرها و پژوهشگر را در تشخيص نزديك ترين ومحتمل ترين راه براي كشف مجهول كمك مي نمايد.
1- مفهوم : يك تصور ذهني يا حدسي يا احتمالي كه محقق موقتاً آنرا مي پذيرد.
فرضيه تحقيق
انواع جهت دار: (كارآيي دانشجوي محقق بهتر از دانشجوي غيرمحقق است )
2-اقسام
بدون جهت : (بين كارايي دانشجوي محقق و غيرمحقق تفاوت يا رابطه وجود دارد
فرضيه صفر – وجود هرگونه رابطه را رد مي كند( كارآيي دانشجوي محقق و غيرمحقق مساوي است.
فرهنگ وآداب و عرف
علم وآگاهي از موضوع
منابع تهيه فرضيات :
تجربه شخصي
خيال وحدس و گمان
فرق فرضيه و نظريه :
نظريه مشتمل برقضاياي كلي وعمومي است .
فرضيه مبني برموضوع ومسئله تحقيق است .
نقشه فرضيه در تحقيق :
به يافتن نظم و ترتيب در بين وقايع واستنتاج كمك مي كند.
جهت كلي را به پژوهشگر مشخص مي كند.
مطالعه منابع جهت دار مي شود.
ايجاد حساسيت در مسايل مهم تحقيق .
باعث درك بهتر مسئله وكشف ابزار و تغيير اطلاعات مي شود.
روشن ومشخص و ساده و قابل فهم
تعريف شده
جمله خبري (نه انشايي) و در قالب به نظر مي رسد.
قدرت تبيين حقايق را داشته باشد.
جهت پژوهش را مشخص كند.
قابليت آموزش را داشته باشد تا بتوان صحت وستم آنرا از طريق علم كشف كرد.
قابليت حذف حقايق غيرمرتبط با موضوع تحقيق را داشته باشد.
بيانگر پاسخ مسئله تحقيق باشد.
با قوانين مسلم عملي تعارض نداشته باشد.
از مفاهيم ارزشي مثل ايده آل است يا بسيار عالي است استفاده نشود.
تحقيق
مفهوم : مصدر از باب تفعيل – حقيقت امري را كشف كردن- بازجوي – رسيدگي و حقيقت يابي . فعاليت منظم ومدون با هدف كشف وگسترش علم و حقيقت يا كشف حقيقي مجهول يا مجمل كه به روش خاصي از طريق جستجو به دست مي آيد.
خصوصيات يك تحقيق علمي :
برخورداري از تشريفات خاصي – ارزيابي مسئله ( طرح تحقيق مناسب (تعريف مسئله فرضيه ها – روش گردآوري اطلاعات وتجزيه وتحليل آنها) ( تدوين گزارش تحقيق( انتشار
توسعه قلمرو معرفت ( مطلب تازه اي را كشف و ارائه كند يا مطالب قبلي را تجزيه وتحليل و نقد و بررسي كند.
وجود واقعيت خارجي ( از عالم خارج مساله تحقيق وجود داشته باشد.
تعريف تحقيق علمي( تلاش منظم و قوام با تشريفات خاص با هدف كشف مجهول به منظور گسترش حوزه معرفت بشر كه در عالم خارج موجوداست.
فلسفه يا مبناي تحقيق علمي : نياز فطري انساني كه ذاتاً جستجوگر است براي پاسخگوي به نيازهاي حياتي خود
هدف از تحقيق علمي : بررسي نظريه ها به منظور ارائه نظريه براي حل مشكل
1- مفهوم : در اين نوع از تحقيقات به علوم پايه محض (فيزيك – ستاره شناسي) ويژه توجه ميشود كه كاربرد علمي فوري نداشته و پايه تحقيقات ديگر كاربردي است.
بنيادي : 2- اقسام :(تجربي : داده هاي اوليه با استفاده از روش هاي آزمايش ،مشاهده و مصاحبه و غيره گردآوري مي شود. نظري: اطلاعات اوليه به روش كتابخانهاي انجام مي شود.
3- مشخصات : وقت گير- هزينه بر توسط دانشگاهها و مراكز علمي صورت مي گيرد.
1- مفهوم : براي نيل به هدف خاصي كه مربوط به بهبود كيفيت شرايط زندگي انسانها در مسايل مختلف اقتصادي و سياسي وحقوق ويژه است.
