مقاله نقش ورزش در سلامت جسم

نقش ورزش در سلامت جسم
مقدمه
امــــروزه پــيــشــــرفــــت عــلـــوم و فــنـــاوري هـــا ســبـــب مي گرددتا انسانها با اتكاء به تكنولوژي نوين، رفتارهاي جديدي را كسب نمايند. هر گونه تغيير جديد مي تواند اثرات متفاوتي را در كليه ابعاد زندگي فردي، اجتماعي ، اقتصادي و … انسان به وجود آورد.اما از ميان اين عوامل آنهايي كه در سلامتي انسان تاثيرگذار هستند از نقش ويژه اي برخوردارند. امروزه به دليل گذر اپيدميولوژيك يعني جايگزيني بيماري هاي غيرواگير به جاي بيماري هاي واگير به خاطر كنترل عوامل بيولوژيك از يك طرف و نقش رفتارهاي ناهنجار بهداشتي و سبك زندگي و شيوه هاي تغذيه در افزايش ميزان بيماري هاي غيرواگيردار از طرف ديگر ، لزوم تغيير نگرش در مراقبت و بهداشت را با هدف حفظ و ارتقاي سلامتي ايجاب مي كند.با توجه به موارد ذكر شده نقش بي تحركي به عنوان يكي از عوامل اصلي در شيوع بيماري ها و بروز مرگ، حائز اهميت مي باشد. با توجه به اينكه فعاليت فيزيكي مناسب مي تواند تاثير مهمي در پيشگيري از بروز بيماري ها، عوارض آنها و نهايتا مرگ و مير ناشي از آنها داشته باشد، بررسي متون و مقالات علمي در مورد ارتباط بيماري ها و فعاليت فيزيكي گوياي اين مطلب است كه ورزش پياده روي داراي تاثيرات مفيدي در زمينه پيشگيري از بيماري هاي مزمن و غيرواگير مي باشد. در دنياي امروز پياده روي بهترين فعاليت و طبيعي ترين ورزش در جهت كسب آمادگي جسماني و رواني است. پياده روي ورزش لذت بخش و كم خطري است كه در
دسترس همگان بوده و در همه جا و همه وقت امكان اجراي آن وجود دارد و مهمتر اينكه اين ورزش يك فعاليت اجتماعي است كه امكان ايجاد روابط دوستانه در آن بسيار زياد است. درخصوص نقش ورزش پياده روي در ايجاد و ابقاي سلامتي بايستي به موارد زير توجه داشت:
چه نوع ورزش پياده روي مفيد و موثر است؟
اصولا فعاليت فيزيكي مناسب براي تقويت عضلات قلب و ريه و كلا سلامتي، زماني مفيد و موثر مي گردد كه بــتــوانــد ســبـب بروز تغييرات بيولوژيك مفيد در بدن انسان گردد كه از آن جمله مي توان به افزايش تعداد ضربان تا شكل سريع آن يعني يك دوي نرم و سبك قلب اشاره نمود. ميزان پياده روي مي تواند از شكل آرام يعني راه رفتن متفاوت باشد. برنامه بر اساس ميزان آمادگي جسماني افراد با هدف نهايي طي 3200 متر در مدت نيم ساعت و با افزايش ضربان قلب 120-130 بار در دقيقه مي تواند متفاوت باشد .
