مقاله کامل مقایسه میزان علائم افسردگی در کودکان و نوجوانان مبتلا به دو اختلال سرطان و تالاسمی ماژور

مقایسهمیزان علائم افسردگی در کودکان و نوجوانان مبتلا به دو اختلالسرطان و تالاسمی ماژور
چکیده
مقدمه: افسردگی از شایع‌ترین اختلالات خلقیاست که با نداشتن احساس لذت، نداشتن انگیزه و اختلالات خواب همراه است. ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند سرطان و تالاسمی ماژور در کودکان و نوجوانان‌ می‌تواند سبب افزایش خطر ابتلا به افسردگی با درجات مختلف شود. هدف از این تحقیق مقایسه‌ی میزان علائم افسردگی در کودکان و نوجوانان مبتلا به دو بیماری مزمن سرطان و تالاسمی ماژور بود.
مواد و روش‌ها: این پژوهش به صورت توصیفی مقطعی و تحلیلی روی 100 کودک و نوجوان مبتلا به سرطان و 100 کودک و نوجوان مبتلا به تالاسمی مراجعه کننده به بیمارستان شفای اهواز انجام شد. اطلاعات با ‌پرسش‌نامه‌های مقیاس افسردگی کودکان (ماریاکواس، CDI‌) و متغیرهای دموگرافیک جمع‌آوری و با نرم افزار آماری SPSS نسخه‌ی 16 و آزمون تی مستقل تجزیه وتحلیل شد.
یافته‌ها: بر اساس نتایج این پژوهش، میانگین نمره‌ی افسردگی در گروه مبتلا به سرطان به طور معنی داری از گروه مبتلا به تالاسمی بیشتر بود‌ (04/0=P‌). ارتباط بین میانگین نمره‌ی افسردگی با متغیرهای دموگرافیک شامل سن بیمار، طول دوره‌ی بیماری و عملکرد تحصیلی در کودکان و نوجوانان مبتلا به سرطان معنی دار بود‌ (05/0>P‌). در گروه مبتلا به تالاسمی فقط بین نمره‌ی افسردگی و متغیر جنسیت ارتباط معنی دار مشاهده شد‌ (05/0>P‌).
نتیجهگیری: نتایج این پژوهش نشان‌ می‌دهد میزان افسردگی در کودکان و نوجوانان مبتلا به سرطان در مقایسه با
مبتلایان به تالاسمی بیشتر است. بدین ترتیب لزوم مداخلات درمانی روان شناختی سریع‌تر در این گروه از کودکان و نوجوانان در اولویت قرار دارد.
کلمات کلیدی: افسردگی، کودکان و نوجوانان، سرطان، تالاسمی
مقدمه
افسردگی یکی از اختلالات خلقی و جزء اصلی‌‌ترین بیماری‌های روان پزشکی محسوب‌ می‌شود. این بیماری با نداشتن احساس لذت، منزوی شدن، نداشتن انگیزه و تحمل شکست، علائم نباتی شامل کاهش میل جنسی، کم یا زیادشدن اشتها و وزن، کاهش انرژی و خستگی زودرس، اختلال خواب، یبوست، خشکی دهان و سردرد مشخص‌ می‌شود (1‌). ابتلا به بیماری‌های مزمن‌ می‌تواند سبب افزایش خطر ابتلا به افسردگی شود (2‌). در میان بیماری‌های مزمن، ابتلا به انواع سرطان‌ها سبب افزایش خطر ابتلا به افسردگی‌ می‌شود (3‌). بر اساس نتایج مطالعات قبلی، نزدیک به 50 درصد از بیماران مبتلا به سرطان ریه و حدود 35 درصد از افراد مبتلا به سرطان‌های دستگاه گوارش به افسردگی ماژور مبتلا شده اند‌ (4 و 5‌). ازلحاظ سنی کودکان و نوجوانان به علت روحیه‌ی عاطفی، مشغول نبودن به فعالیت‌های شغلی نسبت به افراد مسن بیشتر آسیب‌پذیر هستند‌ (3‌). در جهان شیوع سالیانه‌ی سرطان در بین کودکان 0 تا 14 ساله، 70 تا 160 مورد از هر یک میلیون کودک است. نتیجه‌ی تحقیقات نشان‌ می‌دهد شیوع سرطان در کودکان ایران 4/1 درصد است‌ (6 و 7‌). بر اساس مطالعات قبلی کودکان مدرسه ای با بیماری مزمن صرف نظر از نوع بیماری، در هر روز از زندگی نسبت به هم سالان خود محدودترند‌ (8‌). کودکان نجات یافته از انواع سرطان مزمن، حوادث استرس‌زای زیادی را تجربه کرده اند، به طوری که با نزدیک‌‌ترین افراد نیز این مسائل را در میان نمی گذارند. کودکان مبتلا به انواع سرطان علاوه بر مقابله با ترس و استرس زیاد، مداخلات پزشکی تهاجمی و دردناک زیادی را تجربه کرده اند که درنهایت‌
می‌تواند سبب منزوی شدن از دوستان در مدرسه شود (9‌). همچنین غیبت‌های مکرر در مدرسه سبب احساس بیچارگی، غم و اندوه، کاهش اعتمادبه نفس و درنهایت اختلالات روانی در فرد‌ می‌شود (10‌).