كاربردي :
2- مشخصات : حصوص نتايج سريعتر – در آموزا- داراي طرفداران زياد- عمدتاً توسط سازمانهاي دولتي و خصوصي صورت مي گيرد.
توسعه اي : هدف بهبود روش ها و ابزارهاست كه از نوع كاربردي منشعب شده است.
توليدي : در برخي رشته ها.
قواعد تحقيق علمي :
افزايش و توسعه دانش: جمع آوري اطلاعات از منابع دست آوردن و براي رسيدن به نتايج نو
قابليت ارزيابي : امكان آزمايش علمي
نظم وترتيب : رعايت سير منطقي مطالب+ مدت زمان مشخص+ هزينه ها و …
قابليت تعميم به كل جامعه : نمونه ها طوري طراحي شوند قابليت تعميم به كل مردم را دارا باشند.
تخصصي: آگاهي از تمامي جوانب موضوع
دقت :در طراحي و برآوردها و تعريف مسئله ومطالب سوابق ، حجم نمونه ،گردآوري اطلاعات و تجزيه و تحليل ها وتعاريف واژه ها ، تنظيم گزارش ، كنترل
صبر و تحمل: مداومت و مقاومت و تلاش مستمر – عجله نكردن – شكستن مشكلات
جرات- شجاعت در برخورد با مشكلات و اظهار نتايج
واقعي بودن –اطلاعات و داده ها بايد واقعي و حقيقي باشند نه انتزاعي و خيالي و احساساتي و نعصبي
حذف پيش داوري ذهني – از دخالت دادن تمامي اطلاعات و قضاوتهاي قبلي خود اجتناب كند.
مديريت در امور تحقيقات گروهي : در هر امر گروهي و اجتماعي مديريت واحد لازم است.
رعايت اصل بي طرفي: دخالت ندادن ارزشها و باورهاي خود
اجتهادي عمل كردن – پژوهشگر قدرت توضيح و تشريح و ارائه نظريه خود را داشته باشد يا از رساله خود دفاع كند.
مقدمات يا پيش نياز تحقيق
1-فرهنگ تحقيق
2-پژوهشگر
3-بودجه لازم
4-سازمان لازم
5-ابزار تحقيقاتي
6-فراغت لازم
7-برنامه و نظم
فرآيند تحقيق علمي
1-طرح مسئله تحقیق و انتخاب و تعیین حدود آن
2-مطالعه ادبیات و سوابق مسئله (کتاب – سایت ها – مجلات- مقالات-
1-انتخاب و تعريف و تبيين پایان نامه ها – تحقیقات قبلی
3-شناسایی و تحلیل مسئله
4- تعیین متغیرها و تدوین نمونه های عملی مربوط به صورت نظری
5- تشریح مساله تحقیق و نگارش آن
2-گزینش ، طراحی و تشریح روش های کار
3- جمع آوری اطلاعات و داده ها
4-طبقه بندی ، تجزیه و تحلیل و تغییر داده ها
5-تدوین گزارش تحقیق
طرح تحقيق
1-تعریف طرح تحقیق – طرح تحقیق سندی است که برنامه اجرایی و جزئیات فعالیت ها و امور مربوط به موضوع تحقیق را در بردارد
2-اهمیت طرح تحقیق
الف) تسهیل برنامه ریزی اجرایی تحقیق
1-ترتیب زمانی و مکانی تحقیق را مشخص می کند.
2-فعالیت هایی که می بایست همزمان انجام شود.
3- تصویر کاملی از اقدامات تهیه می شود.
4- کلیه نیازها و ابزار و امکانات مشخص می شود.
5- از سرگردانی و بلاتکلیفی در می آید.
