مقاله فارسی در مورد گذری بر روانشناسی کودکبا تاکید بر جنبه های کاربردی

دانشگاه جامع علمی کاربردی
گذری بر روانشناسی کودک
با تاکید بر جنبه های کاربردی
محقق:
منبع:
گذری بر روانشناسی کودک(محمد عباسی نیا)
استاد :
مقدمه
قال رسول الله (ص) : من کان له صبی فلیتصاب له
هر کی که فرزند خردسالی دارد باید با او کودکانه رفتار کند .
چون که با کودک سر و کارت فتاد
پس زیان کودکی باید گشاد
سپاس فراوان به درگاه آفریدگار دانا و توانایی که فطرت خداجویی را در وجود انسان به ودیعت نهاد و مسیر تربیت صحیح را فرا روی او گشود و خلقت را در راستای رفع احتیاجات و نیازهای انسانی بشریت سامان داد.
تعاریف :
روانشناسی : علم مطالعه رفتار و عوامل به وجود آورندۀ آن را روانشناسی گویند مانند چرت زدن که حتماً علتی دارد .
رفتار: واکنش موجود زنده به محرک ها مانند ترس از سوسک باپپز و بسته شدن مردمک ، نوشتن یک متن را رفتار گویند .
محرک : هر عاملی که بتواند بر یکی از حواس موجود زنده اثر بگذارد و او را وادار به واکنش نماید مثل : نور ، صدا ، مزه های شیمیایی ، بوها ، فشار و درد ، سرما و گرما، و…
انواع رفتار
رفتار ارادی : در انجام آن موجود زنده تصمیم می گیرد و نسبت به ان اگاهی دارد مثل نوشتن راه رفتن
رفتار غیر ارادی : موجود زنده برای انجام آنتصمیم گیرینمی کند و خود به خود به واسطه سیستم خود مختار بدن انجام می شود مثل عطسه کردن بر اثر تحریک مخاط بینی ، ترس از صدای بلند ، تنگ شدن مردمک چشم بر اثر افزایش نور و…
س : آیا حیوانات رفتار ارادی دارند؟
کوچ پرستو ها ، لانه سازی زنبورها ، تخم گذاری لاک پشت
شرطی شدن و دست آموز شدن حیوانات
آیا این نوع رفتار ها ارادی هستند ؟
روانشناس رشد (کودک و نوجوان ): علمی است که جریان تحولات و تغییرات جسمی ، ذهنی ، عاطفی و اجتماعی فرد، از لحظه انعقاد نطفه تا هگام مرگ رامطالعه می کند .
نیازها ویژگیهای اساسی انسانها
انسانها دارای نیازهای فیزیولوژیک ، نیازهای روانی ونیازهای فطری هستند.
برخی از این نیازها عبارتند از : گرسنگی ، تشنگی ؛ امنیت ، تعلق داشتن به گروه ، مورد تحسین قرار گرفتن ، حقیقت جویی ، اخلاق ، زیبایی گرایی ، خلاقیت ، عشق و پرستش و …
توضیح برخی از موارد فوق به منظور کاربردی کردن آنها در یادگیری ها و شرطی سازی ها ی مثمر ثمر خواهد بود.
نیاز به زیبایی گرایی
نیاز به تعلق داشتن به گروه و نیاز بهجمع گرایی
نیاز به توجه : هر انسان ذاتاً بدنبال جلب توجه دیگران است
الف . روشهای افزایش رفتار
تقویت مثبت
تقویت منفی
ب . روش های ایجاد رفتارهای مطلوب تازه
روش های ایجاد رفتار ، آموزش رفتارهایی است که از قبل در خزانه رفتاری فرد موجود نیستند . این روشها عبارتند از : 1. الگوبرداری یا سرمشق گیری 2. شکل دهی رفتار 3. زنجیره سازی
ج . روش های نگهداری رفتار
پس از آنکه رفتار مورد نظر به خوبی آموخته شد یا فراوانی آن به سطح دلخواه رسید ، باید تقویت پیاپی را رها کنیم و از روش تقویت نا پیاپی یا نا پیوسته استفاده کنیم .
