مقاله کامل حقوق از دیدگاه امام رضا

مقدمه
از جمله موضوع‌های اساسی و بنیادی «امام شناسی» و اصل امامت، شناسایی وظایف و تکالیف مردم جهان در ارتباط با امامان است. هر مسلمانی باید از حقوق امام بر امت آگاه باشد تا بتواند این حقوق الهی را رعایت کند. شناخت وظیفه، مقدمه برای عمل به وظیفه است.
شیعه امامان باید مطالعه گسترده ای در حوزه وظیفه شناسی داشته باشد تا در عمل، شيعه واقعی آنان شود. نصب امامان از سوی خدای متعال و معرفی آنان از جانب پیامبر خدا، اهداف مقدس و بزرگی داشته که رسیدن به آن هدف‌ها نیازمند بررسی و شناخت وظایف تک تک مردم، ملتها و امت اسلامی به امامان است.
چه کسانی‌ می‌توانند این وظایف و حقوق را اعلام و تعریف کنند؟ برگزیدگان خدا، پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) و امامان از اهل بیت که داناترین، حکیم ترین، عابدترین و برترین
انسانها بوده اند و مأموریت داشتند این وظایف را به جهانیان ابلاغ کنند. بنابراین، بهترین منبع برای امام شناسی و درک وظایف مردم درباره امامان، گنجینه ارزشمند و بی نظیر احادیث اهل بیت است.
در این نوشتار تنها از احادیث رضوی استفاده شده و از درون احادیث ثامن الحجج، علی بن موسی الرضا وظایف مردم و حقوق امامت استنباط و ارائه‌ می‌شود. منظور از اهل بیت در این نوشتار 14 معصوم هستند و تنها پیامبر (ص)، حضرت فاطمه زهراست و ۱۲ امام را در بر‌ می‌گیرد
حق به معنای مطابقت و موافقت است و در چهار وجه: هستی بخش بر اساس حکمت (خدا) و به وجود آمده بر طبق حکمت (فعل خدا) و اعتقاد درست و فعل و قول درست و مطلوب به کار‌ می‌رود (راغب اصفهانی، 1404ق: ۱۲۷). در این نوشتار «حقوق» به معنای رفتار و گفتار درست است در برخورد با اهل بیت و تکالیف اعتقادی و عملی ملت در ارتباط با امامان است.
امام رضا به ابوهاشم داود بن قاسم جعفری فرموده اند:
یا داوود ان لنا علیکم حقا برسول الله و ان لكم علينا حقا فمن عرف حقنا وجب حقه و من لم يعرف حقتنا فلا حق له! ای داوود! همانا برای ما بر شما بر اساس نسبت ما به رسول خداحقی است و برای شما بر ما حقی است. پس هر کس حق ما را بشناسد، حق او برما واجب است و هر کس حق ما را نشناسد، پس حقی برای او نیست (مجلسی، 1403ق، ج 340: ۷۸ )
در این حدیث رضوی نکته مهمی وجود دارد و آن وابستگی حق مردم بر امام، به معرفت حق امام از سوی مردم است. شناخت درست حق امام و اعتقاد و ایمان به حق امام و رعایت کامل آن زمینه ساز تحقق حق مردم بر امام است و تنها در این صورت هر کدام از انسان‌ها از امامت هر کدام از امامان بهره و سهم مناسب و استفاده مطلوب را‌ می‌برند. امام، برگزیده خدا و پیامبر خداست. مردم باید حق او را بشناسند تا از نعمت وجود او سود برده و به سعادت دنیا و آخرت برسند. در
معرفت حق امامان، معرفت حق امام رضا نیز هست و در این مقاله کوشش‌ می‌شود حق امام رضا را از متن احادیث شان استخراج و شناسایی کنیم.