6-پیش بینی عوامل متغیر و قدرت مقابله با آنها
ب) کسب حمایت و پشتیبانی دیگران
ج) آگاه کردن مسئولین طرح
3-انواع طرح تحقیق
الف) تقسیم بر اساس ماهیت و اهمیت
1-کوچک بین 5 تا 15 صفحه
2-بزرگ بین 15 تا 100 صفحه
3- پایان نامه تحصیلی 10 الی 25 صفحه
ب) تقسیم براساس مراحل پیشرفت کار
1-طرح تحقیق مقدماتی
2-طرح تحقیقی تفضیلی
3-طرح تحقیق واقعی و نهایی
4-عناصر و ساختار طرح تحقیق:
پرسش اصلی تحقیق و بیان مساله- سوابق و ادبیات مساله تحقیق – فلسفه و اهداف تحقیق – فرضیه ها(بصورت مجله ی خبری و کامل) – نوع تحقیق (از لحاظ هدف (مبنایی یا عملی و کاربردی) و از حیث روش (توصیفی ، همبستگی؛ تاریخی و تجربی و…) – جامعه آماری (حدود و تعریف و حجم جامعه مربوط ) – حجم نمونه و روش نمونه گیری – روش گردآوری اطلاعات – ابزار گردآوری اطلاعات – روش استخراج و طبقه بندی اطلاعات – روش تجزیه و تحلیل اطلاعات – زمان و طول مدت بررسی تحقیق- مدیر و عوامل اجرایی تحقیق – هزینه های تحقیق- ابزار و وسایل و شرایط مورد نیاز – مشکلات احتمالی – تعریف واژگان اختصاصی – فهرست منابع و ماخذ تحقیق
روش هاي تحقیق
تعریف روش تحقیق: مجموعه ابزارها و راه هایی که وصول و رسیدن به نتیجه و غایتی را نسبت به موضوع خاص ممکن می سازد.
هدف از آموزش روش تحقیق
1-فراگیری روش وصول به حقایق و کشف مجهولات
2-کسب مهارت لازم برای اجرای برنامه های تحقیقاتی
3-کسب مهارت لازم برای انجام پایان نامه های تحصیلی
انواع روش های تحقیق
1-تاریخی: بر موضوعی معین که در گذشته و دریک مقطع زمانی مشخص اتفاق افتاده است صورت می گیرد.
2-توصیفی: بمنظور توضیح نظام مند، عینی و دقیق وقایع و خصوصیات جامعه مورد نظر یا موضوع مورد علاقه صورت می گیرد یعنی توصیف عینی، واقعی و منظم خصوصیات یک واقعیت یا موضوع مانند اوصاف افراد بزهکار
3-تداومی یا مقطعی یا تکوینی که هدف پژوهشگر بر روی چگونگی مراحل و نمونه های رشد یا تغییرات آنها در نتیجه ی گذشت زمان است مانند مراحل رشد جسمی یا روحی کودک
4-موردی یا زمینه ای یا میدانی – توجه پژوهشگر به نکته ها و عوامل مهم و یا با معنی است که به صورت شناخت در گذشته و یا حال یا مطالعه میزان تغییرات یک مورد خاصی موثر است یعنی مطالعه متمرکز گذشته شرایط فعلی و روابط محیطی متقابل واحد اجتماعی از قبیل فرد، فامیل گروه و موسسه اجتماعی، نهاد یا جامعه صورت می گیرد مثلا مطالعه گروهی از نوجوانان بزهکار که به علت مواد مخدر زندانی شده اند .
5-همبستگی – بررسی یک یا چند دسته از اطلاعات مربوط به یک گروه یا یک دسته اطلاعات راجع به 2 یا چند گروه یا به عبارت دیگر بر روی میزان ارتباط تغییرات در یک یا چند عامل بر تغییرات یک یا چند عامل دیگر
همبستگی:
مثبت: جهت تغییرات گروه های همبسته – همسو باشد – افزایش یا کاهش هر 2 – مصرف مواد مخدر یا مشروب – افزایش جرم
منفي: جهت تغییرات گروه های همبسته – همسو نباشد – افزایش تورم – کاهش قدرت خرید مردم یا کاهش ازدواج
6-علی – یا قیاسی : کشف و بررسی روابط بین عوامل و شرایط خاص یا نوع رفتار از طریق مطالعه نتایج حاصل از آنها که قبلا رخ داده است یا مطالعه رابط علت و معلول برای یافتن علت وقوع پدیده ای است مانند علل وقوع جرم.
7-تجربی : حقیقی- بررسی روابط علی ممکن با قراردادن گروه تجربی در معرض عوامل تجربی و مقایسه نتایج آن با گروهی که تجربه شده است مانند بررسی تاثیرات مواد مخدر بر نحوه فراگیر دانش آموزان فعال
نیمه تجربی یا شبه تجربی: تامین شرایط نزدیک بر شرایط تجربیات حقیقی در مواردی که بر روی تمام آنها امکان ندارند.
