مقاله در مورد روش صحیح مصرف داروها

روش صحیح مصرف داروها
* دادن دارو به کودک
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ،  ذکر اين نکته بسيار مهم است که کودک بيمار بزرگسال کوچک شده نيست به عبارت ديگر هر داروي مربوط به بزرگسال را نمي توان حتماً با کم کردن ميزان مصرف ( دوز ) آن به کودکان بخورانيد . کودکان معمولاً نسبت به مصرف دارو مقاومت نشان مي دهند . براي راحت تر شدن کار ، بعضي داروها را مي توانيد با آب يا شير رقيق کنيد و به کودک بخورانيد که البته در اين مورد حتماً با دکتر داروساز داروخانه مشورت کنيد .
 * چه مقدار از دارو را بايد مصرف کرد ؟
مقدار دارويي که بيمار بايد مصرف کند توسط پزشک محاسبه و در نسخه قيد مي شود . تنها کاري که بيمار بايد انجام دهد اين است که دقيقاً مطابق توصيه پزشک و داروساز ، دارو را مصرف کند ، يعني اولاً در هر بار مصرف ،‌مقدار داروي تجويز شده را بطور کامل مصرف نمايد و ثانياً طول درمان توصيه شده را به پايان برساند .
 *مصرف داروي تجويز شده :
بيمار بايد مطابق دستور پزشک داروي خود را به مقدار تجويز شده مصرف نمايد . زيرا مصرف کم يا زياد داروها به نفع بيمار نيست . در صورتيکه دارو کمتر از مقدار تجويز شده مصرف شود ممکن است نتواند عوارض بيماري را علاج کند و در نتيجه زمان بيماري طول بکشد و يا حتي بدتر شود . همچنين بيمار نبايد تصور نمايد که اگر بيش از مقدار توصيه شده دارو مصرف کند زودتر سلامتي خود را به دست خواهد آورد . زيرا مقدار تجويز شده به ميزان کافي است و اگر بيش از اندازه مصرف شود موجب تشديد عوراض جانبي ناخواسته و مسوميت مي شود . رعايت ميزان مصرف دارو در مورد قرصها و کپسولها مشکل زيادي بدليل ثابت بودن ميزان دارو در آن ندارد ولي در هنگام مصرف مايعات دارويي ، بيمار بايد دقت داشته باشد که به
اندازه تجويز شده مصرف کند . براي اين کار بايد توجه داشته باشد پيمانه را کاملاً پر از دارو بکند . در مواردي که از قاشق به عنوان پيمانه استفاده شود بايد نوع قاشق را در نظر داشته باشد ، چون قاشقهاي مختلف از نظر حجم با هم متفاوت هستند .
 * چه موقع بايد دارو مصرف کرد ؟
زمان مصرف دارو و فاصله زماني هر بار مصرف بطور کامل توسط پزشک مشخص مي شود که بيمار بايد آن را رعايت کند . زيرا با مصرف يک وعده دارو ، مقداري دارو وارد بدن مي شود و به مقابله با عامل بيماري مي پردازد . بعد از چند ساعت مقداري از آن توسط بدن مصرف و يا دفع مي گردد . در نتيجه مقدار داروي مفيد و موجود در بدن کاهش مي يابد که با مصرف وعده بعدي دارو ، مقدار آن دوباره در بدن افزايش يافته و به مقدار مفيدش مي رسد . بنابراين مصرف نکردن دارو در وعده هاي توصيه شده ( عمدي يا غيرعمدي ) ممکن است دارودرماني را با شکست مواجه سازد . بنابراين بايد در رعايت فواصل و  وعده هاي مصرف دارو نهايت تلاش بکار گرفته شود و در صورت فراموشي يکي از وعده ها ، با داروساز و يا پزشک در مورد نحوه ادامه مصرف دارو مشورت شود تا مشکلي پيش نيايد .
