مقاله کامل پیش بینی افسردگی بر اساس حمایت اجتماعی و عوامل شناختی در کودکان بی سرپرست و بدسرپرست

پیشبینی افسردگی بر اساس حمایت اجتماعی و عوامل شناختی در کودکان بیسرپرست و بدسرپرست
مقدمه:یکی از اختلالات شایع دوران کودکی افسردگی است که پژوهشگران بر شناسایی عوامل مرتبط با آن در دوره کودکی تاکید کرده اند. هدف پژوهش حاضر بررسی پیش‌بینی‌پذیری افسردگی بر اساس حمایت اجتماعی و عوامل شناختی در کودکان بی سرپرست و بدسرپرست بود.
روش: پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش را کلیه کودکان مراکز بهزیستی تهران به تعداد 1120 کودک 7 تا 12 سال در 79 مرکز در سال 1396 تشکیل داده که 545 نفر به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه افسردگی کودکان کواکس (1992)، پرسشنامه سبک اسنادی کودکان‌ پترسون و سلیگمن (1984)، پرسشنامه نگرش ناکارآمد-کودکان (دوالساندرو و بورتون، 2006)، پرسشنامه مثلت شناختی کودکان (کاسلو‌ و همکاران، 1992) و پرسشنامه حمایت اجتماعی پروسیدانو و هلر (1983) بودند که با رعایت اصول اخلاقی پژوهش به اعضای نمونه ارائه شدند.
یافته‌ها: نتایج نشان‌دهنده این بود که از بین عوامل شناختی، سبک‌های اسنادی، نگرش ناکارآمد و مثلث شناختی پیش‌بین‌های معناداری برای افسردگی کودکان بودند. همچنین مشخص شد که حمایت اجتماعی نیز پیش بین معناداری برای افسردگی کودکان‌ می‌باشد.
بحث: اینیافته‌ها به معنای آن است که در تبیین ریشه‌های آسیب شناختی افسردگی در کودکان، به ویژه کودکانی که دارای ساختار منسجم خانوادگی نیستند، بایستی به نقش حمایت اجتماعی در کنار عوامل شناختی توجه ویژه‌ای داشت.
واژه‌های کلیدی: افسردگی، حمایت اجتماعی، عوامل شناختی، کودکان بی سرپرست و بدسرپرست
مقدمه
خانواده،مهمترین عامل در میان عوامل متعددی است كه‌ می‌توانند باعث تسهیل رشد شخصیت كودک یا بازداری آن شوند. رشد در اوایل كودكی از طریق عوامل محیطی مانند خانواده،مراقبان،محیط اطراف و فرهنگ تحت تأثیر قرارمیگیرد (گیاگازوگلو و همكاران، 2012،به نقل از اصلی پور و همكاران، 2011). رشد بهینه در كودكان به محرك‌های محیطی حمایتی و رابطه قوی با مراقبان اولیه مانند والدین بستگی دارد (رایس،2001). كودكان بی‌سرپرست و بدسرپرست از حضور تربیتی،روان شناختی،حمایت مؤثر والدین و نیز از مزایای زندگی در خانواده محروم هستند. درواقع سوگ ناشی از فقدان خانواده،این كودكان را در معرض اختلال‌های روان شناختی مانند افسردگی،اضطراب،شكایت جسمانی، بازدارندگی،پرخاشگری،رفتار قانون شكنی،رفتار مقابله ای،خصومت، فزونكنشی و برانگیختگی،رفتارهایاغتشاشآمیز شامل انحراف از هنجارهای اجتماعی،تخریب اموال و آسیب زدن به دیگران قرار‌ می‌دهد كه در زندگی كودک اثرات پایداری خواهد داشت (اصغری نكاح و حیدری دربندی،2009).
