مقاله کامل نگرشي بر مراتع مناطق خشك ايران
مقاله کامل نگرشي بر مراتع مناطق خشك ايران
نگرشي بر مراتع مناطق خشك ايران
با تأكيد بر پوشش گياهي حوض سلطان
شهريار خالدي*
چكيده
از جمله مهمترين اهداف اين مقاله نشان دادن اهميت مرتع در اقتصاد كشور و بهبود ظرفيت مراتع با شيوه‌هاي علمي است. تعادل بين تعداد دام و ظرفيت مراتع از جمله موارد با اهميت تلقي مي‌گردد.
در ايران به دليل چراي بيرويه، قطع گياهان مرتعي، به زير كشت بردن مراتع، همواره از كيفيت و كميت مراتع كاسته شده است.
معيارهاي طبقهبندي مرتع از اهميت زيادي برخوردار است: 1) تركيب گونه‌هاي جامعه گياهي 2) توان باروري گياهان 3) كميت بقاياي گياهي 4) شرايط خاك 5) تعداد جانوراني كه در هر هكتار مرتع مي‌توانند وجود داشته باشند.
در اين مطالعه، بررسي گياهان خوشخوراك، غير خوشخوراك، مهاجم و سمي ضروري به نظر مي‌رسد.
با شيوه‌هاي علمي ميتوان بدون اينكه صدمه‌اي از نقطه نظر ذخيره سوخت و سازي به بوته‌ها وارد نمود، دام را تعليف كرد.
در مراتع فقير بر اثر چراي بيرويه و خشكسالي، حمله آفات گياهي و جانوران آفت مشاهده مي‌شود. اين در حالي است كه جانوران طبيعي با جانوران اهلي نيز رقابت مي‌كنند.
مهمترين راهبرد در مديريت مرتع، در درجه اول جلوگيري از تخريب آن است. طرح‌هاي احياي مراتع، سيستم چراي تأخيري، كاهش دام‌هاي اهلي، بذرپاشي مصنوعي، مبارزه با علف‌هاي هرز و گياهان مهاجم از اهميت زيادي برخوردار است.
بيابان زدايي نيز از جمله اقدامات اساسي است كه در مديريت مرتع نقش بسزايي ايفا مي‌كند. در اين مقاله چند مدل نيز مورد استفاده قرار گرفته است.
در اين مقاله به بررسي ويژگي‌هاي طبيعي حوض سلطان قم (بويژه 9 پوشش گياهي شورپسند) پرداخته شد.
واژه‌هاي كليدي: ظرفيت مرتع، گياهان خوشخوراك، بيابان‌زايي، حوض سلطان.
مقدمه
در كشور پهناور ايران با وسعت 165 ميليون هكتار، تنها حدود 12% از اراضي در حال حاضر براي كشاورزي (ديم و آبي) مورد استفاده قرار مي‌گيرد. ولي مراتع طبيعي ايران بيش از 60% خاك كشورمان را در بر گرفته است. بنابراين، اهميت مراتع قابل توجه است و پرداختن به مقوله مديريت مرتع ضروري به نظر مي‌رسد.
توان توليدي مراتع و نيز برقراري تعادل بين تعداد دام و ظرفيت مراتع از جمله موارد مهم به‌شمار مي‌رود.
به طور كلي از مراتع منافع قابل توجهي حاصل مي‌شود كه به قرار زير برخي از موارد عمده را مطرح مي‌نمايد:
1. حفاظت محيط‌زيست 2. حفاظت ازتنوع زيستي
3. حيات وحش 4. توليد آب و آبزيان 5. توليد محصولات دامي
6. توليد گياهان صنعتي7. توليد گياهان دارويي 8. تلطيف هوا
9. ايجاد مناطق‌گردشگري 10. ايجاد ميكروكلياي مناسب.