بدیهی است که عامل اصلی انحراف در جهان اسلام و انحطاط و عقب ماندگی مسلمانان، بی توجهی به حقوق اهل بیت و فراموشی تکالیفی است که به اوصیای پیامبر اعظم (ص) دارند. دغدغه اصلی مؤلف در این نوشتار، کشف راهبردهای پیشرفت و سرآمدی مسلمانان در جهان با توجه به حقوق اهل بیت بر اساس احادیث رضوی است.
مجموعه احادیث رضوی در حقیقت در مسیر باز آموزی معارف رسول الله (ص) به معاصران خویش قرار دارد. امام رضا برای آشکار شدن این ویژگی احادیث خویش، در موارد متعدد، سند حدیث خویش تا پیامبر خدا را به صراحت یادآوری کرده و به ویژه در بخش حقوق اهل بیت، وظایف عموم مسلمانان را با تأکید بر نص پیامبر خدا تبیین نموده اند تا حجت بر مسلمانان تمام شود.
ادبیات نظری
اهل بیت به حکم قرآن (احزاب/ ۳۳ و نص پیامبر اکرم (ص)، معصوم و پاک از اشتباه و گناه بوده و از سوی خدای متعال برگزیده شده و از سوی پیامبر خدا به مسلمانان معرفی شده اند و قول و فعل و تقریر آنان بر همگان حجت است.
ریان بن صلت‌ می‌گوید امام رضا در مرو در مجلسی که مأمون با حضور علمای عراق و خراسان برگزار کرد، در تفسیر آیه «اصطفاء» (فاطر / ۳۲) منظور از برگزیدگان الهی» را در این آیه «عترت طاهره» دانسته و طهارت عترت را بر اساس آیه تطهير ثابت نموده و با استناد به حدیث ثقلین» تفکیک ناپذیری قرآن و عترت را به حاضران آموخته اند و در ادامه با تأکید بر اینکه عترت همان «آل» است، تفسير آل به امت را با توجه به آیه‌های قرآن نفی نموده و انحصار عترت و آل البيت در امامان را تبیین نموده اند. سپس برتری عترت و اهل بیت بر سایر انسان‌ها، اصطفای اهل بیت و اعلمیت آنان، پیوند اولوالامر و اهل بیت و ضرورت اطاعت کامل از آنان را
با نمایاندن فضائل اهل بیت بر اساس آیه‌های قرآن آشکار ساخته اند (صدوق، ۱۳۸۰، ج ۱: 496–468)
اهل بیت، امیر مؤمنان امام علی، فاطمه زهرا(س)، امام حسن و امام حسین و ۹ امام از نسل امام حسین(ع) هستند و اطاعت کامل از آنان بر همگان واجب است. امام رضا) گفته اند رسول خدا(ص) فرمودند:
و امامان از فرزندتن حسین اند، هر کس از آنان اطاعت کند وفرمان برد، از خدا اطاعت کرده و هر کس معصیت و نافرمانی آنان کند، خدای عزوجل را معصیت کرده است. آنان عمروهالوثقی (چنگاویز محکم و دستگیره استوار) و وسیله وراهنمای به سوی خدای عزوجل هستند. (همان، ۱۳۸۰، ج ۲: 94).
به حکم این حدیث رضوی نیوی، اطاعت از امامان همان اطاعت خداوند است و بر همگان واجب است و نافرمانی آنان نیز معصیت خداست و بر همگان حرام است. امام رضا در همان مجلس مناظره با علمای عراق و خراسان درباره اهل بیت فرموده اند: «نَحْنُأَهْلُالذِّکْرِالَّذِینَقَالَاللَّهُعَزَّوَجَلَّ: فَاسْأَلُواْأَهْلَالذِّکْرِإِنْکُنْتُمْلاتَعْلَمُونَ؛ ما اهل ذکر هستیم که خدای عزوجل فرمود: از اهل ذکر بپرسید اگر نمی دانید» (نحل/ 43). افتحن اهل الذكر فاسلونا ان کنتم لا تعلمون؛ ما اهل ذکریم. پس از ما سؤال کنید اگر نمی دانید» (صدوق، ۱۳۸۰، ج1، 4۹۲)
