مقاله کامل بررسی ارتباط بین نگرش مذهبی با سلامت روان در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شیراز

بررسی ارتباط بین نگرش مذهبی با سلامت روان در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شیراز
چکیده
سابقه و اهداف:اختلالهای رواني در جوامع انساني بسيار مشهود است و بسياری از افراد در زندگي امكان ابتلا بهناراحتيهای رواني را دارند. ایمان، اعتقادهای مذهبي و نگرش های توحيدی، عامل هایي هستند که مي توانند در امر درمان و پيشگيری از اختلال های رواني به شكل مؤثری به کار برده شوند، هدف از مطالعه ی حاضر، تعيين ارتباط بين نگرش مذهبي با سلامت روان دانشجویان مي باشد.
مواد وروش‌ها: مطالعه ی توصيفي- تحليلي حاضر به بررسي ارتباط بين نگرش مذهبي با سلامت روان دانشجویان دانشگاه علوم پزشكي شيراز پرداخته است. نمونه گيری به روش تصادفي چندمرحلهیي صورت گرفت؛ ابزار گردآوری اطلاعات، پرسش نامهی سلامت عمومي(28-GHQ)وپرسشنامه ی نگرش مذهبي 25 سئوالي (گلریز- براهني) بود. داده ها به نرم افزار SPSSنسخهی 19 وارد و با استفاده از آزمون های مجذور کای و ضریب همبستگي پيرسون مورد تجزیه و تحليل قرار گرفتند.
یافتهها: از مجموع 344 نفر از افراد شرکتكننده در مطالعه، 4/31 درصد پسر و 6/68 درصد دختر بودند. ميانگين سني افراد 71/21سال بود. ميانگيننمرهی نگرش مذهبي و سلامت عمومي شرکت کنندگان به ترتيب برابر با 73/39 و 1/22 بود. اختلال در سلامت عمومي دانشجویان با هيچ یک از متغيرهای دموگرافيک مورد مطالعه از نظر آماریرابطهی معنيداری نداشت (05/0<P).
همچنين بين نمره ی سلامت عمومي و نگرش مذهبي ارتباط معني داری به دست نيامد(05/0<P و r=0/1).
نتیجه گیری: اعتقادهای مذهبي ونگرشهای توحيدی، عاملهایي هستند که مي توانند دیدگاه و درک افراد را ازمشكل‌های زندگي تغيير داده و در بسياری از موارد راه عبور از آن ها را آسان تر مي کنند. در این پژوهش بين نگرش های مذهبي با سلامت روان ارتباط معني داری مشاهده نشد.
واژگان كلیدی:نگرش مذهبي، سلامت روان، دانشجویان
مقدمه
امروزه اهميت معنویت و نگرش های مذهبي در انسان مورد توجه بسياری از متخصصان بهداشت روان مي باشد. سلامت و تندرستي یكي از نعمت های بزرگ در زندگي انسان است و دارای بُعدهای جسماني، رواني، اجتماعي و معنوی مي باشد. اختلال های رواني در جوامع انساني بسيار مشهود است و بسياری از افراد در زندگي، امكان ابتلا به ناراحتي های رواني را دارند و به عبارت دیگر، کمتر کسي وجود دارد که در برابر بيماری های رواني مصونيت داشته باشد. هدف اصلي بهداشت رواني، پيشگيری از وقوع ناراحتي ها و حفظ سلامت رواني به منظور ایجاد یک محيط فردی و اجتماعي سالم و مناسب و همچنين درمان اختلال های رواني و پيشگيری از مزمن شدن بيماری در افراد است. افسردگي رایج ترین اختلال رواني است به گونه یي که تقریباً 330 ميليون نفر در جهان از افسردگي رنج مي برند و سالانه 800 هزار خودکشي ناشي از افسردگي اتفاق مي افتد.
تاریخ بشر نشان داده است انسان دین ورز، قدمتي دیرینه دارد و با مطالعه ی جوامع انساني و تاریخ تمدن ها، همواره با رگه هایي از دین و باورهای دیني مواجه مي
شویم. بسياری از صاحب نظران، وجود اعتقادها و باورهای مذهبي را به عنوان عاملي تأثيرگذار بر سلامت افراد بر مي شمارند که مي توانند در امر درمان و پيشگيری از اختلال ای رواني نيز به شكل مؤثری به کار برده شوند و بر توانایي افراد جهت تطابق و مقابله با بيماری ها بيفزاید. عده یي از روانشناسان بر این باورند که نيمي از متغيرهای مربوط به سلامت رواني افراد بالغ به وسيله ی باورهای مذهبي تبيين مي شود. نتایج مطالعات متعددی در نقاط مختلف جهان مذهب را به عنوان نيروی حمایت کننده در کاهش فشارهای رواني، تمایل به فساد و همچنين افزایش رضایت از زندگي معرفي کرده اند.