عملی: منظور ایجاد و توسعه و تدوین مهارت ها و روش های جدید و حل مشکلاتی است که مستقیما با ما سر و کار دارد
کشف روش های صحیح مطالعه یا تدریس
روش های جمع آوری اطلاعات
تقسیم بندی کلی
میدانی : پژوهشگر ناگزیر است بر محیط بیرون رفته و با مراجعه به افراد در محیط و برقراری ارتباط مستقیم با واحد یا افراد مانند انسان و موسسه و غیره . اطلاعات را جمع آوری می کند مانند مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه ، آفریدن – صوتی و تصویری و یا ترکیبی
تقسیم بندی براساس روش های مرتبط با تقسیم بندی مزبور
مفهوم – روش تحقیق علمی برای شناخت رفتار واقعی و ابزار و اساس برای جمع آوری اطلاعات درباره رفتار غیر کلامی است که معمولا به جمع آوری اطلاعات از طریق ملاحظه صحیح و یادداشت برداری از پدیده ها آن طور که در طبیعت و روابط علت و معلولی یا روابط متقابل اتفاق می افتد اطلاق می شود.
ابزار
ابزار ویژه مشاهده کارت مشاهده است که حاوی تعدادی پرسش یا عبارت دوباره وقایع
عوامل موثر بر مشاهده :
تعصبات و تمايلات شخصي مشاهده گر – بطور خودآگاه يا ناخودآگاه
ويژگي هاي فردي پژوهشگر – ميزان دقت و هوش و استعداد پژوهشگر
عوامل محيطي و فرهنگي – عوامل جغرافيايي و خانوادگي و تربيتي و …
حدود اطلاعات و فرضيه قبل پژوهشگر – داشتن اطلاعات وسيع تر و زمينه قبلي
داشتن هدف تحقيق – هرچه اهداف عالي و كامل باشد در رسيدن به مطلوب كمك مي كند.
انواع :
1-سطحي يا آزاد- اين نوع مشاهده كه آزاد يا ابتدايي يا كنترل نشده است بيشتر براي كسب اطلاعات مقدماتي كاربرد دارد.
2-دقيق يا منظم- اين نوع مشاهده نظام مند و كنترل شده و مدون و برنامه ريزي شده با استفاده از امكانات و ابزار لازم مي باشد.
محاسن اين روش
واقعي و دقيق بودن اطلاعات،وسعت اطلاعات در زمان كوتاه، مناسب براي كودكان و بيماران رواني و غيره كه از روش ديگر نمي توان وضعيت آنان را درك نمود، اعتبار بيشتر اطلاعات، سهولت در جمع آوري مطالب و بررسي آنها، مقدمه براي روش هاي ديگر،‌ واقعي بودن مطالب جمع آوري شده، عدم نياز به همكاري ديگران، تاثيرات ناچيز مشكلات زباني و فرهنگي نبودن موانع مقاومت و ممانعت احتمالي ترجيح بر روش هاي ديگر، قابليت انعطاف، طبيعي
معايب و محدوديت ها
براي مطالعات وسيع مناسب نيست، محدوديت حوزه فعاليت، عدم دسترسي هميشگي پژوهشگر به موقعيت واقعي، كيفي بودن اطلاعات، نامناسب براي تحقيقات تداومي و مقطعي، نقص در مشاهدات غيرعلني و پنهاني، غيرعادي و غيرطبيعي بودن مشاهده در برخي موارد، امكان از دست دادن بي طرفي پژوهشگر، جنبه شخصي و انحصاري اين روش، پيش داوري پژوهشگر، تغييرات رفتاري مخاطب بعلت حضور پژوهشگر، عدم امكان كنترل عوامل خارجي، محدوديت قلمرو ديد پژوهشگر، محدوديت هاي مكاني و يا زماني پژوهشگر، مشكل كسب اطلاعات محرمانه، مشكل گزارش نويسي دقيق مشاهدات.