چه فوايدي از ورزش پياده روي مي توان انتظار داشت؟
بررسي متون و مقالات بيانگر اثرات بسيار مفيد و متعدد ورزش پياده روي بر روي سلامت انسان از ابعاد مختلف است كه جهت آگاهي بيشتر در مورد اين اثرات سودمند در زمينه پيشگيري و كنترل بيماري ها مي توان به موارد زير اشاره نمود:
كنترل فشار خون
كاهش روند پوكي استخوان به ويژه در زنان، (چربي مفيدHDL ) ،كنترل اختلالات چربي خون و كمك به افزايش سطح سرمي ، كاهش عوارض چاقي و درمان آن ، (كنترل ديابت و كاهش بروز ابتلا به ديابت تيپ 2 (مرض قند) ، (پيشگيري از آترواسكلروزيس عروق كرونري (تصلب شـرايـيـن) ، (كـاهـش عـوارض بـيـمـاري هـاي مـفـصـلـي و استئوارتريتها (آرتروز) ، كاهش عوارض حاملگي، تقويت سيستم ايمني بدن، تـقـويـت وضعيت تنفسي ،كاهش علائم بيماري هاي روده اي ، تقويت رواني افراد با كاهش استرس، بي خوابي و اضطراب ، تقويت و ايجاد حس شادابي ، پيشگيري و درمان اعتياد. نتيجه اينكه با عنايت به مطالب فوق الذكر و سهولت انجام ورزش پياده روي و اثرات گسترده آن در ارتقاي سلامت فرد و جامعه، اين مقوله از ورزش نيازمند توجه ويژه اي در برنامه ريزي هاي بهداشتي است و قدر مسلم گستردگي موضوع، لزوم مشاركت و هماهنگي بين بخشي و مردمي را هم در زمينه برنامه ريزي و هم در اجراي برنامه هاي جامع مي طلبد، به ويژه بعد هماهنگي بين بخشي در حفظ و ارتقاي سلامتي افراد جامعه
از طريق ترويج فرهنگ پياده روي گامي در جهت توانمندسازي مردم و جامعه و به عبارت ديگر ارتقاي سلامت محسوب مي گردد.
ورزش و درمان بيماري ها
ورزشهاي گوناگون علاوه بر آنكه از بروز بسياري از بيماريها جلوگيري كرده و نقش پيشگيري را به عهده دارند همواره قادرند در درمان بسياري از بيماريهاي بشري موثر واقع شده و يك نقش درماني را از نظر علم پزشكي برعهده بگيرند.بدين منظور توجه شما را به اثرات درماني ورزش در ارگانهاي مختلف بدن و بيماريهاي مربوط جلب مي نماييم.
فشار خون بالا
با انجام ورزشهاي معمولي همراه با رژيم غذايي و استراحت مناسب در طي يكسال مي توان يك فشار خون ماكزيمم را از 17 به حدود 14 رسانيد و به وضوح روشن است كه ورزشكاران معمولا دچار عوارض فشار خون نمي شوند و ورزش حتي در سنين 80-60 سالگي مي تواند در متعادل نگه داشتن فشار خون سهيم باشد. زيرا در اثر
ورزش، عروقي كه در سطح بدن جريان دارد انبساط يافته و فشار خون سقوط مي كند. ورزش پياده روي و كوهنوردي به خوبي قادرند فشار خون بالا را متعادل ساخته و به مرحله درمان برسانند.
ازدياد چربي خون
ورزش منظم ومستمر در بيماراني كه داراي چربي خون بالايي هستند، قادر است كلسترول را كاهش و در عوض باعث ازدياد چربي مفيد خون )LDL( شود، در نتيجه از اثرات ناشي از ازدياد چربي خون در بروز بيماريهاي عروقي و سنگ هاي )HDL( صفراوي جلوگيري مي نمايد.
بيماران با دردهاي قلبي (سكته)
انجام ورزشهاي سبك طبق آمارهاي جهاني نه تنها قادر است انواع دردهاي قلبي پايدار و غيرپايدار را تسكين و كاهش دهد بلكه قادر است سبب حل شدن لخته هاي داخل خون شرياني قلب شده و از بروز سكته هاي بعدي ممانعت كند. همچنين ورزشهاي سبك مانع از رسوب پلاكهاي چربي در داخل عروق كرونر قلب و يا عروق ساير نقاط بدن
شده و در پيشگيري بيماريهاي قلبي عروقي افرادي كه يكباره به انفركتوس مبتلا شده اند دخيل مي باشد. امروزه ثابت شده است كه ورزشهاي مناسب در نزد افرادي كه مـبـتـلا بـه ديـابـت هـسـتـنـد و حـتـي انـسـولـيـن نـيـز تـزريق مي نمايند بسيار مفيد بوده و مقاومت بدن را در برابر عوارض حاصله از اين بيماري بيشتر مي نمايد.
