مقاله کامل بيماري هاي گياهان زراعي

بيماري هاي برنج
الف – بيماريهاي قارچي
1- بيماري بلاست برنج Rice Blast
عامل بيماري فرم جنسي Magnaporthe grisae
فرم غير جنسيPyricularia oryzae
اين بيماري در تمام برنج كاريهاي دنيا از جمله كشور ما شايع بوده و در شمال، اصفهان، قصرشيرين، گيلانغرب، ميانه و رامهرمز و استان فارس و غيره ديده ميشود. اين بيماري مختص برنج است و حتي در علفهاي هرز نيز بطور طبيعي ديده نشده است. علايم بغير از ريشه در تمام قسمتهاي گياه ديده ميشود. علايم روي برگ بسيار مشخص است. لكه هاي بيضي شكل تا دوكي با مركز خاكستري و حواشي سبز تيره تا قهوه اي و غالباً با هاله اي زرد رنگ روي برگها ديده ميشود كه كنيدي هاي زيتوني رنگ، چند خانه اي (2 تا 3 سلولي) و گلابي شكل با كنيديوفور خاكستري رنگ را دربردارد. درصورت شدت بيماري لكه‌ها بهم پيوسته و برگ را از بين مي‌برند. قارچ عامل بيماري مي تواند به قاعده پانيكول حمله و باعث پوسيدگي آن شود كه در اين حالت به آن Neck Rot گفته ميشود و بيشترين خسارت را بدنبال دارد. درصورتيكه آلودگي زود اتفاق بيافتد، خوشه‌ها سفيد مي شوند (White Head). درصورتيكه آلودگي پس از پر شدن دانه رخ دهد، شكستگي گردن پانيكول (Broken Necks) بوجود مي آيد. اين بيماري بذرزاد است و قارچ به شكل كنيدي و ميسليوم و بعضا ًاسكلروت روي بذرها و نيز تا يكسال در بقايا باقي ميماند. البته در گره ها ممكن است تا 2 الي 4 سال دوام بياورد. چون ديرتر تجزيه مي‌شوند. كنيدي‌هاي توليد شده در قسمتهاي مختلف گياه توسط باد، آب و تماس گياهان منتشر شده و آلودگي‌هاي جديد بوجود مي آيد. قارچ در فرم جنسي توليد پرتيس كاذب مي كند كه در طبيعت بندرت تشكيل مي شود.
كنترل بيماري
1 – استفاده از ارقام مقاوم معمولترين روش مقابله با اين بيماري است.
2 – اجتناب از مصرف مقادير بالاي كود نيتروژنه و نيز جلوگيري از تنش رطوبتي در محصول
3 – بهداشت زراعي و از بين بردن بقايا
4 – استفاده از اصلاح كننده هاي خاك به نام silicon حاوي سيليس براي بالا بردن مقاومت گياه در برابر حمله قارچ
5 – استفاده از روش هاي شيميايي
سمپاشي مزرعه با سموم سيستميك مثل اديفنفوس(هينوزان) هنوز هم رايج است. قارچكش هاي جديد مثل Isoprothiolane،Probenazole ، Pyroquilon و تري سيكلازول نيز وجود دارند كه بصورت سمپاشي شاخ و برگ، بصورت گرانول در آب يا بصورت ضدعفوني بذر بكار مي رود.
اولين سمپاشي معمولاً بلافاصله پس از اولين علايم صورت مي گيرد.
سمپاشي با تري سيكلازول يا اديفنفوس پس از ظهور 30 – 40 درصد خوشه ها با توجه به اطلاعيه ها به محض بروز علايم روش مبارزه با اين بيماري در ايران اعلام شده است.
6 – سيستم هاي پيش آگاهي براساس اپيدمي شناسي بيماري مثل BLASTAM
7 – استفاده از روش هاي تلفيقي
2 – بيماري شيت بلايت برنج (پوسيدگي غلاف) Sheat Blight
عامل بيماري فرم غير جنسي Rhizoctonia solani
فرم جنسي Thanantophorus cucumeris
قارچ عامل بيماري داراي طيف وسيع ميزباني است و به 32 خانواده گياهي حمله مي كند. اين بيماري در اكثر نقاط دنيا و نيز در كشور، شايع است. علايم معمولاً هنگامي ظاهر مي‌شود كه محصول به انتهاي رشد رويشي خود برسد. در اين مرحله لكه هايي روي غلاف و تيغه برگها ديده مي شود كه در ابتدا تخم مرغي شكل، بعضاً نامنظم و به رنگ خاكستري مايل به سبز اند كه رفته رفته مركز آنها سفيد مايل به سبز با حاشيه اي قهوه اي مي شود. اسكلروتها بصورت سطحي در نزديكي زخم ها روي برگ ها، ساقه ها و بذور يافت مي شوند كه اتصال شلي داشته و پس از بلوغ، از گياه فرو مي افتند. اين قارچ به صورت ميسليوم فعال، ميسليوم دورمانت يا اسكلروت در خاك باقي مي ماند.