نكات مورد توجه در روش مشاهده :
لزوم اخذ مجوز براي رفتن به برخي محل هاي مورد مشاهده
سازگاري با محيط و معرفي خود و اهداف از تحقيق
دقت و تمركز حواس در محيط مشاهده
يادداشت برداري از تمامي جزئيات محيط مشاهده
يادداشت مشاهده قبلي قبل از مشاهده محيط
عدم فاصله زماني مشاهده و يادداشت برداري
جمع آوري اطلاعات لازم قبلي راجع به محيط يا موضوع مشاهده
عدم تاثيرگذاري نظريات و برداشت هاي شخصي مشاهده گر (بدون سبك نظر) و تعصبات وي
بازبيني و نقد و ارزيابي مشاهدات قبلي توسط پژوهشگر و اصلاح مشكلات و رفع موانع موجود
مطرح نمودن محدوديت هاي تحقيق در طرح پژوهشي
آموزش مجريان طرح
درج موارد پيش بيني نشده در كارت پژوهشگري
تحمل و صبر و سازگاري در مشاهدات جمعي و مشاركتي
ارائه گزارش هاي قبلي به افراد متخصص جهت اظهار نظر و رفع نقص
روش مصاحبه
تعريف مصاحبه- روشي است كه اطلاعات مورد نياز تحقيق از طريق ارتباط مستقيم بين پرسشگر يا پژوهشگر گردآوري مي شود.
ابزار مصاحبه :
استاندارد- ابزاري است كه روايي و پايايي آنها تاييد شده و حاوي تعدادي پرسش براي مطالعات خاصي در قالب كارت يا فرم پرسشنامه است.
خودساخته : پرسش هايي است كه خود پژوهشگر طراحي و تعريف و سازماندهي مي كند.
انواع مصاحبه :
منظم- مصاحبه منظم يا بسته يا استاندارد يا هدايتي، داراي ابزار سنجش از قبل تعيين شده است يعني مقدار سوالات و نحوه تكميل آن مشخص است مانند پرسش نامه هاي چهارگزينه اي.
نامنظم- مصاحبه نامنظم يا باز يا آزاد يا غيراستاندارد ممكن است در برخي موارد متناسب با موضوع و يا درضمن مصاحبه منظم انجام شود.
اشخاص مناسب براي مصاحبه :
1-كارشناسان خبره- اشخاصي كه در مورد موضوع شناخت و اطلاعات دقيق علم يا تجربي دارند.
2-شهود عيني- در مصاحبه هاي اكتشافي بيشتر از شهود عيني استفاده مي شود كه بلحاظ شغل يا مسئوليت موضوع شناخت دارند.
3-افراد ذينفع در موضوع- افرادي كه موضوع خود تحقيق هستند مثلاً جوانان موضوع تحقيق
مثال- در تحقيقات حقوقي كارشناسان و وكلا در قضات و مشاورين و اساتيد حقوق متهمان و محكومان مي توانند اشخاص مناسب براي مصاحبه تلقي شوند.
محاسن و مزاياي روش محاسبه: مناسب براي مطالعات عميق بعلت محدوديت افراد مورد مطالعه، سهولت در مطالعه افراد خاص مثل كودكان و بيماران و بي سوادان، امكان جمع آوري اطلاعات تكميل
از مخاطب، امكان كسب اطلاعات محرمانه اي كه از طريق روش هاي ديگر ممكن است امكان پذير نباشد، اطمينان از صحت اطلاعات، امكان كسب اطلاعات در مواردي كه اشخاص تمايلي به روش هاي ديگر نشان نمي دهند، امكان تحقيق و راهنمايي مخاطب براي كسب نتايج مورد نظر، همكاري مخاطب بعلت ايجاد فضاي مناسب دقت در پاسخگويي بعلت آزادي عمل و ارتباط مخاطب و پژوهشگر، امكان رفع اشتباهات و ابهامات بعلت حضور مخاطب كنترل در روند مصاحبه، پاسخ حداكثري مخاطب نسبت به روش هاي ديگر
معايب و محدوديت هاي روش مصاحبه : هزينه سنگين، وقت گيري،شموليت محدودتر، تاثيرگذاري عوامل محيطي- پراكندگي جغرافياي مخاطبين، كمبود نيروهاي مصاحبه گر متخصصي و مجرب، مشكل بودن قابليت تغيير و تعبير و تجزيه و تحليل اطلاعات، تاثير عواطف و احساسات مصاحبه گر و مخاطب در بيان مطالب، تاثير نحوه مصاحبه بر پاسخ ها، اختلاف مطالب بعلت تنوع مصاحبه گرها، سانسور نمودن اطلاعات، مشكل نتيجه گيري از پاسخ هاي متفاوت، انعطاف پذيري بيش از حد در مصاحبه و پاسخ ها
نكات لازم در روش مصاحبه :
لزوم كسب اطلاعات لازم از روحيات و اطلاعات و خصوصيات مخاطب در صورت امكان.
