مقاله کامل نقش آموزش و پرورش در پیشگیری از آسیب های اجتماعی

نقش آموزش و پرورش در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی
چکیده
1-زمینه
خانه، مدرسه و جامعه سه ضلع اصلی فرآیند آموزش و یادگیری را تشکیل می‌ دهند. همکاری این سه نهاد در تعلیم و تربیت نسل آینده لازم و ضروری است. مطالعهآسیبهای اجتماعی اعم ازنابهنجاریها وانحرافات اجتماعی یکی از مهمترین موضوعات مورد بحث جامعهشناسی است. اما آنچه که در این مبحث مطرح می‌ باشد این است که چه عواملی آسیب‌های اجتماعی را کاهش یا افزایش می‌ دهد و به بیانی دیگر چگونه می‌ توان آسیب‌های اجتماعی را در بین دانش آموزان کنترل نمود؟
واژگان کلیدی: اعتیاد، موادمخدر، محیط‌های آموزشی، روش‌های پیشگیری
2- مواد و روش مورد مطالعه:
در این تحقیق از روش کتابخانه ای استفاده شده است به همین منظور از منابع چاپی و دیجیتالی شامل کتاب، مقاله، پایان نامه، و تحقیقات دیگر انجام شده است.
3- یافته‌ها و نتایج:
در واقع می‌ توان چنین استنباط نمود که ریشه ی اغلب آسیب پذیری‌های اجتماعی دانش آموزان را باید در عدم آشنایی کافی آنها با مهارتهای اجتماعی دانست ؛به طوری که نقطه ی کوری در رشد شخصیت دلخواه و اجتماعی جوانان وجود دارد وآن این است که متاسفانه جوانان امروز خود را نشناخته اند وبه توان وقدرت فراوان خود باور ندارند، به علاوه از شرایط وموقعیت اجتماعی خود آگاهی ندارند. مع الوصف بررسی نقش آموزش مهارتهای اجتماعی در کاهش آسیب‌های اجتماعی در مدارس ضروری است.
مقدمه:
1- بیان مسئله
هرگاه در یک نظام اجتماعی، رفتاری به طور مشخص، با هنجارهای اجتماعی تعارض پیدا کند، که موجب کاهش یا از دست دادن کارآیی و عملکرد مثبت فرد، خانواده یا گروه‌های اجتماعی شود، این پدیده آسیب اجتماعی شناخته می‌ شود. (قاسمی گل افشانی، 1389).
آسیب‌های اجتماعی در تمامی ادوار گذشته و در تمامی جوامع گذشتهوجود داشته اند اما در کشورهای در حال توسعه دارای رشد و نمو خاصی هستند. در کشور ما نیز این معضل به چشم می‌ خورد و عوارض آن گریبان گیر ما نیز شده است (موسوی 1379) آسیب‌های اجتماعی پیامدهای فراوانی دارند که جامعه را دچار مشکل می‌ کنند و باعث ازدیاد جرم، بزهکاری، خطاکاری و ناسازگاری و مشکلاتی نظایر این در جامعه می‌ شود. (محسنی، 1387) بررسی وضعیت قاچاق و مواد مخدر و اعتیاد نشان می‌ دهد که: ایران یکی از مهمترین گذرگاههای حمل مواد افیونی به اروپاست که طی دهه‌های گذشته می‌لیون‌ها تن انواع مواد مخدر از این راه به غرب سرازیر گشته؛ اما پس از انقلاب اسلامی و در پی برنامه ریزی‌های صحیح این انتقال به شدت مختل شده است. در نتیجه بر تلاش و اصرار باندهای قاچاق افزوده است.با همه اینها مواد مخدر همچنان قربانی می‌ گیرد و این هشداری جدی برای دولت و همه مردم است تا با شیوه‌های مؤثرتری به مقابله برخیزند (عباسی، 1389).