تاثير ورزش در سرطان
ورزش سبب تقويت سيستم ايمني در بيماران سرطاني مي گردد. بنابرگزارش پژوهشگران كره اي، انجام حركات ورزشي ساده مي تواند سيستم ايمني بيماراني را كه به دليل سرطان معده تحت عمل جراحي قرار گرفته اند تقويت كند. مطالعه بر روي 25 بيمار كه تحت عمل جراحي خارج نمودن تومورهاي معده قرار گرفته بودند، نشان داد عملكرد ايمني بدن افراد كه 2 روز پس از عمل، انجام حركات ورزشي را آغاز نموده بودند قويتر از اشخاصي بود كه ورزش نكرده بودند. 2 هفته پس از جراحي تعداد سلول هاي ضد سرطان در افرادي كه ورزش كرده بودند به نحو چشمگيري بيشتر از سايرين بود. سلول هاي ضد سرطان يا قاتل به سلول هاي سرطاني حمله كرده و به رفع عفونت كمك مي كنند. دكتر يانگ مونا وهمكارانش از دانشگاه اينجو در شمي كويانگر، يك گروه 17 نفره از بيماران را مورد بررسي قرار دادند. اين بيماران 2 روز بعد از جراحي در
حالي كه روي تخت دراز كشيده بودند انجام حركات ساده ورزشي را آغاز كردند.همچنين از زماني كه قادر به راه رفتن بودند انجام حركات ورزشي بر روي دوچرخه ثابت را به تعداد 5 بار در هفته شروع كردند. محققان به منظور بررسي تغييرات حاصله در تعداد سلول هاي قاتل چندين نمونه خون از بيماران گرفتند. نتايج تحقيقات حاكي از آن بودكه هفته اول پس از جراحي تعداد سلول هاي قاتل در هر گروه كاهش يافت. اما در هفته دوم سلول هاي قاتل در بيماراني كه ورزش مي كردند به وضعيت موفقيت آميز اول بازگشت. اما درافرادي كه ورزش نمي كردند روند نزولي سلول ها همچنان ادامه داشت. البته به مرور زمان تعداد سلول هاي قاتل در تمامي اين بيماران افزايش پيدا كرد. به گفته دكتر مونا به دليل اين عملكرد ضعيف سيستم ايمني موجب تقويت سلول هاي سرطاني مي گردد انجام حركات ورزشي براي تقويت سيستم ايمني حائز اهميت است. طبق تحقيقات انجام شده، بيماراني كـه داراي مـيـزان بـالاي سـلـول هاي قاتل بودند مدت زمان بسيار طولاني تري نسبت به سايرين بدون گسترش مجدد سرطان قادر به زندگي مي باشند. البته عواملي چون تغذيه و سرطان درماني در اين ميان نقش دارند، اما مي توان گفت: ورزش يكي از موثرترين شيوه هاي تقويت سيستم ايمني بيماران سرطاني است.
اثر ورزش در درمان آرتروز
عوامل موثر در ايجاد آرتروز عبارتند از : سن، جنس، نژاد، محيط جغرافيايي، تراكم استخواني ، چاقي، افزايش اوره خون، افزايش كلسترول خون، فشارخون بالا، ضربه و بيماري هاي زمينه ساز مثل ديابت و غيره. براي آرتروز مداوايي وجود ندارد. هدف درمان عبارت است از : كاهش درد، حفظ قدرت تحرك و به حداقل رساندن معلوليت كه شامل آموزش بيمار، كم كردن وزن، استفاده مناسب از عصا و وسايل كمكي، ورزش، داروها و در نهايت گچ گيري (برس) و يا اعمال جراحي است.عدم استفاده از مفصل آرتروزي، به دليل درد، منجر به ضعف عضلات مي شود و چون عضلات نقش عمده اي در حفاظت غضروف در مقابل استرس بر عهده دارند، تقويت ماهيچه هاي دور مفصلي، حائز اهميت فراوان است. لذا براي حفظ دامنه و حركت و تقويت عضلات اطراف مفصل، بايد ورزش هايي را طرح نمود. يكي از درمان هاي استاندارد آرتروزي به صورت اوليه، كاهش درد مفصلي با ورزش هاي تحمل وزن است كه عضلات حمايت كننده را قوي مي نمايد. ولي متاسفانه اغلب از ترس افزايش علائم به بيماران گفته مي شود كه ورزش نكنند و بيشتر از داروهاي رنگارنگ استفاده نمايند.ديده شده است كه بيماران آرتروزي مي توانند ورزش هايي با تحمل وزن، مثل پياده روي را انجام دهند. غضروف مي تواند به وسيله خودش دوباره سازي شود. از طرفي مسائلي مثل كاهش قدرت عضلاني اطراف مفصل، كاهش انعطاف پذيري ، افزايش وزن و كاهش ظرفيت هوازي، مي توانند در هر رژيم درماني، ايجاد اختلال نمايند. عللي كه باعث مي شود ورزش در كاهش علائم و نشانه هاي آرتروزي موثر باشد عبارتند از : 1- تصحيح ضعف عضلات ناشي از عدم
استفاده آنها و نگهداري آمادگي عضلات اسكلتي 2- افزايش قدرت عضلات اطراف مفصل كه باعث حمايت مفصل از آسيب مي شود. 3- بهبود تغذيه با افزايش انتقال مواد به داخل مفصل، به وسيله بهبود فعاليت پمپي ، در اثر انجام ورزش هاي با تحمل وزن. 4-تحرك موثر غضروف مفصلي به وسيله ايجاد فشار توليد شده ناشي از ورزش هاي با تحمل وزن.1- تقويت سيستم اسکلتي و پيش‌گيري از ابتلا به بيماري پوکي استخوان
مشخص شده است که تقويت سيستم اسکلتي بدن و متراکم بودن آن ارتباط مستقيمي با ميزان فعاليت بدني و فشارهاي مکانيکي دارد.