كنترل بيماري
1 – ارقام مقاوم قابل اتكاي به اين بيماري يافت نشده است.
2 – كاربرد سوپرفسفات كلسيم همچنين كودهاي پتاسه، و نيز سيليكون مفيد عنوان شده است.
3 – عدم كاشت متراكم بوته ها براي تهويه بيشتر و نفوذ نور خورشيد
4 – استفاده از كنترل بيولوژيكي با قارچ هاي آنتاگونيست در تلفيق با اصلاح خاك با مواد آلي
5 – سمپاشي هوايي با ايپروديون + كاربندازيم يا پروپيكانازول يك نوبت در صورت بروز آلودگي 20 %
3 – بيماري پوسيدگي ساقه يا باكاناي برنج Stem rot of rice – Bakanae disease
عامل بيماري فرم جنسي Gibberella fujikuroi
فرم غيرجنسي Fusarium moniliforme
اين بيماري در ايران و بويژه در شمال و منطقه ميانه ديده مي شود. قارچ عامل بيماري ميزبانان زراعي ديگري بجز برنج نظير ذرت، پنبه، لوبيا چشم بلبلي، سورگوم، نيشكر و … دارد.
علايم بيماري در برنج شامل پوسيدگي طوقه، پوسيدگي گياهچه، عقيم شدن گياه و زرد شدن كل بوته ها است. گياهان بصورت لكه اي در مزرعه پژمرده شده و زرد رنگ به نظر مي رسند. اين بوته ها به دليل اينكه طوقه آنها كاملاً پوسيده است، براحتي از خاك كنده مي شوند. اين بيماري نيز بذرزاد است. گاه بذرها بواسطه حضور كنيدي هاي قارچ عامل بيماري قرمز رنگ به نظر مي رسند. اين قارچ در فرم جنسي توليد پرتيس هايي مي كند كه آسكوسپورهاي آن مسئول آلوده سازي گياه از مرحله خوشه دهي تا بلوغ كامل ميباشند. اين قارچ حدود 4 ماه به فرم هيف هايي با ديواره ضخيم و ماكروكنيدي ها در خاك باقي مي ماند. اين قارچ در PH اسيدي، جيبرلين و در PH قليايي بخصوص در مناطق گرم اسيد فوزاريك توليد مي كند كه اولي باعث بلندي قد و نازكي ساقه و تغيير رنگ گياه به سبز روشن شده و دومي باعث كوتاهتر شدن و زرد شدن گياه مي شود. اين قارچ
دو نوع كنيدي به نام هاي ماكروكنيدي و ميكروكنيدي توليد مي كند. ماكروكنيدي ها داراي 8-3 سلول بوده و ميكروكنيدي ها نيز 1-2 سلولي اند. كلاميدوسپور در اين قارچ وجود ندارد. اسكلروتهايي برنگ آبي تيره نيز ممكن است در اين قارچ تشكيل شود.
كنترل بيماري
1 – استفاده از بذور سالم يا ضدعفوني بذر
ضدعفوني بذر برنج با سموم جيوه اي فوق العاده موثر است. اما به دليل عدم استفاده از اين سموم به لحاظ اثبات خواص سرطانزايي آنها سموم ديگري جايگزين آنها شده است كه از آن جمله مي توان به بنوميل، تيرام و تيوفانات متيل اشاره نمود. اين مواد در مقابل بيماري هاي باكانا، بلاست و لكه قهوه اي موثرند. با اين استثناء كه بنوميل در برابر لكه قهوه اي موثر نمي باشد. چراكه اين قارچكش دربرابر اُاُميستها و نيز قارچ هايي داراي اسپور تيره موثر نمي باشند.