در این حدیث رضوی مأموریت الهی مردم در سؤال از اهل ذکر بیان شده و مصداق اهل ذکر نیز اهل بیت تعیین شده اند. بنابراین، باید حقایق و معارف دینی را با پرسیدن از اهل بیت آموخت. پرسش اصلی نوشتار حاضر این است که حقوق اهل بیت بر مردم چیست؟ مؤلف کوشیده پاسخ این پرسش را از درون احادیث عالم اهل بیت امام رضاع، استنباط کند و توضیح دهد.
اطاعت، فرمانبرداری و پیروی
تنها راه سعادت نهایی و نجات کامل بشر، اطاعت از امامان است. امام، اسوه حسنه و سرمشق جامع و الگوی جهانی و جاویدان الهی است. انسان همواره نیازمند الگو برای رشد و تکامل مادی و معنوی است. امامان الگوهای برترند، بنابراین اطاعت و پیروی کامل از آنان لازم است.
به نقل از فضل بن شاذان نیشابوری، امام رضا در بیان فلسفه فرمان خداوند بر وجوب اطاعت از امامان، علل بسیاری را ذکر کرده و ضمن یادآوری اینکه امامان امین، سرپرست و رئیس دین و دنیای بشرند فرموده اند:
اثر آن علل است اینکه اگر خدا پیشوایی امین، حافظ و سرپرستی مطمئن برای مردم قرار ندهد، ملیت و آیین نابود‌ می‌شود، دین از بین‌ می‌رود، سنت‌ها و احکام تغییر‌ می‌یابد و بدعت گذاران، در دین‌ می‌افزایند و ملحدان از آن‌ می‌کاهند و آن را بر مسلمانان مشتبه‌ می‌سازند. (همان، ج ۲: ۲۰۵ – ۲۰۳)
زیرا ما داده ایم مردم ناقص و نیاز متاد ناد و کامل نیستند و علاوه بر این، اختلاف فهم و اختلاف در هواها و تشتت در آرا دارند. اگر خداوند بر آنان سرپرستی نگمارد که نگاهدار آنچه رسول خدا(ص) آورده است باشند، همانطور که بیان کردیم، همه فاسد و تباه خواهند شد و شرایع، احکام، اساس دین و ایمان دگرگون خواهد شد و در آن نابودی همه خلق است.
آنچه در این تبیین عقلانی فلسفه نصب امام و علل و ضرورت اطاعت از امام درخور توجه است، همین وجوب اطاعت از امام است. وجود امام، معرفت امام و فرمانبرداری از امام، آثار
بنیادی سازنده فراوانی دارد و نافرمانی و کوتاهی در پیروی از امام نیز بسیار ویرانگر و نابود کننده است.
تسلیم کامل
نتیجه امام شناسی درست و جامع، تسلیم قلبی و عقلی است. هر خردمندی با معرفت به شخصیت مقدس امامان و امتیازهای بی نظیر آنان، از روی آگاهی و فکر به مرحله تسلیم محض‌ می‌رسد. تسلیم محض بهترین بندگان خدا شدن، در حقیقت تسلیم کامل هستی بخش و آفریدگار جهان شدن است.
ریشه آقات انقلاب اسلامی صدر اسلام و پیدایش انحراف‌های پایداری که زیانهای جبران ناپذیری برای مسلمانان و بشریت به وجود آورد، اجتهاد در برابر نص پیامبر خدا بود.
افرادی که در پیامبر شناسی ضعف و نقص داشتند و هیچگاه تسلیم محض پیامبر خدا نبودند، آغازگر راهی شدند که انحراف‌های زیادی را در پی داشت و خیانت‌ها، خطرها و گمراهی‌های فراوانی به بار آورد. یکی از آنها اطاعت نکردن و تسلیم نشدن در قبال اوصیای پیامبر و خلفای حقیقی پیامبر بود و هست. آنان نصوص نبوی درباره امامت اهل بیت را تفسیر به رأی کردند و نپذیرفتند و در واقع تسلیم نظر پیامبر خدا نشدند.
امام رضا فرموده اند:
واعلموا أن رأس طاعة الله سبحانه التسليم لما عقلناه و ما لم نعقله فان رأس المعاصي الرد عليهم و انما امتحن الله عزوجل الناس بطاعه لما عقلوه و مالم يعقلوه ایجابة للحجه و قطعا للشبه؛ آگاه باشید و بدانید همانا سر اطاعت و فرمانبرداری خدای سبحان تسلیم» است بر آنچه‌ می‌دانیم و آنچه نمی دانیم، پس سر معاصی و نافرمانی خاناوند«رد» بر امامان است و خدای عزوجل مردم را فقط بر فرمانبرداری بر آنچه‌ می‌دانند و نمی دانند، از باب واجب
نمودن حجت و قطع و نابودی شیهه امتحان کرده است. (مجلسی، 1403 ق، ج ۷۸: 348).
در این رهنمود رضوی، تسلیم محض امامان بودن سر فرمانبرداری خداوند و راه امتحانالهی است و رد گفتار و رفتار آنان نیز سر معصیت‌هاست و این اهمیت بسیار زیاد و ارزش بی نهایت تسلیم آگاهانه را نشان میدهد. هر آنچه از امام معصوم رسیده؛ چه حکمت آن را درک کنیم و چه نکنیم، فلسفه آن را بفهمیم یا نفهمیم و با عقل خود به آن برسیم یا نرسیم، همه را باید بپذیریم و همین «روح تسلیم»، نشانه خردمندی، توفیق در امام شناسی استدلالی و معرفت قلبی و عقلی مقام امامان است. آن که باور دارد امام منصوب از جانب خدا و برگزیده خدا و رسول خداست و داناترین و حکیم ترین فرد در بین انسانهاست، به درجه عالی تسلیم خواهد رسید.
اقرار و اعتراف به حقوق امامان
هر کس امام را به درستی بشناسد، به حقوق امام بی بیرد و این حقوق را باور کند، لببه اعتراف خواهد گشود و بر اعتراف، شهادت و اقرار به حقوق امامان نیز مباهات‌ می‌کند. امام رضا بزرگ ترین وظیفه مردم در شکر نعمت‌های خدا، پس از ایمان به خدا و رسول را اعتراف به حقوق ائمه دانسته و فرموده اند:
اتقوا الله ايها الناس في نعم الله عليكم فلاتنقروها عنكم بمعاصيه بل استندیموها بطاعته و شكره على نعمه و اعلموا انكم لاتشكرون الله بشيء بعد الايمان بالله و رسوله و بعد الاعتراف بحقوق اولیاءالله من آل محمد (ع) احب اليكم من معاونتكم لاخوانكمالمؤمنين علمی دنیا هم التي هي معير أهم الی جتات ربهم فان فعل ذلك كان من خاصه الله؛ ای مردم، تقوای الهی را در نعمت‌های خداوند بر خودتان رعایت کنید. پس نعمت‌ها را با معصیت‌های خدا از خودتان دور نکنید، بلکه
با اطاعت خدا و شکر او به نعمتهایش نعمت‌ها را پایدار نمایید و بدانید شما خدا را پس از ایمان به خدا، رسول خدا و پس از اعتراف به حقوق اولیا الله، از آل محمد به چیزی محبوب تر از یاری برادران مؤمنان بر دنیایشان که محل کار به سوی بهشت‌های پروردگارشاناست نمی توانید شکر نمایید. (همان: ۳۵۵).
در این حدیث در مراتب شكر نعمت‌های خدا، نخست ایمان به خدا و رسول، سپس اعتراف به حقوق امامان از اهل بیت و آنگاه باری برادران مؤمن به دنیایشان برای گذر به سوی بهشت قرار گرفته است. بنابراین، اعتراف و اقرار به حقوق امامان از مراتب اصلی شکر نعمت‌های پروردگار است.
فضل بن شاذان نیشابوری در تبیین علل احکام الهی در فلسفه فرمان خدا به خلق درباره اقرار» به توحید، نبوت و امامت علل زیادی را از قول امام رضا گزارش کرده است.(صدوق، ۱۳۸۰، ج ۲: ۲۰۲ – ۲۰۰).
