مقاله کامل گیاهان تیره نعناعیان

گیاهان تیره نعناعیان: labiatae
طبق مطالعات جدید این تیره شامل،200 جنس میباشد،که در 4000 گونه طبقه بندی شده است . وبیشترین تراکم در منطقه مدیترانه مشاهده می شود . در نواحی مختلف ایران نیز جزء گیاهان بومی به شمار می رود . یکی از دلایل رویش گسترده گیاهان تیره نعناع را می توان به ویژگی سازش با محیط زیست مربوط دانست . در بین گیاهان این تیره گونه های مفیدی وجود دارد که علاوه بر استخراج اسانس در علوم پزشکی نیز کاربرد دارد وهمچنین تعداد زیادی از آنها نیز مصارف غذایی دارند .
در جدول زیر، فهرست جنس وگونه های مشخصی از تیره نعناع که تا کنون جهت استخراج ترکیبات با خاصیت آنتی اکسیدانی مورد بررسی و آزمایش قرار گرفته است مشاهده می شود.
جدول 1:گونه هایی از تیره نعناعیان که دارای خاصیت آنتی اکسیدانی می باشند.
این گیاهان عموما علفی یکساله یا پایا ودارای ساقه های راست خزنده اند . از مشخصات بارز این گیاهان ساقه چهار گوش آنهاست، که از قاعده ساقه آنها نیز غالبا ساقه های فرعی منشاء می گیرد. تعداد زیادی از گیاهان تیره نعناعیان به سرعت تحت تاثیر شرایط محیطی قرار می گیرند،به طور مثال انواعی که در دشتها و اماکن مرطوب می رویند ،اگر در محیط های خشک قرار گیرند، به سرعت تغییراتی را در جهت سازش و تطابق با محیط ایجاد می کنند، به طوری که برگهای
آن ها پوشیده از کرک می شود، بدین ترتیب مقاومت آنها در مقابل تعرق زیاد می شود.
خصوصیات گیاه شناسی نوروزک
پس از شناسایی گیاه در منطقه و نمونه برداری از آن با همکاری هرباریوم دانشگاه فردوسی مشهد مشخص گردید که این گیاه از خانواده نعناعیان (labiatae یا lamiacea ) با نام علمی salvia leriifolia می باشد. نوروزک بومی مناطق جنوب خراسان وقسمتی از افغانستان می باشد وفقط در فلور ایرانیکا به آن اشاره شده است.
ساقه ودمبرگها راست بوده و دارای پرزهای پنبه ای سفید است . برگها غالبا غیر منقسم مستطیلی تا تخم مرغی وابعاد آن با عرض وطول 1 تا 55 تا 19 سانتی متر می باشد . هر دو سطح برگها پوشیده از پرزهای پنبه ای فشرده می باشد، که در سطح فوقانی برگها پرز کمتر است . برگها دارای دندانه های نامنظم تا صاف با ،دمبرگ 1.5 تا 8 سانتی متری نزدیک به هم می باشند . و دمگل 4 تا 5 میلی متر بوده وکاسه گل لوله ای یا استکانی بین 17 تا 22 میلی متر و معمولا 4 دانه در آن وجود دارد .
بررسی منابع گیاه در منطقه
این گیاه در مناطق وسیعی از جنوب خراسان به خصوص تربت حیدریه، خواف، تایباد، کاشمر، بردسکن، گناباد، فردوس، بجستان، سبزوار، نیشابور و در جنوب استان سمنان بخش بیارجمند روستای دستجرد و روستا های خار و توران مشاهده می شود .
آنتی اکسیدانها
برطبق تعریفUnited states Department of Agriculture)) USDA
آنتی اکسیدانها موادی هستند که با کند کردن فساد وتندی یا تغییر رنگ ناشی از اکسیداسیون باعث حفظ ونگهداری مواد غذایی می شوند. به عبارت دیگر ترکیباتی هستند که از سرعت واکنشهای اکسیداسیون می کاهند. این مواد بسته به نوع ساختمانشان در واکنشهای مختلفی، از قبیل کند کردن مرحله آغاز وانتشار ،مهار کاتالیزورها ، پایدار ساختن هیدرو پر اکسیدها، تخریب یا ترکیب شدن ، رادیکالها شرکت می کنند .
آنتی اکسیدانها به دو دسته، سنتزی وطبیعی تقسیم بندی می شوند:
آنتی اکسیدانهای طبیعی
این ترکیبات به طور طبیعی در بافتهای زنده گیاهی و حیوانی یافت می شود و از اکسیداسیون اسیدهای چرب غیر اشباع جلوگیری به عمل می آورند . مهمترین آنتی اکسیدانهای طبیعی عبارتند از :
توکوفرول ها
توکوفرولها آنتی اکسیدانهایی هستند که در بیشتر گیاهان وجود دارند . قدرت آنتی اکسیدانی انواع مختلف توکوفرولها با یکدیگر متفاوت است وبه ترتیب از آلفا توکوفرول تا دلتا توکوفرول افزایش می یابد . آلفا توکوفرول در حضور اکسیژن به سهولت اکسید میشود و رادیکالهایی تولید می کند که قادرند اکسیداسیون چربیها را کاتالیز نمایند . لذا افزایش غلظت، آلفا توکوفرول از حد
اپتیمم خود نه تنها از اکسیداسیون روغنها جلوگیری نمی کند، بلکه به عنوان یک پرو اکسیدان نیز عمل می نماید. اما گاما ودلتا توکوفرول این ویژگی را نداشته و در غلظتهای بالا نیز خاصیت آنتی اکسیدانی خود را حفظ می کنند.

