مديريت اجرا و نگهداري سيستم‌هاي آبياري

پيشگفتار:

هدف از نگارش كتاب حاضر آن است كه با توضيح كامل مراحل مختلف يك طرح، به گردانندگان تشكل هاي گروهي در زمينه‌ي اجراي وظايف محوله، كمك شود.

الف) طرح توسعه:

طرح توسعه شامل مراحل زير است:

• تهيه و جمع آوري اطلاعات
• فرايند برنامه ريزي و طراحي
• تشكيل گروه
• تجهيز گروه
• و سرانجام امور تكميلي.

هر يك از مراحل فوق به زير شاخه هايي تقسيم مي شوند. توضيحات كامل مراحل ياد شده در كتاب آمده است.

ب) توضيحاتي درباره‌ي كتابچه راهنما:

در ابتداي هر فصل يكي از مراحل طرح توسعه شرح داده شده و در ابتداي آن كلياتي از اطلاعات ذيل درج گرديده است:

گروه هدف: در اين قسمت مشخص شده كه كدام فرد يا گروه كشاورزي در مرحله‌ي مورد بحث، مسئوليت دارد. گروه هدف مي تواند شامل كليه‌ي كشاورزان يك روستا و حومه‌ي آن، اعضاي گروههاي ويژه، اعضاي شورا، اعضاي هيئت مديره، كارگران فني حوزه‌ي آبياري[1] و غيره باشد.

كارمندان مسئول: در اين بخش از كارمنداني از موسسات دولتي يا خصوصي نام برده شده كه در مرحله‌ي مورد نظر، مسئوليت خاصي را برعهده دارند.

NGOها: سازمان هاي غير دولتي كه در زمينه هاي خاصي فعاليت دارند.

زمان بندي: مشخص مي كند طي چه زماني پس از اتمام يك مرحله، مرحله‌ي بعدي آن بايد آغاز شود.

اهداف اصلي: نتيجه اي است كه طي هر مرحله از طرح توسعه بايد حاصل شود.

روش ها: مشخص مي كند كه در هر مرحله از چه روشهايي مي توان بهره جست. (مصاحبه، گفتگوهاي گروهي يا خصوصي، نظرسنجي، سخنراني، مباحثه، مشاهده و…)

اسناد: در هر مرحله از طرح، اسناد و مدارك خاصي مورد نياز است.

تجهيزات سمعي بصري: گردانندگان تشكل ها بايد در هنگام ملاقات با كشاورزان، از امكاناتي مانند فلوچارت، نقشه، طرح و عكس استفاده كنند. بخصوص استفاده از فلوچارت براي جلب توجه و آموزش كشاورزان، در حين سخنراني توصيه مي‌شود. پس از چند جلسه، بروشور يا اطلاعيه اي كه حاوي خلاصه مطالب باشد، بايد بين كشاورزان توزيع شود. در ضميمه‌ي 2، متن كليه‌ي اطلاعيه ها و فلوچارت ها درج شده است. وظايف ويژه‌ي گروه‌هاي آبياري عبارتند از:

• تهيه‌ي يك طرح اجرايي كه شامل جداول توزيع آب آبياري و الگوي كشت است.
• ارايه‌ي كليه‌ي اطلاعات لازمه، مانند الگوي كشت و نياز آبي به حوزه‌ي آبياري.

اطلاعات و دستورالعمل‌ها:

تحت اين عنوان و به منظور كمك به گردانندگان تشكل ها در راستاي اجراي مراحل طرح، يك سري اطلاعات كلي و دستورالعمل هاي مهم ارايه شده است.

در اين راستا براي بيان موضوعات مختلف ازنمادهاي متفاوتي استفاده شده است:

B: اطلاعات مهم و يا دستورالعمل.

O : توصيه به پرهيز از شرايطي ويژه يا عدم انجام كاري خاص.

$: فلوچارت هايي كه توصيه مي شود.

?: بروشور/ اطلاعيه اي كه بايد توزيع گردد.

`: كپي اسناد و ساير اطلاعاتي كه در ضميمه آمده است.

ج) ثبت فعاليت ها:

توصيه مي شود گردانندگان تشكل ها با استفاده از اطلاعات كلي مربوط به بازديدها، گزارش هايي تهيه و ارايه كنند. اين اطلاعات مي تواند شامل نام روستا، تاريخ بازديد، تعداد كشاورزان بازديد كننده، هدف از بازديد، موضوعاتي كه مورد بحث قرار گرفته، تصميمات گرفته شده وبالاخره ساير اقدامات مقتضي باشد.