با وجود قدمت باورهای دیني، صاحب نظران در حوزه ی روان شناسي مذهب در سطح نظری درباره ی اثرات اعتقادات دیني بر بهداشت رواني، دیدگاه های ضد و نقيضي را مورد بحث قرار داده اند. فروید و اليس نوعي ارزیابي منفي از نقش و تأثير مذهب بر سلامت رواني داشته اند، اما افرادی چون جيمز، یونگ، آلپورت، مازلو، آدلر و فرام با نگرشي مثبت از پيامدهای جهت گيری مذهبي بر بهداشت رواني سخن گفته اند. مرور پژوهش های تجربي نيز حاکي از عدم هماهنگي یافته ها در خصوص رابطه ی بين جهت گيری مذهبي و بهداشت رواني است. فرانسيس و همكاران بيان داشتند که جهت گيری مثبت به مذهب مسيحيت همراه با سطح نمرات بالاتر در پرسش نامه ی سلامت عمومي است. کونور و همكاران در پژوهش خود اظهار داشتند که ما نتوانستيم شواهدی را پيدا کنيم که نشان دهد مذهب اثر مثبتي بر روی سلامت جسماني بر جای مي گذارد. بكر و گروش گزارش داده اند که بين جهت گيری مذهبي دروني و اضطراب یک همبستگي منفي معني دار و بين جهت گيری مذهبي بيروني و اضطراب همبستگي مثبت و معني دار وجود دارد. پترسن و رو رابطه ی بين اضطراب و تدین
را بر روی یک نمونه ی مسيحي مورد مطالعه قرار دادند. آن ها نتيجه گرفتند که جهت گيری مذهبي یک عامل مهم در کاهش اضطراب است. هرتز گارد و لایت در پژوهشي گزارش دادند که نمرات زنان کاتوليک در اضطراب به طور معناداری بيش تر از سایرین است. Youngدر فعاليت های روان درماني خود، دریافت که اعتقاد مذهبي مي تواند موجب بالا بردن یكپارچگي و معنا دادن به شخصيت فرد گردد و در این رابطه متوجه گردید که تمام افراد مبتلا به بيماری رواني، فاقد استواری و انسجام ناشي از اعتقاد مذهبي مي باشند.
در دیدگاه اسلامي ذکر خدا آرامش دهنده ی دل ها و ایمني بخش قلب ها است. اثرهای مذهب و سلامت معنوی روی سلامت روان بيش تر از سلامت جسم مي باشد. در فرا تحليلي که در زمينه ی مطالعه های مذهبي و سلامت رواني انجام شده است، نتيجه ها نشان داد که در 47 درصد مطالعه های رابطه ی مثبت، بين مذهب و سلامت رواني وجود دارد، 23 درصد، رابطه منفي و در 30 درصد آن ها رابطه ی معني داری دیده نشد. نظر به نتایج متفاوتي که در مورد اثرات جهت گيری مذهبي بر سلامت گزارش شده است، همچنين با توجه به بافت فرهنگي اجتماعي جامعه ی ایران و وجود حاکميت مذهبي، نتيجه ی پژوهش هایي از این دست مي تواند نشانگر عمق توجه مردم به نگرش مذهبي باشد. پيشينه ی تحقيقاتي اندک نيز در این زمينه، مطالعه ی حاضر را که به بررسي ارتباط نگرش مذهبي افراد با سلامت عمومي آنان پرداخته است، شاخص تر و مؤثرتر مي نماید تا از این رهگذر مي توان گامي را در جهت ارتقای سلامت جامعه برداشت.
مواد و روش ها
مطالعه ی مقطعي- تحليلي حاضر با هدف تعيين ارتباط نگرش مذهبي با سلامت عمومي صورت گرفت؛ جامعه ی آماری پژوهش را
کليه ی دانشجویان دانشگاه علوم پزشكي شيراز تشكيل دادند که 300 نفر به شيوه ی نمونه گيری تصادفيچندمرحله یي انتخاب شدند. دانشگاه علوم پزشكي شيراز دارای 8 دانشكده است که شامل دانشكده های پزشكي، دندانپزشكي، داروسازی، پيراپزشكي، بهداشت، پرستاری و مامایي، مدیریت و اطلاع رساني پزشكي و توانبخشي مي باشد.
در گام اول نسبت دانشجویان هر دانشكده از کل دانشجویان دانشگاه مشخص گردید. در گام دوم، با ضرب نسبت به دست آمده در حجم نمونه ی پژوهش، سهم هر دانشكده در نمونه گيری تعيين شد. در گام سوم، رشته- مقطع های واجد شرایط ورود به مطالعه، بر اساس اطلاعات واحد اداره ی آموزش، شناسایي گردیدند. در گام نهایي با مراجعه به کلاس های درس دانشجویان و ارائه ی توضيحات لازم پرسش نامه ها بين آنان توزیع شد. پرسش نامه ها پس از ذکر توضيحاتي در زمينه ی اختياری بودن جهت شرکت در این پژوهش، نحوه ی پاسخگویي به سئوالات، محرمانه بودن اطلاعات و عدم ذکر نام در پرسش نامه ها؛ در کلاس های درس در اختيار دانشجویان قرار گرفت.