 * به پايان رساندن طول مدت درمان
بعضي افراد هستند که با مشاهده اولين علائم بهبودي ، داروي خود را خودسرانه قطع مي کنند . بعضي ديگر هم با مشاهده اولين عوارض جانبي داروي خود را قطع مي نمايند هر دو گروه کار نادرستي را انجام ميدهند زيرا تنها پزشک است که مي تواند تشخيص دهد آيا درمان کافي بوده يا نه . افرادي که با اولين علامت بهبودي داروي خود را قطع مي کنند در معرض خطرات زيادي مثل بازگشت مجدد ( عود ) بيماري و يا حتي خطرناک تر شدن آن هستند مثال بارز در مورد آنتي بيوتيکها است . در صورتيکه طول درمان توصيه شده رعايت نشود بيماري ممکن است با شدت بيشتري عود کند و بدتر از ان اينکه ممکن است حتي بيماري نسبت به آنتي بيوتيکها مقاوم شود که در اينصورت
نياز به مصرف داروهاي قويتر هزينه درمان بيشتر و تحمل عوارض بيشتر را در پي خواهد داشت . بنابراين اگر دارويي به مدت مثلاً ده روز براي شما تجويزشده اين مدت را رعايت کنيد حتي اگر از روز دوم احساس مي کنيد که بهتر شده ايد . اگر در اين باره اصرار داريد حتماً قبل از قطع دارو با پزشک خود مشورت کنيد .
داروها معمولاً داراي عوارض جانبي ناخواسته اي هستند که مشاهده اين عوارض دليل نامناسب بودن دارو نيست . تنها کاري که بيمار بايد با مشاهده عوارض جانبي انجام دهد اين است که موضوع را با پزشک  در ميان گذارد . در بعضي موارد ممکن است نياز به قطع دارو و يا عوض کردن دارو باشد ولي اغلب موارد نياز به اين کار نيست . تنها موضوع اين است که بيمار نبايد داروي خود را خودسرانه قطع کند .
 * قطع مصرف دارو
قطع مصرف برخي ازداروها نياز به تمهيداتي دارد . اين گونه داروها در صورتيکه بلافاصله و بطور ناگهاني قطع شوند ، باعث بروز عوارض ناخوشايند در بيمار مي شوند ، حتي گاهي ترک خودسرانه دارو چند سال درمان را بي اثر مي کند و نتيجه زحمات پزشک و بيمار از بين مي رود . مثلاً قطع ناگهاني داروي صرع ( تشنج ) مي تواند موجب گردد که چندين سال دارودرماني بي نتيجه شود . اين مسئله در مورد داروهاي کورتيکو استروئيد ( کورتون ) هم وجود دارد . حتي گاهي  در مورد پمادهاي جلدي نيز رعايت آن لازم است . بنابراين قطع دارو بايد مطابق دستور پزشک و با دستوي وي باشد .
 * نگهداري دارو
نگهداري داروها نيز جزو مسائل با اهميت است زيرا در صورتيکه داروها در محل مناسبي نگهداري نشوند زودتر از موعد خراب مي گردند . بنابراين دارو درماني شکست مي خورد . شرايط نگهداري بسياري از داروها بر روي بسته بندي دارو و يا برگه راهنماي آنها
نوشته شده است . داروهاي يخچالي بايد حتماً در يخچال نگهداري شوند اما بايد از يخ زدن آن جلوگيري کرد . بهترين محل براي نگهداري دارو دور از يخگير است . در اين موارد بايد به اين مسئله دقت کنيد که داروها را در محلي از يخچال که توجه بچه ها جلب کند قرار ندهيد . داروهاي غيريخچالي بايد دور از نور ، آفتاب و حرارت نگهداري شوند . محل هايي مثل کابينت هود آشپزخانه محل مناسبي براي دارو نيست . بيشتر داروها  به نور و حرارت حساسند و ممکن است زودتر از موعد خراب شوند و يا حتي به مواد سمي تبديل شوند .