لزوم اخذ معرفينامه از مراجع ذيصلاح در برخي موارد.
بيان مقدمه دلنشين براي جذب مخاطب مانند اهميت نظريات وي و عدم تهديدي براي ايشان و مكتوم بودن اطلاعات.
تفهيم هدف مصاحبه به مخاطب.
تدريج و حوصله و صبر در كسب پاسخ و تحمل مخاطب.
درج عين مطالب مخاطب در كارت مصاحبه و پرهيز از دخالت دادن نظريات مصاحبه گر يا بحث و جدل و تلقين و غرور.
واگذاري مصاحبه به ديگري در مواردي كه پيش داوري توسط مخاطب به مصاحبه گر وجود دارد.
دقت در كسب پاسخ هاي صحيح از طريق طرح پرسش با روش هاي مختلف.
عدم مخالفت با مخاطب تا منجر به عدم همكاري وي نشود.
رعايت شرايط مساوي براي مخاطبين.
ايجاد محيطي مناسب و آرام و صميمي براي مصاحبه.
زيركي و دقت و مديريت مصاحبه گر در تغييرات لازم نسبت به نحوه مصاحبه براي حصول نتيجه مطلوب.
آگاهي مصاحبه گر از ارزش گذاري و طبقه بندي پاسخ ها.
استفاده از ابزارهاي كمكي مثل ضبط صوت و فيلم برداري با رضايت مخاطب
آموزش مصاحبه گرها با شيوه هاي مصاحبه گري.
مصاحبه گر نبايد حالت بازجويي بخود گرفته و يا موجبات كتمان حقايق يا بيان اغراق آميز مطالب توسط مخاطب را فراهم آورد.
حتي الامكان تمام مطالب مخاطب ثبت شود.
در صورت تعدد مصاحبه كننده سازماني عمل شود.
بازبيني پاسخ ها و رفع نواقص قبل از ترك مصاحبه.
رعايت ادب و احترام و هماهنگي قبل در شروع و افتتام مصاحبه و رعايت وقت مورد نظر.
روش پرسش نامه اي
مفهوم پرسش نامه- مجموعه ي پرسش هاي مكتوب حول متغيرهاي يك سند تحقيق تنظيم شده پرسشنامه ناميده مي شود.
انواع پرسشنامه :
الف- از لحاظ محتوي
1-پرسش نامه هاي مربوط به درج واقعيات – در اين نوع از پاسخ نامه ها مخاطبين مي بايست عين آنچه كه خواسته شده است را بيان كند.
2-پرسش نامه هاي مربوط به درج عقايد و نظريات – در اين نوع از پرسشنامه ها مخاطب طرز برداشت و نظريات خود را نسبت به موضوع بيان مي كند.
ب – از لحاظ شكلي :
1-منظم يا بسته – تمام سوالات قبلاً طراحي و در پرسشنامه درج شده است كه انواع آن عبارتند از پرسشنامه هاي چندگزينه اي طيفي يا درجه بندي-ترتيبي-وزني- مقايسه اي
2-آزاد يا باز – پرسش ها در اختيار مخاطب قرار مي گيرد كه وي بطور آزاد به هر طريقي كه بخواهد پاسخ دهد.
3-پرسش نامه هاي تركيبي – يعني تركيبي از پرسشنامه هاي منظم و آزاد
ج – از لحاظ شناسايي مخاطب
با نام – در اين نوع پرسشنامه مخاطب موظف است مشخصات خود را قيد كند.
بي نام – نيازي به درج مشخصات مخاطب نيست.
روش هاي اجرا :
1-تكميل پرسشنامه توسط پرسشگر – پرسشگر مستقيماً اقدام به اخذ پاسخ و درج آن در پاسخ نامه مي كند.
2-تكميل پرسشنامه توسط پاسخگو – در اين روش پاسخگو اقدام به درج پاسخ سوالات مي كند و ممكن است ناقص بوده يا اصلاً تكميل نشود و يا عدالت نگردد.
3-تكميل پرسشنامه از طريق تلفني- در مواردي كه نمونه اندك بوده و يا نيروي پرسشنامه كمتر باشد از روش تلفني استفاده شود.
4-ارسال پرسشنامه با پست – در اين روش نشان طرفين و راهنماي پركردن و ارسال نامه يا كارت جداگانه و همچنين قرار دادن پاكت تمبر زده در پاكت ارسال و عندالاقتضاء هديه اي نيز فرستاده شود.
