مقاله فارسی پرورش گاو

فصل اول
پرورش گاو اصيل شيرده
كليات پرورش گاو
تاريخچه
بشر اوليه كه ساليان درازي را به صورت بدوي از ميوه درختان و شكار حيوانات امرار معاش مي نمود رفته رفته درصدد برآمد براي مواقعي كه دسترسي بشكار نداشت حيواناتي را كه مفيد تر و مطيع تر تشخيص داده بود به تدريج رام و اهلي نمايد . كم كم در اثر تماس مداومي كه بدين طريق با گاو ، بز و ميش كوهي حاصل كرد علاوه بر فوائد گوشت از مزاياي شير هم برخوردار شد و پس از قرون متمادي هنگامي كه شهرنشين شد در گوشه خانه و كاشانه اي كه براي خود مي ساخت جاي مخصوصي هم براي نگهداري گاو ترتيب مي داد. به عقيده مارشاك اهلي كردن حيوانات 8 هزار سال قبل از ميلاد مسيح ابتدا در خاور ميانه انجام شده است .
آمار گاو
آمار گاو و ساير دامها بعلت كشتار و عوامل مختلف ديگر متغير است . در كشور هندوستان بعلت قيود مذهبي ذبح گاو قدغن بوده و در حال حاضر نيز
نزديك به 200 ميليون راس گاو نگهداري مي شود كه قسمت اعظم آنها پير و فرتوت بوده وتا فرارسيدن مرگ طبيعي بحيات خود ادامه خواهند داد .
نژاد هاي معروف گاو
اهميت پرورش نژادهاي ممتاز گاو از نظر افزايش شير و گوشت از ديرزمان مورد توجه بشر قرار داشته است . تا آنجا كه در تواريخ منقول است بعد از ميلاد مسيح ايتاليائيها ضمن تبادل تجارت با چين و رونق كشتيراني تعدادي گاو گوشتي عظيم الجثه از چين وارد كرده و در ايتاليا به نام CHIANINA پرورش داده اند . در اثر جنگاهاي صليبي نيز نقل و انتقالات ديگري بين كشورهاي داخلي اروپائي بعمل آمد . پس از كشف آمريكا و استراليا صادرات گاو از اروپا از يك طرف و از هندوستان و آفريقا از طرف ديگر در آمريكا و استراليا توسعه يافته و مطالعات دانشمندان درباره نژادهاي گوشتي و شيري و آميخته گري آنها وارد مراحل نويني گرديد.
كشت علوفه مصرفي دامپروريها
تاسيس دامپروري بويژه پرورش گاو اصيل شيري و گوشتي بدون داشن زمين علوفه كاري و يا مرتع به هيچ وجه مقرون بصرفه نمي باشد . با وجود اينكه خاك كره ارض در اثر ازدياد جمعيت بشر روزبروز كوچكتر از پيش به نظر مي رسد و ايجاد شهرها و صنايع عظيم احتياج به زمين بيشتري دارد معذالك در غالب كشورها سعي مي شود كه از زمين هاي كشاورزي كسر نشده و با تكنولوژي صحيح از هر متر مربع زمين بهره برداري بيشتري به عمل آيد .
مواد متشكله گياهان علوفه اي
آب :
قسمت اعظم ساختمان گياه را آب تشكيل مي دهد . مقدار آب در علوفه سبز 70 – 80 درصد و در دانه ها و غلات 8-10 درصد مي باشد . آب مواد غذايي را از قسمتي از گياه بوسيله شيره هاي داخلي به قسمتهاي ديگر حمل كرده و اين عمل از طريق حمل كردن مواد يا با بحال تعليق نگاهداشتن آنها انجام مي گيرد . در حيوان هم اين وظيفه را خون انجام مي دهد . مواد معدني زمين بكمك آب در مجاورت ريشه و آنزيمها و باكتريهاي موجود حل شده و جذب گياه مي شوند، بعلاوه آب شكل طبيعي گياه را حفظ كرده و فضاي خالي سلولها را پر مي كند . آب حرارت گياه را با عمل تعرق و تبخير تنظيم كرده و درداخل سلولها سبب گرم نگه داشتن گياه مي شود ، زيرا آب بهتر از ساير عناصر حرارت را در خود حفظ مي كند .
