مقاله کامل بررسی نقش جهت گیری زندگی و رضایت از زندگی در بهزیستی روانی در دانشجویان با آسیب دیدگی بینایی دانشگاه اصفهان

بررسی نقش جهت‌گیری زندگی و رضایت از زندگی در بهزیستی روانی در دانشجویان با آسیب دیدگی بینایی دانشگاه اصفهان
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش جهت‌گیری زندگی و رضایت از زندگی در بهزیستی روانیدانشجویان با آسیب بینایی دانشگاه اصفهان انجام گرفت. پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش کلیه‌‌ی دانشجویان با آسیب دیدگی بینایی دانشگاه اصفهان بودند که تعداد آن‌ها که 25 نفر بود، در نتیجه نمونه برابر کل جامعه در نظر گرفته شد. شرکت کنندگان، فرم کوتاهشده‌‌ی 18 سؤالی بهزیستی روانی ریف، پرسشنامه‌‌ی رضایت از زندگی دینر، امونز، لارسون و گریفتن و پرسشنامه جهت‌گیری زندگی شییر و کارور را تکمیل کردند.داده‌های با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌های پژوهش نشان دادند که بین جهت‌گیری زندگی و رضایت از زندگی با بهزیستی روانی همبستگی مثبت و معنادار وجود داشت. هم چنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که رضایت از زندگی پیش‌بینی کننده معنادار بهزیستی روانی است.
واژگان كلیدي:جهت‌گیری زندگی، رضایت از زندگی، بهزیستی روانی
مقدمه
سلامتی یك مفهوم چند بعدی است که علاوه بر بیمار نبودن، احساس شادکامی و بهزیستی را نیز در بر میگیرد. اغلب روان پزشکان، روان شناسان و محققان بهداشت روانی، جنبه‌های مثبت سلامت را نادیده می‌گیرند(چانگن و چان، 2005). اما امروزه نگرش روانشناسی جدید نسبت بهگذشته دچار تغییر و تحول شده است. بطوریکه از سال 2000 روانشناسی به جای تمرکز صرف به آسیب شناسی به بررسی مهارت‌ها و استعداد‌های زندگی آدمی پرداخته است. هدف این نگرش تازه بررسی سازه‌هایی بودکه موجبات معناداری زندگی و سلامت روان را در بر داشته باشد (هریس و استاندارد 2001). گروهی از روانشناسان به جای اصطلاح سلامت روانی از بهزیستی روانشناختی استفاده کرده‌‌‌اند زیرا معتقدند این واژه بیشتر ابعاد مثبت را به ذهن متبادر می‌کند ‌((Ryff & Singer، 1998در این راستا مدل‌هایی مانند جاهودا، مدل بهزیستی ذهنی داینر و مدل 6 عاملی بهزیستی روانشناختی ریف تدوین شده‌‌‌اند که در تعریف و تبیین سلامت روانی به جای تمرکز بر بیماری و ضعف بر توانایی‌ها و داشته‌های فرد متمرکز هستند(Campton، 2001).
مدل ریف از مهم ترین مدل‌های حوزه‌‌ی بهزیستی روانشناختی به شمار می‌رود که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است ریف بهزیستی روانشناختی را “تلاش برای کمال در جهت تحقق توانایی‌های بالقوه‌‌ی واقعی فرد ” می‌داند. در این دیدگاه بهزیستی به معنای تلاش برای استعلا و ارتقا است که در تحقق استعداد‌ها و توانایی‌های فرد
متجلی می‌شود(Ryff، 1998). ریف و همکاران تلاش کرده‌‌‌اند بر اساس مبانی فلسفی افرادی مثل ارسطو وراسل ملاک‌های زندگی مطلوب یا اصطلاحا زندگی خوب را تعیین و دسته بندی کنند. بر این اساس‌‌،6 عامل پذیرش خود (توانایی دیدن و پذیرفتن قوت‌ها و ضعف‌های خود)، هدفمندی در زندگی (به معنای داشتن غایت‌ها و اهدافی است که به زندگی فرد جهت و معنا بخشد)، رشد شخصی (احساس این کهاستعداد‌ها و توانایی‌های بالقوه فرد در طی زمان و طول زندگی بالفعل خواهد شد)، داشتن ارتباط مثبت با دیگران (به مفهوم داشتن ارتباط نزدیك و ارزشمند با افراد مهم در زندگی)، تسلط بر محیط (توانایی تنظیم و مدیریت امور زندگی به ویژه مسائل زندگی روزمره) و خود مختاری (توانایی وقدرت پیگیری خواسته‌ها و عمل بر اساس اصول شخصی حتی اگر مخالف آداب و رسوم و تقاضا‌های اجتماعی باشد (را به عنوان مؤلف‌های تشکیل دهنده‌‌ی بهزیستی روانشناختی تعیین کرده‌‌‌اند (Ryff، 1989).
