مقاله کامل بررسي جنبه هاي مختلف استان گيلان از لحاظ مردم شناسي

مشخصات جغرافيايي استان گيلان :
استان گيلان درحدود 14709 کيلومترمربع مساحت وحدود نفر جمعيت دارد
استان گيلان از شمال به قسمتي از مرز کشورجمهوري آذربايجان و به درياي مازندران واز مشرق به استان مازندران واز جنوب به استان هاي قزوين وزنجان وازمغرب به استان آذربايجان شرقي محدود مي باشد.
مرکزاستان گيلان شهررشت وشهرستانهاي تابعه آن عبارتند از:
رشت – بندرانزلي – لاهيجان – رودسر- طوالش – فومن – لنگرود – صومعه سرا – آستارا – ورودبار – املش – آستانه اشرقيه وديگرشهرها از جمله ماسوله – کلاچاي – چابکسروغيره مي باشد.
درگيلان بادهاي مرطوب درزمستان از شمال غربي دربهار از شرق ودرتابستان وپائيز از مغرب مي وزد بههمين جهت گيلان مرطوبترين منطقه سواحل جنوبي بحرخزراست وجمع باران سالانه آن به حداکثر 2089 ميليمتر مي رسد.
درگيلان حدود سي وهشت رودخانه بزرگ وکوچک وجود دارد که مهمترين آن عبارتند از : سفيد رود – پلرود – شلمان رود – ماسال – گرگانرود – وشفا رود است.
محصولات کشاورزي استان گيلان عبارتند از: 1- غلات ( گندم – جو – برنج – ارزن – ذرت ) 2- حبوبات ( لوبيا – نخود – لپه – عدس – ماش – باقلا و…)
3- گياهان صنعتي ( توتون – تنباکو – آفتابگردان – کرچک – کنجد – بادام زميني – شاهدانه و….) 4- محصولات جاليزي ( هندوانه – خربزه – خيار…)
5- سبزيجات ( سيب زميني – پياز – گوجه فرنگي – جعفري – تره – کلم – شلغم- هويج – کاهو ….) 6- گياهان علوفه اي 7- ميوه ها ( مرکبات – انجير- انگور – انار – گردو – زيتون – چاي – توت – شاه توت – فندق ) از مهمترين محصولات : برنج – چاي – مرکبات مي باشد.
انواع ماهي : سفيد – سوف – ماش – کفال – سيس – کپور – اسپلا – اردک ماهي- ماهي سيم – ماهي لاي – آزاد – کيلکا – کلمه – فيل ماهي – تاسماهي و…
صنايع دستي گيلان : اغلب صنعتگران کشاورزان هستند که عبارتند از: نازک کاري چوب – قلابدوزي وبامبو – محصولات دستي چوبي بصورت ظروف سالاد خوري – گلدان – نمک پاش – سيني – کاسه وبشقاب – مجسمه – جاسيگاري و… ساخته مي شود که بيشتراز چوبهاي راش – شمشاد – افرا – گردو – زيتون – توسگا – وانجير مورد استفاده قرارمي گيرد.
زبان : گيلکي را زبان شناسان جزو گروه زبانهاي شما غربي ايراني يا گروه زبانهاي ايراني – لهجه
هاي مرکزي ايران وبخشي از لهجه هاي فارسي وارموري ( افغانستان وپاکستان ) و پراچي ( درتاجيکستان وافغانستان وهندوستان )
لهجه (گويش) گيلانيان امروز گيلکي است اين گويش درغرب وشرق وحوزه هاي مرکزي گيلان متفاوت است وبا هم اختلاف دارد. بنحويکه حتي فهمش براي ساکنان شهرستاني نزديک وهمجوار خالي از دشواري نيست بسياري از واژه هاي مستعمل امروز براثر اختلاط وآميزش با واژه هاي فارسي تغييريافته سبب متروک شدن واژه هاي قديمي شده است.