عوارض مصرف خودسرانه دارو
«سرت درد مي‌كند» برو يك استامينوفن بخور. گلودرد داري، چند تا كپسول بخوري خوب مي‌شوي. يك سرماخوردگي ساده كه دكتر رفتن نمي‌خواهد. برو شربت و قرص سرماخوردگي از داروخانه بگير و…»اين‌ها جملات آشنايي است كه بسياري از ما شنيده‌ايم و احتمالاً به ديگران گفته‌ايم تا آنجا كه به اصطلاح ـ براي خودمان يك پا ـ پزشك شده‌ايم و خيلي از دردهايمان را خودمان به كمك داروخانه‌هايي كه در كشوها و كمدهاي خانه ساخته‌ايم، درمان مي‌كنيم.فرهنگ خوددرماني به قدري در كشور ما رواج يافته است كه كمتر كسي براي بيماري‌هاي سطحي به پزشك مراجعه مي‌كند؛ و در صورت رجوع به پزشك، به دليل فرهنگ غلط مصرف دارو يا داروهاي بيشتري از داروخانه‌ها تهيه مي‌شود و يا پيش از آنكه به طور كامل تمام شوند، مصرف آنها قطع و همين موضوع سبب مي‌شود كه هميشه در خانه بيش از حد نياز دارو وجود داشته باشد و ديگر زحمت رفتن به داروخانه و يا مطب پزشك ـ براي گرفتن نسخه جديد ـ كم شود. متأسفانه عده زيادي از مردم با همين روش و به شكل خودسرانه(!) خوددرماني مي‌كنند و با وجود هشدار مكرر پزشكان، داروسازان و حتي اورژانس نسبت به عواقب درمان‌هاي بدون مشورت با پزشك، همچنان به اين روال ادامه مي‌دهند.در اين بين مشخص نيست كه انگشت تقصير را به طرف چه كسي بايد
نشانه گرفت. مردم كه به مصرف بيش از اندازه دارو عادت كرده‌اند؛ پزشكان كه بي‌توجه به عواقب شيميايي، بيش از نياز بيمار، دارو تجويز مي‌كنند؛ داروخانه‌ها كه بدون نسخه و بررسي دقيق وضع بيمار و براساس درخواست آنان به هر ميزان، دارو در اختيارشان قرار مي‌دهند و يا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي كه تاكنون هيچ رويه يا برنامه جدي براي كاهش ميزان مصرف دارو ارائه نداده است؟مردم داروخوربا وجود هشدار و آمارهاي موجود درباره مصرف بي‌رويه دارو در كشور، اين روند همچنان با سرعت رو به افزايش است؛ به طوري كه طبق آخرين بررسي‌ها ايران به لحاظ ميزان مصرف دارو، جزو 20 كشور رده نخست دنياست و در آسيا ـ بعد از چين ـ مقام دوم را دارد. گفته مي‌شود هر ايراني به طور متوسط سالانه 338 قلم دارو مصرف مي‌كند كه اين ميزان حدود 2 تا 4 برابر استاندارد جهاني است. به گفته كارشناسان و پزشكان، بسياري از مردم بدون در نظر گرفتن كاركردهاي يك دارو، در شرايط مختلف، اقدام به مصرف آن مي‌كنند كه اين مصرف‌هاي بدون مشورت، عواقب سوئي از جمله مسموميت‌هاي دارويي، درمان نشدن ، افزايش غلظت دارو در خون و حتي مرگ به دنبال دارد. مُسكن اضافه حتماً پيش آمده است و به خاطر سپرده‌ايد، هنگامي را كه پشت پيشخوان داروخانه منتظر پذيرش نسخه يا تحويل دارو بوده‌ايد، فردي از پزشك داروساز درخواست كند، علاوه بر نسخه اصلي، دو بسته استامينوفن يا مسكن يا يك داروي ديگر هم به او بدهد، چنين درخواست‌هايي آنقدر رواج يافته است كه تقريباً تمام متصديان داروخانه‌ها به لبخندهاي مهربان متقاضيان هنگام درخواست‌ داروهاي اضافه بر نسخه، عادت كرده‌اند و ناچار اطاعت امر مي‌كنند. اما به راستي اين روش ابتياع دارو تا چه اندازه در شكل‌گيري فرهنگ غلط مصرف دارو تأثير دارد؟دكتر فرامرز بيرشك، پزشك داروساز و مسئول داروخانه در گفت‌وگو با اطلاعات درباره علت‌هاي شيوع بيماري خوددرماني در كشور، مي‌گويد: «مهمترين دليل آن وضع بد اقتصادي، قيمت پايين دارو و همكاري