پژوهش راكش كومار و مایانك(2015) مشخص كرد كه به طور معناداری نوجوانان دختر افسردگی بیشتری را در مقایسه با نوجوانان پسر نشان دادند و در نتایج پژوهش آنها افسردگی در سنین اوایل نوجوانیبهطور معناداری بیش از سنین اواسط نوجوانی بود. بر مبنای گزارش‌های سازمان سلامت جهانی(2008) اختلال‌های روانی چهارمین مسئله اصلی در جهان بوده وبزرگترین ناتوانی در جهان به افسردگی مربوط‌ می‌شود. افسردگی با كاهش انرژی و اشتیاق،احساس گناه،فقدان تمركز،اشتهای كم و افكار مربوط به مرگ و
خودكشی مرتبط است و همراه با تغییرات در سطح فعالیت،تواناییهای شناختی،صحبت كردن،خواب و توازن‌های بیولوژیك دیگر است (سازمان بهداشت جهانی، 2008،به نقل از پارینت،2017). در حال حاضر،افسردگی كودكی حوزه‌ای است كهبهخوبی شناخته شده است. برای نمونه افسردگی سنین پیش دبستانی با نشانه‌های معمول افسردگی مانند بی لذتی،تغییرات خواب و اشتها،تغییرات سطح فعالیت و حس گناه مشخص‌ می‌شود (لوینسون و همكاران، 1993،به نقل از نادی و همكاران،2015).
یكی از مسیرهای موردبررسی در مدل مفروض شده پژوهشگر،برازش مسیر پیش بینی افسردگی بر اساس مؤلفه حمایت اجتماعی است. حمایت‌های اجتماعی از دیگر موضوعاتی است كه‌ می‌تواند شامل حال كودكان مراكز شبانه روزی نیز شود ( شعبانزاده و همكاران، 2012). بهبیاندیگر حمایت اجتماعی به معنی امكاناتی كه دیگران برای فرد فراهم‌ می‌كنند، تعریف شده است. همچنین به عنوان آگاهی كه باعثمی‌شود فردی باور كند كه مورداحترام و علاقه دیگران بوده،عنصری ارزشمند و دارای شأن به شمار آمده و به یك شبكه اجتماعی روابط و تعهدات متقابل تعلق دارد،در نظر گرفته‌ می‌شود (زارع شاه و همكاران، 2009،به نقل از سیدمیرزایی و همكاران، 2010). شواهدی كه از مطالعات مختلف بهدستآمده نشان‌ می‌دهد كه حمایت‌های اجتماعی نقش مهمی در سلامتی افراد بازی‌ می‌كنند. بعضی از مدل‌های حمایت اجتماعی،بر تأثیر حمایت اجتماعی بر سلامتی تأكید دارند؛ مانند مدل تأثیر مستقیم و غیرمستقیم حمایت اجتماعی. در مدل تأثیر مستقیم عقیده بر این است كه صرف داشتن حمایت اجتماعی میت-واند برای سلامتی مفید باشد و در مدل تأثیر
غیرمستقیم آن را مانندضربهگیر‌ می‌دانند كهمیتواند از فرد در برابر فشارها حمایت كند (عبداله زاده و همكاران،
2011). حمایت اجتماعیادراکشده در مقایسه با سازه‌های دیگر حمایت اجتماعیبهطور معنادار ارتباط بیشتری با بهزیستی دارد (ایبرا و همكاران،2011؛ به نقل از روبین2،2015). با توجه به اینكه كودكان بی‌سرپرست و بدسرپرست،از حمایت اجتماعی كاملی مانند دیگر كودكان برخوردار نیستند،بیشتر در معرض آسیبهای اجتماعی و روانی قرار دارند و به تبع كاركردهای شناختی آنها نیز ممكن است متفاوت از سایر كودكان باشد. این مسئله ضرورت طراحی مدلی را نشان‌ می‌دهد كه طی آن به بررسی مسیر پیش بینی افسردگی بر اساس عوامل جمعیت شناختی و حمایت اجتماعی پرداخته شود.