ساختمان شیمیایی توکوفرولها
اسید آسکوربیک Ascorbic acid))
اسید اسکوربیک را ویتامین ث نیز گویند که بلورهای بی رنگش در آب والکل به آسانی محلول می باشد. نقطه ذوب این بلورها درC 192 است . اسید اسکوربیک خاصیت کاهندگی بسیار شدیدداشته و به علت حساسیت در مقابل اکسیژن آنرا در غیاب هوا نگهداری می کنند . آسکوربیک اسید دارای فرمول C5H8O6 می باشد . ویتامین ث به مقدار زیاد در سبزی ها و میوه های تازه وجود دارد ولی در مواد غذایی پخته به دلیل ناپایداری در مقابل حرارت مقدارش ناچیز است . ویتامین ث را در مقیاس صنعتی و به صورت انبوه از گلوکز تهیه می کنند . نیاز انسان بالغ به این ویتامین در 24 ساعت حدودا 75 میلی گرم است .
اسید اسکوربیک در روغنهاو چربیها نامحلول است . لذا غالبا از استر پالمیتات آن استفاده می شود که به کمک حرارت ویک حلال مناسب در فاز چربی پراکنده می گردد.
اسید اسکوربیک از مهمترین گیرندههای اکسیژن ویونهای فلزی محسوب می شود ودر بیشتر موارد به همراه آلفا توکوفرول به روغنها اضافه می گردد.

ساختمان شیمیایی اسید اسکوربیک
کارتنوئیدها
وجود این ترکیبات در روغنها وچربیها اثر بسزایی در توقف وجلوگیری از وقوع واکنشهای فتو اکسیداسیون دارد . کاروتن ها با جذب مولکولها ی اکسیژن نوزاد از محیط اکسیداسیون روغنها را کاهش می دهند .

ساختمان شیمیایی کارتنوئید ها
سزامول
سزامول یک آنتی اکسیدان فنلی است که در روغن کنجد یافت می شود و قدرت آن به مراتب بیشتر از توکوفرول ها ست . این ترکیب از سزامولین وسزامین به وجود می آید.
اختلاف سزامولین یا سزامین در یک اتم اکسیژن متصل به گروه متیل دی اکسی فنل هسته تترا هیدرو فوران مرکزی می باشد .
سزامول یا سزامولین در حضور اسید هیدرو کلریک قوی و فور فورال، کمپلکسی به رنگ قرمز گیلاسی ایجاد می نماید که می تواند شاخصی در شناسایی روغن کنجد باشد . هیدروژناسیون روغنها وچربیها موجب شکسته شدن سزامولین می شود واز این طریق، مقدار سزامول آزاد را افزایش می دهد . اما تصفیه قلیایی وبی بو کردن، مقدار سزامول را کاهش می دهد .

ساختمان شیمیایی سزامول ، سزامولین،
گوسیپول
این آنتی اکسیدان فنلی، در روغن پنبه دانه شناسایی شده است ودر هیدرولیز قلیایی روغنها، تا حدود زیادی حذف می شود . گوسیپول سمی بوده، اثرات سوئی در دستگاه تناسلی انسان بر جای می گذارد .

ساختمان شیمیایی گوسیپول
اسید فیتیک
این ترکیب، هگزا فسفات میواینوزینول محسوب می شود و قادر است، از پر اکسیداسیون جلوگیری نماید . علاوه بر این، اکسیداسیون اسید اسکوربیک را نیز مهار می کند .
اسید فیتیک در کار آنزیم تریپسین دستگاه گوارش اختلال ایجاد کرده، هضم پروتئینها را با مشکل مواجه می سازد . با یونهای فلزی نظیر آهن، کمپلکس می دهد و از مقدار آهن بدن می کاهد .
NDGA ( نور دی هیدرو گوایارتیک اسید )

فایل : 22 صفحه

فرمت : Word