نكردن سازمان‌هاي وابسته است.»او مي‌گويد: «خيلي‌ها، داروخانه‌ها را مقصر مي‌دانند در حالي كه وقتي فردي به داروخانه مراجعه و درخواست داروهاي مجاز يا همان OTC مي‌كند، پزشك داروساز در يك عمل انجام شده قرار مي‌گيرد و به ناچار دارو را در اختيار او قرار مي‌دهد كه البته اين كار خارج از عرف هم نيست، منتهي در شرايط خاص خود. در بسياري از مواقع هم پيش آمده كه داروساز تشخيص مي‌دهد كه بيمار نيازي به يك داروي خاص ـ آن هم به مقدار زياد ـ ندارد و از تحويل آن خودداري مي‌كند و در نتيجه، كار به مشاجره و درگيري لفظي كشيده مي‌شود.» او 16 قلم مسكن سطحي، آنتي‌بيوتيك، ويتامين، پماد جلدي و قطره چشمي را جزو پرمصرف‌ترين اقلام دارويي بدون نسخه مي‌داند و مي‌افزايد: «داروهايي كه بدون مشورت و صلاحديد پزشك مصرف شود، حتي اگر مجاز هم باشد، عواقب و پي‌آمدهاي زيادي به دنبال دارد و بايد توجه داشت كه داروهاي OTC هم طبق شرايط خاصي مصرف شوند و صرف مجاز بودن آنها، دليل بي‌خطر بودنشان نيست.»داروهاي مجاز داروهاي مجاز يا همان OTC‌ها حدود 200 قلم دارو مانند: استامينوفن، ايبوپروفن، ديفن هيدرامين، و ديگر مسكن‌ها هستند كه بيماران بدون نسخه آنها را از داروخانه‌ها تهيه مي‌كنند؛ داروخانه‌ها اجازه ندارند به جز داروهاي OTC داروي ديگري را بدون نسخه پزشك در اختيار بيماران قرار دهند.با وجود اينكه مصرف داروهاي مجاز در مواقع نياز، بي‌خطر اعلام شده است، اما براساس آمار داروخانه‌ها، درخواست مردم براي تهيه اين داروها ، مشكل‌ساز است. دكتر سعيد واقفي، دبير انجمن داروسازان ايران چندي پيش درباره نحوه مصرف غلط دارو، گفته بود: «مصرف نكردن دارو تا آخر، موجب انباشت انواع دارو در منزل مي‌شود و با بازگشت دوباره بيماري، بيماران اقدام به درمان خودسرانه يا داروهاي باقي‌مانده مي‌كنند، در حالي كه هر قلم دارو با توجه به شدت بيماري، تجويز مي‌شود و حتماً بايد تا آخر مصرف شود؛ علاوه بر آن در بسياري از مواقع، شيوه درمان بيماري‌هاي مشابه، متفاوت است و نبايد خودسرانه از
داروهاي قبلي براي درمان بيماري جديد استفاده كرد.»او تصريح كرده بود: «صنعت داروسازي ايران در مقايسه با كشورهاي همتراز به شدت رشد كرده است و اكنون از اين نظر وضع بسياري خوبي داريم، اما در فرهنگ استفاده از دارو با مشكل مواجه هستيم. آموزش نقش مؤثري در اين زمينه دارد و رسانه‌ها درباره اين آموزش‌ها، نقش خود را به خوبي ايفا نكرده‌اند. نسخه‌هاي بي‌منطق در شكل‌گيري فرهنگ نامناسب مصرف دارو، نسخه‌هاي پزشكان هم بي‌تأثير نبوده است. بسياري از پزشكان، صرفاً به درخواست بيمار و براي جلب اعتماد او، اقدام به نوشتن داروهاي درخواستي مي‌كنند و داروخانه‌ها مجبور به تحويل دارو به مقدار نوشته شده هستند. دكتر سليماني، رئيس كميته كنترل نسخ و تجويز منطقي داروها،‌عادت به نسخه‌نويسي و آموزش غلط جامعه پزشكي را سبب رواج فرهنگ مصرف بي‌رويه دارو و تشكيل كميته كنترل نسخ مي‌داند.