مطابق با الگوی آبرامسون و همكاران از افسردگی(1978،به نقل از شولتز و همكاران، 2017)،آبلا و همكاران) 2012،به نقل از پروین، 2015)،همیلتون و همكاران(2013)،الوی و همكاران(2006) آبلا و هنكین 2008)،به نقل از موگلین و همكاران، 2012) و زیائوتینگ وی و نان2010(،به نقل از ژو و همكاران، 2014) در پژوهشهای خود دریافتند سبكهای شناختی با نشانگان افسردگی ارتباط مستقیمی دارند. البته این ارتباط دو سویه است؛بهگونه‌ای كه افسردگی نیز بر عملكرد شناختی افراد اثرگذار است. مكانیزم عملبدینصورت است كه افراد افسرده اغلب نسبت به الگوهای فكری خود آگاهی ندارند و همچنین از تأثیرات آن بر سلامت روانیبیاطلاع هستند و ازآنجاكه افكار غیرمنطقی اغلب نقشی كلیدی در غالب اختلالهای روانی دارند؛ این افكار،احساسی همانند افسردگی
و اختلالات رفتاری را ایجاد‌ می‌كنند كه اغلب نیازمند مداخله درمانی هستند(كارنو و همكاران، 2005).
بنابراین با توجه به اینكه مشخص شد هركدام از مؤلفه‌های پژوهش چگونه با افسردگی مرتبط هستند و چه اثر تقدمی یا تأخری بر آن دارند،هدف از انجام این پژوهش تدوین مدلی با برازش مطلوب در جهت تبیین افسردگی بر اساس عوامل جمعیت شناختی و عوامل اجتماعی با نقش واسطه‌ای عوامل شناختی است.
روش
پژوهش حاضر،یك پژوهش بنیادی و توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش را تمام كودكان مراكز بهزیستی تهران به تعداد 2011 كودک 7 تا 12 سال در 97 مركز در سال 1396 تشكیل دادند. نمونه پژوهش حاضر با توجه به جامعه آماری و براساس جدول كرجسی و مورگان 550 نفر تخمین زده شد.
با در نظر گرفتن احتمال تمایل نداشتن برخی از افراد برای شركت در پژوهش و یا نامعتبر بودن تعدادی از پرسشنامههای عودت داده شده،تعداد 550 نفر به عنوان نمونه اولیه در نظر گرفته شد؛ اما درنهایت 545 نفر از اعضای نمونه به عنوان نمونه نهایی پژوهش موردبررسی قرار گرفتند. روش انتخاب نمونه هم نمونه گیری در دسترس بود.
ابزارهای پژوهش عبارت بودند از:
پرسشنامه افسردگی كودكان: این پرسشنامه توسط كواكس1992(1) ساخته شد. این پرسشنامه یك ابزار خود گزارشی 27 آیتمی است كه جهت ارزیابینشانه‌های افسردگی در كودكان و نوجوانان استفادهمیشود. پرسشنامه شامل 5 خرده مقیاس است: خلق منفی، مشكلات بین فردی،احساس بیهودگی،فقدان احساس لذت وعزتنفس پایین. دلا وگا2 و
همكاران(2016) پایایی این پرسشنامه را 84/0 گزارش كردند. در ایران نیز پایایی این پرسشنامه توسط دهشیری،نجفی،شیخی و حبیبی عسگرآبادی(0/82)2008 به دست آمده است.
پرسشنامه سبك اسنادی كودكان: این پرسشنامه توسط پیترسون و سلیگمن(4891( تدوین شده است. در این پرسشنامه فرد رویدادهای خوشایند یا ناخوشانید هر سؤال را براساس تعیین احتمال (الف – ب) پاسخ‌ می‌دهد. فرم نهایی این پرسشنامه به صورت 63 پرسش دوگزینه‌ای (مثبت و منفی) تهیه شده است. عباسی و همكاران(2015) پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای كرونباخ،برای سبك اسنادی مثبت 72/0 و برای سبك اسنادی منفی 75/0 را گزارش كرده اند.