تالاسمی ماژور یکی از بیماری‌های مزمن ارثی است کهاز جهش در زنجیره‌ی آلفا و بتاگلوبین به فرد منتقل‌ می‌شود. این بیماری ناشی از کمبود سنتز یک یا چند زنجیره‌ی پلی پپتیدگلوبین است که بر اساس قوانین ژنتیک مندلی از نسلی به نسل دیگر منتقل‌ می‌شود‌ (11‌).بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، تالاسمی شایع‌‌ترین بیماری مزمن و اختلال ژنتیکی در 60 کشور بوده است که سالیانه ده هزار نفر را مبتلا‌ می‌کند‌ (12‌). بتا تالاسمی در کشورهای اطراف دریای مدیترانه، کشورهای آفریقای شمالی و بیشتر کشورهای آسیایی شیوع قابل توجهی دارد‌ (13‌). در ایران نیز بیشترین شیوع بتا تالاسمی در نواحی دریای خزر و خلیج‌فارس است که به میزان بیش از 10 درصد گزارش شده است‌ (14‌). بیماران مبتلا به تالاسمی همانند بیماران مبتلا به سرطان در تمام عمر با استرس‌های زیادی روبه رو هستند که علاوه بر خود بیماری، تأثیر درمان‌های آن سبب‌ می‌شود بیماران در معرض افسردگی قرار بگیرند‌ (15‌).
نتایج برخی پژوهش‌ها نشان‌ می‌دهد 80 درصد از افراد مبتلا به تالاسمی در طول عمر خود حداقل یک بار دچار اختلالات روان شناختی‌ می‌شوند (16‌). در مقایسه‌ی دو گروه از کودکان مبتلا به تالاسمی و گروه مراجعه کننده به اتفاقات ارتوپدی مشاهده شد که میزان افسردگی در گروه مبتلا به تالاسمی نسبت به گروه دیگر بیشتر بود‌ (17‌).
اگرچه هردو بیماری تالاسمی و سرطان بیماری‌های مزمنی هستند و از این نظر تأثیر بسزایی روی خلق و روان فرد برجای‌ می‌گذارند، آنچه این دو بیماری را از هم متمایز‌ می‌سازد بار معنایی و بالینی سرطان به عنوان شرایطی است که سیر پیش رونده و پروگنوز به مراتب بدتری نسبت تالاسمی دارد و‌ می‌تواند در فرد و خانواده به محض تشخیص، پیامدهای روانی و شرایط حادی را به وجود آورد که شاید مقابله و کنارآمدن با آن برای هر فردی به راحتی میسر نباشد. در مبتلایان تالاسمی فرد از ابتدای زندگی خود را با بیماری و شرایط خاص آن‌ می‌بیند و‌ می‌شناسد و فرصت بیشتری برای کنارآمدن با آن را دارد.
