مقاله کامل انطباق برنامه ي درسي ترميمي دورهي دندانپزشكي عمومي با نيازهاي خدمات دندانپزشكي ترميمي

انطباق برنامهی درسی ترمیمی دورهی دندانپزشكی عمومی با نیازهای خدمات دندانپزشكی ترمیمی
چكیده
زمینه و هدف: هدف اصلی در آموزش پزشكی، توانمندسازی دانشجویان در راستای وظایفی كه در آینده از آنها انتظار می رود، است. دندانپزشكی ترمیمی،یكی از مهمترین شاخه های دندانپزشكی و از شایعترین نیازهای درمانی در جامعه ماست.هدف این پژوهش، تعیین میزان انطباق برنامه‌ی درسی ترمیمی دورهی دندانپزشكی عمومی با نیازهای خدمات دندانپزشكی ترمیمی در جامعه، بود.
روش بررسی: این پژوهش كمی- مقطعی، شامل دو مرحله و گرد آوری اطلاعات به وسیله دو چك لیست بود كه روایی و پایایی آنها تایید شد. در مرحله ی اول، نیازهای دندانپزشكی ترمیمی1027 نفر بیماران در یك كلینیك دندانپزشكی، با روش نمونه گیری غیر تصادفیمتوالی طی سه ماه استخراج و نتایج گزارش شد. در مرحله ی دوم، چك لیستی از سرفصلها و حجم دروس ترمیمی به همراه خلاصهی نتایج مرحله ی اول را در اختیار اعضای هیات علمی دندانپزشكی ترمیمی دو دانشگاه تهران و شاهد قرار دادیم و نظرات آنها را درمورد میزان انطباق دروس ترمیمی دوره دندانپزشكی عمومی با نیازهای تحلیل شده مرحله ی قبلی، بهوسیله چك لیست پرسیده و نتایج گزارش را گزارش نمودیم.
یافته‌ها: در مرحله ی اول 2362 مورد از انواع خدمات ترمیمی ارایه شده به بیماران استخراج شد. نتایج بررسی انطباق از دیدگاه اساتید نشان داد كه سرفصل های همه دروس ترمیمی،
انطباق كافی با نیازهای دندانپزشكی ترمیمی بیماران دارد ولی حجم دروس پوسیدگی شناسی و دندانپزشكی ترمیمی عملی3 انطباق لازم را با نیازها ندارد.
نتیجه گیری: سرفصلهای دروس دندانپزشكی ترمیمی مناسب بود؛ ولی از نظر حجمناكافی بود. لذا طراحی برنامه بر روی حجم درس باید به نحوی انجام گیرد تا كاستی آن را برطرف و موجب ارتقای كیفیت آموزش گردد.برای این منظور، استفاده از بسته‌های آموزشی، فیلم و یا ماژول میتواند مفید باشد.
واژگان كلیدی: انطباق، برنامهی درسی دندانپزشكی ترمیمی، نیازهای جامعه، اعضای هیات علمی.
مقدمه
آموزش در كشورها یك سرمایهگذاری برای نسلها قلمداداست. علاوه بر آن عملكرد نظامهای آموزشی وسیلهای برای میشود كه هدف اصلی این سرمایه گذاری توسعهی انسانیشناسایی مشكلات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه و پییا در واقع رشد آگاهی و تواناییهای بالقوه انسانبردن به راه حلهای مناسب برای آنهاست. از طرف
كارشناسی ارشد آموزش پزشكی، دانشكده پزشكی، دانشگاه علوم پزشكی تهران
دكترای تخصصی دندانپزشكی اطفال و دندانپزشكی اجتماعی، گروه سلامت دهان ودندانپزشكی اجتماعی، دانشكده ی دندانپزشكی،دانشیار دانشگاه علوم پزشكی تهران
دكترای تخصصی پزشكی اجتماعی، مركز تحقیقات آموزش پزشكی و گروه پزشكی اجتماعی، دانشكدهی پزشكی، دانشیار دانشگاه علوم پزشكی تهران
دكترای تخصصی آموزش عالی، مركز تحقیقات آموزش پزشكی و گروه پزشكی اجتماعی، دانشكدهی پزشكی، استادیار دانشگاه علوم پزشكی تهران
دكترای حرفه ای دندانپزشكی، دانشگاه علوم پزشكی اصفهان
دیگر، نظام آموزشی هر كشور از نظر نیروی انسانی و شاغلایجاد شده در آن بالاترین نسبت را میان سازمانها وارگانهای دولتی دارد. با توجه به اینكه نظام آموزشی وظیفه‌یسنگینی را بر عهده دارد، لازم است در طراحی و اجرای فعالیتهای آن از مطلوبترین شیوه‌ها استفاده شود(2و1).