مواد پروتئيني :
مواد پروتئيني علاوه بر كربن ، اكسيژن و هيدروژن داراي ازت با نيتروژن نيز مي باشند و هر مولكول آن چندين هزار اتم داشته و در حدود 23 نوع اسيد آمينه گياهي تشكيل مي دهد كه همچون الفبا كه در تركيب كلمات بصور مختلف داخل مي شوند ، اسيدهاي آمينه هم در بدن حيوان و گياه به همين ترتيب تركيب شده اند . مواد پروتئيني در گياهان قسمت اعظم مواد متشكله پروتوپلاسم و هسته سلول را تشكيل مي دهند در صورتيكه در حيوان علاوه بر هسته و پروتوپلاسم و هسته سلول را تشكيل مي دهند در صورتيكه در حيوان
علاوه بر هسته و پروتوپلاسم پوست خارجي سلول هم از آن تركيب شده است . پروتئين گياهي قسمتي در اثر جذب نيتروژن هوا از طريق ريشه به كمك باكتريها تشكيل مي شود مانند يونجه و شبدر و قسمت ديگري نيز از طريق مواد از ته خاك مانند نيتراتها با كمك مواد هيدروكربنه در اثر اعمال آنزيمها انجام مي گردد . در صورتيكه حيوانات پروتئين بدن خود را از طريق پروتئين گياهي و اسيدهاي امينه استخراجي بافت روده جذب مي كنند .
چربيها :
چريبها هم مانند مواد هيدروكربنه از كربن ، اكسيژن و هيدروژن ساخته شده ولي قسمت كربن و هيدروژن آنها به مراتب بيشتر از مواد هيدروكربنه مي باشد و به همين علت 25/2 برابر مواد هيدروكربنه در بدن حيوان حرارت و انرژي توليد مي كنند . موقعي كه چربيها تند مي شوند دليل بر شكستن آنها و تغيير و تبديل شدن آنها به اسيدهاي چرب ، گليسرول و آب است كه در شير و كره كهنه غالباً انجام شده و در كره بيشتر به شكل اسيد بوتريك درمي آيد كه مصرف آنها صحيح نيست بعضي از اسيدهاي چرب نيز اشباع مي باشد مانند مانند روغن بزرگ كه به همين علت در صنعت رنگ سازي بكار مي رود و در مجاورت هوا اكسيژن را جذب كرده و يك غشاء نازك چربي مقاوم تشكيل مي دهد . چربيها علاوه بر دانه هاي نباتي مانند سويا و بزرگ در دانه هاي غلات و يونجه هم به مقدار كم ديده مي شود . استرولها هم جزو مواد چربي محسوب مي شود كه در نباتات وجود داشته و به صورت كلسترول در بدن حيوان در نسوج مختلف در بافت عصبي ، مغز و خون يافت مي شود ، بعلاوه ويتامين D هم از كلسترول و
نباتي موجود در پوست بدن گاو تحت تاثير اشعه ماوراء بنفش خورشيد ساخته مي شود .
انواع علوفه مصرفي در گاوداريها
يونجه
از نظر پروتئين غني ترين علوفه بوده و كمبود پروتئين جو و گندم را جبران مي كند به علاوه از نظر كلسيم و فسفر و ويتامين A بالاترين مقدار را در بين ساير علوفه دارا مي باشد . يونجه خشك گرچه از نظر ويتامين A‌ ضعيفتر از يونجه سز مي باشد ولي در صورتيكه در آفتاب خشك باشد سرشار از ويتامين D مي شود در اين نوع علوفه ويتامين B بخصوص ريبوفلاوين و نياسين و ويتامين C , K و ويتامين E غني بوده و يونجه خشك در هر پوند داراي 2000 تا 3000 واحد ويتامين D مي باشد .
شبدر
نوع شبدر مصري بنام برسيم در مناطق گرمسيري بسيار خوب رشد كرده و بخصوص در زمستان كه يونجه در خواب مي باشد برسيم بمقدار وفور بدست مي آيد و در گاوداريهاي مصر بهترين علوفه محسوب مي شود . اخيراً‌ در كاليفرنيا نيز از بذر آن كشت شده و چندين كشت از آن در سال برداشت مي شود . شبدر ايراني هم معروف مي باشد ، براي كشت در مزارع و مراتع محصول خوبي عايد مي كند و در ايالات جنوبي آمريكا هم از كشت آن بخصوص در زمينهاي مرطوب نتايج خوبي گرفته شده است . بعلاوه بطوركه مي دانيم
محصول شبدر در بهار زودتر از يونجه بدست آمده و براي جذب ازت زمين بهتر از يونجه مساعد مي باشد تنها عيب آن كم دوام بودن آن براي چند سال مي باشد.