ويژگيهاي پرسشگران – داراي حداقل تحصيلات لازم، تجربه، هوش و زيركي و دقت، سرعت عمل آشنايي با زبان مخاطب، قدرت برقراري ارتباط صميمي، رعايت آداب اجتماعي و اقدام، آشنايي با روش تحقيق و پرسشگري
محاسن روش پرسشنامه اي – هزينه كمتر، امكان ارسال با پست، زمان اندك، كاهش اشتباهات پرسشگران، پوشش زياد افراد، يكنواخت بودن آموزش، امكان تبديل داده ها به تجزيه و تحليل و سنجش، بي نام بودن مخاطب، سهولت در امكان مقايسه پاسخ ها، دقت و گذاشتن وقت بيشتر توسط مخاطبين.
معايب و محدوديت هاي پرسشنامه – غيرمفيد براي مطالعات عميق احتمال عدم تكميل يا برنگشتن پرسشنامه اتصال عدم فهم و درك مفاهيم امكان بروز و اشتباه خطا بعلت كاهش درجه اعتماد در پرسش هاي پيچيده و فني كارايي كمتري دارد، انعكاس نظريات شخصي مخاطب، عدم فرصت براي ارائه پرسش هاي زيادتر بمنظور حصول نتايج، عدم امكان كنترل و هدايت مخاطب، فقدان قابليت انعطاف.
نكات قابل توجه در روش پرسشنامه – بهتر است توام با مقدمه اي مشتمل بر علل و اهداف پرسشنامه باشد و اعلام اطمينان از محرمانه بودن پرسش و عدم زيان هاي اجتماعي و مالي براي مخاطب، تشويق و تمنا، كسب اطلاع قبلي از وضعيت مخاطب، مخيرگذاشتن مخاطب، قراردادن پرسش هاي ساده و جذاب در اول پرسشنامه، پرسشنامه هايي اقتضايي (متناسب با سن و جنس و سواد و … مخاطب) مشخص شود، وجود رابطه ي منطقي بين پرسش ها، طرح سوالات مخصوص براي سنجش و آزمايش مخاطب بمنظور حصول اطمينان از صحت پاسخها، پرسش هاي حساسيت برانگيز يا نبايد مطرح شود يا بطور غيرمستقيم مطرح گردد، پرسش هاي باز در آخر آورده شود، لزوم پرهيز از پرسش هاي جهت دهنده، خودداري از پرسش هاي غيرضروري و خسته كننده طويل و نامفهوم، قرار دادن پرسش هاي كليدي و اصلي در اوايل پرسشنامه، تنجيز در پاسخ پرسش ها، رعايت ترتيب اولويت، نداشتن جنبه انحرافي در پرسش ها، دقت در برآورد وقت پرسش نامه ها، جذابيت شكل ظاهري پرسشنامه، ارائه تسهيلات لازم براي عورت پرسشنامه ها، داشتن حسن ختام پرسش نامه
جمع آوري اطلاعات از طريق كتابخانه
مقدمه- اين روش موسوم و متداول بوده و در اكثر تحقيقات از اين روش استفاده مي شود و حتي از روش هاي تحقيقاتي ديگر نيز از اين روش بهره مند مي شوند.
ابزار گردآوري اطلاعات
1-فيش تحقيقاتي- فيش ابزار است از جنس كاغذ براي درج اطلاعات بر روي آنها.
2-جدول دوم – اين جدول براي انتقال اطلاعات آماري استفاده مي كنند.
3-فرم استخراج اطلاعات – اين فرمها داراي پرسش نامه هايي هستندكه با مطالعه و تحقيق تكميل مي شوند.
4-نقشه و كروكي – انتقال اطلاعات بر نقشه و كروكي ترسيم شده.
انواع منابع كتابخانه اي – كتاب ها، نشريه هاي ادواري، نشريات رسمي دولتي، ميكروفيلم و ميكروفيش، ديسكت هاي رايانه اي، اسناد اصل و دولتي، اسناد شخصي و خصوصي، آمارنامه ها، اسناد صوتي و تصويري.
روش هاي ثبت و ضبط مطالب كتابخانه اي : گزينش و انتخاب منابع، ثبت و درج مطالب بر روي فيش ها و نگهداري آنها و …
روش صوتي و تصويري
در اين روش از فيلم برداري و ضبط صوت براي جمع آوري اطلاعات استفاده مي شود.