4 – بيماري لكه قهوه اي برنج Brown spot of rice
عامل بيماري فرم جنسي Cochliobolus miyabeanus
فرم غير جنسي Drechslera oryzae
اين بيماري نيز در اغلب نقاط دنيا از جمله ايران ديده مي شود و دامنه ميزباني آن محدود به برنج است.
علايم اين بيماري در همه بخش هاي هوايي بويژه برگها و گلوم گياه ميزبان ديده مي شود. لكه هاي تخم مرغي شكل قهوه اي ريز تا حداكثر به قطر 1 سانتي متر با مركز خاكستري (درحالت پيشرفته) روي برگها ديده مي شود. روي گلوم لكه هاي سياه با ظاهري مخملي (در شرايط رطوبي) ديده مي شود كه در نهايت لكه هاي سياه در آندوسپرم بذرها ظاهر مي شود و بدين ترتيب اين بيماري با بذر نيز منتقل مي شود. نكته مهم در مورد اين بيماري آن است كه شرايط خاك، حاصلخيزي خاك و تغذيه گياه ارتباط تنگاتنگي با اين بيماري دارد و بيماري در خاكهايي فقير و مواجه با كمبود عناصري چون N، K، Si، Mn، MG شدت دارد. وجود اين بيماري در واقع شاخصي براي غيرخاصلخيزي خاك مي باشد.
كنترل بيماري
1 – مديريت صحيح كاربرد كودها و تغذيه صحيح گياه
تغذيه صحيح گياه با كودهاي حاوي N، K، Si. استفاده از كود سيليكون نيز كنترل خوبي از بيماري را در پي داشته است.
2 – استفاده از رقم هاي مقاوم به اين بيماري
3 – كنترل شيميايي
استفاده از سموم مختلف شيميايي مثل كيتوزان، ايپروديون و كاربندازيم براي ضدعفوني بذور.
استفاده از هينوزان (اديفنفوس) بصورت سمپاشي و مانكوزب و كاربندازيم بصورت ضدعفوني بذر كنترل بسيار خوبي را بدنبال دارد. استفاده از تري سيكلازول در طول دوره پنجه زني و اواخر مرحله گلدهي نيز كنترل خوبي را در پي دارد.
در ايران توصيه شده است از روش ضدعفوني بذور با كاربوكسين تيرام 2 در هزار (24 ساعت در محلول) قبل از كاشت استفاده شود.
ب – بيماريهاي باكتريايي
1 – بيماري بلايت برگي يا كرسك برنج Rice leaf blight – Kresek
عامل بيماري Xanthomonas oyrzae pv. oryzae
اين بيماري در برنج و برخي ميزبانان وحشي تك لپه ديده مي شود و در جهان از گسترش وسيعي برخوردار مي باشد.
علايم در برگهاي جوان به صورت رگه هاي آب سوخته نزديك نوك برگ و حواشي ظاهر مي شود. اين لكه ها بهم پيوسته و سفيد مايل به زرد با حواشي موجي مي شوند. كل برگ ممكن است در نهايت از بين برود. علايمي كه با عنوان كرسك از آن نام برده مي شود شامل پژمردگي، خشك شدن برگها و مرگ است كه در آن آلودگي سيستميك است و اين در صورتي اتفاق مي افتد كه ميزبان حساس و ايزوله قارچي مهاجم وجود داشته باشد. آلودگي سيستميك بويژه در گياهان تازه نشاء شده ديده مي شود. باكتري عامل بيماري در بذر، ميزبانان وحشي، برنج خودرو و كاه آلوده برنج باقي مي ماند و در خاك نيز در شرايط خنك و مرطوب حداكثر چند ماه دوام مي آورد و لي سريعاً در شرايط گرم و خشك از بين مي رود. باكتري از طريق هيداتودها و شكاف هاي رشدي ريشه و زخم وارد گياه مي شود. انتقال بيماري در مزرعه با آب آبياري است ولي دوام باكتري در آب بيش از چند روز نمي باشد. باكتري عامل بيماري يك باكتري گرم منفي، با يك تاژك قطبي است و كلني آن كند رشد، موكوئيد (صمغ دار) و به رنگ تقريباً زرد مي‌باشد.