ضرب المثل هاي زبان گيلکي درمردم همچنان رايج است که دراينجا به چند نمونه ازآن مي پردازيم :
خواب بالش نوانه وشناي خورش
همسايه کرک شال برنه ، همساده ديگه زرنگ بونه
دس دسه شورنه، هردو دست ديم شورنه
خدا خراشناسه ورشاخ نده (آن دو شاخ گاو اگرشاخ داشتي – آدمي را از زمين برداشتي )
کاه تي نيه ، کا دان تي شه
مهمان اگريه روز بو وره گاو کوشنن
سلام روستايي بي طمع نيه
خر خره حريف نيه وپالان گازگيره
بز بز بينه پلهم چرنه
لهجه طالشي نيز يکي از لهجه هاي متداول اما مختص ساکنان غرب وشمال غرب وجنوب غربي است گيلان است ( لهجه گالشي که اختصاص به مردم کوهپايه دارد – لهجه کرمانجي که مخصوص عمارلولي هاست – لهجه تاتي که معمول به مردم رودباراست ).
بازارهاي گيلان :
که بصورت هفتگي هرروز دريکي ازشهرهاي استان تشکيل مي گردد ومعمولا جهت عرضه وفروش محصولات محلي برپا مي شود از جمله عناوين اين بازارها شبيه بازارجمعه بازاروديگر روزهاي هفته درشهرهاي مختلف استان گيلان برگزارمي شود.
ازديدگاه مردم شناسي که دراينجا به جنبه اقتصادي ان مي پردازيم بطوريکه مطلعيد کاراکتر مردم گيلان کشاورزي – ماهيگيري – دامپروري مي باشد زن ومرد درانجام کارمشارکت دارند وبراي امرارمعاش تلاش مي کنند ومشارکت زنان دراين منطقه بصورت سنتي بوده وريشه درويژگي جسماني واقتصادي انها دارد بطوريکه زنان بطور آزادانه درکنار مرد علاوه برکارهاي زنانه برنج درو مي کند چاي مي چيند – سبزي مي کارد – مرکبات مي چيند وخيلي ازکارهاي ديگررا انجام مي دهد وفقط دربعضي از موارد ازجمله ماهيگيري کمتردخالت دارد ضمنا اکثر فروشندگان دربازارهاي روز زنان هستند که نقش مهمي درمسائل اقتصادي خانواده دارند واين امر
باعث شده کارکرد هايي ازجمله روابط خانوادگي – زن وشوهري بسيار مستحکم شده واحترام وجايگاه ومنزلت زن با مشارکت وفعاليت اقتصادي که دارد دراجتماع از ارزش وجايگاه خاص برخوردارشد و نوعي پيوستگي وروحيه جمعي را بوجود آورد. درادامه يادآورمي شود درتحقيق وجستجو خانواده گيلاني که کارکشاورزي دارند مواردي بوده که زن درخانه درجهت تامين معاش خانواده حرف اول را زده وهمين امرسبب شده ساير روابط ديگرازجمله اجتماعي فرهنگي مذهبي وغيره تحت تاثير وافکار او قرارگيرد پس ازديدگاه مردم شناسي نتيجه مي گيريم زن درکنارمردم در مراحل مختلف توليد توزيع ومصرف نقش اساسي دارد.
تاريخ قومي ونژادي مردم استان گيلان :
ازحدود 6000 سال پيش از ميلاد تا حدود 1200 مردمي که هنز معلوم نشده از چه نژاد، يا
لااقل از چه دسته انسانهايي بوده اند درتمام سرزمين ايران تمدن هاي پيشرفته اي بوجود آورده اند وبا مردم اناتولي وبين النهرين مبادلات بازرگاني وفرهنگي داشته اند. درحدود 1200 پيش از ميلاد آثار دسته هايي از اقوام آريايي خصوصا درمغرب وشمال وجنوب غربي ايران ظاهرمي شود. کاوش ها وبررسي هاي باستان شناسي که تا اين تاريخ درسواحل درياي خزر بعمل آمده نشان مي دهد که
درحدود 1500 سال پيش از ميلاد چند قوم که با يکديگر همزمان بوده اند درتمام سواحل جنوبي دريايخزر مستقرگرديده اند. تمدن غاز (هوتو) وغار(کمربند) که ازحدود ده هزارسال پيش درمازندران آغاز شده بود احتمالا دنباله پيدا کرد. بررسي هايي که درنواحي ساحلي درياي خزر بعمل آمده اينطورنشان مي دهد که از اواسط هزاره دوم مهاجرت هاي ديگري دراين نواحي انجام نگرفته است.