شبدر بخصوص در زمينهاي اسيدي كه يونجه بعمل نمي آيد با نتيجه بهتر كشت شده و در جاي مرطوب و در زمستان كشت آن مقاوم تر از يونجه مي باشد بعلاوه در زمينهايي كه خوب زه كشي شده و كلسيم داشته هم خوب رشد مي كند شبدر براي سيلو كردن بسيار مناسب بوده و نوع سفيد آن خيلي كوتاه و براي كشت در مرتع مورد استفاده قرار مي گيريد .شبدر داراي 12 درصد پروتئين مي باشد .
بيماريهاي انگلي
بيماري تيلريوز
اين بيماري نظير پيروپلاسموز توسط انگلهاي تك ياخته خوني از طريق گزش خون گاو بيمار بوسيله كنه به گاو سالم منتقل مي شود . انگلي كه عامل بيماري پس از حمله به گلبولها توليد مثل نمي كند ولي بمحض دخول در بدن گاو وارد خون شده و در ياخته هاي لنفي و طحال و كبد موضعگيري كرده و توليد مثل خود را از طريق تقسيم انجام مي دهد . اين انگلها در بافت پوششي كبد و طحال و غدد لنفاوي بنام جسم آبي كخ ناميده مي شود كه با رويت آنها در زير ميكروسكوپ بيماري به طور قطع مشخص مي شود . انگل پس از خراب كردن سلولهاي بافتهاي اپي تليوم مجدداً وارد جريان خون شده است كه در سه نوع
مختلف بيماريزا بوده كه كنه نوع مختلف بيماريزا بوده و بوسيله كنه نوع Rhipicephalus منتقل مي شود .
علائم
اين بيماري در گاوداريهاي ايران بخصوص در سالهاي اوليه كه گاو اصيل از خارج وارد شد بشدت شايع و تلفات و خسارات آن بقدري زياد سنگين بود . بيماري بشكل حاد ابتدا با ازدياد درجه حرارت 41-42 درجه شروع شده ضربان قلب شديد ، اشتها قطع شده و شير تقليل مي يابد . اختلالات گوارشي ابتدا با يبوست سپس با اسهال ادامه يافت و مسير بيماري 4-15 روز طول مي كشد .
تشخيص
در اين بيماري اجسام آبي كخ از طريق خون و برداشت نمونه خون از گوش عامل بيماري تشخيص داده مي شود ولي بيماري از روي علائم ممكن است با شاربن ، پيروپلاسموز ، هموگلبيونري با سيلي و آناپلاسموز و ليتوسپيروز و بعضي مسسموميتها اشتباه شود كه با تشخيص صحيح عوامل و سير بيماري هر يك از هم جدا مي شود .
درمان
معالجه با خورانيدن مواد آبكي آرد آب شربت قند ، لعاب بزرگ ، تنقيه مكرر با پارافين ، خورانيدن شير و تزريق خون بفواصل يك هفته به مقدار 2-5 ليتر با افزايش سيترات دو سود بمنظور جلوگيري از انعقاد نتايج خوبي دارد .
آناپلاسموز
مخصوص گاو بوده بندرت گوساله تا يكسالگي باين بيماري مبتلا مي شود . در گاوداريهاي اطراف تهران اين بيماري ديده شده است . علائم گاهي زردي ، كم خوني ، افزايش دفعات ادرار ، خشن شدن پوست خمودگي زياد و مرگ بين 25-60 در صد كه در عرض چند روز اتفاق مي افتد . درجه حرارت بيمار تا 41 درجه سانتي گراد بالا مي رود . پوست بدن بخصوص در سر پستانها و اطراف دهان زرد رنگ شده در كالبد گشائي محتوي كيسه صفرا سبز تيره و ژلاتين شكل مي باشد . كبد بزرگ و زرد رنگ طحال صاف و نرم و بزرگتر از معملوبوده و بافت آن شبيه مرباي توت فرنگي مي باشد .بعلاوه در كيسه صفرا مقداري خون آبكي نيز ديده شده است . درمان اين بيماري نسبت به ساير بيماريهاي انگلي مانند تيلريوز و پروپلاسموز معمولاً خفيف تر بوده و با تجويز داروهاي ضد انگلي مانند پيرورازي توام با داروهاي تقويتي نتايج درمان رضايت بخش تر است .
