مقاله کامل رادیو و استفاده از ظرفیت رسانه های نو برای ترویج سبک زندگی سلامت

(رادیوو استفاده از ظرفیت رسانه های نو برای ترویج سبک زندگی سلامت)
چکیده
رسانهبخشی از زندگی بشر امروز است و انسان امروز را نمیتوان لحظهای بدون رسانه تصور کرد. به همین سبب رسانه‌های نقش مهمی در شکلگیری سبک زندگی ایفا میکنند. عصر رسانه‌های نو فرصت همگرایی رسانهای را ایجاد کرده است و به همین سبب های نو برای دسترسی به مخاطبان بیشتر بهره میگیرند.
پژوهش حاضر باهدف تبیین نقش رسانه‌های جمعی بویژه رسانۀ رادیو در ترویج سبک زندگی سلامت با بهرهگیری از ظرفیت رسانه‌های نو انجام پذیرفته است. پژوهش حاضربا روش کتابخانه‌ای و تحلیل محتوای کیفی انجام پذیرفته است.
جامعۀ آماری تحقیقبه صورت هدفمند ازمیان پادکستهای رادیو سلامت و پادکستهای سلامت موجود درپایگاه پادکست وان انتخاب شده است. واحد تحلیل، برنامه رادیویی است.
نتایج تحقیق نشان میدهد که رادیودر عصر حاضر با بهره گیری از ظرفیت رسانه‌های نو از قالب پادکست برای ترویج سبک زندگی سالم بهره میگیرد. مهمترین موضوعاتی که در پادکستهای سبک زندگی سالم تولید شده اند، عبارتند از ورزش، مصرف دارو، ترک اعتیاد و امید به زندگی. از دیگر سوی حجم تولید پادکست سلامت در شبکۀ رادیویی سلامت اندک است، لذا بهره گرفتن از ظرفیت پادکست برای تولید برنامه‌های سلامتمتناسب با نیاز جامعه و مخاطبان امروزین که غالباً از رسانه‌های نواستفاده میکنند، ضروری است.
واژگان کلیدی: سبک زندگی، سلامت، رادیو ، رسانه های نو، پادکست
مقدمه
یکی از مهمترینضروریات زندگی بشر، سلامتی است. جامعهای که اعضایش از سلامت جسم و جان بهرهمندند، جامعهای است که میتواند به سمت رشد و پیشرفت و تعالی گام بردارد. بنابراین ترویج سبک زندگی سلامت امری ضروری است و رسانه‌ها در این مهم نقشی اساسی دارند. یکی از مهم ترین ویژگی های سبک زندگی، انتخاب از میان اشیا، علائم و نمادهای متکثر است. انتخاب نیز وابسته به اطلاعات است و به دست آمدن اطلاعات از طریق ارتباطاتحاصل می شود. ارتباط بخش پایه ای و مهم سبک زندگی است و نقش آن را در مسائل سیاسی و تغییرات اجتماعی نباید نادیده گرفت، زیرا رسانه ها قادرند در قالب سریال، فیلم سینمایی، برنامه رادیویی، مصاحبه، خبر، گزارش، تئاتر، رمان و شعر بر دریافت ها، ادراکات، احساسات و نوع ارزش گذاری ها از واقعیت های زندگی اثر بگذارند. مصرف رسانه ای مردم جهان به دلیل همه جایی شدن رسانه ها، هم فراگیر شده و هم استمرار غیر قابل تصورییافته است، زیرا اگر در گذشته مصرف رسانه ای در زمان و محدوده مشخصی بود، اکنون قید مکان و زمان برداشته شده و محیط روزمره به یک محیط رسانه ای تبدیل شده است. این وابستگی به رسانه که به عمق بخشی مفاهیم و پیام های رسانه ای انجامیده است به تقویت افکار، عقاید و نگرش های جامعه منجر می شود. رسانه ها با ارائه الگوهای هنجاری اجتماعی مخاطبان را با سبک زندگی آشنا می کنند. مخاطبان به وسیله رسانه ها که مهم ترین و اثر گذارترین آن تلویزیون است، تاثیراتی مانند: هم نوایی، هم رنگی با جماعت، تقلید، تبعیت، همانندسازی، جامعه پذیری، درونی کردن، نمایشی شدن و سطحی گرایی را پذیرا می شوند (عبدالملکی، 1393).