او مي‌گويد: «فعاليت كميته ياد شده به اين شكل است كه تمام نسخه‌ها از سوي داروخانه‌ها براي بازخواني و بررسي به اين مركز منتقل مي‌شود؛ اگر نسخه‌اي از شاخص‌هاي منطقي تجويز دارو، تبعيت نكرده باشد اخطار و توبيخ پزشك را در پي دارد و در بعضي موارد به تعليق پروانه پزشك منجرمي شود.»علاوه بر تجويز بيش از اندازه دارو از سوي پزشكان، نوشتن نسخه در دفترچه فردي به جاي فرد ديگر، از عواملي است كه فرهنگ مصرف بيش از اندازه دارو را گسترش داده است. هرچند تاكنون برخوردي جدي با پزشكاني كه داروي چند نفر را با يك دفترچه بيمه تجويز مي‌كنند، انجام نشده است، اما شركت‌هاي بيمه‌گر مي‌گويند: «اين موضوع را دنبال و پزشك را بازخواست مي‌كنند.»از خود درماني تا مرگ تمام پزشكان در اين موضوع اتفاق نظر دارند كه خاصيت و عملكرد يك قلم دارو، هميشه و در همه شرايط، يكسان نيست و به همين دليل، مصرف هميشگي يك قلم دارو در شرايط مختلف، عواقب خطرناكي را در
پي خواهد داشت.مصرف نادرست و نابه‌جاي دارو، علاوه بر هزينه‌هاي اضافه و از دست دادن سلامتي، عوارض جانبي زيادي در پي دارد. علت بستري شدن 10 تا 20 درصد از بيماران در بيمارستان‌ها، عوارض دارويي اعلام شده است كه به مسموميت ناشي از مصرف دارو، مرتبط مي‌شود.دكتر قانع، رئيس مركز اطلاع‌رساني داروها و سموم در اين باره به ما، مي‌گويد: « به طور كلي آگاهي نداشتن از شيوه‌هاي درمان، سبب افزايش فرهنگ خود درماني مي‌شود. فرد يك سري علائم را مي‌بيند و فكر مي‌كند، بيماري فعلي همان بيماري قبلي است؛ حال آن كه در بيشتر مواقع فقط علائم مشابه و بيماري متفاوت است. اصول صحيح مصرف دارو، تأييد پزشك است. هر دارو نبايد با داروهاي مصرفي قبلي و بعدي، تداخل داشته باشد. چون بعضي از داروها، آنزيم‌هاي كبدي را تحريك مي‌كنند، بنابراين داروي قبلي متابوليزه مي‌شود و غلظت خون پايين مي‌آيد و تأثير داروي مصرفي كاهش مي‌يابد. اين اتفاق ممكن است، حين مصرف داروهاي مهم ـ مثل داروهاي بيماري صرع يا بيماري‌هاي اعصاب ـ رخ دهد.»دكتر قانع، مي‌گويد: «آنتي‌بيوتيك‌ها هم چنين شرايطي دارند، يعني اثر داروهاي ديگر را از بين مي‌برند يا اثر داروي قبلي را افزايش مي‌دهند؛ بنابراين مصرف خودسرانه آنها در حين مصرف يك قلم داروي ديگر، خطرناك است؛ هرچند كه جز داروهاي مجاز يا OTC باشند.» او مي‌افزايد: «بيشترين مورد مسموميت دارويي، ناشي از مصرف بيش از حد داروست، اما در بسياري از موارد نيز تداخل مصرف، عوارض شديدي در پي دارد. ارزان بودن قيمت دارو به نسبت درآمد، علت ديگر دسترسي آسان و سهل‌الوصول مردم به داروهاست كه پي‌آمد زيانباري دارد. البته عوارض جانبي دارو بسته به پذيرش جسمي بيمار، تفاوت دارد؛ اما در بيشتر موارد به خاطر تداخل داروهايي به مسموميت‌هاي شديد ـ حتي در مواردي به مرگ بيمار ـ مي‌انجامد.»دكتر قانع، انواع دگزامتازون، آنتي‌بيوتيك و داروهاي تزريقي را