كنترل بيماري كرسك
1 – استفاده از بذور سالم
2 – استفاده از واريته هاي مقاوم
3 – دقت در كنترل آب و جلوگيري از آسيب نشاء ها
4 – محدود كردن استفاده از كودهاي نيتروژنه
5 – استفاده از برخي آنتي بيوتيك ها مثل استرپتومايسين بصورت سمپاشي
6 – كنترل بيولوژيكي با باكتري هاي سودوموناس فلئورسنس و …
ج – بيماري هاي ويروسي برنج
1 – موزائيك برنج Rice Musaic Virus(RMV)
علايم شامل خطوط كلروتيك (زرد رنگ) روي برگ هاست كه گاه بصورت نواري درمي‌آيد. اين ويروس داراي ژنوم RNA دورشته‌اي است و توسط زنجره منتقل مي‌شود. ميزبانان ثانوي اين ويروس و برخي ديگر از ويژگي هاي آن شبيه موزاييك ذرت است و ممكن است اين دو ويروس يكي باشند. اين ويروس در مزارع كشور وجود دارد.
2 – ويروس تونگرو برنجRice Tungro Virus
اين ويروس خطرناكترين ويروس برنج است كه در هند و پاكستان اهميت دارد و تا كنون در كشور گزارش نشده است اما يكي از خطرات بالقوه برنج كاري كشور محسوب مي شود كه بايستي اقدامات دقيق قرنطينه اي در اين خصوص اعمال گردد. علايم شامل كوتوله شدن گياه و زرد شدن و منقوط بودن برگ هاست. اين ويروس داراي دو پيكره است.
1 – پيكره كروي Tungro spherical virus
2 – پيكره باسيلي شكل Tungro bacilliforme virus
3 – بيماري نوك سفيد ويروسي يا هوجابلانكا Rice hoja blanca virus (White leaf)
اين بيماري در شمال و جنوب امريكا روي برنج و ديگر غلات دانه ريز خطرساز است. برگ هاي گياهان آلوده نواري، منقوط يا سفيد مي شوند. گياهان كوتاهتر از حد نرمال بوده و پانيكول ها كوچكترند و قسمت هاي گل وجود ندارد و گياه عقيم مي شود. اين ويروس رشته اي است و توسط زنجره منتقل مي شود. اين ويروس خطرناك نيز تا كنون از كشور گزارش نشده است.
بيماري هاي ذرت
الف – بيماري هاي قارچي
1 – سياهك معمولي ذرت Corn Common smut
عامل بيماري Ustilago maydis
اين بيماري كه از مهمترين بيماريهاي ذرت در دنيا مي باشد، از سال 1360 در ايران شناسايي و در مناطق مختلف كشور از جمله كرج، ورامين و گرگان گزارش شده است. علايم بيماري در كليه اندام هاي هوايي ذرت بخصوص در بافت هاي درحال رشد و مريستمي ديده مي شود. بزرگترين و بيشترين گالها بر روي بلال و گل نر تشكيل مي شود. گالها توسط غشايي با پوسته نقره اي رنگ پوشيده مي شوند. داخل اين گال ها مملو از تليوسپورهايي است كه پس از پاره شدن غشاء آزاد شده و قادر به آلوده گردن گياه مجاور مي باشد. بنابراين اين يك سياهك استثنايي است كه پلي سيكل مي باشد. گالهاي روي برگ سفت و خشك و معمولاً ناشكوفا مي باشند. عامل بيماري از طريق باد، آب و ساير عوامل منتقل مي شود. نفوذ قارچ عامل بيماري از طريق زخم هايي صورت مي گيرد كه توسط حشرات و ساير عوامل مكانيكي در گياهان صورت مي گيرد.
كنترل بيماري
1 – به لحاظ پلي سيكل بودن بيماري، ضدعفوني بذر تاثير چنداني در كنترل بيماري نخواهد داشت.
2 – بهترين و مطمئن‌ترين راه كنترل بيماري استفاده از ارقام مقاوم است.
3 – جلوگيري از زخمي شدن گياه توسط ماشين آلات كشاورزي در زمان داشت
4 – مصرف بهينه كودهاي شيميايي
2 – سياهك خوشه ذرت Head smut
عامل بيماري Sporisorium reilianum
اين بيماري نيز در كشور ما و بخصوص اصفهان، سيستان و بلوچستان و نيز در منطقه ميانه شايع است. علايم بيماري پس از ظهور خوشه هاي ذرت ديده مي شود.