با مقدمۀ حاضر اکنون این مسئله مطرح است که رسانههای در ترویج سبک زندگی چگونه ایفای نقش میکنند و رسانۀ
شنیداری رادیو در ایران که یک شبکۀ رادیویی را به سلامت اختصاص داده است، چگونه میتواند با توجه به شرایط رسانهای عصر حاضر و ابزارهای ارتباطی جدید سبک زندگی سلامت را در میان مخاطبان جوان ترویج کند.
روش تحقیق
پژوهش با روش کتابخانه‌ای و تحلیل محتوای کیفی انجام شده است و برنامه‌های رادیوسلامت در حوزۀ سبک زندگی بر بستر رسانه های نو مورد مطالعه قرار گرفتند و از دیگرسوی برای مطالعۀ تطبیقی شیوۀ تولید برنامه‌های سبک زندگی سلامت در پایگاه پادکست وان مورد تحلیل قرار گرفت.
یافته ها
الف- سبک زندگی سلامت
واژۀ «سلامت» و یا «سالم بودن» به هر چیزی اطلاق میشود که آن چیز بهخوبی در مدار صحیح قرار گرفته باشد و کار ویژه خود را بهخوبی انجام دهد؛ از اینرو جسمی سالم است که مجموعهی اعضا و جوارج آن بهخوبی کار کنند و تمامی اموری چون جذب و دفع را بدون مشکل انجام دهند؛ عقلی سالم است که در اندیشیدن مشکلی نداشته باشد؛ روحی سالم است که انسان را در اهداف متعالی انسانی بهخوبی هدایت کند و انسانی سالم است که در همه ابعاد جسمی ،روحی و ذهنی آن در مسیر تعالی انسان، نشاط و رفاه او قرار گیرد و به تعبیر دیگر بتواند رفاه و نشاط او را تأمین کند. در فرهنگ اصطلاحات آمده است که سلامت عبارت است از: آمادگی و رفاه جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی که افراد از آن لذت ببرند. سلامت تنها نبود بیماری نیست، بلکه چند بعدی بوده و در یک گستره فرهنگی وسیع تعریف میشود (ابوالقاسمی،1391). سلامتی چه بهصورت فردی و چه جمعی، بیتردید مهمترین جنبه از مسائل حیات است. اهمیت سلامتی افراد جامعه ازیکطرف معلول عوامل متعددی است و یکی از
شاخصهای مهم توسعه جوامع به شمار میرود و از طرف دیگر خود میتواند در توسعه جامعه نقش اساسی ایفا کند. بر اساس چشمانداز بلندمدت جمهوری اسلامی ایران، تأمین سلامت در ابعاد مختلف، بهویژه سلامت اجتماعی و معنوی با مفهوم عمیق آن ،یک استراتژی بلندمدت کشور است و با توجه به اینکه ابعاد مختلف جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی سلامت بر هم تأثیرگذار هستند، سلامت کامل بدون تأمین همه آن ابعاد حاصل نخواهد شد (سام آرام و دیگران،1391).
ب- رسانه و سبک زندگی
رسانه ها و محصولات رسانه ای از مهم ترین عوامل اثر گذار بر شکل گیری سبک های نوین زندگییا تغییر سبک های زندگی است، به ویژه آنکه رسانه در جهان امروز، مرزها را درنوردیده و به دوردست ترین و دست نیافتنی ترین نقاط زمین رخنه کرده است. در عصر انفجار اطلاعات، رسانه ها را می توان ابزار جنگ نرم و پدافند غیر عامل بر شمرد. در شرایط کنونی بسیاری از کشورها با ابزار رسانه، هم در پی تثبیت فرهنگ خودی و واکسینه کردن آن در برابر هجوم فرهنگی بیگانه هستند و هم از این ابزار برای معرفی فرهنگ خویش به دیگر جوامع بهره می برند. قدرت و قابلیت روزافزون رسانه، موجب شده دیگر حتی حکومت ها نیز مانند گذشته، آن را به عنوان یک سلاح کارآمد در عرصه جنگ نرم بهره گیرند. طبیعی است، جوامع برخوردار از ابزارهای رسانه ای پیشرفته تر یا محصولات رسانه ای جذاب تر، پیشروی فرهنگی سریع تر و موقعیت فرهنگی برتری داشته باشند. افزون بر شبکه های ماهواره ای و سایت های اینترنتی،بسیاری از فیلم های سینمایی، تله فیلم ها، پیام های بازرگانی و برنامه های تلویزیونی رسانه ملی در جهت دهی به افکار عمومی و ایجاد تغییر در سبک زندگی نقش دارند. امروزه با نشسستن در خانه و استفاده از اینترنت