هدف اصلی در آموزش پزشكی، آموزش دانشجویان در راستای وظایفی است كه در آینده از آنها انتظار میرود(3).
با توجه به اهمیت و حساسیت این مساله،برنامه ریزیو اجرای دروس باید در نهایت دقت و سندیت علمی باشد و با ارزیابیهای بسیار دقیق، نقاط ضعف و قوت آن مشخص گردد تا در نهایت، یك برنامه‌ی كامل در تمامی كشور به اجرا گذاشته شود. در سال 1379، برنامه‌ی آموزشی دندانپزشكی در كلیهی گروه‌های آموزشی به شیوهی خودارزیابی مورد بررسی قرار گرفت(4). مطالعه‌یخاموردی و همكاران در سال 1391 نیز به منظور بررسی میزان تحقق اهداف آموزش نظری گروه ترمیمی فارغ التحصیلان دورهی عمومیدانشكدهی دندانپزشكی همدان و همچنین بررسی دیدگاهآنها، در مورد آموزشی عملی انجام شد(5).
برنامه‌های آموزشی دانشگاه باید زمینهی علمی و مهارتهای بالایی مطابق با نیازهای جامعه و حرفه در دانش آموختگان دندانپزشكی ایجاد نماید. بر این اساس مطالعهیموسوی و همكاران در سال 1387 به منظور مقایسهی میزان تطابق برنامه آموزشی موجود با فعالیت های انجام شده در بخش ترمیمی دانشكدهی دندانپزشكی مشهد انجام شد(6). همچنین در مطالعهی آهنگری و همكاران در سالهای86 -1385، برنامه‌ی آموزشی دندانپزشكی از دیدگاه فارغ التحصیلان پنج سال گذشته دانشكده‌های دندانپزشكی كشور پس از شروع به كار در سطح جامعه بررسی شده است(2).
به طور اصولی هر برنامه‌ی درسی، پس از ارزشیابی پایانی، بهطور همه جانبه و اطمینان بخش آموزش داده می شود ولیعواملی ممكن است به تدریج برنامه‌ی درسی را تضعیف كنند. اولین عامل، یافته ها و اطلاعات جدید علمی است . به اینصورت كه در اثر توسعهی دانش بشری، مفاهیم علمی برنامهدرسی كهنه شوند و از اعتبار بیفتند. عامل دیگر، عدم تناسببرنامه با شرایط جامعه است. عدم تحقق بخشی از هدفهایآموزشی سومین عامل آن است.بهطوری كه ممكن استفراگیران در یادگیری سطوح بالای شناختی و یا گرایشهایمورد انتظار، موقعیت لازم را كسب ننماید. عامل چهارم،ناتوانی مدرسان در اجرای برنامه‌ی درسی است. گاهی برنامهمناسب است ولی مدرس نمیتواند به طور مطلوب اجرا كند .
بنابراین، عوامل مختلفی باعث میشوند برنامه‌ی درسیمقبولیت خود را به تدریج از دست بدهد و زوال پذیر باشد. برای جلوگیری از زوال، لازم است برنامه و اجرای آن به طور مرتب
مورد بازنگری قرار گیرد و عوامل تهدیدكننده ی بقایبرنامه شناخته شود و از زوال زودرس آن جلوگیری گردد(8 و7). بر اساس یكی از شاخصهای پیشنهادی و معیارهایموفقیت در اجرای برنامه‌ی درسی در آخرین كوریكولومدورهی دندانپزشكی عمومی مصوب 1391، حداقل 80 درصد رضایتمندی اعضای هیات علمی از محتوا و اجرای برنامه ی درسی لازم است(9). همچنین جهت برنامه ریزیو سیاستگذاری قبل از هر چیز، باید نیازهای درمانیاساسی و شایعجامعه را تعیین كرد تا برنامه ریزان درسی برنامه های آموزشی و درمانی خود را بر اساس نیاز جامعه اصلاح كنند، بنابراین با استفاده از این نیازسنجی، تحققاهداف درمانی بیماران،بدون اتلاف وقت میسر خواهد شد(10). بنابراین با توجه بهاهمیت حرفهی دندانپزشكی و از آنجاییكه دندانپزشكی ترمیمی از نیازهای درمانی شایع در جامعه ماست، بر آن شدیمتا برنامه‌ی درسی ترمیمی دوره ی دندانپزشكیعمومیكهاخیرا بازنگری شدهاست ولی هنوز به مرحله اجرا نرسیدهاست را از دیدگاه اعضای هیات علمی ترمیمی بررسی كرده تا به طراحی بهتر و مطلوبتر این برنامه توجه كرده، اجرای آننیز بهگونهای برنامهریزی شود تا در نهایت به بهترین سطح عملكرد دانشآموختگان و برآوردن نیازهای واقعی خدماتدندانپزشكی ترمیمی در جامعه، دست یابیم.