شهادت بر امامت
گواهی و شهادت بر امامت اهل بیت از موضوع‌هایی است که امام رضا در معرفی چارچوب اسلام محض و خالص در بخش شهادت‌های ضروری قرار داده و فرموده اندبگوید:
شهادت به وصیت و امامت‌ می‌دهم و گواهم بر اینکه زمین از حجت خدای متعال بر خلقتش خالی نخواهد ماند و مردم در هیچ عصر و روزگاری بی حجت الهی نیستند. امامان عروه الوثقی، رهیران هدایت و حجت جهانی بر اهل دنیا هستند تا خداوند زمین و
هر کس را بر روی آن است، ارث ببرد و اینکه هر کس با امامان مخالفت کتد گمراه، گمراه کننده باطل، رها کننده حق و هدایت است و آنان تفسیر و تعبیر کنندگان قرآن اند و ناطقانیهستند که از رسول خدا بیان‌ می‌کند. (همان: 264)
در این «شهادت نامه» درباره امامت گواهی‌های زیبایی وجود دارد. امامان وصی پیامبرند و حجت جهانی خداوند در هر عصر و زمان بر مردم همه کشورها و ملتها در همه قارههای جهان اند. مخالفان امامان نیز گمراه و رهاکنندۂ حق و مفسر قرآن و ناطق از جانب پیامبر خدا، یعنی امام هستند.
ایمان به اهل بیت
بر هر مسلمانی لازم است اضافه بر ایمان به پیامبر خدا، به اهل بیت پیامبر نیز ایمان آورد و به مؤمنان به پیامبر و امامان، بشارت بهشت و پاداش نیک داده شده است. امام رضا فرموده اند که رسول خدا(ص) فرمود:
اتانی جبرئیل عن ربی تبارک و تعالی و هو يقول: أن ربک یقرئک السلام و يقول: یا محمد بشر المؤمنين الذين يعملون الصالحات و يومون بک و با هل بیتک بالجنه فان أهم عندي جزاء الحسني و سيدخلون الجنة؛ جبریل از جانب پروردگارم نزد من آمدو‌ می‌گفت: پروردگارت سلام‌ می‌رساند و‌ می‌گوید: ای محمد، مؤمنانی را که عملصالح انجام‌ می‌دهند و به تو و اهل بیت تو ایمان‌ می‌آورند. بشارت به بهشت بده، پس همانا برای آنان نزد من پاداش بسیار نیکوست و به زودی به بهشت وارد خواهند شد (همان: ۲۸).
مطابق این حدیث برای پاداش نیک الهی و ورود به بهشت، همراه با عمل صالح و ایمان به محمد ص، ایمان به اهل بیت پیامبر نیز لازم است. ایمان واقعی، بی شناخت، تعقل و تفکر

فهرست مطالب

چکیده 3

مقدمه. 3

ادبیات نظری.. 4

اطاعت، فرمانبرداری و پیروی.. 4

تسلیم کامل. 5

اقرار و اعتراف به حقوق امامان. 6

شهادت بر امامت.. 6

ایمان به اهل بیت.. 7

اخلاص در ولایت پذیری.. 7

رهایی از مرگ جاهلی با معرفت امام 7

زیارت امام 8

تصدیق رغبت.. 8

سلام بر امام 9

کثرت صلوات بر آل محمد(ص) و اهل بیت.. 9

تلاش در راه رسیدن به مرتبه اولیاء الرضاع. 9

احیای امر امامان با آموزش علوم آنان. 10

همراه شدن با امام 10

محبت قلبی به امامان. 11

محبت، تعظیم و اکرام ذریه پیامبر و امامان. 11

تکریم یادآوران و دوستداران اهل بیت.. 12

جلب محبت و مودت مردم جهان. 12

ایجاد نکردن بغض و نفرت در مردم 12

بیان هر خیر و دفع هر قبیح و شر. 13

مبارزه با ظالمان به اهل بیت.. 13

نتیجه گیری.. 14

منابع و مآخذ 15

فایل : 28 صفحه

فرمت : Word