فصل دوم
پرورش و نگهداري بزهاي شيرده
تاريخچه و اهميت اقتصادي
بز يكي از مهمترين حيوانات اهلي كشور ما بوده و در هر دهي گله هاي متعددي از آن ديده مي شود . دهات بدون گاو شيرده و بدون اسب و قاطر و حتي بدون گوسفند در ايران زياد است ولي بدون بز وجود ندارد .
بز بدون اينكه از جهت خوراك و علوفه توقع زيادي داشته باشد ، شير ، پوست ، كرك ، گوشت ، شاخ و كود مي دهد . پوست بز فوق العاده بهتر از پوست گوسفند بوده ، ( شورو ) كه معروف است از آن مي سازند و براي تهيه كفشهاي ممتاز نرم و دستكش هاي چرمي به كار مي رود . كرك بز هم يكي از منابع مهم ثروت بوده . در ايران پارچه هاي معروف ( برك ) در كرمان و شرق خراسان و نيز انواع شالها و ترمه از كرك بز بافته مي شود و اهميت اقتصايد زيادي دارد. در دنياي متمدن امروز پارچه هاي ( موهر ) كه مورد توجه مردم جهان است از كرك بز تهيه مي شود .
پرورش بز به يقين از كشورهاي آسيائي سرچشمه گرفته و در خلال ايام كه اهالي به كشورهاي غربي مهاجرت كرده اند دامهاي خود را با خود برده اند و بدين طريق بز را به اروپا و ساير ممالك معرفي كرده اند . پرورش بز بعلل وجود
برخي عوامل و قوانين اصلي كه به طور كلي در پيشرفت كشاورزي موثر است ، تابع وضعيت و شرايط موجوده محلي است و روي اين اصل پيشرفت دادن اين صنعت آنطور كه در بعضي نواحي داراي اهميت است ممكن است درپاره اي از نقاط ديگر داراي آن ارزش نباشد.
نژادهاي بز در ايران
نژادهاي بومي ايران در تمام سطوح دهات كشور تقريباً پراكنده است و با اينكه هيچگونه روش علمي براي اصلاح نژاد معمول نشده ( غير از چند سال اخير قبل از انقلاب كه در باره آن بازگوئي خواهد شد ) . معهذا در برخي از استانها از محصول و فرآورده هاي آن حداكثر استفاده مي شود .
نژادهاي معروف به شرح زير است :
بزنژاد مرغز كردستان
اين نژاد داراي موهاي لطيف و بلند و مجعد و براق بوده و در سال از هر بز بين دو تا دوكيلو نيم مي توان مو برداشت نمود و اين محصول را در رمه هاي اصيل گاهي تا دو برابر مقدار بالا مي توان برداشت گرد. نژاد مرعز كردستان از تيره هاي بز نژاد ( آنگورا ) مي باشد كه از اختلاف نژادآنگورا با بز بومي كردستان بوجود آمده است ولي در اثر عدم توجه و نگهداري به صورت بد و بسيار ابتدائي خصوصيات اصلي آن نژاد را از دست داده است .
در حال حاضر بز آميخته مرغز در گله هاي مخلوط در بخشهاي كردستان به اصطلاح اين نژاد بعمل نمي آيد . جاي ترديد نيست كه با مراقبت در پرورش
مي توان خصوصيات مطلوب اين نژاد را ترقي داد. اهميت نژاد بز آنگورا و آميخته هاي آن براي موي لطيف و براقي است كه از اين نژاد بدست مي آيد و در بافندگي براي تهيه پارچه هاي مخصوص گرانبها از آن استفاده مي شود . بايد دانست ارزش موي اين نژاد بسيار گرانتر از پشم مرينوس است . در اين نژاد بزهاي بالغ نر به وزن 55 تا 70 كيلو و بز هيجده ماهه بين 30 تا 40 كيلو و ماده هيجده ماهه بين 22 تا 32 كيلو مي باشد. طول مو در شش ماه از ده تا هيجده سانتي متر است .
بز كركي كردستان
بز كركي كردستان كه در گله هاي زيادي پرورش داده مي شود ولي كرك آنها زياد مرغوب نيست .
بزكركي رائين
در رائين كرمان بزهايي تربيت مي شوند كه داراي كرك مرغوب و لطيف با الياف بلند مي باشند .
بز كركي بافت
در ايستگاه بافت كرمان بزهايي تربيت مي شوند كه مانند بز كركي رائين داراي موهاي بسيار لطيف و مرغوبند .
