تحقیق نمونه هايي از زمين لرزه هاي دستگاهي

9 نوامبر 1904، كلات نادري ( M_s=604 )

روزنامه ايران سلطاني ( سال 57- شماره 17 ) در تاريخ 14 رمضان 1322 قمري – 22 نوامبر 1904 ، در شرح حوادث ايالت خراسان و سيستان مي نويسد: روز چهار شنبه غره رمضان دو مرتبه زلزله شديدي حادث شد. ولي بحمدالله خرابي و خسارتي وارد نيامده است. اين جنر شرح اين زمينلرزه در مشهد است.

Atlas اين زمينلرزه را در ساعت 03:28 (GMT ) با بزرگي 3.6 M و شدت I_o=8-9 با او مركز 36.6N-59.43 در 38 كيلومتري شمال – شمال باختر مشهد حد فاصل مشهد و چناران   ( با ذكر خطا) گزارش كرده است.

امبرسز وملويل ( 1982) اين زمينلرزه را در ساعت 03:28 (GMT) با بزرگي 6.4 M_s ،شدت 3 ( مخرب) و شعاع دريافت پذيري 430 كيلومتر با رومركز مهلرزه اي 36.94N-59.FFE 70 كيلومتري شمال مشهد و  7 كيلومتري كلات نادري گزارش كرده اند.

( 2001) Amraseys  ‌ مختصات رومركز مهلرزه اي اين زمينلرزه را به 34.10N-59.65E  تصحيح كرده است كه اين نقطه در 15 كيلومتري شمال باختر كلات و 25 كيلومتري جنوب kaahkka ( قهقهه) در حاشيه مرز ايران و تركمنستان قرار مي گيرد.

گسل (؟) كه از جنوب خاور دره گز آغاز و تا شمال كلات امتداد مي يابد و در طول مسير خود واحدهاي (؟) را بريده و آبراهه ها را بصورت راستگرد جابجا نموده است ،   (5/0 كيلومتر) درون گستره كلان لرزه اي اين رويداد قرار مي گيرد.

مكان وقوع اين زمينلرزه در حاشيه شمالي كپه داغ خاوري و در حد فاصل پهنه چين و گسل خوره با پلت فرم توران قرار مي گيرد. در اين بخش گسلش راندگي علاوه بر امتداد لغز نيز گسترش يافته است.

17 آوريل 1907، كاكلي ( M_s=5.8 )

اين زمينلرزه در ساعت 08:36 (GMT ) با بزرگي M_s5.8 و شدت 3 (مخرب ) با رومكز مهلرزه اي 37.74N-54.85E و شعاع گسترده كلانلرزه اي (r_o ) 8 كيلومتر گزارش شده است ( امبرسزوملويل، 1982).

اومركز زمينلرزه د ر38 كيلومتري شمال شيروان و در روستاي كاكلي بر روي گسل بانمان واقع مي شود.

29 اوت 1917، شيروان ( M_s=5.7 )

اين زمينلرزه در ساعت 13:00 (GMT ) روز 29 اوت با بزرگي M_s5.7 ، شدت اومركز ي 3 ( مخرب)، شعاع گستره كلانلرزه اي 12 كيلومتر و شعاع دريافت پذيري 180 كيلومتر با اومركز مهلرزه اي 37.37N-58.O5E توسط امبرسز وملوميل ( 1982) گزارش شده است. اومركز زمينلرزه در 10 كيلومتري خاور شيروان و حد فاصل شيروان و خارج قرار مي گيرد.

24 اكتبر 1917، گرگان ( M_s=5.3)

زمينلرزه 24 اكتبر گرگان با بزرگي M_s=5.3 و شدت اومركزي 2⁺ ( ويرانگر )  در ساعت 11:00  (GMT ) با رومركز مهلرزه هاي 36.94N-54.31E ، شعاع گستره كلانلرزه اي 10 كيلومتر و شعاع دريافت پذيري 100 كيلو متر گزارش گرديده است

( امبرسز وملويل،1982). رومركز مهلرزه اي د 15 كيلومتري شمال باختر گرگان در 20 كيلومتري خاور – شمال خاور بندر تركمن واقع مي شود. رومركز زمينلرزه در زمينهاي پست دشت گرگان و حاشيه خزر قرار مي گيرد.

گستره كلانلرزهاي اين رويداد در جنوب باختر گستره كلانلرزه اي زمينلرزه 1470 گرگان ( جرجان ) ( M_s 5.5 ) قرار مي گيرد.