به طور مثال در فضانورداني که به مدت طولاني در فضا به سر مي‌برند،به دليل بي‌وزني و يا در بيماران مزمن که به مدت طولاني بستري شده يا پايشان گچ گرفته شده و تحرکي ندارند، تراکم استخواني به‌ شدت کاهش يافته و بسيار مستعد شکستگي مي‌شود.
اين همان پديده اي است که به آن « پوکي استخوان» مي گويند و در افراد سالمند به طور شايع ديده مي‌شود. پوکي استخوان منجر به دردهاي متوسط تا شديد و مزمن اسکلتي مي‌شود و زندگي عادي فرد را تحت تأثير قرار مي‌‌دهد.
2- به تأخير انداختن پديده‌ي سالمندي يا پير شدن
با افزايش سن، مصرف انرژي پايه کاهش مي‌يابد. به ازاي هر 10 سال افزايش سن در بزرگسالي، ميزان مصرف انرژي پايه حدود 2 تا 3 درصد کاهش مي‌يابد، که گفته مي‌شود به دليل از دست دادن توده‌ي عضلاني بدن و افزايش بافت چربي است.
اين تغييرات در ترکيب بدن را مي‌توان با ورزش کاهش داد. ورزش سبب حفظ توده‌ي عضلاني بدن و افزايش مصرف انرژي پايه مي‌گردد. هم‌چنين از يبوست و بيماري‌هاي قلبي- عروقي جلوگيري مي کند که بعداً به آن اشاره خواهد شد و بدين ترتيب پديده‌ي سالمندي را به تأخير مي‌اندازد.
3- مصرف بي‌واسطه و مستقيم اسيدهاي چرب
مي‌دانيم که اکثر بافت‌هاي بدن از گلوکز (قند خون) به عنوان سوخت اصلي خود استفاده مي‌کنند.
يکي از وظايف دستگاه گوارش و کبد اين است که مواد غذايي دريافت شده را هضم و جذب کرده و در نهايت، قسمتي از آن را به شکل گلوکز براي مصرف بافت‌ها و سلول‌هاي بدن وارد خون کند.
براي ورود گلوکز به درون سلول و مصرف آن، وجود هورمون انسولين ضروري است. انسولين هورموني است که از افزايش قند خون جلوگيري مي‌کند. اين هورمون از آب شدن چربي بدن و آزاد شدن اسيدهاي چرب از بافت چربي جلوگيري مي کند. حتي در صورت مصرف زياد غذا، به ذخيره شدن انرژي به صورت چربي نيز کمک مي‌کند.
اما عضلات در حال فعاليت از اين امر مستثني هستند و مي‌توانند بدون نياز به انسولين، انرژي خود را علاوه بر گلوکز از اسيدهاي چرب نيز تأمين کنند. اين امر باعث مي‌شود سطح انسولين خون کاهش يابد و باعث ذوب شدن توده‌ي چربي و آزاد شدن اسيد‌هاي چرب از آن مي شود که به نوبه‌ي خود توسط عضلات به مصرف خواهند رسيد.
4- تأثير مثبت در بيماران ديابتي و کاهش مقاومت به انسولين
در بيماران ديابتي نوع دو، انسولين وجود دارد اما قادر به عمل نيست که اصطلاحاً به آن «مقاومت به انسولين» گفته مي‌شود.