و شبکه های تلویزیونی و بدون حضور فیزیکی می توان الگوهای رفتاری بسیاری را مشاهده و بررسی کرد و از میان آنها، الگویی متناسب با سلیقه و ترجیح خود برگزید. اینها امروزه منشا شکل گیری سبک زندگی برای بسیاری از افراد جامعه شده است. با فرض اینکه هویت افراد در یک جامعه از راه سبک زندگی انتخابی آنها تولید و باز تولید می شود، باید بپذیریم این سازوکار بیش از هرچیز، از خلال درونی کردن رفتارها و باورها، در ظرف روزمرگی عمل می کند. به این ترتیب، افراد و گروه ها اغلب به صورت ناآگاهانه و بدون آنکه نیازی به فشار بیرونی باشد، همان گونه رفتار می کنند که باید باشد و از این راه، نظام موجود را پیوسته و در هر لحظه باز تولید می کنند. رسانه های دنیا به خوبی دریافته اند که، رسانه ها نقش موتور محرک را در ایجاد و گسترش سبک های گوناگون زندگی بر عهده دارند. رسانه ها و مطبوعات از راه عرضه صورت های عینی شده از انواع کالاها، اشیا، روش ها و ایده ها، همراه با زمینه های کاربرد آن ها و همچنینپیچاندن مفاهیم در بسته های تبلیغاتی، مردم را به پذیرش الگوهای خاص و سبک های تازه ترغیب می کنند و بدینترتیب، نقش اساسی در چگونگی فهم یا مفهوم سازی افراد و گروه ها از واقعیت دارند. در همین راستا، رسانه های بزرگ دنیا با مفهوم سازی توانسته اند مصرف را به اصلی ترین، سبک زندگی تبدیل کنند تا جایی که انسان، بودن خویش را با مصرف تعریف می کند. در این فرآیند، رسانه ها با تاکید بر تنوع و تغییر، نوعی خلاقیت در مصرف به وجود می آورند و در پی آن، مصرف کننده احساس می کند با تغییر سبک زندگی خود، می تواند بازیگر خلاق عرصه زندگی خویشتن باشد. به همین دلیل، گفته می شود اشیا، کالاها و خدماتی که در جامعه مصرف می شود، هریک مجموعه ای از نشانه هاست
و نظامی از معناها را با خود حمل می کند. این معناها قابل تاویل و تفسیر هستند و به همین دلیل، پیوسته تغییر می کند. در نتیجه انسان مدرن که هویت اجتماعی خود را بر اساس الگوهای مصرف تعریف می کند، گرفتار بحران هویت می شود (فاضل قانع، 1392).
تاملینسون معتقد است رسانه های جمعی و دیگر شکل های پیام رسانی با واسطه، در زندگی روزمره ما یکی از منابع تجربه فرهنگ جهانی شده است و عنصر فرهنگ که با جهانی شدن دچار تحول شده، صرفا به صورت تک خطی منتقل نمی شود، بلکه حرکت بین نقاط فرهنگی جغرافیایی همیشه مستلزم تفسیر، ترجمه، انطباق و بومی شدن است، فرهنگ گیرنده تمام منابع خود را می گیرد و به شکل دیالیکتیکی بر واردات فرهنگی تاثیر می گذارد. در واقع مردم ضمن داشتن بخشی از فرهنگ خود از طریق رسانه ها و وسایل ارتباطی با فرهنگ های دیگر آشنا می شوند و گاه بخشی از این فرهنگ ها را جزئی از فرهنگ خود می سازند. با این توضیح می توان گفت، شخصی که در چنین فرهنگی پذیرای دیگر فرهنگ هاست آمیزه ای از فرهنگ ها را دارد و جهان را به نوعی دیگر می بیند. رسانه پنجره ای برای دیدن دنیا خواهد بود که از منابع اصلی فرهنگ جهانی شده به شمار خواهد رفت. از نگاه تاملینسون جهانی شدن فضایی را ایجاد کرده است که در جهان امروز مخاطب بتواند از رسانه های کشورهای دیگر مصرف کند. همچنین جهانی شدن، مفهوم سازی ما را از فرهنگ مختل می سازد، زیرا فرهنگ از قدیم به معنای ضمنی مربوط به ایده محلیت ثابت گره خورده بود ولی امروزه آنچه در فرهنگ مورد توجه است تنها محلیت نیست زیرا فرهنگ ها نیز مانند انسان ها، جهانی_محلی شده اند (تاملینسون، 1381).