روش تركيبي
اولين روش از تركيب روش هاي مزبور استفاده مي گردد.
شيوه هاي پژوهشنامه نويسي
مقدمه- در پژوهش نامه نويسي بايد با سير تدوين نوشته اعم از كلمه و واژه شناسي جمله نويسي و تطبيق جمله با زبان و ادبيات فارسي و پاراگراف بندي و درست نويسي واژه ها و همزه و نگارش و تفريق قيدساز و علائم و فصل ها و حروف و شيوه جمع بستن و جدانويسي يا سرهم نويس كلمات و كاربرهاي
هم، همه، هيچ، كه، چه، چون، اي، عدد، كلمات مركب، نامه ها و اسامي خاصي و حذف و عطف كلمه و فعل و فاعل و حرف اضافه و جر وصفي مطابقت فعل و فاعل و نكته هاي نگارش و غيره توجه بشود.
شيوه ترتيب و تنظيم مطالب
طرح هاي تحقيقاتي – عنوان كلي، شماره گزارش، عنوان فاعل، نام مجري، نام كارفرما، مكان، تاريخ
پايانامه هاي تحليلي- عنوان دانشگاه، عنوان تحقيق، عنوان مقطع، نام پژوهشگر، نام استاد راهنما، نام اساتيد مادر، تاريخ انجام
كتاب هاي چاپي- نام كتاب، نويسنده يا مترجم، شماره جلد
الف) عناصر مقدمات :
جلد پژوهش نامه
صفحه بسم الله
صفحه عنوان، مشابه جلد پژوهش نامه
صفحه تقديم و تشكر
صفحه تائيدها
پيشگفتار: تحقيق و انتخاب موضوع، جريان كلي تحقيق، مشكلات، تقديرها، روش تحقيق اهداف و…
چكيده: حدود 2 صفحه شامل موضوع، فرضيه ها، روش كار و نتايج حاصل، پيشنهادها، اصلاحات مهم كليدي.
2-عناصر فهرست ها
فهرست مطالب و مندرجات – بخش، فعل، مبحث يا گفتار، الف و ب و ج و… 1و2و3و… اولاً ، ثانياً …
فهرست پيكرها (جدول و شكل)
3-عنصرمتن
1-مقدمه- شرح ابهامي در خور موضوع، هدف پژوهش، مساله مورد بحث، فرضيه ها، جايگاه مسئله
2-روش تحقيق- آزمودني ها، وسايل و ابزار، شيوه اجرا
3-ادبيات و سوابق موضوع تحقيق
4-بيان اطلاعات و داده ها و تجزيه و تحليل آنها : قسمت اصلي تحقيق
5-نتيجه گيري و اظهار نظر‌- خلاصه تحقيق و بررسي و ارزيابي نظريات، ارائه پيشنهادات
4-عنصر كتابخانه
در سه قسمت الف- به زبان فارسي ب-به زبان عربي ج-به زبان انگليسي
نوع منابع : 1-كتاب 2-مقاله 3-رساله 4-جزوه درسي
نام و نام خانوادگي نويسنده، عنوان ماخذ، اسم ناشر، شماره جلد، شماره چاپ، سايرمشخصات
5-عنصر پيوست ها – نسخه هاي پرسش نامه و ابزار جمع آوري اطلاعات، نقشه ها، تصاوير، اسناد، داده هاي تفصيلي آماري، چكيده گزارش هاي انگليسي، موارد متفرقه
شيوه آرايشي پژوهشنامه
منظور از اين شيوه، نحوه شماره گذاري، انواع شماره گذاري، حاشيه گذاري، قطع بندي، رعايت فواصل و عنوان گذاري و نشانه گذاري (مثل نقطه و ويرگول و دو نقطه و خط پيوند و خط كشيده و علامت
پرسش و تعجب و پرانتز، قلاب،‌ گيومه، چند نقطه و مميز، آكولاد، ستاره، خط پيكان، خط تاب دار، خط موازي، علامت پاراگراف) است.
شيوه سندآوري
منظور ارائه اسناد مربوط به مطالب در قالب پاورقي، تنظيم كتابخانه
ويرايش و پردازش نوشته
منظور از ويرايش عبارت از منظم كردن و پيراستن در رفع اشكالات نوشته توسط ويراستار مي باشد و منظور از پردازش رعايت آراستگي و مرتب ساختن نوشته هاست.