ابزار گردآوری اطلاعات شامل چک ليست اطلاعات دموگرافيكي، پرسش نامه ی سلامت عمومي و پرسش نامه ی نگرش مذهبي گلریز- براهني بود. چک ليست اطلاعات دموگرافيكي شامل متغيرهای سن، جنس، وضعيت تأهل، دانشكده ی تحصيلي، ترم تحصيلي و محل اقامت افراد بود. از پرسش نامه ی سلامت عمومي گلدبرگ(28-GHQ) جهت ارزیابي سلامت عمومي استفاده شد که دارای 4 زیر مقياس افسردگي، علائم اضطراب و اختلالات خواب، کارکرد اجتماعي و بعد جسماني مي باشد و دسته بندی نمره های از 84-0 براساس چهار مقياس به ترتيب عالي(0 -21)، (22-42) خوب، (43-) متوسط و از 64 به بالا ضعيف طبقه
بندی شده است. مطالعه های متفاوت در ایران پایایي این پرسش نامه را 96/0 و 84/0 گزارش کرده اند. پرسش نامه ی نگرش مذهبي گلریز-براهني دارای 25 سئوال و 5 زیرمقياس است و براساس مقياس ليكرت 0 تا 4 نمره دارد که نمره ی کل آن 144 مي باشد. دسته بندی نمره ای از0 تا 100 براساس چهار مقياس به ترتيب عالي، خوب، متوسط و ضعيف که به صورت نمره ی (100-76) نگرش مذهبي عالي، (51-75) خوب، (50 تا26) متوسط و(25 به پایين) نگرش مذهبي ضعيف طبقه بندی شد. روایي و پایایي این پرسش نامه در مطالعات انجام گرفته، حدود 64 درصد برآورد گردیده است. اطلاعات گردآوری شده به نرم افزار SPSS نسخه ی 19 وارد و نهایتاً با استفاده از آمار توصيفي (ميانگين، انحراف معيار و درصد فراواني) و آزمون های مجذور کای و ضریب همبستگي پيرسون مورد تجزیه و تحليل قرار گرفت.
یافته ها
از مجموع افراد شرکت کننده در مطالعه، 4/31 درصد(93 نفر) پسر، 6/68 درصد(203 نفر) دختر بودند. ميانگين سني شرکت کنندگان در مطالعه 13/2±71/21 سال(با دامنه ی 29-18 سال) بود. در بين اینافراد 260(8/78 درصد) از آن ها مجرد بودند 160 نفر(1/54 درصد) در دانشكده ی بهداشت، 24 نفر (1/8 درصد) مدیریت و خدمات بهداشتي، 28 نفر(5/9 درصد) پرستاری و مامایي، 62 نفر(9/20 درصد) پيراپزشكي، 15 نفر (1/5 درصد) پزشكي و 7 نفر(4/2 درصد) دندانپزشكي مشغول به تحصيل بودند. ميانگين و انحراف معيار تعداد ترم تحصيلي شرکت کنندگان برابر با 68/2±7/4 (با دامنه ی 12-1 ترم) بود. همچنين 243(1/82 درصد) نفر در خوابگاه های دانشجویي اسكان داشتند.
گروه ضعيف و متوسط به دليل کم بودن افراد در گروه «ضعيف» (از نظر سلامت عمومي)؛ در هم ادغام و به صورت متغير سه حالته پایين، خوب و عالي طبقه بندی شدند.
همچنين در تحليل نگرش مذهبي نيز به دليل کم بودن افراد در گروه نگرش ضعيف و عالي جهت تحليل، گروه ضعيف و متوسط و نيز گروه خوب و عالي در هم ادغام و به صورت متغير دو حالته ی نگرش مذهبي پایين و قوی طبقه بندی گردیدند. همان طور که در جدول 1 مشاهده مي شود متغيرهای سن، جنسيت، وضعيت تأهل، دانشكده ی محل تحصيل، محل اقامت افراد شرکت کننده با متغير وابسته)نگرش مذهبي( رابطه ی معني دار آماری نداشتند(05/0<P)
رابطه ی بين متغيرهای دموگرافيک با وضعيت سلامت عمومي دانشجویان در جدول 2 ارائه شده است. نتایج نشان مي دهد که اختلال در سلامت عمومي دانشجویان با هيچ یک از متغيرهای دموگرافيک مورد مطالعه از نظر آماری رابطه ی معني داری مشاهده نگردید(05/0<P)
از نظر آماری ارتباط معني داری بين نمره ی سلامت عمومي و نگرش مذهبي وجود نداشت(05/0<P و r=0/1).