11. جلوگيري از فرسايش و بيابان‌زدايي 12. توليد كربن
13. آبخيزداري و تغذيه بسترها و آبهاي زيرزميني
در ايران شالوده نظام شباني در حال اضمحلال است و به دليل چراي بيرويه، قطع رستني‌ها و به‌زير كشت بردن مراتع، تخريب بيشتر از احياء صورت مي‌گيرد. اين در حالي است كه در برخي كشورهاي جهان از جمله ايالات متحده پرورش دهندگان دام و كوچ نشينان براي بردن دام به مرتع بايد عوارضي را پرداخت كنند.
واگذاري مراتع به دامداران نيز بهتر است با احتياط صورت گيرد و با توجه به نظارت كه سازمان جنگل‌ها و مراتع مبني بر كيفيت و كميت مراتع، بر طبق قرارداد اراضي واگذار شده به پرورش دهندگان دام در صورت سيرقهقرايي بهتر است از آنها باز پس گرفته شود…(مصداقي، 1377).
مواد و روش‌ها
از روش‌هاي كتابخانه‌اي و مطالعاتي تحقيقات انجام يافته پيرامون موضوع مرتع و مديريت آن و بررسي‌هاي آماري، نقش كليدي مراتع مناطق خشك و نيز از روش هاي ميداني تحقيقات ناحيه اي و تجربي استفاده شده است.
معيارها و روش طبقهبندي كامل مراتع بر اساس فصل، چرا و نوع گياه و نيز روش روابط بين پديده‌هاي مربوط به دام و مرتع و اثرات مفيد حفاظت خاك و گياه در ايران مورد توجه قرار گرفته است: ارائه روش‌ها براي تعليف دام بدون وارد شدن صدمه به گياهان. ارائه برخي گياهان خوشخوراك، غير خوشخوراك و گياهان مهاجم و نيز شيوه‌هاي علمي سيستم قرق هاي تأخيري
و نيز بهبود وضع مراتع از جمله با بيابان زدايي روش هاي پژوهش اين مقاله را تكميل كرده است.
انواع مرتع
مراتع از نظر نوع پوشش گياهي و قرار داشتن در نقاط مختلف جغرافيايي (از نظر ارتفاع و پستي و بلندي) و از لحاظ شرايط اكولوژيكي به انواع مختلف تقسيم مي گردند:
1 – مراتع مصنوعي
2 – مراتع طبيعي
انواع مراتع طبيعي بر اساس فصل استفاده از آنها
مراتع قشلاقي يا زمستاني: با ارتفاع 0 تا 700 متر از سطح دريا،
مراتع ميان بند: با ارتفاع 600 تا 1500 متر از سطح دريا،
مراتع ييلاقي يا مراتع سردسيري: با ارتفاع بيش از 1500 متر از سطح دريا.
انواع مراتع بر اساس عوارض طبيعي يا شكل زميني
1 – مراتع كوهستاني
2 – مراتع دشتي
انواع مراتع بر اساس چراي دام
1 – مراتع اسبي
2 – مراتع گاوي
3 – مراتع گوسفندي
4 – مراتع بزي
5 – مراتع گاوميش
6 – مراتع شتري
انواع مراتع بر اساس نوع گياه
1 – مراتع مشجر
2 – مراتع غير مشجر (عزيزي ، 1380)
مراتع ايران
به طور كلي، مراتع كشور پناهگاه مهمي براي گونه‌هايي هستند كه در حال تخريب قرار دارند. بنابراين، اهميت مرتع و حفاظت از تنوع حياتي مراتع ضروري به نظر مي‌رسد.
بهتر است بنا به نيازي كه داريم كميت و كيفيت پوشش مرتعي كشور را بالا بريم. بايد ديدگاههايمان را نسبت به مرتع عوض كنيم.
تقريبا 18 ميليون هكتار از اراضي ايران قابل كشت است و اين رقم حدود 10 درصد خاك كشور را در بر مي‌گيرد. بنابراين، كشور ايران، سرزمين كشاورزي به معناي اعم كلمه نيست (جدول 1، خالدي، 1378)، بلكه ايران كشور مرتعي است (جدول1).