بز تالي بندر عباس
در بندر عباس بزهايي بنام تالي پرورش داده مي شوند كه شيردهي آنها نسبت به ساير بزهاي آن منطقه دو برابر است.
شير بز
خالص تقريباً داراي رنگي سفيد است . كوچكي گلبولهاي چربي و خاصيت مايه آن دو عنصر مهمي هستند كه شير بز را متمايز مي سازند . خامه شير بز خيلي به آهستگي بالا مي آيد و اين فعل و انفعال هيچوقت مانند شير گاو كامل نيست . به همين مناسبت جدا ساختن كامل خامه از شير بز خيلي دشوار است . گفته مي شود كه شير بز خيلي زودتر از شير گاو شيريني خود را از دست مي دهد ولي آزمايشهاي علمي خلاف اين امر را ثابت كرده است . اصولاً بايد گفت كه نگهداري شير با طرز دوشيدن و نحوه انتقال ان ارتباط دارد . آزمايشهاي متعددي كه در دانشگاه و مراكز علمي بعمل امده است ثابت نموده است كه مي توان شير بز را به خوبي تا سرحد امكان تجزيه كرد يعني مثلاً شير بزي كه 4/4 درصد چربي دارد وارد دستگاه خامه گيري كرده اند و چربي آن را گرفته اند فقط سه صدم چربي داشت .
نژادهاي پست و غير قابل اهميت ديگر
در حال حاضر در ممالك متحده نژادهاي گوناگون و بي اهميت تري كه از لحاظ اقتصادي قابل توجه نمي باشند وجود دارد . نسل بزهاي ( مورسيان ) از كشور اسپانيا آورده شده است . بعضي از گله هاي نژاد فوق الذكر در كاليفرنيا و جنوب غربي پرورش يافتند . تطابق اين نژاد با محيط گرم قابل ملاحظه است . رنگ انها روي هم رفته قهوه اي ، پشمي كوتاه و ابريشم مانند دارند ، بيشترشان فاقد شاخ هستند پستانهايشان كامل و شير آنان از لحاظ چربي حيواني غني است .
( نورسكا ) بز تنومند ديگري است كه سالها پيش از نروژ اورده شده ولي مثل نژاد مورسيان چندان مورد توجه واقع نشدند . پاهايشان كوتاه و پشمي بلند و درهم دارند ، رنگشان روي هم رفته سفيد و مختلف است . بز معمولي آمريكا كه در اكثر ايالات متحده ديده مي شود در جنوب كشور بيشتر به چشم مي خورد و از اختلاط نژادهاي گوناگون پا به عرصه وجود نهاده اند . متاسفانه در طي ساليان دراز صاحبان آنان بدون اينكه نامي از نژاد انان ذكر كنند بزها را پرورش داده اند بالنتيجه امروز مشابهت خاصي با يكديگر دارند خصوصيات عمده انان به قرار زير است :
تنه متوسط بوده ، پاها كوتاه ، وضع ظاهري گوشت آلود و كوچكترين وجه تشابهي با يزهاي سويسي ندارند ، گر چه در بعضي موارد چند تا از آنان خوب شير مي دهند ولي اكثريت آنها شيرشان خيلي كم است و مدت شيردادن كوتاه مي باشد و بيش از چند ماه نيست . يكي از نواقص عمده ايشان اين است كه دندانهايشان عموماً كوتاه و كوچك است ، طبق يك سنت طبيعي هر دو جنس در اين نژاد شاخ دارند ولي جنس نر شاخهايش بلندتر است .
اين نژاد رنگهاي گوناگوني دارد ، رنگ قهوه اي از روشن تا تاريك گرفته ، قهوه اي مخلوط با سفيد ، سفيد و سياه خاكستري متمايل به آبي و بالاخره سفيد يك دست يا كرمي در ميان آنان زياد به چشم مي خورد . اين بزها پر نسل هستند . بز معمولي آمريكا بخصوص براي مقايسه با نژادهاي عالي تر مثل توگن بورگ ، سانن و نوبيان و ديگر نژادهاي كوهپايه اي آلپ نمونه خوبي است . نظر به اينكه بزهاي معمولي امريكا را به وسيله جفت گيري پي در پي با نژادهاي عالي تر مثل سانن و توگن بورگ و غيره مي توان ترقي داد و تبديل به يك بز شيرده ايده

فایل : 14 صفحه

فرمت : Word