28 نوامبر 1917 ، گليان ( M_s =5.9 )

اين زمينلرزه در ساعت 14:42  (GMT ) با بزرگي M_s5.9  و شدت 3 ( مخرب ) و رومركز مهلرزه اي 37.18N-57.88E ، شعاع گستره كلانلرزه اي 20 كيلومتر و شعاع دريافت پذيري 170 كيلومتر توسط امبر سز وملويل ( 1982) گزارش شده است. رومركز زمينلرزه در 25 كيلومتري جنوب شيروان ( گليان ) و 35  كيلومتري شمال خاور اسيزاين قرار مي گيرد.

Atlas اين زمينلرزه را با بزرگي M_s 5.7 و رومركز 36.50N-69.10E در 50 كيلومتري شمال باختر مشهد، 18 كيلومتري جنوب چناران گزارش كرده است. همچنين زمينلرزه ديگري در ساعت 17:43  (GMT ) 28 نوامبر با بزرگي M_s5.2 و رومركز
36.50N-58.40E در 50 كيلومتري شمال باختر نيشابور، 67 كيلومتري جنوب قوچان گزارش شده است.

17 سپتامبر 1923 ، شمال بجنورد ( M_s=6.4 )

در بامداد ( 7:09  (GMT ) 25 شهريور 1302 شمسي ، زمنيلرزه اي ويرانگري در روستاهاي دراز ناي رود اترك، شمال باختر بجنورد، روي داد ( شكل) : ناحيه اي كه عمدتاً آسيب ديد در دامنه هاي شمالي خاوري آخرداغ  و در دامنه هاي جنوب باختري كوه باب بلند جاي داشت كه در آن 10 روستا ويران شد و 22 روستاي ديگر به سختي آسيب ديد. تلفات در اين ناحيه 157 كشته و 146 زخمي ذكر شده است و به  دارايي ها نيز زيان چشمگيري رسيد. در بجنورد به ساختمان هاي همگاني آسيب رسيد و برخي خانه ها ويران شد، اما كسي كشته نشد. دامنه آسيب ها تا شيروان، گيطات و دربد گسترش داشت. در منطقه قلعه جق اين لرزه زمين لغزه هاي گسترده اي را به راه انداخت و در جاهاي ديگر گواه هايي بر دگر ريختي زمين ديده شد. اين دگر ريختي هي احتمالي بصورت شكاف هاي بازي از قلعه جق در دارز ناي چند كيلومتر با روند 240 كشيده شده بود. زمينلرزه در عشق آباد (110 كيلومتري)  به نيرومندي حس شد و در مشهد ( 260 كيلومتري جنوب خاور) و كارانسژيك ( 230 كيلومتري شمال باختر ) نيز دريافت پذير بود. به دنبال زمينلرزه پسلرزه هايي آمد كه دست كم يك ماه دنباله داشت و آسيب هاي افزونتري به بجنورد رساند به گونه اي كه در آن هيچ حادثه اي براي سكونت امن تلقي نمي شد ( امبرسز وملويل،1982).

روزنامه ايران ، مورخ 28 سنبله 1302- 20 سپتامبر 1923 در شرح رويداد اين زمينلرزه چنين مي نويسد:‌به موجب تلگراف واصله از بجنورد روز 25 برج جاري يكساعت قبل ازظهر زلزله شديدي در بجنورد حالت گرديد. متجاوز از 2 دقيقه با كمال شدت زمين متزلزل بود و صداي بسيار مهيبي شنيده شد. بيشتر ابنيه و عمارات و دكاكين بجنورد يا خراب شده و يا شكست خورده است ولي بحمدالله آسيب جاني به كسي وارد نيامده است و بعضي از اشخاص كه زير آوار رفته بودند،‌آنها را بيرون آورده اند و فقط اعضيشان مجروح شده است.

زمينلرزه توسط امبرسز وملويل ( 1982) با بزرگي M_s6.3 و mb 6.1 ،شدت رومركزي 2⁺ ( ويرانگر) ، شعاع گستره كلانلرزه اي 13 و شعاع دريافت پذيري 260 كيلومتر با رومركز مهلرزه اي 37.63N-57.ooE مكان يابي نموده است. بدين ترتيب رومركز ISS با خطاي 310 كيلومتري در راستاي جنوب باختر ( N220 ) در نزديگي طرود واقع مي شود و رومركز نوروزي نيز با خطاي 73 كيلومتري در راستاي N300 در نزديكي ايران و تركمنستان قرار مي گيرد.(1998) Engdahl et al  نيز با استفاده از داده هي دور لرزه اي ، اين زمينلزه را مورد مكان يابي مجدد قرار داده اند و با درجه تحليل ضعيف و خطاي استاندارد موقعيت بيش از 35 كيلومتر ، رومركز را 37.o56N-57.715E و بزرگي را M_s6.5 تعيين كرده اند. اين مكان يابي مجدد نيز داراي خطاي 78 كيلومتر در راستاي جنوب خاور ( N145 ) مي باشد. (2001) Ambraseys زمينلرزه را با رومركز مهلرزه اي، بزرگي گستره كلانلرزه اي اين رويداد با گستره كلانلرزه اي 943 سملقان و 1810 غلامان همپوشاني دارد.