با مرور منابع و مطالعات قبلی، میزان دقیق شیوع افسردگی در کودکان و نوجوانان سالم، مبتلا به سرطان و تالاسمی یافت نشد. تشخیص میزان شیوع افسردگی در کودکان و نوجوانان مبتلا به دو اختلال مزمن سرطان و تالاسمی‌ می‌تواند لزوم مداخلات کافی و سریع روان شناختی را نشان دهد و درنهایت‌ می‌توان از پیشرفت اختلال افسردگی در این بیماران جلوگیری کرد؛ بنابراین، با توجه این دیدگاه و فرض اینکه میزان علائم افسردگی در مبتلایان به سرطان بیشتر از تالاسمی است، مطالعه‌ی حاضر با هدف مقایسه‌ی میزان علائم افسردگی در کودکان و نوجوانان مبتلا به سرطان و تالاسمی ماژور مراجعه کننده به بیمارستان شفای اهواز در سال 1396 انجام شد.
مواد و روش‌ها
این مطالعه به صورت توصیفی مقطعی و تحلیلی در فاصله‌ی زمانی اردیبهشت تا شهریور سال 1396 روی 200 کودک و نوجوان 7 تا 17 ساله مبتلا به سرطان و تالاسمی ماژور مراجعه کننده به درمانگاه بیمارستان آموزشی شفای اهواز انجام شد. حجم
نمونه بر اساس جدول مورگان تعیین شد که برای هر گروه 100 نفر است‌. 100 نفر از کودکان مبتلا به سرطان در یک گروه و 100 نفر دیگر که به تالاسمی ماژور مبتلا بودند در گروه دیگر قرار گرفتند. معیار ورود به مطالعه ابتلای کودکان و نوجوانان به سرطان یا تالاسمی و معیارهای خروج از مطالعه شامل سابقه‌ی اختلالات اعصاب و روان، افسردگی و مصرف داروهای ضدافسردگی قبل از تشخیص بیماری بود. ابزارهای جمع‌آوری اطلاعات شامل ‌پرسش‌نامه‌ی مقیاس افسردگی کودکان (ماریاکواس، CDI‌) و ‌پرسش‌نامه متغیرهای دموگرافیک بود. ‌پرسش‌نامه‌ی مقیاس افسردگی کودکان‌ (ماریاکواس، CDI‌) علائم افسردگی شامل خلق پایین، مسائلعاطفی، توانایی لذت بردن، عزت نفس، احساس گناه و اشتغال ذهنی با بیماری و مرگ را‌ می‌سنجد. هر جزء آن سه گزینه دارد که از صفر تا 2 نمره گذاری شده است. نمره‌ی 2 شدت را نشان‌ می‌دهد و نمره‌ی صفر به معنای نبود نشانه‌ی مشخص است. از کودک خواسته‌ می‌شود که بهترین حالت دو هفته‌ی گذشته‌ی خود را انتخاب و توصیف کند. بعد از جمع بندی نمرات، نمره‌ی کل آزمون بین صفر تا 54 به دست‌ می‌آید‌ (بیشترین نمره، شدت بیشتر را نشان‌ می‌دهد‌).
این ‌پرسش‌نامه شامل پنج زیرمقیاس D، C، B، A و E است که هرکدام گروه خاصی از علائم را‌ می‌سنجد. در زیرمقیاس A علائمی مانند احساس گناه و دل تنگی، تمایل به گریه کردن، واکنش گری خلق، اضطراب و نداشتن تمرکز قرار‌ می‌گیرند. در زیرمقیاس B علائم مربوط به مشکلات بین فردی مانند کناره‌گیری، احساس نسبت به خود و دیگران و اطاعت و همکاری قرار‌ می‌گیرد. زیرمقیاس C مربوط به نداشتن کارایی است و ارزیابی عملکرد خود، اشکال در انجام تکلیف، وضعیت
تحصیلی و امیدواری به بهترشدن عملکرد در این دسته قرار‌ می‌گیرد. در زیرمقیاس D علائم مربوط به لذت نبردن شامل کاهش خواب و اشتها، احساس تنهایی، درد و رنج، بی‌حالی و دوست یابی ارزیابی‌ می‌شود. در زیرمقیاس E علائمی مربوط به اعتمادبه نفس شامل خودکشی و تمایل به آن، رضایت از زندگی، احساس بی‌ارزشی و تنفر از خود قرار‌ می‌گیرد. در تحقیقات مختلف، حد برش‌های متفاوت از 10 تا 20 بررسی شده است. در موقعیت بالینی معمولاً برای اجتناب از پاسخ منفی کاذب از نقطه برش 12 تا 13 استفاده‌ می‌شود. در این صورت امکان بیشتری برای ارزیابی‌های بعدی بیمار به منظور تشخیص دقیق‌تر فراهم خواهد آمد. در مواقعی که این آزمون برای اهداف غربالگری استفاده شود، نقطه برش 19 تا 20 در نظر گرفته‌ می‌شود. در این مطالعه از حد برش 12 استفاده شد.