در تقویت نا پیاپی کهبه آن تقویت بخشی یا سهمی نیز گفته می شود ، بعضی از پاسخ تقویت می شوند ، نه همه آنها. تقویت ناپیاپی در مقابل خاموشی مقاوم تر است. یعنی قطع ناگهانی تقویترفتاری که قبلا به طور نا پیاپی تقویت می شده است منجر به خاموشی فوری آن رفتار نمی شود.
د. روش های کاهش و حذف رفتارهای نا مطلوب
به طور کلی رفتارهای نا مطلوب را از دو راه می توان کاهش داد.
یکی از جانشین ساختن رفتارهای مطلوب به جای آنها و کاهش دادن غیر مستقیم رفتارهای نا مطلوب که به روش های مثبت کاهش رفتار معروفند زیرا در همه آنها از اصل تقویت مثبت استفاده می شود و دیگری کاهش دادن مستقیم رفتارهای نا مطلوب که روشهای منفی کاهش رفتار نان دارند ، زیرااین روش های حالت آزارنده دارند و داردای پیامد های منفی هستند .
الف . روشهای مثبت کاهش رفتار
تقویت رفتارهای نا همساز: ” رفتار نا همساز به رفتارهایی گفته می شوند که مطلوب هستند و نقطه مقابل رفتارهای نا مطلوب هستند . در این روش های تغییر رفتار، اگر رفتارهای نا همساز تقویت شوند و رفتارهای نا مطلوب تقویت نشوند باعث می شود که به تدریج رفتارهای مطلوب جانشین رفتارهای نا مطلوب شوند.”
تقویت رفتارهای دیگر :در این روش هر گونه رفتارمطلوب فرد، به جز رفتار نا مطلوبی که قصد حذف آن را داریم تقویت می شود برای مثال اگر رفتار نا مطلوب دانش آموزی مثل بازیگوشی او را خواهیم با این روش اصلاح کنیم ، برای این منظور باید همه رفتارهای مطلوب او از جمله گوش دادن به حرفهای معلم ، سؤال کردن از معلم ، نوشتن مطالب درسی و رسم نقاشی رامورد تقویت قرار دهیم و فقط بازیگوشی را تقویت نکنیم .
از آنجا که روش تقویت رفتارهای دیگر به حذف رفتار نا مطلوب فرد منجر می شود به آن روش حذف آموزی نیز می گویند.
سیری ( اشباع): وقتی کودکی دارای عادت ناپسند باشد وادار کردن او به انجام مکرر آن رفتار ناپسند باعث سیری یا دلزدگی و تنفر در او می شود که گفته می
شود به اشباع رسیده است . استفاده از این روش در محیط آموزشگاه مورد استفاده زیادی ندارد و بیشتر در موقعیت های بالینی و درمانی یعنی در رابطه با بیماران روانی و عقب ماندگان ذهنی از آن استفاده شده است .
در این روش ، باید کودک به رفتار نامطلوبش وادار شود نه رفتار دیگری .
مثلا اگر کودکی جیغ می زند برای حذف جیغ زدن با روش سیری ، باید او را وادار کرد تا30 دقیقه جیغ بزند تا نسبت به جیغ زدن به اشباع برسد ولی اگر معلمی از چنین دانش آموزی بخواهد که مثلا صدبار بنویسد من دیگر جیغ نخواهم زد ، دانش آموز احتمالا نسبت به عمل نوشتن به سیری می رسد. نه به رفتار جیغ زدن .
روشهای منفی کاهش رفتار :
خاموشی
محروم کردن از تقویت
جریمه کردن
جبران کردن
تنبیه کردن
تشریح خصوصیات سطح سن 3 تا 6 سالگی ( قبل از دبستان و کودکستان )
الف : خصوصیات بدنی
کودکان قبل از دبستان فوق العاده پرجنب و جوشند .