جدول 1. محيط‌هاي طبيعي ايران در مقايسه با وسعت و زمين‌هاي كشاورزي
استفاده از گياهان شور پسند در مراتع تخريب شده و لم يزرع مهم است. زيرا در ايران پهنه‌هاي پيرامون كويرها را با اين گياهان ميتوان به زير كشت برد.(شكل 1).
شكل 1. برجستگي كوچكي به شكل n با دو فارو در اطراف آن
(تهيه و ترسيم: نگارنده)
سطح آبهاي زيرزميني در ايران بسيار پايين رفته و سيستم‌هاي آبي مطمئن نيست. به همين دليل توجه به اهميت نفوذ آب در مراتع كمك شاياني به تقويت سفره‌هاي زير زميني مي‌كند
از سوي ديگر تجديد نظر در نوع نهالكاري و بذركاري، مسئله فصل مناسب كاشت گياهان مرتعي، ايجاد سيستم «فاروي كليدي»، جلوگيري از چراي بيرويه، ايجاد يك سيستم نظارت در توليد علوفه از اهميت زياد برخوردار است.
برنامه‌ريزي و سياست براي مديريت مراتع ايران از اهميت زياد برخوردار است. بنابراين، بهتر است اهداف اصلي مراتع را رعايت كنيم و سيستم نظارت و ارزيابي مرتع را به مورد اجرا قرار دهيم (خالدي، 1369).
معيارهاي طبقه بندي مراتع
معيارهاي طبقه بندي مراتع از اهميت زيادي برخوردار است:
1) تركيب گونه‌هاي جامعه گياهي، 2) توان باروري گياهي، 3) مقدار بقاياي گياهي (مالچ) بر روي زمين، 4) شرايط خاك، 5) تعداد جانوراني كه مي‌توانند در هر هكتار وجود داشته باشند.
طبقه بندي مرتع از نظر ظرفيت چرايي بدين قرار است: عالي، خوب، متوسط، ضعیف و بسيارضعيف (جدول 2).
جدول 2. طبقهبندي شرايط مرتع
منبع: گياهان يكساله مرتعي شمال و مركز كاليفرنيا (اقتباس از گراور)، 1945.
تركيب جامعه گياهي
پرورش دهندگان دام اغلب گياهان مرتع را به سه قسمت اصلي در ارتباط با ديناميك توالي گياهي طبقه بندي مي‌كنند: گياهان خوشخوراك (Decreasers) ، گياهان غير خوشخوراك (Increasers) و گياهان مهاجم (Invaders) .
1. گياهان خوشخوراك مواد مغذي بالايي دارند و به ميزان زياد اعضاي خوشخوراك جامعه كليماكس كه عموماً در تحت فشار زياد چرا كاهش مي‌يابد تلقي مي‌گردند. اسپربلوس هلولوس (Sporobolus Helvolus) ، به عنوان يك گياه ارجح خوشخوراك براي تمام دام‌ها اهميت دارد و در برابر چراي بيرويه، لگدكوب شدن مقاوم است و حتي مصارف سوختي دارد و به خشكي بيش از حد مقاوم است. حتي پس از آتش‌سوزي، دوباره شروع به جوانه زدن مي‌كند (پور لاسيانس، 1992).
گياهان خوشخوراك تركيبي از اجتماع كليماكس (اوج) هستند. از نظر مواد مغذي و خوشخوراكي در شرايط بالايي قرار دارند. ولي در تحت شرايط چراي فشرده رو به كاهش مي‌روند.
2. گياهان غير خوشخوراك، عموماً خوشخوراكي كمي دارند، ولي در مقابل گونه‌هايي وجود دارند كه تمايل به ارتقاي مواد مغذي زيادي دارند، بويژه موقعي كه يك مرتع با چراي فشرده مواجه گردد. ظاهراً اين افزايش نتيجه كاهش رقابت با گياهان خوشخوراك است. هنگامي كه فشار سخت چرا در دوره طولاني ادامه يابد، حتي گياهان غير خوشخوراك شروع به اضمحلال مي‌كنند و مرتع و خاك به طور آشكار قادر نيستند تا لگدمال شدن جانوران چرايي را تحمل كنند. آنها توسط گياهان مهاجم جايگزين مي‌شوند.