برای انجام این پژوهش محقق ‌پرسش‌نامه‌ی متغیرهای دموگرافیک را با توجه به مطالعات پیشین بر اساس 5 متغیر سن، جنس، مدت بیماری، عملکرد تحصیلی و میزان درآمد طراحی کرد. پس از اتمام جمع‌آوری ‌پرسش‌نامه‌ها، بررسی نرمالیته داده‌ها برای کودکان و نوجوانان مبتلا به سرطان و تالاسمی انجام شد. اطلاعات با استفاده از نرم افزار آماری SPSS، شاخص‌های مرکزی، پراکندگی، آزمون‌های کای دو، تحلیل واریانس یک طرفه و تی مستقل تجزیه وتحلیل شد. سطح کمتر از 05/0 ازلحاظ آماری معنی دار در نظر گرفته شد.
نتایج
نتایج مربوط به نمره‌ی افسردگی و متغیرهای جنسیت، سن، مدت بیماری، عملکرد تحصیلی و درآمد خانواده در گروه مبتلابه سرطان بر اساس آزمون تحلیل واریانس یک طرفه در
جدول 1 نشان داده شده است. همان طور کهمشاهده‌ می‌شود نمره‌ی افسردگی برای متغیرهایدموگرافیک شامل سن، مدت بیماری و عملکرد تحصیلیتفاوت معنی‌داری نشان داد (مقادیر P به ترتیب برابر 01/0، 003/0 و 003/0‌). در مقابل متغیرهایی از قبیل جنسیت و میزان درآمد خانواده در گروه مبتلا به سرطان تفاوتی نداشتند.
جدول 1: مقادیر مختلف P-value برای کودکان و نوجوانان مبتلا به‌ (One-way Anova Test)سرطان
در جدول 2 اطلاعات مربوط به ارتباط بین نمره‌ی افسردگی با متغیرهای جنسیت، سن، عملکرد تحصیلی و درآمد خانواده در کودکان و نوجوانان مبتلا به تالاسمی بر اساس آزمون تحلیل واریانس یک طرفه نشان داده شده است. همان طور که مشاهده‌ می‌شود در گروه مبتلابه تالاسمی فقط متغیر جنسیت ازنظر نمره‌ی افسردگی تفاوت آماری معنی داری را نشان داد (02/0=P‌). در گروه مبتلا به تالاسمی بین متغیرهای دیگر شامل سن، عملکرد تحصیلی و میزان درآمد خانواده با نمره‌ی افسردگی تفاوت آماری معنی دار مشاهده نشد.
نتایج مربوط به مقایسه‌ی میزان افسردگی در دو گروه مبتلا به سرطان و تالاسمی بر اساس آزمون تحلیل واریانس یک طرفه در جدول 3 گزارش شده است. اختلاف بیننمره‌ی افسردگی در کودکان و نوجوانان مبتلا به سرطاننسبت به گروه مبتلابه تالاسمی بیشتر بود‌ (04/0=P‌).
جدول 2: مقادیر مختلف P-value برای کودکان و نوجوانان مبتلا به‌ (One-way Anova Test)تالاسمی
جدول 3: مقایسه آماری میانگین نمرات مقیاس افسردگی براساس نوع نمره‌ی افسردگی در دو گروه معنی‌دار بود، به طوریکه بیماری (Independent T-Test‌)
نتایج مربوط به مقایسه‌ی نمرات در زیرمقیاس‌هایافسردگی بین دو گروه از کودکان و نوجوانان مبتلا به سرطان و تالاسمی بر اساس آزمون تحلیل واریانس یک طرفه در جدول 4 نشان داده شده است. اختلاف بین نمرات مربوط به زیرمقیاس‌های A و D بین دو گروه معنی دار بود (به ترتیب 05/0=P و 001/0=P). اختلاف مربوط به زیرمقیاس‌های دیگر شامل C، B وEبین دو گروه مبتلابه سرطان و تالاسمی معنی دار نشد.