10 دسامبر 19625، شيروان ( mb=5.o )

اين زمينلرزه در ساعت 04:59:40   (GMT ) با بزرگي mb 5.o شدت رومركزي
( MM )VI و رومركز مهلرزه اي 37.41N-57.86E شيروان گزارش شده است
( Berberian,1677 ).

ISS رومركز دستگاهي اين زمينلرزه را 40.ooN-60.00E ( مكان يابي ضعيف) گزارش كرده است كه درون صحراي قره قوم در تركمنستان قرار مي گيرد و با رومركز مهلرزه اي 340 كيلومتر در راستاي  No32ر فاصله دارد.

Nabavi رومركز اين زمينلرزه را 37.10N-57.80E ، در 35 كيلومتري جنوب شيروان تعيين كرده است. Atlas اين زمينلرزه را با بزرگي M_s5.5 ، شدت رومكزي 7-8 و رومركز 37.20N-57.80E در 24 كيلومتري جنوب شيروان گزارش كرده است.

1 مد  1929 ، باغبان گرماب( M_s=7.3 )

هنگام شامگاه زمينلرزه فاجعه باري شمال خاور ايران و تركمنستان را لرزاند. لرزه دهستان هاي گيلان ، رباط، زيدر، قوشخانه، جيرستان،  اميرانلو، اونماز و باغان را درهم كوبيد كه در ان هشتادو هشت روستا ويران شد و بيش از 3200 تن جان باختند. در مجموع حدود 300 روستا آسيب ديد كه در آنها 1100 تن آسيب ديدند و هزاران دام از ميان رفت. لرزه به ويژه در شمال باختري ناحيه كلانلرزهاي، بين گيخان و زيدر، شديد بود كه بيش از نيمي از كل تلفات در آنجا روي داد ( شكل). در گيخان ، به جز يك امامزاده قديمي كه هنوز پابرجاست ، همه چيز فرو ريخت و 300 تن از جمعيت 1500 نفري را كشت. شهر بر جايگاه ديگري در پايين دست تر رودخانه دگر باره ساخته شد. در رباط تنها دروازه بر پا ماند و از ميان 500 تن مردم آن بيش از 330 تن كشته شدند. اين روستا بعداً بر جايگاه ديگري دگر باره ساخته شد. در زيدر همه 300 تن ساكنان آن به جز يك تن كشته شدند. كوركولاب و گرماب در تركمنستان كاملاً ويران شد و تلفاتي به بار آورد. روستا هاي شينرغي، سراني ، آق قلعه ، سولي، نظر محمد ، گوگلي ، بيك ، بروز و سكه  تقريباً  به كلي ويران شدند و تلفات بسياري به بار آورد. در سوي شمال  خاوري منطقه رومركزي زمينلرزه به سراسر گستره بزرگي آسيب هاي دامنه داري رسيد. در قنليش، دربند، فيريوزا و باجگيران تقريباً همه خانه هاغ آسيب ديد و در شيروان، به جز چند ساختمان همگاني ، همه خانه ها شكست برداشت و هفت تن كشته شدند. به قوچان ، بجنورد و عشق آباد نيز پاره اي آسيب ها رسيد. لرزه به قنات هاي سكه، الله آباد و باغان درمنطقه شيروان و نيز قنات هاس باغ آسيب رساند. هنچنين ، زمينلرزه به چشمه هاي تامين آب در بسياري  روستا ها زيان رساند.

زمينلرزه با جنبش هايي در درازاي 55 كيلومتر، از سكه تا باغ ، در امتداد يك گسل پس از پليوسن ( Post-pliocene ) همراه بود. در سكه تنده شكستگي گسله فرسايش يافته ( اما هنوز قابل مشاهده است) كه به بلندي حدود يك متر ايستاده و طرف جنوب باختري آن پايين افتاده است. اين تنده را از ميان اين روستا تا خاور- شمال خاور باغان وتا جايي