جدول 1- رابطه بین متغیرهای دموگرافیک با نگرش مذهبی در دانشجویان
/
جدول 2- رابطه بین متغیرهای دموگرافیک با وضعیت سلامت عمومی دانشجویان
/
جدول 3- همبستگی بین وضعیت سلامت عمومی و نگرش مذهبی دانشجویان
/
بحث
مطالعه ی حاضر با هدف تعيين ارتباط بين نگرش مذهبي با سلامت روان در دانشجویان دانشگاه علوم پزشكي شيراز انجام شد. طبق نتایج حاصل از مطالعه ی حاضر، ميانگين نمره ی نگرش مذهبي 7/8±73/39 بود. ميانگين نمره ی نگرش مذهبی در مطالعه ی عسگری 96/19 ± 69/66، در مطالعه ی رجالی 337/52 ± 51/486 بود. در مطالعه ی ظهور 55 درصد درصد دانشجویان دارای نگرش مذهبی قوی بودند، در مطالعه ی رجالی، 57 درصد دانشجویان بالاترین میانگین نمره ی نگرش را به خود اختصاص دادند. در مطالعه ی ضرغامي، 4 درصد نگرش مذهبي ضعيف، 85 درصد نگرش مذهبي متوسط و 11 درصد نگرش مذهبي قوی داشتند. در مطالعه ی صادقي، ميانگين سطح نگرش مذهبي دانشجویان دختر (4/76) در حد عالي و دانشجویان پسر (2/72) در حد خوب ارزیابي شد(p=0/01).
در این مطالعه ميانگين نمره ی سلامت عمومي 39/14±1/22 بود. براساس نتایج مطالعه ی یوسفي 2/40 درصد فاقد سلامت رواني بودند، در مطالعه ی انصاری 8/38 درصد از دانشجویان مشكوک به اختلالات رواني یا جسمي بودند، به طوری که 75/33 درصد مشكوک به عدم سلامت جسمي کامل، 5/62 درصد پایين بودن عملكرد اجتماعي، 1/17 درصد دارای افسردگي و 6/34 درصد مشكوک به اختلال اضطراب بودند. مطالعه ی شریعتي و همكاران نشان داد 6/42 درصد از شرکت کنندگان در این مطالعه دارای اختلال رواني بودند. مطالعه
ی بحرینيان و همكاران نشان داد 9/36 درصد امتياز بالاتر یا مساوی نقطه ی برش را در پرسش نامه ی GHQ کسب نمودند. مطالعه ی جهاني هاشمي و همكاران نشان داد 8/11 درصد از دانشجویان از سلامت رواني مطلوب برخوردار نبودند. مطالعه ی رفعتي و همكاران نشان داد 8/24 درصد واحدها وضعيت سلامت رواني نامناسبي داشته اند. تفاوت نتایج دلالت بر این دارد که بهداشت رواني تابع مجموعه عواملي است که باید از نظرگاه پژوهش های روان شناختي جامعه شناختي مورد کنكاش قرار گيرد، چرا که ویژگي های فرهنگي، اقتصادی، اجتماعي هر منطقه با منطقه یي دیگر فرق مي کند.
متغيرهای سن، جنسيت، وضعيت تأهل، دانشكده ی محل تحصيل، محل اقامت افراد شرکت کننده با متغير وابسته (نگرش مذهبي) رابطه ی معني دار آماری نداشتند(05/0<P). در مطالعه ی صحرائيان بين ميانگين نمره ی نگرش مذهبي با جنسيت و محل اقامت دانشجو ارتباط معناداری مشاهده نشد(05/0<P). در مطالعه ی ظهور و همكاران بين نمره ی نگرش مذهبي با جنسيت، مقطع تحصيلي و محل اقامت دانشجو ارتباط آماری معناداری مشاهده شد(05/0<P). در مطالعه ی زکوی نيز بين جنسيت و رشته ی تحصيلي با نمره ی نگرش مذهبي، ارتباط معناداری مشاهده شد(05/0<P)؛ اما بين محل سكونت و وضعيت تأهل ارتباط معناداری مشاهده نگردید(05/0<P). در مطالعه ی توان بين نگرش دیني با سن، رشته ی تحصيلي و محل اقامت، رابطه ی معكوس و معني دار به دست آمد(05/0<P).
براساس نتایج، بين نمره ی سلامت عمومي و نگرش مذهبي همبستگي، از نظر آماری ارتباط معني دار وجود نداشت(05/0<P و r=0/1). در مطالعه ی توان و همكاران نيز

فایل : 18 صفحه

فرمت : Word