روش بررسی
این مطالعه یك پژوهش مقطعی، از نوع كاربردی بود. از آنجاییكه اعضای هیات علمی دندانپزشكی ترمیمی اشراف كامل به نیازهای ترمیمی جامعه دارند، به منظور اینكه به طور مستند و واقعی این نیازها را بررسی نماییم، خدمات دندانپزشكی ترمیمی
بیماران مراجعه كننده به یك كلینیك دولتی را به عنوان نمونهای از جامعه بررسی كردیم و كلینیك دندانپزشكی فرهنگیان اصفهان كه همه خدمات دندانپزشكی ترمیمی از ابتدایی تا تخصصی را به همه گروه‌های سنی و جنسی و جمعیتی ارایه میدهد، به عنوان محیط پژوهش در نظر گرفتهشد. با یك مطالعهی مقدماتی بر روی پروندهی50 بیمار، انواع خدمات دندانپزشكی ترمیمی را استخراج و تفكیك نمودیم. این نیازها كه با معاینه و رادیولوژی توسط دندانپزشك، تشخیص داده شده بود، به صورت غیر تصادفی متوالی با پیگیری بیماران و ثبت درمان ارایه شده به آنها، طی سه ماه استخراج شد. در مجموع 1027 مورد پس از حذف موارد تكراری بررسی شدند و نیازها بر حسب تعداد دندان ترمیم شده و فراوانی افراد در انواع خدمات ترمیمی، ثبت و داده ها به روش آمار توصیفی استخراج شد.
در مرحله ی دوم مطالعه، چك لیستی شامل سرفصل ها و حجم دروس ترمیمی (تعداد ساعت تدریس یا موارد اختصاص یافته در دروس نظری و عملی) از آخرین بازنگری برنامه‌ی درسی دورهی دندانپزشكی عمومی مصوب 1391، به همراه خلاصهای از نیازهای تحلیل شده مرحله اول در اختیار همه‌ی اساتید بخش ترمیمی دو دانشگاه تهران (8 نفر) و شاهد (3 نفر) با نمونه گیری به روش سرشماری (در مجموع 12 نفر)، قرار دادیم و نظراتشان را در مورد میزان انطباق دروس دندانپزشكی ترمیمی (شامل پوسیدگی شناسی، مبانی دندانپزشكی ترمیمی، دندانپزشكی ترمیمی نظری1و2،دندانپزشكی ترمیمی عملی1و2و3، درمان جامعدندانپزشكی1و2 و درمان بلیچینگ) از نظر سرفصل و حجم با نیازهای تحلیل شده مرحله ی قبل با نمره دهی به صورت كاملا
منطبق (بیشترین كفایت)، تقریبا منطبق و نامنطبق(كمترین كفایت) به ترتیب از نمره‌ی1 تا 3، پرسیده شد. بررسی روایی هر دو چك لیست به صورتروایی صوری(Face Validity) و روایی محتوی(Content Validity) انجام شد. به این صورت كه چك لیست ها پس از تنظیم، در اختیار 10 نفر از صاحبنظران آموزش پزشكی و اعضای تیم بازنگری كوریكولوم دندانپزشكی كشور قرار گرفت و نظرات آنها اعمال گردید. بررسی پایایی چك لیست دوم نیز به صورت پایایی ثبات داخلی(Internal Consistency)، انجام شد و پس از تكمیل چك لیست توسط اساتید دندانپزشكی ترمیمی، ضریب همبستگی آلفای كرونباخ محاسبه شد و مقدار آن دربخشهای مختلف چك لیست، 98/0 بهدست آمد. با توجه به ساعات یا موارد دروس نظری و عملی و تعداد واحد درس، بیشترین و كمترین نمره‌ی مربوط به هر درس محاسبه و براساس آن، نمره‌ی نقطه بحرانی، مشخص گردید. سپس تعداد و درصد فراوانینمره‌ی اساتید، در دو گروه بالاتر و پایینتر از نمره‌ی نقطه بحرانی، میانگین و انحراف معیار نمرات داده شده در هر درس تعیین شد. با توجه به اینكه بالاترین نمره‌ی میزان انطباق 3 بوده است، لذا بیشترین نمرهای كه به هر درس تعلق میگیرد برابر است با تعداد ساعت درس نظرییا مورد درس عملی ضربدر سه. همچنین برای تعیین میزان انطباق برنامه درسی با نیازها، حداقل 80 درصد رضایتمندی اساتید از محتوا و اجرای برنامه‌ی درسی لازم است(9) لذا برای مطلوب بودن به 80 درصد بیشترین امتیاز نیاز است، بنابراین نقطهی بحرانییا سطح مقطع قابل قبول یا”Cut off ” برابر با 80 درصد بیشترین نمره در هر درسمیباشد. كمترین نمره‌ی انطباق نیز 1 بوده است، بنابراینكمترین نمره ای كه به هر درس تعلق