اينطور به نظرمي رسد که اقوامي که ازکلاردشت تا نواحي واقع درجنوب “املش” و ” تماجان ” و ” امام ” و ” سمام ” و ” اشکور” و ” عمارلو ” ورودبار مسکن اختيارکردند مورد تجاوز همسايگانشان قرارنگرفتند زيرا عبور از راه هايي که به آن نواحي پايان مي يافت آسان نبود. ناحيه مارليک وکلورز ونقاط ديگري که درکنار سفيد رود قرارداشتند بيشتراز ديگرنواحي باهمسايگان خود نزديک شدند.
به هرحال درحدود قرن نهم پيش ازميلاد دردو طرف سفيد رود درحدود رستم آباد امارت نشين هاي متعددي بوجود آمده بود که مردم ان درساختن کوزه هاي سفالين گلي ومجسمه هاي گاو وجام هاي زرين وزينت آلات وغيره. سليقه بخصوصي نشان داده اند وآثارشان نشان مي دهد که تمدن وهنر آنها بسيار
پيشرفته بود. اين امارت نشين ها درحدود قرن ششم يا هفتم پيش از ميلاد احتمالا بوسيله مادها يا آشوري ها يا کشورهاي مقتدر ديگري که همسايه انها بودند منهدم گرديدند.
اگرقرابت زبان وعادات ورسوم مردم سواحل جنوبي درياي خزريعني ” گيل ها ” و ” ديلم ها ” و ” تپوري ها ” و ” آماردها ” را با طالش ها درنظر بگيريم اينطور به نظرمي رسد که تمام اين اقوام ازراه گردنه هاي قفقاز وسواحل طالش به طرف گيلان به طرف گيلان آمده باشند وچون سواحل درياي خزر براي زندگي مناسب نبود. به ارتفاعات واقع درکنار جنگل ها رفته به گله داري درمراتع سبز جلگه هاي مرتفع البرزمشغول شدند.
امروزدرتمام اين نواحي قبرهاي متعدد ازانان وجود دارد. ولي تا اين تاريخ هيچ اثر ساختماني از منازل انها بدست نيامده است. به هرحال تعداد قبرهايي که درجلگه هاي مرتفع واقع درکنار جنگل هاي گيلان قرار دارد وبقدري زياد است که بايد تصور کرد که احتمالا اجتماعاتي درآن نواحي مسکن داشته اند وآثار خانه هايشان ازميان رفته است.
سوابق نژادي : از گيلان عهد باستان تنها بوسيله مورخان ونوسيندگان يونان قديم ويک دوشاره که درسنگ نيشته ها به اين دياروساکتان ان شده اطلاع داريم زيرا که به سبب رطوبت هوا وبارندگي طولاني
وجنگل هاي فراوان ساختمان هاي قديم درجلگه گيلان زود نابود مي شود ولي اخيرا درکوهستان ديلم واشکور آثار بسيارکشف گرديده است.
درن خاورشناس روسي مي گويد : بعضي ها کلمه گيلان را از گل ولاي ماخوذ مي دانند.
هزار سال پيش از ميلاد مسيح سرزمين هاي پرجنگل کاسپيان وکادوسيان وگلان (گيلان) – سرزميني که اکنون ازغرب به شرق بخش جنوبي درياي خزر طالش و گيلان ومازندران را تشکيل مي دهد – درشمال خاک ماد قرار داشت.
هفتصد سال پيش از ميلاد مسيح در مجاورت کرانه هاي درياي خزر ( کاسپي ) وبخش سفلاي دره امردوس (قزن اوزون – سفيد رود) ونقاط شمالي ترين زندگي مي کردند که بعدها مولفان باستاني ايشان را ( از شرق به غرب ) بنام گلها و کادوسيان وامردان وکسپيان وغيره خوانده اند واينان با کوتيان وکاسيان که در جنوب غربي درياي خزر ( از شمال به جنوب ) زندگي کرده اند خويش داشته اند.