پرسشنامه نگرش ناكارآمد-كودكان: این پرسشنامه توسط دوالساندرو و بورتون (2006) ساخته شده است. این پرسشنامه دارای 18 سؤالبهصورت بسته پاسخ با طیف شش گزینه‌ای لیكرت( كاملا مخالفم،مخالفم،تاحدی مخالفم،تاحدی موافقم،موافقم، كاملا موافقم) است.
در این پرسشنامه بالاترین نمره‌های كه فردمیتواند اخذ كند 108 وپایینترین نمره 18 است. شكری و همكاران(2014) پایایی ابزار را برای عوامل ك مالگرایی فردمحور و كمال گراییاجتماعمحور به ترتیب برابر 78/0 و 72/0 گزارش كرده اند.
پرسشنامه مثلت شناختی كودكان: پرسشنامه توسط كاسلو و همكاران(1992) ساخته شده و دارای 30 سؤال با مقیاس درجه بندی شده لیكرت است كه برای هركدام از زیر مقیاس‌ها(دیدگاه نسبت به خود،جهان و آینده)10 سؤال اختصاص داده شده است. زاوسنویسكی و همكاران(1999) ثبات درونی 82/0 و برای مقیاس‌های فرعی بین 54/0 تا 76/0 گزارش كرده اند.
پرسشنامه حمایت اجتماعی: پرسشنامه حمایت اجتماعی توسط پروسیدانو و هلر (1983) ساخته شده است. این پرسشنامه دارای 40 سؤال است كه حمایت اجتماعی را در دو مقیاس 1- حمایت اجتماعی دوستان و 2- حمایت اجتماعی خانواده موردسنجش قرار‌ می‌دهد. ثنایی(2016) ضریب آلفای 90/0 را برای این پرسشنامه گزارش كرده است.
روش تجزیهوتحلیل اطلاعات از نوع مدل یابی ساختاری بود كهبهمنظور برازش اولیه مدل از طریق معادلات ساختاری با نرم افزار AMOS و در سطح 05/0 آزمون شدند.
یافته‌ها
در جدول(1)داده‌های توصیفی در خصوص نمونه پژوهش ارائه شده است. با توجه به جدول 1 مشاهدهمی‌شود كه شاخص توصیفی سن در پسرها 9 سال و در دختران هم حدود 9 سال بوده است. همچنین تعداد پسرها و دختران بدسرپرست به ترتیب 138 و 173 نفر و تعداد پسرها و دختران بی‌سرپرست به ترتیب 118 و 121 نفر بوده است. بیشترین فراوانی اقامت در مركز نیز مربوط به كودكانی است كه بین 1 تا 3 سال در مركز اقامت داشته اند.
جدول(1) شاخص توصیفی سن
با توجه به جدول 2 مشاهده‌ می‌شود كه میانگین سبك‌های اسنادی 49/8،نگرش ناكارآمد 61/54،مثلث شناختی 35/68،حمایت اجتماعی 23/23 و افسردگی 57/8 گزارش شده است. همچنین مشاهده‌ می‌شود كه بر اساس نمرات به دست آمده در آزمون كولموگروف-اسمیرنوف،توزیع داده‌ها در تمامی متغیرها نرمال است.
جدول (2( شاخص‌های توصیفی متغیرهای پژوهش
برای بررسی پیش بینی افسردگی بر اساس عوامل شناختی و حمایت اجتماعی از ضریب رگرسیون خطی ساده استفاده شد كه نتایج به دست آمده در جدول(3) ارائه شد. پیش از اجرای
آزمون ضریب رگرسیون،پیشفرض‌های مربوط به این آزمون موردبررسی قرار داده شد. نرمال بودن توزیعداده‌ها با استفاده از آزمون كولموگروف-اسمیرنف انجام شد كه مشخص شد متغیرهای افسردگی(451/0=50، P>0/Z)،سبكهای اسنادی(241/0=50، P>0/Z)،نگرش ناكارآمد(31/0=50، P>0/Z)، مثلث شناختی(721/0=50، P>0/Z) و حمایت اجتماعی(541/0=50، P>0/Z) دارای توزیع نرمالی هستند. همچنین پیشفرض‌های مربوط به استقلال خطاها با استفاده از آزمون دوربین-واتسون بررسی شد كه نتایج بیانگر رعایت اینپیشفرض بودند. همچنین با استفاده از آزمون VIF وجود هم خطی بین متغیرها بررسی شد كه نتایج به دست آمده رعایت شدن این پیش فرض را نیز تأیید كردند.