گياهان غير خوشخوراك در تحت شرايط چراي فشرده رو به افزايش مي‌روند و جايگزين گياهان خوشخوراك مي‌شوند. گرچه مواد مغذي آنها در حد نسبي قرار دارد، ولي خوشخوراكي آنها كم است و براي تعليف گاو كمتر ترجيح داده مي‌شوند.
3. گياهان مهاجم: از جمله برخی گیاهان علفي ممكن است به عنوان گونه‌هاي هرز نامساعد تلقي شود، و از نظر ارزش غذايي بسيار پايين و براي جانوران چرايي نامطلوب باشند. اسپند نیز از گیاهان مهم مراتع ایران است و نسبت مستقیمی با تخریب خاک به دلیل چرای بیرویه دارد. به عبارت دیگر در خاکهایی رشد می کند که حاصلخیزی آن روبه کاهش رفته است (خالدی، 1370).
برخي از گياهان نيز سمي‌اند (افدرا و خرگوشك...). يك گياه مهاجم مانند گياه كركدار Downy) (chess، داراي دانه‌هاي تيز است كه مي‌تواند با فرو رفتن در گلوي دام يا با سوراخ
كردن پوست به جانور صدمه بزند. گياهان مهاجم به خوبي تحت تراكم‌هاي نور خورشيد به مراتب بيشتر از يك تا دو درصد نور موجود در عمل تراكم علف‌هاي كليماكس رشد مي‌كنند. به دليل اينكه ريشه‌ها به صورت اصلي هستند، به جاي ريشه‌هاي فيبري متراكم و علف اين گياهان مهاجم براي چسبندگي خاك آنچنان مؤثر نيستند.
مرتع در شرايط عالي داراي درصدي از گياهان خوشخوراك و نه گياهان مهاجم است، در مقابل، يك مرتع در شرايط فقير درصد كمي از ارزش بالاي علوفه‌اي خوشخوراك و درصد زيادي از گياهان مهاجم با ارزش علوفه‌اي كم را داراست.
توان بالاي گياهان، معيار ديگر اين است كه با توان بالاي گياهان، شرايط مرتع را ميتوان ارزيابي كرد. اين گياهان معمولاً پيش از اينكه برگهايشان زرد شوند و بريزند تغييري در گونه جامعه گياهي خود به وجود مي‌آورند. بنابراين، اگر به‌طور حياتي از نظر گونه علوفه‌اي قابل‌توجه باشند، مي‌توانند به قدر كافي و به‌سرعت رشد كنند. دامداران مي‌توانند كميت علف‌هاي مرتع را كاهش دهند تا گياهان توأم با توان بالا دوباره به‌طور طبيعي در مرتع مستقر گردند (اوليور، 1995).
مشخصات رشد گياهان مرتعي
مراتع انرژي خود را از نور خورشيد به دست مي‌آورند و آن را براي توليد مواد غذايي جانوران به كار مي‌برند. علفخواران چرايي، از جمله گاو، گوسفند، بز، اين انرژي را به‌طور مستقيم از نشخوار كردن و هضم علف به دست مي‌آورند. انسان نيز اين انرژي را از طريق گوشت و ديگر فرآورده‌هاي لبني اين جانوران به دست مي‌آورد.