2- اهمیت و ضرورت تحقیق
اعتیاد علاوه بر این که خود یک انحراف به حساب می‌ آید، عامل انحرافات دیگر نیز می‌ گردد. پس برای کمک به مسؤلین آموزش و پرورش در جهت پیشگیری از اعتیاد لازم است روشهای آن مورد بررسی قرار گیرد. (عباسی 1389).نقش مدارس در
پدیده اعتیاد، واکسینه نمودن مدارس با استفاده از اهرمهای آموزشی و تربیتی و جلوگیری ازشیوع این بیماری به عده ای بیشتر و فروپاشی نظام اجتماعی است. بنابراین اهمیت و ضرورت تحقیق از دو بعد کاربردی و نظری قابلتوجه و دقت نظر است: از یک جهت این تحقیق پایه‌ها و بنیان‌های تئوری و عملی لازم جهت شناخت یکی از مسائل مبتلابه امروزی جامعه، یعنی اعتیاد به مواد مخدر را فراهم خواهد نمود؛ و از سوی دیگر متناسب با آن راهکارهایی برای بهبود وضعیت پیشگیری از اعتیاد ارائه خواهد داد تادر پرتو آن مسئولین با شناخت آگاهی از این مسئله مهم روز اقدامات عملی لازم در این زمینه انجام دهند. به عبارت بهتر؛ یکی از مواضع درگیری و نا امنی اجتماعی در قالب جریانی به نام اعتیاد است که اعتماد به نفس، خودباوری، اصول اعتقادی، سرمایه‌های انسانی و معنوی و….هدف قرار گرفته است، و تهدیدی برای جامعه در پی خواهد داشت. (محسنی، 1387) ضرورت پیشگیری از آسیبهای اجتماعی در مراکز آموزشی، یکی از نگرانی‌های عصر حاضر در مباحث آسیبهای اجتماعی توسعه و مصرف مواد مخدر و روان گردانها است، که مراکز آموزشی را مورد تهدید قرار داده است عوامل موثر به توسعه خطر مصرف مواد مخدر و روان گردانها در می‌ان دانش آموزان عبارتند از:ارتباط با دوستان و همسالان ناباب، کاهش کنترل خانوادگی، آلوده بودن فضای زندگی، کاهش عزت نفس و پایین بودن خود باوری (فریدوهمکاران، 1396)
3- پیشینه تحقیق
در تحقیقی که صالح در سال 1396 تحت عنوان، نقش آموزش و پرورش و معلم در کنترل یا کاهش آسیب‌های اجتماعی دانش آموزان انجام داده است نتیجه گرفته است که، آموزش وپرورش به عنوان اصلیترین نهاد اجتماعی بیشترین تاثیر
تربیتی را بر روی یکایک افراد جامعه دارد به شرطی که به موقع و به جا، بتواند کارکرد جامعه پذیری و در کنار آن پیش گیری از آسیب‌های اجتماعی را فاقد هیچ وقفه و خللی به شکلی مطلوب و مناسب به انجام رساند. (صالح1396)
در تحقیقی که مهدی نژادوخلیلی در سال 1396 تحت عنوان نقش نهاد آموزش و پرورش در پیشگیری و کنترل آسیب‌های اجتماعی با تاکید بر نقش معلم داشته اند نتیجه گرفته اند که، یکی از نهادهایی که می‌ تواند در این رابطه به ایفای نقش بپردازد، آموزش و پرورش است که در زیر مجموعه آن مراکز آموزشی، مدیران، مربیان، معلمان و…قرار گرفته است. با توجه به زمان زیادی که افراد از این نهاد بهره می‌ برندو اوقاتشان را در آن سپری می‌ کنند، طبیعتا انتظار می‌ رود تا فراگیران، تربیت مورد نظر سیستم آموزشی را تا حدی درونی کرده و هنگام ورود به اجتماع از دانش و مهارت‌های آموخته شده، بهره ببرند. حال اگر این دانش و نگرش و مهارت در جهت ارتقای جامعه پذیری و فرهنگ پذیری و…باشد، مسلما می‌ تواند در کاهش بروز آسیبهای اجتماعی کارگر افتد. (مهدی نژادو همکاران (1396
در تحقیقی که فریدوهمکاران در سال 1396تحت عنوان نقش آموزش و پرورش در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی (اعتیاد وفقر) داشته است، نتیجه گرفته است که، آموزش و پرورش به عنوان یکی از نهادهای اجتماعی در رابطه با پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، وظیفه اجتماعی کردن دانش آموزان را دارد. در این می‌ان آموزش و پرورش می‌تواند در پیشگیری از اعتیاد، با ایجاد5واحدهای درسی، برنامه‌های تفریحی، خدمات مشاوره ای، اطلاع رسانی، تقویت کانون‌ها و تشکل‌های دانش آموزان برای پیشگیری از اعتیاد، افزایش آگاهی والدین دانش آموزان، و…باعث آگاهی دانش آموزان نسبت
به موادمخدر و ایجاد نگرش منفی در مورد آن شود. (فرید و همکاران، 1396)
در تحقیقی که غلامرضا اکبر نژاد، در سی ال 1396 تحت عنوان نقش آموزش و پرورش در کنترل آسیب‌های اجتماعی انجام داده است، نتیجه گرفته است که دانش آموزان مهمترین و حساترین عناصر در نظام آموزش و پرورش و سرمایه‌های ملی به شمار می‌ آیند.