امروزه در سایه پیشرفت علم و تکنولوژی و فراهم شدن وسایل رفاهی و راحتی بسیارند افرادی که از امکانات زیادی برخوردارند، ولی بهزیستی روانی آن‌ها در سطح مطلوبی قرار ندارد. به همین دلیل مطالعات زیادی در زمینه بهزیستی و عوامل موثر بر آن انجام شده است(شریفی و کبیری، 1394) و این مطالعات نشان داده‌‌‌اند که یکی از عواملی که می‌تواند با بهزیستی روانی ارتباط داشته باشد، رضایت از زندگی است. میزان رضایت از زندگی یکی از شاخص‌های سلامت و بهداشت روانی است و مراد از رضایت از زندگی نگرش فرد، ارزیابی عمومی نسبت به کلیت زندگی خود و یا برخی از جنبه‌های زندگی همچون زندگی خانوادگی و تجربه‌‌ی آموزشی است(Diener، Sin، Lucas & Smith، 1999)احساس خرسندی و رضایت از جنبه‌های زندگی، از مؤلفه‌های نگرش
مثبت افراد نسبت به جهانی است که در آن زندگی می‌کنند (زکی‌‌،1386).
رضایت از زندگی، ارزیابی‌های فرد از زندگی کنونی و سال‌های قبل را نیز در بر می‌گیرد این ارزیابی‌ها شامل واکنش‌های هیجانی افراد به حوادث، حالت روانی و قضاوت‌های آن‌ها در خصوص میزان رضایتشان از زندگی، کمال و بسندگی و رضایت از زمینه‌های خاص زندگی مانند ازدواج و کار است(Myers، 2000).
از دیگر مؤلفه‌های اثرگذار بر بهزیستی روانی جهت‌گیری زندگی(خوشبینی، بدبینی) است.جهت‌گیری زندگی به نحوه نگریستن افراد در مواجهه با رویدادها و اتفاقات زندگی اشاره می‌کند که در برگیرنده دو بعد خوشبینی و بدبینی است. در حالیکه اکثر مطالعات پیشین خوش بینی و بدبینی را به عنوان یك ساختار یکنواخت ارزیابی کرده‌‌‌اند افزایش آگاهی نشان می‌دهد که خوش بینی و بدبینی ممکن است دو بعد مستقل داشته باشند(Frohlich، Silbereisen&Pinquart، 2007).
یافته‌های زیادی به بررسی عوامل مؤثر بر بهزیستی روانی پرداخته‌‌‌اند برای مثال شریفی و سعیدی(1394) در پیش‌بینی بهزیستی روانشناختی بر اساس جهتگیری زندگی و خوشبینی به این نتیجه رسیدند که جهتگیری زندگی و خوش بینی توان پیش‌بینی بهزیستی ذهنی را دارند. به عبارت دیگر جهت‌گیری زندگی و خوشبینی میتوانند سبب افزایش شادی و رضایت از زندگی و کاهش افسردگی شوند. در پژوهش دیگر محمودیان، صفری،‌هاشم زاده واعظ، میر محمد تبار و رضوانی فر(1394)، به این نتیجه رسیدند جهت‌گیری زندگی و اهداف پیشرفت میتوانند به عنوان عامل پیش‌بینی کننده رضایت زندگی شمرده شود. در مطالعه دیگر عرب و زرآبادی پور(1396)، در پژوهش خود به بررسی مقایسه ایی جهت‌گیری زندگی (خوش بینی و بد بینی) و احساس خود کهتری (خودکم
بینی) بر شادکامی معلمین زن و مرد آموزش و پرورش شهرستان ایرانشهر پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد که جهت‌گیری زندگی(خوش بینی و بد بینی)و احساس خود کهتری (خودکم بینی) بر شادکامی معلمین زن و مرد آموزش و پرورش شهرستان ایرانشهرتاثیر دارد. و جهت‌گیری زندگی (خوش بینی و بد بینی) بر شادکامی معلمین زن و مرد آموزش و پرورش شهرستان ایرانشهر تاثیر دارد.. همچنین احساس خود کهتری (خودکم بینی) بر شادکامی معلمین زن و مرد آموزش و پرورش شهرستان ایرانشهر تاثیر ندارد. و در پایان جهت‌گیری زندگی (خوش بینی و بد بینی) بر احساس خود کهتری (خودکم بینی) معلمین زن و مرد آموزش و پرورش شهرستان ایرانشهر تاثیر دارد.