کودکان کودکستانی ، به دلیل تمایل به حداکثر فعالیت در هر بازی ، به دوره های متعدد استراحت نیاز دارند، آنها معمولا نیاز به استراحت را تشخیص نمی دهند .
ماهیچه های بزرگ کودکان رشد یافته تر از ماهیچه های انگشتان و دستهای آنهاست . بنابراین ممکن است در انجام کارهایی مثل بستن بند کفش ، دکمه ی لباس و غیره بی مهارت و ناتوان باشند.
برای کودکان کودکستانی تمرکز بر اشیای کوچک مشکل است.
اگر چه پسرها از نظر جثه بزرگترند ، رشد دخترها در سایر زمینه مخصوصا در مهارتهای حرکتی ظریف جلوتر است .
عادت استفاده از یک دست در بیشتر کودکان ایجاد شدهاست و نود درصد آنها از دست راست استفاده میکنند.
ب: خصوصیات اجتماعی :
بیشتر کودکان ، یک یا دو دست بسیار نزدیک دارند ولی این دوستی ها به سرعت تغییر می کند.
گروه های بازی معمولا کوچک است و چندان سازمان یافته نیست.
انزاع زیاد اتقاق می افتد ، و معمولاً کوتاه مدت است و به سرعت فراموش می شود.
کودکان قبل از دبستان بازیهای نمایشی را دوست دارند و غالباً طرحهایی که می ریزند از تجارب شخصی آنها یا برنامه های تلویزیونی نشأت می گیرد. موضوعات سادهای فراهم کنید ، موضوعاتی که موید طرحهایی است که به نظرتان مناسب می رسد.
آگاهی از نقش جنسی شروع می شود.
همانند سازی جنسیت : همانند سازی جنسیت حدود سن 3 تا 6 سالگی بوقوع می پیوندد . در این سن پسرها رفتار مردانه را از پدر و دخترها رفتار زنانه را از مادر فرا می گیرند و بعد ها در نفش مخصوص خود شبیه آنها می شوند.
همانند سازی اجتماعی : در دوران نوجوانی صورت می گیرد یعنی افراد ، غالبا شخص دلخواه خود مانند معلم و دوستان و غیره را می پذیرند.
همانند سازی رشد یافته : در این نوع ، افراد در سنین حدود 40 سالگی الگوهایی را با خواص بی همتا بر می گزینند و خود را در قالب آن شکل می دهند . مثلاً حضرت علی (ع) بعنوان یک فرد شاخص و دارنده ی عناصر برجسته ی بسیار ، برای افراد مطرح است .
همانند سازی ایده ال : در اوایل میانسلی ، افراد بهطرف ایده ال واقعی یعنی خداوند کشیده می شوند.
خصوصیات عاطفی
کودکان کودکستانی عواطف خود را آزادانه و آشکار ابراز می کنند . بروز ناگهانی خشم نیز فراوان است .
حسادت در بین همکلاسان در این سن تقریبا عادی است . زیرا کودکان کودکستانی عواطف شدیدی درباره معملمان خود دارند و فعالانه به دنبال تاییدند.
خصوصیات ذهنی :
کودکان کودکستانی مهارت کاملی در زبان دارند.
قدرت تخیل و خلاقیت در این دوره به اوج می رسد.
تفکر (کلام بی صدا ) در این سنین در کودک شکل می گیرد.