مدرست موظف است تا با تهمیدات لازم و مفید، با بالا بردن سطح دانش و آگاهی، دانش آموزان آنها را در برابر رفتارهای پرخطر و ناسالم اجتماعی محو و مصون نگاه دارد. امروزه در جهت پیشگیری کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی اقدامات لازم انجام دهیم بی شرک سرمایه‌های مادی، معنوی، انسانی و معنوی اجتماعی ارزشمندی را که همان فرزندانمان هستند از دست می‌ دهیم از سوی تعامل بین خانواده و نظام آموزشی در امر دور ماندن از آسیب‌ها بسیار حساس و مهم است. (اکبرنژاد، 1396)
در تحقیقی که فتحی در سال 1391، تحت عنوان رابطه بین آسیب‌های اجتماعی و امنیت اجتماعی و بررسی نقش پیشگیرانه آموزش و پرورش در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و تقویت امنیت اجتماعی انجام داده است، نتیجه گرفته است که در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و تقویت امنیت اجتماعی باید توجه ویژه ای به نهاد آموزش و پرورش داشت و با انجیامطرح‌ها و برنامه‌های علمی مدون علاوه بر داشتن جامعه امن از صیرف هزینه‌هایبسیارزیاد برای امور قضایی و کیفری مجرمین در جامعه صرفه جویی نمود. (فتحی، 1391)
در تحقیقی که الهه آتش نفس و طباطبایی در سال 1390تحت عنوان دو نیمه آسیبها، بررسی عوامل مستعد کننده و
بازدارنده ی بروز آسیب‌های اجتماعی در دانش آموزان به این نتیجه دست یافته اند که، راه‌های پیشگیری از بزهکاری، ایجاد و برقراری ارتباط مناسب بین والدین و فرزندان، آموزش مهارت‌های زندگی و اجتماعی به والدین، توجه به تربیت دینی و افزایش ایمان و دین باوری می‌ باشد. (آتش نفس و طباطبایی 1390)
درتحقیقاتی که الهام مرگان در سال1395تحت عنوان نقش مدرسه و معلمان در کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی داشته است، به این نتیجه رسیده است که مدرسه به دلیل کارکردهای مهم آموزشی و تربیتی و جایگاهی که در بین دانش آموزان دارد نقش مهمی را درزمینه ارتقای توانمندی و مراقبت از آنها در برابرآسیب‌های اجتماعی برعهده داردوتوجه بیش از پیش به این نهادبسیار خطیر را در کنار نهاد خانواده می‌ طلبد. (مرگان، 1395)
در تحقیقی که مرادی در سال 1389، تحت عنوان نقش فرهنگیان در کاهش آسیب‌های اجتماعی انجام داده است، نتیجه گرفته است، دانش آموزان مهمترین و حساسترین عناصر در نظام آموزش و پرورش وسرمایه‌های ملی این مرز و بوم به شمار می‌ آیند.