از طرفی مطالعه‌‌ی افراد با نیازهای ویژه مطالعه‌‌ی تفاوت‌ها و شباهت‌هاست. فرد با نیاز ویژه در وهله‌‌ی اول یك فرد است و بعد فردی است با نیازهایویژه. یعنی ابتدا بر جنبه‌ها و سپس بر ویژگی‌های منحصر به فرد هر فرد تأکید می‌شود. به هر حال، افراد با نیازهای ویژه در برخی حوزه‌ها با افراد عادی تفاوت دارند. مطالعه درباره‌ی افراد با نیازهای ویژه، مطالعه دربارهی شباهت‌ها هم است. افراد با نیازهای ویژه در همه‌‌ی حوزه‌ها با افراد عادی تفاوت ندارند. در واقع اغلب افراد با نیازهای ویژه در بیشتر حوزه‌ها عادی هستند. برای مثال افراد با آسیب بینایی که یکی از گروه‌های افراد بانیاز‌های ویژه هستندمشکلات یا استعداد ویژه ای در شنیدن، صحبت کردن، مهارت‌های اجتماعی یا مهارت‌های حرکتی دارند. در حقیقت، آن‌ها توانایی‌ها و ناتوانی‌های منحصر به فرد خود را دارند، (عاشوری و همکاران، 1395).
افراد با آسیب بینایی قادرند یاد بگیرند که چگونه بنویسند، چطور بخوانند و به چه روشی در محیط شغلی خود
کار کنند تا یك زندگی مستقل و خودکفا داشته باشند؛ آن‌ها می‌خواهند و می‌توانند بدون ترحم و کمك نسنجیده‌ی دیگران یك زندگی معمولی و با کمترین وابستگی داشته باشند، (افروز، 1390). آن چیز که بدیهی است این موضوع است که امروزه بخش قابل توجهی از جمعیت کشور را دانشجویان تشکیل می‌دهند و این دانشجویان هستند که با مهارت‌هایشان تاثیر بسزایی در شکل گیری جریان‌های اجتماعی دارند. در این بین دانشجویان با آسیب دیدگی بینایی نیز باید مورد توجه قرار گیرند. بهزیستی روانی دانشجویان و به ویژه دانشجویان با آسیب دیدگی بینایی باعث به وجود آمدن تاثیرات مثبت در حیطه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است؛ همچنین بررسی دقیق و علمی عوامل موثر بر بهزیستی روانی این گروه از دانشجویان در جهت کمك به آنها در حل بحران‌های زندگی ضروری به نظر می‌رسد.
اینیافته‌هاپایهشکلگیریپژوهشحاضراست. پژوهش حاضرباهدفبررسی نقش جهت‌گیری زندگی و رضایت از زندگی بر بهزیستی روانی در دانشجویان با آسیب دیدگی بینایی دانشگاه اصفهانانجام شد. الگوی پیشنهادیاینپژوهششکل (1)، براینفرضاستواراستکه بهزیستی روانی به وسیله دو متغیر جهت‌گیری زندگی و رضایت از زندگی قابل پیش‌بینی است.

شکل1: الگوی پیشنهادی پژوهش
بنابراین پژوهش حاضر به دنبال پاسخ دو سوال است:
آیا بین جهت‌گیری زندگی و رضایت از زندگی با بهزیستی روانی همبستگی وجود دارد؟
آیا دو متغیر جهت‌گیری زندگی و رضایت از زندگی قادر به پیش‌بینی بهزیستی روانی هستند؟
روش تحقیق
پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی بود. کلیه دانشجویان با آسیب بینایی دانشگاه اصفهان جامعه آماری این پژوهش را تشکیل می‌دادند که از بین آن‌ها25 نفر به صورت نمونه‌گیری در دسترس به عنوان نمونه انتخاب شدند.