در صدر فهرست داروهاي مورد تقاضاي مردم جاي مي‌دهد و بيشترين موارد مسموميت دارويي را در بين كودكان شش ماهه تا شش ساله، عنوان و تصريح مي‌كند: «بسيار پيش آمده كه فردي به صورت خودسرانه دارو مصرف كرده و موقتاً بهبود يافته، اما بعد از مدتي به شكل ناگهاني، بيماري با شدت چند برابر به سراغ او آمده است. چون نسبت به درد يا بيماري بي‌توجه بوده و به مصرف چند مُسكن اكتفا كرده و براي درمان جدي اقدام نكرده است؟ متأسفانه بسياري از كودكان و نوجوانان ـ در سنين پايين ـ به مصرف مُسكن‌ها براي دردهاي كوچك و قابل تحمل، عادت كرده‌اند، چون الگوي آنان بزرگسالاني هستند كه با صلاحديد خود، دارو مصرف مي‌كنند، در نتيجه چنين وضعي طبيعي است و جامعه پزشكي نيز به اين سمت (خواست مردم) سوق يافته است و هر روز شاهد تحرير نسخه‌هايي پربارتر از ديروز هستيم. بسياري از پزشكان به صراحت مي‌گويند: «مواقعي كه سعي در درمان بيمار بدون دارو و يا با حداقل داروي ممكن مي‌كنيم، بيمار اعتراض مي‌كند و تجويز نكردن دارو را دليلي بر بي‌تجربگي و متخصص نبودن پزشك مي‌داند.» در چنين شرايطي طبيعي است كه پزشكان ترجيح مي‌دهند مطابق ذائقه داروپسند بيماران خود، نسخه‌هاي بلندبالا بنويسند. داروخانه‌ها هم كه تكليفشان روشن است. آنان در مقابل نسخه‌هاي نوشته شده پزشكان، مأمور هستند و معذور! و فقط زحمت برداشتن قرص‌ها و شربت‌ها را از قفسه‌ها و تحويل آنها به مشتريان را مي‌كشند. نقش وزارت بهداشت، بيمه‌ها و ارگان‌هاي ذيربط ـ كه حلقه گمشده اين زنجيره هستند ـ در اين ميان مشخص نيست. اگر دارو را در بسياري مواقع، يك كالاي غيرضروري قلمداد كنيم، اشتباه نكرده به بيراهه نرفته‌ايم؛ چرا كه خريد پي در پي و انباشتن دارو و ساخت داروخانه شخصي ـ مثل كتابخانه شخصي ـ در منزل، ما را از تهيه دارو بي‌نياز مي‌كند. و چه بسا روزي فرا رسد كه ديگر نيازي به ابتياع هيچ قلم دارويي از داروخانه‌هاي بيرون
از منزل و عمومي نباشد!پريا سپهري
 چند دستور براي مصرف دارو
شركت‌هاي دارويي هر ساله، داروهاي جديدي را به پزشكان معرفي مي‌كنند. اين داروها به طور مجزا باعث بهبود بيماري‌ها مي‌شوند يا دردها را تسكين مي‌دهند، اما استفاده همزمان از همين داروهاي مفيد، مضر و حتي مرگبار است بنابراين اگر مي‌خواهيد از داروهاي بدون نسخه استفاده كنيد، بد نيست به موارد زير توجه داشته باشيد:1ـ به پزشك خود بگوييد چه داروهايي مصرف مي‌كنيد.اين مساله به پزشك كمك مي‌كند تا اشراف بهتري نسبت به تاريخچه پزشكي شما داشته باشد. فايده اين قضيه پرهيز پزشك از تجويز داروهايي است كه با داروهاي ديگر تداخل اثر دارد. اگر همزمان توسط چند پزشك تحت درمان هستند، بايد هر يك از پزشكان درباره داروهاي تجويز و مصرف شده، اطلاعات كافي داشته باشند.2ـ برنامه مصرف داروها را بنويسيد.در يك برگه؛ تعداد و مقدار داروهاي مصرفي خود را در شبانه روز بنويسيد. سعي كنيد همه چيز دقيقاً مشخص باشد. در اين برگه، عوارض جانبي شايع و روش نگهداري هر دارو را از روي بروشور مشخصات دارو يادداشت كنيد. البته اغلب داروها را بايد در محيط خشك و خنك و به دور از نور و يخ‌زدگي نگهداري كنيد.جالب اينكه بر خلاف تصور رايج، حمام و آشپزخانه براي نگهداري داروها، محيط مناسبي نيستند؛ چرا كه حرارت و رطوبت باعث فساد داروها و كاهش تاثير آنها مي شود.3ـ پرهيز آگاهانه

فایل : 11 صفحه

فرمت : Word