اين علايم بسيار مشخص است و تمام يا بخشي از خوشه ها به توده اي از تليوسپورهاي سياهرنگ مبدل مي شود. تليوسپورها روي بذر و خاك زمستانگذراني كرده و سال بعد با جوانه زني و نفوذ به گياهچه ذرت آن را آلوده مي كنند.
كنترل بيماري
1 – استفاده از بذر سالم و غير آلوده
2 – كندن و سوزاندن بوته هاي آلوده
3 – تناوب زراعي
4 – ضدعفوني بذر با كاربوكسين 2 در هزار يا كاربوكسين تيرام 5/2 در هزار قبل از كاشت
3 – پوسيدگي ذغالي ذرت charcoal rot of corn
عامل بيماري Macrophomina phaseoli
اين بيماري در بخش هاي مختلف كشور از جمله آذربايجان، بروجن، استان مركزي، اصفهان، خوزستان، مشهد، شيراز و يزد گزارش شده است. روي ريشه گياهان مبتلا لكه هاي قهوه اي آب سوخته اي بوجود مي آيد كه بعداً سياهرنگ مي شوند. با رسيدن گياه قارچ به گره هاي پايين ساقه حمله كرده و سبب رسيدگي قبل از موعد، پارگي و شكستن تاج گياه مي شود. در اين هنگام تعداد زيادي از اسكلروت هاي قارچ در زير پوست ساقه بوجود مي آيد كه مشخصه اصلي بيماري است. گاه قارچ اگر در مراحل اوليه به گياه حمله كند، سبب از بين رفتن گياهچه مي شود. اين قارچ داراي ميزبانان متعددي از جمله سورگوم، سويا و آفتابگردان و … مي باشد.
كنترل بيماري
1 – حفظ تعادل در رطوبت خاك با آبياري متناسب
2 – كاشت ارقام مقاوم
3 – اجتناب از زيادي مصرف كود ازته و نيز دادن كود پتاسه كافي
4 – زنگ ذرت Corn rust
عامل بيماري:
در ذرت سه نوع زنگ شايع است
1 – زنگ معمولي ذرت Common rust عامل بيماري Puccinia sorghi
2 – زنگ جنوبي ذرت Southern rust عامل بيماري Puccinia polysora
3 – زنگ حاره اي ذرت Tropical rust عامل بيماري Physopella zeae
در اينجا به لحاظ اينكه تنها زنگ معمولي در كشور ما گزارش شده است، به شرح مختصري از آن مي پردازيم:
زنگ معمولي ذرت در هر دو سطح برگ به صورت جوش هاي اوريديايي و در آخر فصل جوشهاي سياهرنگ تليايي ديده مي شود. اين زنگ يك زنگ ماكروسيكل بوده و داراي دو ميزبان است. ميزبان حدواسط در اين زنگ گونه هاي جنس Oxalis spp. مي باشد. اين زنگ تا بحال از اهميت اقتصادي زيادي در كشور ما برخوردار نبوده است.
كنترل بيماري
1 – استفاده از ارقام مقاوم
2 – سمپاشي با قارچكش هايي نظير كاربوكسين در صورت صرف اقتصادي به محض روئيت جوش هاي اوريديايي بويژه در مزارع ذرت هاي مخصوص توليد بذر
6 – بيماري لكه برگي يا بلايت شمالي برگ ذرت Northern leaf blight
عامل بيماري فرم جنسي Helminthosporium turcicum
Exserohilum turcicum)=)
فرم غيرجنسي Trichometasphaeria turcica
(= Setasphaeria turcica)
اين بيماري در ذرت‌كاري‌هاي شمال كشور شايع است. بيماري از برگهاي پاييني شروع مي‌شود و لكه هاي سبز مايل به خاكستري تا حنايي رنگي بر روي برگ ها ظاهر مي شود كه اندازه 5/2 تا 15 سانتيمتر است كه دوكي شكل و بر روي آنها كنيدي‌هاي 4 تا 9 سلولي سوسيسي‌شكل و برنگ خاكستري زيتوني تشكيل مي‌شوند. زمستانگذراني عامل بيماري بصورت ميسليوم و كنيدي در بقاياي گياهي است. كنيدي ها ممكن است پخش و انتشار مجدد آلودگي را موجب شوند.
كنترل بيماري
1 – استفاده از رقم هاي مقاوم
2 – سمپاشي با سمومي چون كلرتالونيل، مانب، مانكوزب بمحض بروز علايم

فایل : 110 صفحه

فرمت : Word