مدرسه نیز به عنوان یکی از مهمترین نهاد‌های رسمی و آموزشی کشور که همه کودکانبا رسیدن به سن تحصیل وارد آن می‌ شوندموظف است تا با تمهیدات لازمو مفید، با بالا بردن سطح دانش و آگاهی، دانش آموزان آنها را دربرابر رفتارهای پرخطر و ناسالم اجتماعی محفوومصون نگاه دارد. اگر امروزه در جهت پیشگیری، کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی اقدامات لازم انجام ندهیم بی شک سرمایه‌های مادی، معنوی، انسانی و اجتماعی ارزشمندی را که همان فرزندانمان هستند از دست می‌ دهیم. (مرادی، 1389)
در تحقیقی که عباسی در سال 1389 تحت عنوان روش‌های پیشگیری از اعتیاد در محیط‌های آموزشی انجام داده است، نتیجه گرفته است که هماهنگی خانه، مدرسه و جامعه پیشگیری از اعتیاد را در دانش آموزان بهبود می‌ بخشد. ورزش بخشی از انرژی‌های دانش آموزان را که از جوانی آنان سرچشمه می‌ گیرد، را به صورت تحرک، همکاری و تعاون، در می‌ آورد. و به آنان کمک می‌ کند تا روحیه رقابت سالم و مبارزه با بیماریهای روحی مانند افسردگی را یاد بگیرند و از گرایش به اعتیاد امتناع نمایند، چون تجربه مواد مخدر، اعتیاد به دنبال می‌ آورد لذا جبران و رهایی از آن برایشان گران تمام می‌ شود. پس تا آنجا که ممکن است باید عملاً و بطور تجربی و ملموس، دانش آموزان را با عوارض اعتیاد آشنا کرد و آنان را راهنمایی و مشاوره نمود تا در دام اعتیاد اسیر نشوند. (عباسی1389)
در تحقیقی که اسمعیل زاده در سال 1396تحت عنوان نقش آموزش و پرورش در مقابله با آسیب‌هایی اجتماعی انجام داده است، نتیجه گرفته است که آموزش و پرورش می‌ تواند با آموزش‌های مناسب و صحیح در راستای تعدیل آسیب‌های اجتماعی گام بر دارد. مشکلات اجتماعی در سال‌های اخیر به یکی از بزرگترین چالش‌ها در جهان تبدیل شده بنابراین با ریشه یابی این مشکل و بهره مندی از آموزش‌های مناسب، اطلاعات صحیح و محدودیتهای منطقی می‌ توان به مبارزه با این مسئله پرداخت که در این بین نقش آموزش و پرورش غیر قابل انکار است. (اسمعیل زاده 1396)
4- هدف از تحقیق:
اعتیاد یکی از آسیب‌های اجتماعی است که سلامت فرد و جامعه را به خطر می‌ اندزد، موجب انحطاط روانی و اخلاقی افراد
را فراهم می‌ آورد. (سلیمی، 1390). کودکان وابسته به والدین معتاد یا به عبارتی بچه اعتیاد، کودکانی هستند که در محیط پرورش خود با پدر و مادر یا یکی از اعضای معتاد خانواده همزیستی دارند. این کودکان در دایره ای بیمار و ناهنجار گرفتار آمده و در آن نشو و نما می‌ یابند. و باعث اثرات مخربی بر روحیه فرزندان و شرایط تحصیلی باقی می‌ گذارد. (ستوده، 1385) هدف از این پژوهش نقش آموزش و پرورش در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی می‌ باشد.
مبانی نظری
مفهوم آموزش و پرورش
آموزش و پرورش تعاریف گوناگونی دارد. گوناگونی این تعاریف اغلب ناشی از پیچیدگی و چند وجهی بودن امر آموزش و پرورش است. گاهی فراگرد کسب علم و معرفت و در مواردی نتیجه چنین فراگردی را آموزش و پرورش می‌ گویند. گاهی هم در تعریف آموزش و پرورش به هر دو جنبه فوق توجه می‌ شود. (کاوه، محمد1391)
نهاد آموزش و پرورش از نظر حضرت امام خمینی)ره(مهمترین رکن حیات فرهنگی و موثرترین عامل رشد اجتماعی است. هیچعنصری از پدیدارهای اجتماعی بی تاثیر از آثار سازنده و یا مخرب مراکز آموزشی نیست. نقش مراکز آموزشی در حیات جامعه از نظر امام (ره) در حدی از دقت ترسیم شده است که تصریح می‌ فرمایند: دانشگاه یک کشوری اگر اصلاح شود، آن کشور اصلاح می‌ شود و با نحراف دانشگاه، کشور منحرف می‌ شود. (امام خمینی، 1360)