همانگونه که تیلور بیان کرده است فرهنگ معاصر هنوز در فرآیند گذر اجتماعی و فرهنگی است. جوامع انبوه در حال حرکت از شیوه های زندگی به سبک زندگی هستند. تیلور به نقل از چنی بحث می کند که مفاهیم سنتی فرهنگ دیگر در نظریه اجتماعی قابل مدافعه نیستند. ایده فرهنگ به عنوان یک شیوه کل زندگی که بر اساس سنن مشترک و هویت اجتماعی است، ظرفیت خود را برای معین کردن هستی اجتماعی به عنوان یک کلیت از دست داده است. امروزه زندگی اجتماعی از طریق ارتباط بطنی، منفصل بین فرهنگ و اجتماع مشخص می شود.چنی معتقد است در حالی که فرهنگ زمانی به عنوان مجموعه ای از باورهای ثابت و انتظارات هنجاری درک می شد که در یک اجتماع نسبتا ثابت مشترک بودند، در جوامع انبوه یک گوناگونی از فرهنگ های همپوشان با روابط متفاوت با بازیگران اجتماعی وجود دارد. مطابق با گفته چنی، مفاهیم سنتی فرهنگ به طور مجازی جای خود را به اشکال جدید اجتماعی داده اند. یکی از مهمترین نمونه‌های شکل جدید اجتماعی که از تغییرات اجتماعی مشخص می شود، رشد سبک زندگی است. سبک های زندگی ازمنابعی که به وسیله انتخاب های مصرف کننده فراهم می شود، استفاده می کند. در واقع سبک زندگی بر خلاف مفهوم سنتی شیوه زندگی، کاملا وابسته به صنایع فرهنگی و اوقات فراغت و الگوهای مصرف کننده است. رسانه ها، فرهنگ و صنایع اوقات فراغت علاقه خاص اقتصادی برای گذر به سبک زندگی هستند که این باعث شده است تا توجه زیادی به برنامه سازی سبک زندگی در تلویزیون کشورهای غربی پیدا شود (تیلور، 2002).
مارشال مک لوهان، فناوری را یک عامل کلیدی برای تاثیر گذاری بر جامعه و افراد می داند. در واقع معنی جمله ی معروف او که«رسانه پیام است»، یعنی فناوری نقش مهمی در تاثیر رسانه ایفا می کند. مک لوهان به جبر گرایی فناوری
و جبر گرایی رسانه ای معتقد بود. جبرگرایی فناورییعنی فناوری عامل شکل دهی به رفتار جامعه است و فناوری های رسانه ای جدید، عوامل اصلی موثر بر جامعه هستند (هارپر، 1951). به نظر کارلسون و همکاران، فرهنگ سازی از طریق رسانه به معنای انتقال محتویات فرهنگی شامل اعتقادها، تصاویر، برداشت ها، افکار، مفاهیم و ارزش هایی است که بر رفتار، پوشش ها، سنت ها و سبک زندگی افراد در جامعه تأثیرمی گذارد (کارلسون و همکاران، 2008).
ج- رادیو و سبک زندگی
امروزه انحصار رسانه ای در جهان تا حدی سست و شکننده شده است که هر فرد می تواند برای خود یک رادیویی شخصی(پادکست) راه بیندازد. برنامه های رادیویی و تلویزیونی را می توان از طریق اینترنت به صورت زنده دریافت کرد. صاحبان رایانه به شرطی که به شبکه جهانی اینترنت متصل باشند، می توانند به راحتی صدا و تصویر دیجیتال را به طور مدام دریافت کنند. ساده ترین روش برای بهره گیری از این فناوری ایجاد پادکست در فضای مجازی است (حسینی و همکاران،1388). در زیست_فضای رسانه ای کنونی، تعبیه شدن گیرندگان رادیویی در ریزرسانه های متحرکی همچون تلفن همراه،انواع گوناگون دستگاه های کوچک و سیار پخش صوت، تصویر و غیره، امکان همزیستیرادیو را با رسانه های نوین ارتباطی فرآهم آورده است. به عبارت دیگر، اکنون طیفی از وسایل و تجهیزات ارتباطی، شامل گیرنده هایتلویزیونی، پخش موسیقی (آیپادها)، تلفنهای همراه، رایانه کیفی وجود دارند که میتوان محتوای رادیویی را از طریق آنها دریافت کرد (2008،Crisell).