ابزار تحقیق
الف) فرم 18 سؤالیپرسشنامه‌ي بهزیستی روانی ریف:
این پرسشنامه توسط ریف در سال 1989 طراحی و در سال 2002 مورد تجدید نظر قرار گرفته است. این نسخه، مشتمل بر 6 عامل است. سؤال‌های 9، 12، و 18 عامل استقلال؛ سؤال‌های 1، 4 و 6 عامل تسلط بر محیط؛ سؤال‌های 7، 15 و 17 عامل رشد شخصی؛ سؤال‌های 3، 11 و 13 عامل ارتباط مثبت با دیگران؛ سؤال‌های 5، 14 و 16 عامل هدفمندی در زندگی و سؤال‌های 2، 8 و 10 عامل پذیرش خود را می‌سنجد. مجموع نمرات این شش عامل به عنوان نمره‌‌ی کلی بهزیستی روانشناختی محاسبه می‌شود. این آزمون نوعی ابزار خودسنجی است که در پیوستار شش درجه ایاز “کاملا موافقم” تا “کاملا مخالفم”(یك تا شش) پاسخ داده می‌شود که نمره‌‌ی بالاتر نشان دهنده‌‌ی بهزیستی روانشناختی بهتر است از بین کل سؤالات 10 سؤال به صورت مستقیم و 8 سؤال به شکل معکوس نمره گذاری می‌شود. (سفیدی و فرزاد،2012) همبستگی نسخه‌‌ی کوتاه مقیاس بهزیستی روانشناختی ریف با مقیاس اصلی از 0/7 تا 0/89 در نوسان بوده است). (ریف و سینگر، 2006)
ب) مقیاس رضایت از زندگی(SWLS)
این مقیاس توسط دینر، امونز، لارسون و گریفتن (1985‌) برای اندازه‌گیری رضایت از زندگی به کار گرفته شده است.
مقیاس دارای 5 ماده است و هر ماده هفت گزینه دارد که از یك (کاملا مخالفم) تا هفت (کاملا موافقم) نمره گذاری شده است. بللیس، والرند، پلتیر و برایر‌(1989) برای این آزمون ضریب آلفای کرونباخ 0.84 و ضریب بازآزمایی 0.64 را با با فاصله‌‌ی دو ماه گزارش نمودند. بیانی، کوچکی و گودرزی‌(1386) پایایی این مقیاس را به روش‌های آلفای کرونباخ، دو نیمه کردن و بازآزمایی با فاصله‌‌ی یك ماه در میان دانشجویان دانشگاه آزاد آزادشهر مورد بررسی قرار دادند و به ترتیب ضرایب 0.83، 0.75 و 0.69 را گزارش نمودند. (یساولی، برجعلی، یساولی و فداکار،1394).
ج) پرسشنامه ي جهت گیري زندگی
این پرسشنامه توسط شییر و همکاران‌(1994) ساخته شده است. این پرسشنامه دارای 10 گویه است. گویه‌های 2، 5، 6 و8 انحرافی هستند و نمره ای به آن‌ها تعلق نمی گیرد و گویه‌های 3، 9 و 7 به صورت معکوس نمره گذاری می‌شوند و بر اساس نمره گذاری پنج درجه ای لیکرت نمره گذاری می‌شود. پژوهش‌های مکرر نشان داده‌‌‌اند که خوش بینی و بدبینی سرشتی با طیف گسترده ای از سازه‌های مرتبط مانند عزت نفس، نا امیدی و روان آزرده خویی ارتباط دارد (فانتانیو جونز 1997، شییر و کارور 1985، شییر و همکاران 1994) که این مطلب نشانگر اعتبار همگرایی این پرسشنامه است. به علاوه تحلیل عاملی خوشبینی سرشتی وسازه‌های مرتبط با آن نشان داده است که خوش بینی سرشتی یك عامل مستقل و مجزاست (شییر و کارور 1985، شییر و همکاران 1994) که این مطلب نشان دهنده‌‌ی اعتبار افتراقی این سازه است. ضریب پایایی این پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ 0/74 به
دست آمده است که نشان دهنده‌‌ی پایایی بالای این آزمون است. این آزمون در سال 1383، توسط خدابخشی در ایران هنجاریابی شده است. نتایج به دست آمده بر اساس روش بازآزمایی و آلفای کرونباخ حاکی از پایایی بالای مقیاس خوش بینی می‌باشد. ضریب روانیی همزمان بین مقیاس خوش بینی با افسردگی و خود تسلط یابی به ترتیب 0/64 و 0/72 به دست آمد. (شریفیوسعیدی1394).