دراواخر قرن هفتم واوايل قرن هشتم ” ق – م ” سرحد خاک ماد از مصب رود امردوس ( قزل اوزون – سفيد رود ) که مقر قبايل کادوسي وکاسپي بود مي گذشت ولي کادوسيان وکاسپيان سربه اطاعت ماد نگذاشته بودند ودو مورخ عهد باستان ( کتسيان وديودور) دراين باره شهادت مي دهند.
کاسبيان وکادوسيان تحت فرمان هخامنشيان بودند درچنگ اربل ( قرن 4 ق.م) ميان لشگريان ايران واسکندر مقدوني کادوسيان (گلان) به داريوش سوم ياري نرساندند. کادوسيان وگلان ( اسلاف ديلميان وگيلانيان کنوني ) مردمي مستقل وسرکش بودند وهرگز سربه فرمان بيگانه خم نکردند گفته مي شود که فرهاد اول پادشاه پارت (اشکاني) با مردماني که درکرانه هاي مسير سفلاي سفيد رود مي زيسته اند وارد جنگ شد ومدتها با آن جنگجويان درگير بود دران زمان سرزمين کادوسيان (گلان) رسما جزء قلمرو سلوکيان شمرده مي شده ولي مانند گذشته مستقل بوده است گيلانيان وديلميان بسيار دليربودند وعلاوه بردفاع از مرزبوم خود گه گاه به سرزمين هاي اطراف خود دست اندازي مي نمودند. درروزگار شاپور اول ساساني براي جلوگيري از حمله اين اقوام به نواحي اطراف شهرقزوين را که يک دژ نظامي بشمار مي رفت بنا کرد وحتي در دوره هاي نخستين اسلام نيز مردم گيلان مبارز ومهاجم بودند.
گيلان بعداز اسلام ودرقرون وسطي :
نخستين باري که ديلمان وگيلان با تازيان روبرو شدند درميدان جنگ بود زيرا دولت بظاهرشکوهمند ساساني درهم ريخت مردم گيلان با پيشوايي وفرماندهي لشگريان متحد موتاي ديلمي دربرابراعراب صف آرايي کردند اما درواجرود –
ميان قزوين وهمدان موتاکشته ولشگريان ازهرسوگريختند اما ديلميان وگيلکان تازيان را سرزمين خود راه ندادند وبا اينکه اسپهبد طبرستان با اعراب پيمان آشتي بست ديلميان دست از دشمني برنداشتند.
نيمه دوم قرن سوم ونيمه اول قرن چهارم هجري براي گيلان وديلمان دوراني پرازحادثه بوده درسال 250 هجري قيام روستائيان مشرق گيلان برهبري علويان ستمگري هاي عامل طاهريان بوقوع پيوست وآل وهسودان درديلمان نيرو گرفت وازان پس بدست يک ساله وديگر گيلکي – سالاريان ( يا مسافريان يا کنکريان) سرنگون گشت وديليمان وگيلکان اندک اسلام پذيرفتند و دودمانهاي گيلک وديلمي آل زياد درگرگان وآل بويه درمغرب وجنوب ايران پديد آمدند وتصرف بغداد وتبديل خلفاي عباسي به آلتي بي اراده توسط خاندان بويه عملي گشت وقيام روستائيان به پيشوايي حسن ابن علي الاطروش علوي معروف به ناصر کبير( سال301 هـ ) ضدفئودال صورت گرفت وحمله روسيان درهمان سال بسواحل گيلان ومازندران وقوع يافت.
با اينکه آل بويه دراواخر دستخوش ناتواني شده ومطيع غزنويان گشته بودند با اينحال غزنويان حکومت اسمي براين ناحيه داشتند دردوره سلجوقيان نيز گيلان وديلمان چندان بزيرنفوذ انان درنيامد

فایل : 25 صفحه

فرمت : Word