مشخص شده است که بافت چربي، گيرنده‌ي عمده‌اي براي انسولين ندارد و به طور بارزي باعث مقاومت به اثرات انسولين و در نتيجه بالا رفتن قند خون و عوارض ناشي از آن مي‌شود.
ورزش با کاهش بافت چربي و افزايش ميزان سوخت و ساز بدن، مقاومت به انسولين را کاهش داده و باعث بهبود عملکرد گيرنده‌هاي انسولين شده و سطح گلوکز خون را کاهش مي‌‌دهد.
حتي در بيماران ديابتي نوع يک که در بدن آن‌ها انسولين وجود ندارد يا به ميزان کافي ترشح نمي‌شود، ورزش با افزايش ميزان متابوليسم و مصرف انرژي، سطح گلوکز يا قند خون را کاهش مي دهد و بدين ترتيب نياز به انسولين تزريقي يا رعايت رژيم‌هاي بسيار سخت و محدود از قند و انرژي را در اين افراد کمتر مي کند.
5- کاهش خطر ابتلا به بيماري‌هاي قلبي- عروقي و سکته‌هاي مغزي
ورزش باعث کاهش اسيدهاي چرب آزاد خون و افزايش کلسترول خوب يا HDL مي‌شود. بدين طريق پديده‌ي آترواسکلروز يا تنگ شدن عروق بدن از جمله عروق قلبي و مغزي به تأخير مي‌افتد و هيچ‌گاه به حد بحراني و انسداد (که در اين صورت شاهد سکته‌هاي مغزي يا قلبي خواهيم بود) نمي‌رسد.
هم‌چنين باعث کاهش مقدار تري‌ گليسيريد و کلسترول بد يا LDL خون مي‌شود که همگي آن‌ها در آترواسکلروز يا تنگ شدن عروق نقش دارند.
6- افزايش حجم گردش خون موثر بدن و جلوگيري از ترومبوز (لخته شدن خون) در سياهرگ عمقي پا
فعاليت بدني و تحريک زياد باعث افزايش حجم گردش خون موثر و جلوگيري از رکود خون در سياهرگ عمقي پا مي‌گردد و جريان خون را در کل عروق بدن افزايش مي‌دهد، از جمله بازگشت خون را زياد مي‌کند. بدين طريق احتمال ترومبوز يا لخته شدن خون در سياهرگ عمقي پا، که خود مي‌تواند منشاء لخته‌هاي آزاد خون(آمبولي) و گير افتادن در رگ‌هاي ديگر بدن از جمله عروق مغز و قلب باشد، کاهش مي‌يابد.
7- تقويت سيستم قلبي- عروقي، دستگاه تنفسي و سيستم ايمني
با افزايش فعاليت بدني، نياز بافت‌ها و سلول‌هاي بدن به اکسيژن و مواد مغذي افزايش مي‌يابد. براي تأمين اين نياز و نيز براي دفع مواد زايد توليد شده ي بيشتر توسط سلول‌ها، جريان خون و فعاليت قلب و تهويه‌ي ريوي زيادتر مي‌شود. هم‌چنين عضله‌ي قلب با قدرت و سرعت بيشتري خون را پُمپ مي‌کند و فعاليت دستگاه تنفس نيز با افزايش عمق و سرعت تنفس، افزايش مي‌يابد.
در صورت داشتن برنامه‌ي ورزشي مرتب در زندگي روزانه‌، به تدريج عضله‌ي قلب و دستگاه تنفس در اثر تمرين قوي‌تر شده و سلامتي فرد را تضمين مي‌کند.
هم‌چنين با فعاليت بدني، تعداد گلبول‌هاي قرمز و سفيد خون و به‌طور کلي حجم خون و عناصر خوني دخيل در سيستم ايمني بدن، افزايش مي‌يابد و به عملکرد بهتر سيستم ايمني بدن کمک مي‌کند.
8- اثرات مثبت بر سيستم گوارشي
شناخته شده‌ترين اثرات ورزش در سيستم گوارشي بدن، افزايش حرکات روده و جلوگيري از يبوست مزمن است. به همين خاطر بيماران جراحي شده را در اولين فرصت پس از جراحي، به راه رفتن تشويق مي‌کنند تا حرکات گوارشي سريع‌تر باز گردد و از يبوست جلوگيري شود. هم‌چنين بيمار قادر به تحمل تغذيه‌ي خوراکي باشد.

فایل : 14 صفحه

فرمت : Word