مرحله‌ 1: شناسايي و بازديدهاي اوليه

گروه هدف: حاكم و ساير رهبران روستا

زمان بندي: يك يا دو هفته قبل از اطلاع رساني

اهداف اصلي:

× ارزيابي منطقه

× معرفي اجمالي طرح و موسسه‌ي مجري آن و همچنين تبيين اهداف طرح

× معرفي و شرح اجمالي اهداف اطلاع رساني، قبل از تعيين تاريخ، زمان و هزينه‌ي برگزاري جلسات اطلاع رساني در روستا

× جمع آوري شماره تلفن هاي حاكم و كليه‌ي رهبران روستا

روش ها:

× برگزاري جلسات

اسناد: هيچ

امكانات سمعي بصري: هيچ

اطلاعات و دستورالعمل

1/1) شناسايي:

گردانندگان تشكل ها بايد پيش از بازديد اوليه كه نقطه‌ي رسمي آغاز طرح است، محل اجراي طرح را شناسايي، بافت جمعيتي آن را بررسي و اطلاعات ضروري مورد نياز براي انجام بازديدهاي اوليه را جمع آوري كنند. برخي از اطلاعات مورد اشاره در زير ذكر شده اند:

• نام روستا.
• نام و شماره تلفن حاكم روستا.
• نقشه هايي كه موقعيت روستا و راه‌هاي ارتباطي آن را مشخص مي كند.
• اطلاعات مربوط به مناطق زير كشت و تعداد خانوارهاي ساكن روستا.
• و ساير اطلاعات و اسناد.

بهتر است براي داشتن تصويري روشن از منطقه و برآورد فاصله‌ي روستاها و همچنين بررسي وضعيت جاده ها بازديد مختصري از منطقه‌ي اجراي طرح انجام شود.

2/1) بازديد اوليه

1/2/1) تماس با افراد صاحب نفوذ:

گردانندگان تشكل ها بايد با حاكم روستا يا ساير افراد ذي‌نفوذ تماس گرفته و موسسه، طرح توسعه و اهداف و روشهاي انجام آن را معرفي و تشريح كنند. در صورت عدم اطلاع رساني، ملاقات با آنان در مدت بازديد از روستا، كاري مشكل مي‌نمايد. در اين شرايط، گردانندگان تشكل ها تنها موفق به گفتگو با عده‌ي معدودي از بزرگان روستا خواهند شد.

B ملاقات هاي شخصي گردانندگان تشكل ها با سران روستاها، از اهميت بسزايي برخوردار است زيرا آنان مسئول انجام امور مقدماتي برگزاري جلسات (اطلاع رساني تاريخ، زمان و محل برگزاري جلسات و تاكيد بر اهميت حضور آنان در جلسات فوق) مي باشند.

2/2/1) معرفي طرح و موسسه‌ي مجري آن:

ممكن است روستائيان تا پيش از بازديد موسسه‌ي مجري طرح از روستا، حتي نامي از آن نيز نشنيده باشند و براي نخستين بار طي بازديد مسئولان آن با نام موسسه و فعاليت‌هاي آن آشنا شوند.

بديهي است كه در اين مرحله هنوز روستاييان از طرح توسعه و اهداف و محتواي آن آگاه نيستند.

B گرداننده‌ي تشكل بايد توضيحات مختصر اما كاملي از طرح توسعه و موسسه‌ي مجري آن به كشاورزان ارايه كرده و هدف از بازديد را رايزني براي تعيين تاريخ، زمان و محل برگزاري جلسات آگاه سازي عنوان كند. در طول مدت بازديد، گرداننده‌ي تشكل تنها به موضوعات كلي زير اشاره مي كند:

• نام موسسه‌ي مجري طرح.
• اهداف اصلي از اجراي طرح: كه عبارت از استفاده و ترويج يك سيستم آبياري پايدار است كه در آن گروه‌ها در برنامه‌ريزي، طراحي، نصب، استفاده و نگهداري سيستم هاي آبياري، زهكشي و رفاهي دخيل هستند.
• اهميت برگزاري جلسات آگاه سازي كه معرفي موسسه و تشريح طرح به كشاورزان را نيز شامل مي شود.

B علاوه بر ساكنان روستاهاي بزرگ، حاشيه نشينان آن مناطق نيز بايد براي شركت در اين جلسات دعوت شوند.

[1]  واژه حوزه‌ي آبياري را به سازماني اطلاق كرده ايم كه مسئوليت مديريت سيستم آبياري را برعهده دارد. البته در مورد ضرورت و امكان تشكيل يك حوزه‌ي آبياري كليه سهام داران مي توانند تصميم گيري كنند.