مراحل رشد شخصیت از دیدگاه اریکسون
طفولیت (تولد تا یکسالگی ) – اعتماد اساسی در مقابل عدم اعتماد = امید
اوان کودکی (2 تا 3 سالگی ) – خود کفایی در مقابل شرم و تردید = قدرت اراده
سن بازی ( 4تا 6 سالگی ) – ابتکار در مقابل احساس گناه = هدف
سن مدرسه (6 تا 11 سالگی ) – پیشرفت در مقابل حقارت = لیاقت
نوجوانی (12 تا 20 سالگی ) – هویت خود در مقابل بی هویتی = تعهد
جوانی ( 20 تا 44 سالگی ) – نزدیکی در مقابل انزوا = عشق
میانه سالی (45 تا 65 سالگی ) ــ مولد بودن در مقابل بی حاصلی = اهمیت دادن
پختگی (65 به بعد ) ـــ عروج ” خود” در مقابل نا امیدی = خردمندی
سن بازی (4 تا 6 سالگی ) – ابتکار در مقابل احساس گناه = هدف
اگر کودک رادر انجام فعالیت ها آزاد بگذارید و به سوالات او با صبر و حوصله پاسخ دهید کودک به حس ابتکار دست خواهد یافت . محدود کردن فعالیت ها و پاسخگویی به سوالات او به نحوی که گویی اسباب زخمت است ، در کودک احساس گناه ایجاد می کند.
کودک در این سنین دارای رفتار هدفمند می شود، برای رسیدن به هدف برنامه ریزی می کند . همانند سازی می کند ، مقررات اجتماعی را می پذیری ، نقش جنسی را یاد می گیرید.
کودک در این سنین شدیداً اجتماعی می شود و مهارتها ، کفایتها ، فعالیت ها و خلاقیت های بیشتری ازخود نشان می دهد . برای آینده نقشه دارد .
رشدسالم در این مرحله احساس هدف جویی او را تقویت م یکند .
اگر احساس گناه استمرار یابد منجر به درونگرایی شدید ، نا توانی ، سرد مزاجی جنسی می شود.
سن مدرسه (6 تا 11 سالگی ) پیشرفت در مقابل احساس حقارت = لیاقت
کودک در این مرحله اماده ورود به مدرسه می شود. در بین همسالان قرار می گیرد، به یادگیری می پردازد ، با قوانین و مقررات مدرسه سازگاری می یابد.
اگر به کودک اجازه داده شود تا کارهایی انجام دهد یا چیزهایی بسازد و در مقابل انجام آنها تشویق شود ، در او حس پیشرفت و سازندگی بوجود می آید. محدود کردن فعالیت ها و انتقاد از کاری که انجام شده ، به حس حقارت در کودک می انجامد.
کودک در این سنین ، مهارتهای فرهنگی (خواندن ، نوشتن و همکاری ) رامی آموزد.
بر اثر مقررات و قواعد خاصی ريال قدرت استدلال ، انضباط و ارتباط با همسالان را در خود تقویت می کند.
بحران این دوره خود کم بینی و بی کفایتی است.
نقاشی کودکان
نقاشی را می توان چیزی شبیه خواب و رویا معنی کرد.
نقاشی هم مثل خواب و رؤیا به کودک فرصت می دهد تا اطلاعات و اعمالی راکه از دنیای بیرون کسب می کند از هم جداسازد و سپس آنها را دوباره تنظیم کند.
بررسی برون افکنی از طریق خط و فضا و رنگ
خط : خط به تنهایی توانایی آنرا دارد که حالتها روانی مختلف مثل غم ، شادی ، عصبانین و اطمینان به خود را نشان دهد .
از ورای خط می توان به حالتهای روانی یا فکری خود آگاه یا ناخود آگاه خالق آن و یا به ویژگی های شخصیتی فرد پی برد .
–ضعف عصبی با فشردگی و کوتاهی خطوط ترسیم می شود.
احساسات با خطوط نازک و حرکات ملایم انها نشان داده می شوند .
کودکان خجالتی ، خطوط کوتاه مثل چیزی که منع شده باشد ترسیم می کنند.
فضا: به کارگیری فضا، نشان دهنده ی ارتباط و طریقه ی واکنش کودک به محیط اطراف او است .
گرایش کودک برای خارج از کادر در کاغذ ، بیانگر خصوصیات کودک کوچک یا عقب ماندهای است که کنترل عضلانی ندارد و در کودکان بزرگتر ، بیانگر آنست که از کمبود محبت رنج می برند و کمتر به خود اعتماد دارند.