در يك مدت كوتاه، رشد برگ مي‌تواند به حداكثر ممكن برسد. در واقع برگ گياهان علوفه‌اي مي‌تواند دوباره بدون اثرات سخت مورد چرا قرار گيرد و گاه گياه مي‌تواند مجدداً رشد كند و علفها ذخيره غذايي مداوم براي جانوران چرايي تهيه كند. بوم شناسان مرتع عموماً به بيش از 50 درصد گياه (برگها و شاخه‌ها) به عنوان مازاد اشاره مي‌كنند كه مي‌تواند به خوبي مورد مصرف دام يا علفخواران وحشي (آهو، بزكوهي، گوزن و غيره) بدون ضرر به گياه قرار گيرد. كمتر از 50 درصد گياه به عنوان ذخيره سوخت و سازي مشهور است و براي بقاي گياه لازم مي‌باشد (شكل 2).
شكل 2. بدون اينكه صدمه‌اي از نقطه نظر ذخيره سوخت و سازي به علفها وارد كرد ميتوان دام را تعليف نمود.
فتوسنتز مواد مورد نياز براي توليد غذاي ريشه‌ها را فراهم مي‌كند. بسياري از سيستم‌هاي ريشه در عمق دو متري يا بيشتر توسعه مي‌يابند. مقادير زيادي از مواد غذايي در اين ريشه‌ها ذخيره مي‌شوند. اين ذخيره غذايي، علف‌هاي مرتع را قادر مي‌سازد تا در برابر خشكسالي و دوره‌هاي كوتاه چراي بيرويه به بقاي خود ادامه دهند.
هنگامي كه مرتع با چراي بيرويه همراه مي‌شود، علفخواران به ذخيره سوخت و سازي صدمه وارد مي‌كنند و غالباً علف را تا سطح زمين مصرف مي‌كنند و سيستم ريشه‌اي را از بين مي‌برند و محيط در برابر فرسايش آسيب‌پذير مي‌شود. بنابراين، بين چراهاي متناوب در وضعيت مرتع بهبود پديد مي‌آيد.
در طي خشكسالي، خرگوش ، دام‌هالي اهلي و ديگر جانوران گياهخوار وحشي و حتي ملخ براي خوردن گياهان خوشخوراك رقابت مي‌كنند. هفتاد خرگوش معادل يك گاو و 15 خرگوش معادل يك گوسفند گياهان مرتعي را مصرف مي‌كنند. در طي خشكسالي‌هاي سخت، جمعيت خرگوش در هر 3 هكتار به يك مورد مي‌رسد. مجموع وزن يك خرگوش مي‌تواند 7 درصد وزن يك گاو باشد كه با آن رقابت مي‌كند. از اينرو جمعيت متراكم خرگوش فشار زيادي به چراگاهها وارد مي‌كند. اين مورد از استقرار مجدد گياهان و افزايش مواد مغذي مرتع جلوگيري مي‌كند (اوليور، 1995).
بهبود وضعيت مراتع
بهترين راهبرد در مديريت مرتع، در درجه اول جلوگيري از تخريب آن است. با وجود اين، چون درصد قابل ملاحظه‌اي از چراگاههاي كشورمان به سختي با سير قهقرايي همراه گرديده است، بد نيست كه به اين پرسش پاسخ دهيم: «آيا امكان دارد كه مراتع را به شرايط خوب يا حتي عالي باز گردانيم؟» خوشبختانه پاسخ مثبت است.
امروزه در بسياري از نواحي دنيا طرح‌هاي احياي مراتع موفقيت‌آميز بوده است. پژوهشگران تعدادي از فنون مديريتي را به كار بستند:
(1) عرضه‌هاي آب جديد را شناسايي و براي احياي مراتع مورد استفاده قرار دهند.
(2) سيستم چراي تأخيري را براي كاهش شدت چرا به كار بندند.
(3) تعداد رمه‌هاي دام را كاهش دهند.
(4) روش‌هاي ابداعي بذرپاشي مصنوعي در مراتع تخريب شده را به مورد اجرا قرار دهند.
(5) علف‌هاي هرز و گياهان مهاجم را كنترل كنند.