جدول 4: مقایسه آماری میانگین نمرات مقیاس افسردگی براساس نوع بیماری برای زیرمقیاس‌های افسردگی‌ (Independent T-Test‌)
بحث
طبق نتیجه‌ی این تحقیق، میانگین نمره‌ی افسردگی در کودکان و نوجوانان مبتلا به سرطان نسبت به گروه مبتلا به تالاسمی ماژور بیشتر بود. بیشتربودن نمره‌ی افسردگی در کودکان و نوجوانان مبتلابه سرطان نسبت به گروه مبتلا به تالاسمی‌ می‌تواند به دلیل سیر پیش رونده و پروگنوز وخیم‌تر بیماری باشد که به محض تشخیص، فرد مبتلا را در معرض پیامدهای روانی و شرایط حادی قرار‌ می‌دهد که کنارآمدن راحت با آن میسر نیست. هماهنگ با این نتیجه، لی و همکاران‌ (2013‌) گزارش کردند کودکانی که تحت دوره‌های درمانی ترکیبی سرطان بودند، در معرض نشانه‌های بیشتر و شدیدتر افسردگی قرار داشتند و کیفیت زندگی پایین تری نسبت به بیماران دیگر قرار داشتند (18‌). در مقابل این نتیجه، مصطفایی و بشیریان‌ (2012‌) گزارش کردند اختلاف نمره‌ی افسردگی بین دو گروه مبتلا به بیماری مزمن و گروه
سالم معنی دار نشد‌ (19‌). علت مغایرت نتیجه‌ی دو تحقیق‌ می‌تواند تفاوت در ابراز سنجش استفاده شده باشد. در تحقیق مصطفایی و بشیریان‌ (2012‌) از ‌پرسش‌نامه‌ی افسردگی بک و در تحقیق کنونی از ‌پرسش‌نامه‌ی CDI استفاده شده است. تفاوت در توزیع سنی نمونه‌ها و دیگر متغیرهای دموگرافیک نیز مرتبط هستند (19‌).
بیشتربودن میانگین نمره‌ی افسردگی در کودکان و نوجوانان مبتلا به سرطان تحت تأثیر افزایش سن ناشی از تفاوت‌ها و جنبه‌های مختلف زندگی در دوران کودکی و نوجوانی است. هماهنگ با این نتیجه اسماعیلی و همکاران (2014‌) مشاهده کردند بین سن بلوغ و شدت افسردگی در کودکان با بیماری مزمن ارتباط معنادار وجود دارد‌. همچنین مطابق با نتیجه‌ی پژوهش کنونی گزارش کردند با افزایش مدت بیماری و تعداد دفعات بستری در مبتلایان، شدت افسردگی نیز افزایش‌ می‌یابد (20‌). در این تحقیق افزایش مدت بیماری سبب افزایش معنی دار نمره‌ی افسردگی در گروه مبتلابه سرطان شد. هماهنگ با این نتیجه، دورو آلپ و آلتای‌ (2012‌) مشاهده کردند افزایش دوره‌ی بیماری سبب افزایش خطر ابتلا به افسردگی و اضطراب در کودکان‌ می‌شود (21‌).
میزان افسردگی کودکان و نوجوانان مبتلا به سرطان با عملکرد تحصیلی آن‌ها رابطه‌ی معنی دار و معکوسی داشت، به طوری که با بهبود عملکرد تحصیلی بیماران از میزان علائم افسردگی آن‌ها کاسته‌ می‌شود. این در حالی است که بیماران مبتلا به سرطان در بدو تشخیص، به خاطر گذراندن دوره‌های درمانی ازجمله شیمی درمانی مجبور به ترک تحصیل و مدرسه‌ می‌شوند که این موضوع اثرات روانی مخربی روی آن‌ها‌ می‌گذارد‌. نبود ارتباط معنی دار بین میزان افسردگی و

فایل : 17 صفحه

فرمت : Word