کودکان خجالنی و کمرو در گوشه ی کاغذ یا در قسمت محدودی از فضای کاغذ یا بر روی کاغذ کوچکی نقاشی می کنند زیرا در مقابل سطح کاغذ های بزرگ خود را گم می کنند و این نشانگر عدم اعتماد و اطمینان به خود است .
کودکان کوچک از ابالای کاغذ شروع به نقاشی می کنند معمولا قسمت بالای کاغذ را نشان دهنده سر و آسمان و نمادی از ارزشهای والاست .
بالا- بیان کننده تصورات آرامش دهنده و احساس آزادی است.
پائین – نشانه ی فشار و سنگینی است .
چپ کاغذ – کودکی که زیاد به طرف چپ کاغذ متمایل می شود ( به جز چپ دستها ) نشانگر غم و انده و گوشه گیر بودن و بی اعتمادی نسبت به خود است .
رنگ : کودکان و کودکستانترجیح می دهند از رنگهای گرم و تند (قرمز – نارنجی – زرد) استفاده کنند.
و هنر معتقد است فقدان رنگ در تمام یا قسمتی از موضوع نقاشی کودک ، نشانگر خلاء عاطفی و یا گاهی دلیل بر گرایش های ضد اجتماعی است .
موضوع نقاشی و شخصیت کودک
کودک با تمام وجود و شخصیت ذهنی و عاطفی خود نقاشی می کند . این شخصیت در خطها ، در طرز استفاده از فضا ، در فقدان بعضی از قسمت های نقاشی ، در انتخاب رنگها ، در خود موضوع نقاشی ( اگر به او تحمیل نشده باشد ) نمایان می شود.
شکل آدم
هنکامی که کودک شکل آدمی را می کشد. در واقع بین بعضی خطوط آدمک نقاشی شده وخصوصیات روانی و جسمی کودکی کهآن راکشیده است ارتباطهای مشخصی وجود دارد.
اگر آدمک در مجموع هماهنگ باشد، احتمال بسیاری وجود دارد که کودک کاملا سازگار باشد ، خود را کم ارزش و از دیگران پائین تر میداند .
اگر این کم بها دادن به خود در چندین نقاشی کودک ادامه پیدا کرده باشد. نشانگر خجالتی بودن اوست که ممکن است تاحد ناپدید شدن نیز پیش برود .
در نقاشی ، فقدان دست و بازو نیز علامت کم بها دادن به خود و عدم امنیت است.
کودکانی کهآدمکهایی با اندازه های بزرگ رسم می کنند ، کودکانی هستند که خود را بالاتر از بقیه می دانند ، اینها معمولا اختلال عاطفی دارند و یا زود رنج و حساس هستند فکر می کنند مورد ظلم و ستم قرار گرفته اند .
خانه نماد پناه گاه و هسته اصلی و گرمی خانوادگی است که ممکن است مورد علاقه و نتفر کودک باشد.
خورشید و ماه :
تصویر خورشید بیانگر امنیت خوشحالی ، گرما ، قدرت ، نماد پدر مطلوب است .
بازی
فعالیت است برای تفریح و خوشی هدف خاصی در بازی وجود ندارد داوطلبانه است و اجباری نیست بازی برای گرفتن پاداش و مزد انجام نمی شود.
عوامل موثر در بازی
تاثیر جنس ، تاثیر هوش ، تاثیر محیط ، تاثیر سن
دیدگاه حضرت رسول درباره بازی
پیامبر گرامی اسلام وجود حالت فعال و جوشش را در طفل خردسال نماینگر فزونی خرد و اندیشه او در بزرگسالی می داند و فرموده جنب و جوش کودک در دوران خردسالی او بیانگر فزونی عقل و اندیشه او در بزرگسالی است و فرموده که سزاوار است طفل خردسال بازی گوش و پر جنب و جوش باشد .
ارزش های بازی
ارزش جسمانی بازی ، ارزش اجتماعی بازی ، ارزش اخلاقی بازی ، ارزش آموزشی و تربیتی بازی ، ارزش درمانی بازی
مشکلات کودکان

فایل : 17 صفحه

فرمت : Word