جدول (3)خلاصه مدل رگرسیون خطی ساده برای پیش بینی افسردگی
با توجه به جدول(3) مشاهده‌ می‌شود كهبهطوركلی معادله رگرسیونی برای پیش بینی افسردگی براساس عوامل شناختی و حمایت اجتماعی در سطح 001/0 معنادار است و تركیب متغیرهای حمایت اجتماعی و عوامل شناختی 77درصد واریانس افسردگی را پیش بینی‌ می‌كنند. همچنین مشاهده‌ می‌شود كه حمایت اجتماعی(120/1=000، p=0/β) توانسته است پیش بین معناداری برای افسردگی باشد. همچنین مشخص شد كه سبك‌های اسنادی(744/0=000، p=0/β)،نگرش ناكارآمد(269/0=000، p=0/β) و مثلث شناختی (972/0=200، p=0/β) نیز پیش بینهای معناداری برای افسردگی هستند.
بحث
هدف از انجام پژوهش،پیشبینی افسردگی كودكان 7 تا 12 ساله بر اساس حمایت اجتماعی و عوامل شناختی بود. نتایجبه دستآمده مشخص كرد كه حمایت اجتماعی توانسته است تأثیر معناداری را بر افسردگی داشته باشد و سبك‌های
شناختی،نگرش ناكارآمد و مثلث شناختی نیز بر افسردگی تأثیر داشته اند. یافته‌های پژوهش حاضر در بعد همبستگی با پژوهش‌های عبداله زاده و همكاران(2011)،پیرسون و همكاران(2015(،پروین(2015) و كینگزلی(2014) همسو بود.
در تبیینیافته‌ها‌ می‌توان گفت پژوهش‌های پیشین ازلحاظ نظری و پژوهشی تأكید كرده اند كه حمایت اجتماعی در خانواده و دوستان و محیط‌های اجتماعی یكی ازمهمترینمؤلفه‌های تأثیرگذار بر سلامت روانیبهویژه افسردگی است (لكی و اورهك،2011(. ازآنجاكه كودكی یكی از دوره‌های حساس رشدی تلقی‌ می‌شود،بنابراین، حمایت خانواده و اطرافیان جهت كاهش آسیب‌های روان شناختی مانند افسردگی در درجه اهمیت بالاتری قرارمیگیرد. در تأیید این تبیین،مطالعه زانزونگی و همكاران(2001) نشان داد كودكان نسبت بهبزرگسالان بیشتر نیازمند حمایت هستند.
از سوی دیگر مشخص شد كه عوامل شناختی نیز پیش بین‌های مناسبی برای افسردگی هستند. در تبیین این یافته‌ می‌توان گفت نسبت دادنهای افراد افسرده دارای وجوه شخصی هستند؛ یعنیوقتیكه چیز بدی اتفاق بیفتد،آنان خود را سرزنش‌ می‌كنند ووقتیكه چیز خوبی رخ‌ می‌دهد،معمولا آن را به حسن تصادف نسبت‌ می‌دهند (بك،1987،به نقل از كورتینا و همكاران، 2016). افراد افسرده نظری منفی درباره خود،دنیا و آینده دارند. بر این اساس این شناختهای منفی علت افسردگی هستند (پروچاسكا و نوركراس، 1999).
بهعبارتدیگر ممكن است برای یك حمله افسردگی حوادث برونی عامل تشدیدك نندهای باشند،ولی حتی در آن صورت نیز آنچه شخص درباره آن حادثه فكر‌ می‌كند و به آن حادثه بهخودیخود،‌ می‌تواند عامل ایجادكننده افسردگی باشد

فایل : 18 صفحه

فرمت : Word