آسیب شناسی اجتماعی چیست؟
آسیب شناسی اجتماعی به معنی مطالعه مبانی کارکردهای مواجه با اختلال است. آسیب شناسی اجتماعی مفهوم جدیدی
است که از علوم زیستی گرفته شده و مبتنی بر تشابهی است که دانشمندان بین بیماری‌های عضوی و آسیب‌های اجتماعی قائل می‌ شوند. با این همه این نکته مسلم است که اگر هنجار پذیرفته شده از سوی افراد جامعه نادیده گرفته شود، آن گاه کج رفتاری به وجود می‌ آید. و کردار و رفتار شکل و شمایل بیماری به خود می‌ گیرد. (ستوده، هدایت الله، 1389)
آسیب اجتماعی به هر نوع عمل فردی یا جمعی اطلاق می‌ شود که در چارچوب اصول اخلاقیوقواعد عام عملجمعی رسمی یا غیر رسمی جامعه محلفعالیت کنشگران قرار نمی گیرد و در نتیجه با منع قانونی و یا قبح اخلاقی و اجتماعی روبرو می‌ گردد. در واقعآسیب شناسی اجتماعی، مطالعه و ریشه یابی بی نظمی‌های اجتماعی نظیر بیکاری، فقر، اعتیاد، رشوهخواری، ولگردی، گدایی و…همراه باعلل و شیوه‌های پیش گیری و درمان آنهاونیزشرایط بیمارگونه اجتماعی است. (جمعی ازنویسندگان، 1387)
تعریف اعتیاد:
اعتیاد عبارت است از یک پدیده ی زیستی که به موجود زنده این امکان را می‌ دهد که خود را به تدریج با بعضی مواد سمی سازش دهد و مصرف روزمره مقادیری از این مواد را که برای موجود زنده ی دیگر از همان گروه کشنده است را تحمل کند. از نظر فیویولوژسیتها اعتیاد عبارت است از حالتی که استعمال متوالی یا متناوب ماده مخدر در فرد ایجاد می‌ شود، با استعمال مواد مخدر تحریک پذیری سلولهای عصبی و دستگاه عصبی افزوده شده و در نتیجه داروی بیشتری «لازم» است که آن را به حالت تعادل برگرداند. (عباسی، 1389).
تعریف دیگری که توسط محقق آمریکایی به نام دکتر وکل وایزبل شده است اعتیاد را می‌ توان حالتی دانست که در
نتیجۀ استعمال داروی مخدر به شخص دست می‌ دهد و موجب می‌ شود که خویشتن داری شخص از می‌ان برود و زیاده روی استعمال در آن‌ها به حدی برسد که به حال شخص و اجتماع مضر باشد. معتاد عبارت است از شخصی که در نتیجه استعمال متمادی دارو، در بدن وی حالت مقاومت اکتسابی ایجاد شده به قسمی که استعمال مکرر آن موجب کاسته شدن تدریجی اثرات آن می‌ گردد. بنابراین پس از مدتی تشخیص مقادیر بیشتری از دارو را می‌ تواند بدون بروز ناراحتی تحمل کند و در صورتی که دارو به بدن او نرسد، اختلالات روانی و فیزیکی موسوم به سندرم محرومیت حاصل می‌ شود. (عباسی، 1389)
اعتیاد به مواد مخدر:
اعتیاد یکی از آسیب‌های اجتماعی است که سلامت فرد وجامعه را به خطر می‌ اندازد، موجب انحطاط روانی و اخلاقی افراد را فراهم می‌ آورد. حالت پرخاشگری به افراد می‌ دهد و حتی در مواردی فرد را به دیوانه ای خطرناک تبدیل می‌کند طوری که ممکن است خود و دیگران را بکشد. امروزه اعتیاد بیش از پیش به مشکلی بزرگ در جوامع بشری تبدیل شده است. زیرا مخلوط کردن مواد مخدر با مواد خطرناکدیگر و استفاده از آنها سیستم مغزی، فکری، ذهنی و عقلی فرد معتاد را متلاشی می‌ کند.. (سلیمی، 1390). درسنوات اخیر بر اثر پیشرفت صنایع شیمیایی و تبلیغات گسترده عاملان و تهیه کنندگان مواد افیونی در سطح جهانی، بسیاری از جوانان و نوجوانان عصر حاضر به ورطه اعتیاد و تباهی سوق داده شده اند. قرص‌های روان گردان “اکستازی” به دلیل ارزانی قیمت و سهولت دسترسی به کلکسیون مواد مخدر اضافه شده است. (صلاحی، 1388). مواد مخدر در ابتدا دوست داشتنی و عاقبتش جهنمی است که همه را می‌ سوزاند.

فایل : 24 صفحه

فرمت : Word