كوشش‌هاي زيادي اعمال گرديده، تا اينكه توان حيات وحش و احياء و بهبود مراتع مورد بررسي قرار گيرد . بنابراين، بهبود طرح‌هاي پژوهشي مرتع و مرتع‌داري در كوتاه مدت و نيز در دراز مدت مي‌تواند موفقيت‌آميز باشد.
سيستم چراي تأخيري
هنگامي كه دام اجازه دارد كه به‌طور مداوم در فصل چرا به مرتع برود به بيشتر گياهان خوشخوراك مرتع (و معمولاً بيشتر مواد مغذي) غالباً به‌طور جدي بر اثر چراي بيرويه به مصرف مي‌رسند كه البته آنها ارزش حياتي و غذايي دارند. براي علاج اين مشكل، چندين كارشناسي مديريت مرتع «سيستم چراي تأخيري» (Deferred Grazing System) را توصيه مي‌كنند كه به طور دائم مرتع مورد استفاده دام قرار نگيرد.
ويژگي عمده اين سيستم در شكل 3 ارائه مي‌شود. توجه داريم كه مرتع را به سه قسمت A، B و C تقسيم مي‌كنيم، و اينكه هر كدام از اين قسمت‌ها براي دو سال متوالي از يك دوره 6 ساله مورد چرا قرار نمي‌گيرند. در طي يك يا دو سال، به گياهان علوفه‌اي مرتع A اين فرصت داده مي‌شود تا به بلوغ كافي برسند و پيش از اينكه دام اجازه چرا در مرتع را پيدا كند، دانه‌هاي گياه مي‌رسند و تا اواخر فصل بر روي خاك مي‌ريزند و گياهان در مجموع به حد بالاي كيفي و كمي از نظر مواد مغذي نزدیک می‌شوند. لگدمال كردن زمين توسط دام به دانه‌ها فرصت فرورفتن در خاك و جوانه زدن را ميسر مي‌كند. چراي تأخيري، اندازه، تراكم، وزن، شرايط حياتي، ظرفيت توليدي، و ارزش غذايي گونه‌هاي علوفه‌اي مرتع را افزايش مي‌دهد.
در چراي تأخيري، مرتع A در سال اول و دوم، مرتع B در سال‌هاي سوم و چهارم و مرتع C در سال‌هاي پنجم و ششم مورد استفاده قرار مي‌گيرد. بنابراين، در ارتباط با اين «پرورشگاه فرضي براي دام» هر سه مرتع طي 6 سال برنامه متناوب، به طور موقت از فشار چرا رهايي مي‌يابد (اوليور، 1995) (شکل3).
شكل 3. چراي تأخيري (قرق تأخيري)
بذر پاشي مصنوعي
مراتع را با عمليات بذرپاشي دوره‌اي ميتوان احياء كرد. بذر را ميتوان به صورت دستي و يا به كمك خودرو يا هواپيما بر روي زمين پاشيد. البته برخي حوادث مانند: 1) وزش بادهاي شديد، بذرها را از منطقه مورد عمليات دور مي‌كند. 2) بذرها بر اثر سرماي سخت زمستان از بين مي‌روند. 3) توسط پرندگان و جوندگان خورده مي‌شوند و يا اينكه 4) بذر توسط باران‌هاي سنگين از آن محل دور مي‌شود. پرورش دهندگان دام مي‌توانند گله را در آن پهنه براي لگدمال كردن بذرها در زمين به حركت درآورند. يعني بذرپاشي در جلوي گله صورت گيرد.
با توجه به بذرپاشي دستي در بسياري از نواحي جهان پس از چراي مداوم دام 3 تا 20 برابر نسبت به پيش از بذر پاشي علوفه توليد مي‌شود.