یافته‌ها
در ابتدا در جدول 1به بررسی میزان آلفای کرونباخسه پرسشنامه پرداخته شد. میزان آلفای کرونباخ برای سؤالات رضایت از زندگی 78/0، برای سؤالات جهت‌گیری زندگی 704/0 و برای سؤالات بهزیستی روانی 857/0 بود که در سطح مطلوبی قرار داشت.
جدول1: بررسی آلفاي كرونباخ سه پرسشنامه استفاده شده در تحقیق
سپس به بررسی به داده‌های توصیفی برآمده از نمونه پرداخته شد. در جدول 1، آماره‌های توصیفی مانند میانگین، واریانس و انحراف معیار و کمترین و بیشترین مقدار متغیر‌های مورد بررسی آمده است.
«جدول 2: یافته‌هاي توصیفی برآمده از پژوهش»
در جدول 2، همبستگی بین رضایت از زندگیجهت‌گیری زندگی و بهزیستی روانی آمده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که همبستگی پیرسون بین متغیر رضایت از زندگی و بهزیستی روانی 638/0 بوده و با سطح معناداری (01/0/P) معنادار است. بنابراین با اطمینان 99 درصد می‌توان گفت که بین این دو متغیر رابطه ای مثبت و معنادار وجود دارد. از طرف دیگر همبستگی بین متغیر جهت‌گیری زندگی و
بهزیستی روانی 406/0 بوده و با سطح معناداری (05/0/P) معنادار است. بنابراین با اطمینان 95 درصد می‌توان گفت می‌توان گفت که بین این دو متغیر رابطه ای مثبت و معنادار وجود دارد.
«جدول 3: نتایج همبستگی بین متغیرهاي پژوهش»
از طرف دیگر در جدول 3 برای بررسی قدرت پیش‌بینی متغیر بهزیستی روانی به وسیله دو متغیر رضایت از زندگی و جهت‌گیری زندگی به صورت همزمان از روش رگرسیون همزمان استفاده شد.
«جدول 4: نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیري به سبک همزمان براي پیش‌بینی بهزیستی روانی»
نتایج به دست آمده از جدول 3 نشان می‌دهد که میزان 2ADJ.Rبرابر با 373/0 می‌باشد و اینبه این معنا است که دو متغیر رضایت از زندگی و جهت‌گیری زندگی 37 درصد از واریانس بهزیستی روانی را پیش‌بینی می‌کنند. از طرف دیگر با توجه به مقادیر P –Valueبرای هر یك از متغیرها به این نتیجه می‌رسیم که تنها متغیر رضایت از زندگی قابلیت پیش‌بینی بهزیستی روانی به صورت معناداری را دارد. ب عبارت دیگر با افزایش یك انحراف استاندارد در نمره رضایت از زندگی، نمره بهزیستی روانی 57/0 انحراف استاندارد افزایش خواهد یافت.
بحث و نتیجهگیري
هدف این پژوهش بررسی نقش جهت‌گیری زندگی و رضایت از زندگی بر بهزیستی روانی در دانشجویان با آسیب دیدگی بینایی دانشگاه اصفهان بود. در این پژوهش برای پاسخ به سوال اول تحقیق مبنی بر اینکه«آیا بین جهت‌گیری زندگی و رضایت از زندگی با بهزیستی روانی همبستگی وجود دارد؟» از تحلیل همبستگی پیرسون استفاده شد. یافته‌های آماری پژوهش نشان داد که بین رضایت از زندگی بهزیستی روانی همبستگی مثبت و معنادار بود

نویسندگان:

نرجس محبی :کارشناسی ارشد روانشناسی صنعتی و سازمانی دانشگاه اصفهان

مرضیه دهبان :کارشناسی روانشناسی دانشگاه اصفهان

فاطمه سهرابی :کارشناسی روانشناسی دانشگاه اصفهان

فایل : 15 صفحه

فرمت : Word