برخلاف دیدگاهی که تخصصی سازی ایستگاه ها و برنامه های آنها را واکنشی مناسب به ریزش فزاینده مخاطبان رادیو قلمداد میکند، در رسانه های سبک زندگی ،عادی سازیمحتوای
برنامه ها به عنوان شیوهای مناسب برای برآورده ساختن نیازهای روزمره مخاطبان، به مثابه مصرفکنندگان مورد تأکید قرار میگیرد. بنابراین، همزیستی رادیو با رسانه های دیگر (تلفن همراه، ضبط و پخش همراه و همانند این ها) که تحرک پذیری بیشتر رادیو را فراهم آورده است، از یک سو و نیز نیازمندی افراد به برنامه ها و اطلاعاتی که امکان تطابق آنها را با آهنگ شتابان زندگی مدرن فراهم آورد، از سوی دیگر، ضرورت تخصص زدایی از برنامه ها را الزامی میکند.بر این اساس، این همزیستی را میتوان به مثابه فرصتی بی بدیل برای زنده سازی مجدد صوت های رادیویی درمجموعه صداهای شنیده شده هر روزه افراد کرد. بی شک، غیبت تلویزیون در بیشتر اوقات فراغت زندگی روزانه به دلیل عدم انطباق با جریان زندگی دائماً در حال تکاپوی افراد، اینامکان را در اختیار رادیو قرار می دهد تا از طریق حضور همه لحظه ای، خواه خاموش خواه گویا، روی بدن انسان و نیزدرگوش رس او بودن، به ویژه در اتومبیل شخصییا عمومی، فرد را به یک، همیشه شنونده یا شنونده متناوب مبدل می سازد مسئله محوری در تمامی این مباحث، رشد مصرف گرایی و تعریف هویت انسان ها بر اساس آن چیزهایی است که مصرف میکنند؛ در این معنا آنچه که مصرف میشود، اعم از پوشاک، غذا یا علایق در هنگام اوقات فراغت، نشانگر شخصیت افراد نیستند بلکه آنها از هر جهت برسازنده شخصیت و هویت هستند. یکی از این رسانه های ارتباط جمعی که با تغییرات ایجاد شده در محیط رسانه ای متحرک تر و همراه تر، رادیو است. زیست فضای رسانه ای، فرصت مجددی را در اختیار رادیو قرار داده است تا با هماهنگ سازی خود با نیازهای جوامع مدرن، نقش گذشته خود را باز یابد (کلانتری و حسینی، 1389).
همانگونه که ابرکرومبی گفته است، مصرف کنندگان نه تنها ساکن جامعه مدرن هستند بلکه مصرف گرا نیز هستند؛ این امر به معنای اهمیت امیال مصرف کنندگان در هدایت زندگی است. به علاوه، اهمیت یافتن مصرف گرایی در زندگی اجتماعی معاصر باعث شده است تا مصرف گرایی به شکل تازهای از اقتدار تبدیل شود که شکل های سنتی اقتدار به ویژه پیشینه طبقاتی را تضعیف و فضایی برای شکل های نوین هویت فردی به وجود آورده است؛ مفهوم سبک زندگی ،برای این تفسیر از مصرف گرایی بسیار مهم است. این امر نشان می دهد که چگونه سبک زندگی افراد و کنش های مصرفی روزمره آنها به موضوعی مهم بدل شد. از سوی دیگر، رسانه ها یک عنصر کلیدی در جوامع مدرن هستند. رسانه ها منبعی برای اطلاع رسانی و عامل مهمی در شکل دادن انگاره ها نیز محسوب میشوند. بنابراین، مفهومی که از آن با عنوان فرهنگ رسانه اییاد میشود، در این عصر، به کانون مباحث مختلف درباره هویت یابی، شیوه کنش و رفتار و سرمشق سبک زندگی تبدیل شده است؛ به گونه ای که به گفته بنت، رسانه ها به عنوان یکی از عناصر جدایی ناپذیر بافت فرهنگی مدرنیته اخیر، (مسائل و مباحث مرتبط با معرفت، هویت، ذوق، سلیقه و سبک زندگی) به وسیله رسانه ها مفهوم پردازی و عملیاتی میشوند (بنت، 1386).
هواژو (2007) برنامه های سبک زندگی سازی شده را بر اساس محتوا، سبک وگروه های هدف به سه دسته تقسیم کرده است؛ اولین دسته از این برنامه ها، آخرین اطلاعات رادرباره محصولات و جریان های بازار در اختیار مخاطبان قرار میدهند؛ معمولاً درباره کالاهای مصرفی مرتبط با فناوری پیشرفته، کالاهای تجملی ای که اخیراً وارد شده اند و گونه های جدید خدمات مربوط به سرگرمی و اوقات فراغت اند. هدف دومین دسته از اینگونه برنامه ها، مسلح کردن

فایل : 17 صفحه

فرمت : Word