اثر خشكسالي در مراتع
خشكسالي يكي از مهمترين مسايل زيست‌محيطي است كه گله‌داران با آن مواجه مي‌شوند. انسان مي‌تواند تا اندازه‌اي جوندگان و بويژه جانوارن آفت، گياهان مهاجم، گياهان سمي و علف‌هاي هرز، جانوران شكارچي، حشرات و شيمي نامساعد خاك را كنترل كند؛ ولي نمي‌تواند به طور مطلق خشكسالي را كنترل كند. به علاوه، خشكسالي غير قابل پيش‌‌بيني است. خشكسالي سخت، تخريب فاجعه‌آميز جامعه گياهي مرتع را موجب مي‌گردد، حتي موقعي كه چرا سبك باشد…
بيابان‌زايي
بيابان‌زايي، تغيير مرتع يا زراعت آبي در شرايط بياباني است كه قابليت توليد كشاورزي حداقل از 10 درصد كاهش مي‌يابد. بيابان‌زايي با موارد زير مشخص مي‌شود: 1) از بين رفتن گياهان، 2) هجوم علف‌هاي هرز يا گياهان مهاجم، 3) افت آبهاي زير زميني، 4) شور شدن خاك: (كويرزايي) و شور شدن آب، و 5) فرسايش سخت. در بيابان زايي گياهان ارزشمند رو به اضمحلال مي‌روند و گونه‌هاي گياهي مهاجم مانند خارشتر روسي چند برابر مي‌شود (اوليور، 1995)
بررسي پوشش گياهي حوض سلطان قم
دو حوضه كويري به نام‌هاي حوض سلطان و ديگري حوض مره با ارتفاع حدود 790 متر از سطح دريا در شمال غربي حوضه مسيله واقع شده است كه وسعت آن برابر 46405 هكتار است. حوض سلطان در تابستان به رنگ سفيد كويري و در زمستان و بهار به شكل يك درياچه آبي رنگ ظاهر مي‌شود.
كوه شور چشمه در شمال، كوه‌هاي چرخ سفيد و گل تپه در جنوب غربي، كوه چازلي و بروخلي در جنوب اين حوضه واقع است.
در رابطه با تشكيل و پيدايش سيماي گياهي حوض سلطان، رطوبت سطحي و شوري خاك به عناصر آب و هوايي موجود برتري دارد. به هر حال در اين حوضه ميتوان نمونه بسيار جالب جوامع شور پسند ايران را يافت كه بر روي خاك‌هاي شور و قليايي رشد مي‌كند.
در مجموع مي توان شاهد جامعه گياهان نمكدوست در پيرامون اين حوضه با 9 گونه عمده بود.
از سوي ديگر قسمتي از حاشيه حوضه را با آترپلكس بوته كاري كرده‌اند. سودا اغلب به همراه گونه‌اي از سالسولا و گاه در كنار قره داغ (Niraria Schoberi) يافت مي‌شود. قره‌داغ نيز از جمله گياهان نمكدوست مهم است كه بومي پيرامون كوير ميغان اراك است. در صورت تكثير اين گياه در پهنه هاي كويري ايران بويژه پيرامون حوض سلطان ميتوان در اين پهنه‌ها به موفقيت هاي بيشتر مرتع داري دست يافت.
دامداري‌هاي منطقه از اين گياهان براي تعليف دام استفاده مي كنند. بنابراين، حفاظت از اين مراتع براي جلوگيري از سير قهقرايي ضروري به نظر مي‌رسد. به كاربردن روش‌هاي احياء نيز با توجه به وجود آبهاي فراوان سطحي منطقي است (رحمتي زاده، 1377) (شکل4) (جدول3).
جدول شماره 3 – وسعت جوامع مختلف گياهي در منطقه حوض سلطان قم
فایل : 14 صفحه
فرمت : Word
- کاربر گرامی، در این وب سایت تا حد امکان سعی کرده ایم تمام مقالات را با نام پدیدآورندگان آن منتشر کنیم، لذا خواهشمندیم در صورتی که به هر دلیلی تمایلی به انتشار مقاله خود در ارتیکل فارسی را ندارید با ما در تماس باشید تا در اسرع وقت نسبت به پیگیری موضوع اقدام کنیم.
454875 کاربر 
85472455 
4512145
مطلب 
3564215 دیدگاه 