میگیرد برابر با تعدادساعت درس نظرییا مورد درس عملی بود. بالا بودنمیانگین نمرهی اساتید بالاتر از 80 درصد نمره هر درس، نشان دهندهی انطباق برنامه‌ی درسی ترمیمی از نظر سرفصل ها یا حجم بود و در صورت پایینتر بودن نمرهی ایشان از 80 درصد نمره هر درس نامنطبق بودن آن را نشان داد. داده‌ها و با استفاده از روشهای آمار تحلیلی و استنباطی با میزان معنی داری آلفای05/0، استخراج و نتایج گزارش شد.
/*از آنجایی كه برخی از بیماران نیاز به بیش از یك خدمت دندانپزشكی ترمیمی داشتند، لذا میزان خدمات ترمیمی بر حسب فراوانی انواع خدمات در افراد بیان شد.
* این خدمات به دلیل اینكه یكبار در خدمات اصلی دندانپزشكی ترمیمی محاسبه شده اند و جزیی از آن خدمات هستند، مجددا در مجموع خدمات ارایه شده محاسبه نشد ولی درصد فراوانی آنها بر حسب كل خدمات ارایه شده دندانپزشكی ترمیمی محاسبه شد.
یافته ها
از تعداد 2362 مورد انواع خدمات دندانپزشكی ترمیمیارایه شده به بیماران، 9/63 درصد موارد از نظر نوع مواد ترمیمی، مربوط
به ترمیم آمالگام و پس از آن، ترمیمهای كامپوزیتی(2/32 درصد)و كمترین درمان انجام شده در بیماران مربوط به ترمیم گلاس آینومر (9/0 درصد)بود. جزییات بیشتر این بررسی در جدول 1 نشان داده شده است.
در مرحله ی بعدی پژوهش، از مجموع 12چك لیست ارسالی به اساتید دندانپزشكی ترمیمی، 11 چك لیست تكمیل و بازگردانده شد(میزان پاسخ دهی7/91 درصد.). نتایج نشان داد، براساس نمره دهی و نظر اساتید، از نظر سرفصل همه دروس دندانپزشكی ترمیمی با نیازهای خدمات دندانپزشكی ترمیمی بیماران مطابقت دارد. بر اساس این بررسی از نظر اساتید ترمیمی، سرفصل دروس دندانپزشكی ترمیمی در دروس درمان بلیچینگ، درمان جامع دندانپزشكی1 و 2 و دندانپزشكی عملی1 به ترتیب بیشترین انطباق را دارند.
كمترین میزان انطباق از نظر پوشش سرفصل درسی در درس پوسیدگی شناسی بود كه از نظر اساتید، از 2/92 درصد انطباق برخوردار بود. همچنین نتایج نشان داد محتوا و اجرای دروس دندانپزشكی ترمیتمی از نظر حجم (ساعت و یا موارد عملی آموزش)، دروس درمان بلیچینگ، درمان جامع 1 و 2 و دندانپزشكی عملی1 همانند بخش پیشین به ترتیب بیشترین انطباق را به خود اختصاصمیدهد. در مقابل حجم دروس پوسیدگی شناسی و ترمیمی، دندانپزشكی ترمیمی نظری1و2و3 و دندانپزشكی ترمیمی عملی3، كمترین میزان انطباق را با ترمیمی عملی1و2 از نظر حجم از انطباق لازم برخوردارنیازها داشتند. دیگر دروس ترمیمی شامل مبانی دندانپزشكی بودند.
جدول2) انطباق نیازهای خدمات دندانپزشكی ترمیمی بیماران با برنامه درسی ترمیمی بر حسب سرفصل ها و حجم دروس از دیدگاه اساتید

فایل : 17 صفحه

فرمت : Word