مقاله در مورد تربيت بدنی

تاريخچه تربيت بدني در ايران

• تربيت بدني در ايران باستان

ايرانيان به اهميت و ارزش توانايي و سلامت بدن به عنوان وسيله بسيار مهمي براي فراهم آوردن ارتش سلحشور و پيروزمند پي برده بودند. به استثناي فرزندان طبقه اعيان و شاهزادگان تقريباً همة آموزش و پرورش به تربيت بدني محدود مي شد.

كودكان تا 7 سالگي زير نظر مادر پرورش مي يافتند و پسران از 7 سالگي تحصيلات رسمي خود را آغاز مي كردند و از همان هنگام رسماً متعلق به كشور شناخته و تا 15 سالگي به آموختن فنون نظامي مشغول و از 15 سالگي در خدمت ارتش تا 50 سالگي بودند و فرزندان اعيان و شاهزادگان به روايت هرودوت تا 20 سالگي و به روايت استرابون تا 24 سالگي به تحصيل ادامه مي دادند و براي فرماندهي سپاه و حكمراني و دادرسي آماده مي شوند.

اين تربيت در تاريخ تعليم و تربيت نخستين نمونه كنترل آموزش و پرورش و به وسيله دولت بود ارتشيان از 50 سالگي يا مسئوليت پادگان ها را بعهده مي گرفتند و يا در سازمانهاي عمومي مشغول مي شدند در بازنشستگي به كار تعليم داوطلبان مي پرداختند.

هرودوت:‌ ايرانيان از 5 سالگي تا 20 سالگي 3 چيز را مي آموختند سواري – تير و كمان – شنا. جوانان تمرينات روزانه را از طلوع آفتاب با دويدن – پرتاب سنگ و نيزه آغاز مي كردند از تمرينات معمولشان با جيره اندك و تحمل گرما و پياده روي طولاني و عبور از رودخانه و شكار و جستن بر روي اسب و چالاكي بود.

ورزشهاي قديم ايران اسب سواري – تيراندازي – شكار – چوگان – شنا

نكته قابل توجه: ايرانيان براي ورزش و پرورش بدن عقيده داشتند ورزش پروراننده صفات نيكي همچون شجاعت، جوانمردي فروتني نيز مي باشد.

مقام پهلواني در ايران باستان از اهميت خاصي برخوردار بوده است.

مديريت سازمانهاي ورزشي

تاريخچه تشكيل تربيت بدني در ايران

اولين سازمان رسمي متولي ورزشي در ايران سال 1306 كه قانون اجباري كردن ورزش در مدارس تصويب شد.

به پيشنهاد وزير وقت فرهنگ سيد محمد تدين ورزش در برنامه درس مدارس به صورت رسمي قرار گرفت. اولين انجمن تربيت بدني ورزشي در ارديبهشت 1313 به طور رسمي در منزل حكيم الملك پا گرفت. در اين جلسه اولين تشكيلات رسمي تربيت بدني با رياست حسين علاء پي ريزي شد. انجمن ملي تربيت بدني در ابتدا بيشتر تأكيد بر ورزش مدارس و برگذاري مسابقات داشت به مرور زمان تشكيل پيش آهنگي مطرح و در مهر ماه سال 1313 نخستين انجمن تربيت مربيان ورزش و پيش آهنگي تشكيل شد.

اين انجمن در كنار انجمن ملي تربيت بدني فعاليتهاي ورزشي در سطح خردسالان و نوجوانان را انجام مي داد بعدها سازمان تربيت بدني و پيش آهنگي ايران تشكيل و اديب السلطنه به رياست آن برگزيده شد مدت رياست او شش سال طول كشيد.

در سال 1320 مجدداً حسين علاء رئيس سازمان تربيت بدني و پيش آهنگي شد از اقدامات او دعوت چند كارشناس تيم ورزشي خارجي به كشور بود. «اين زمان نقطه شروع فرهنگ ورزشي غربي در ايران است. » ارائه ورزشهاي كلاسيك غربي و استقبال مردم به ساخت اولين ورزشگاه به نام امجديه در سال 1319 منجر شد كه صرفاً به فوتبال و دو ميداني اختصاص داشت.

در سال 1320 تربيت بدني عمومي به عنوان بخشي كه براي عامه مردم است استقلال خود را تحت عنوان انجمن تربيت بدني اعلام داشت و ورزش در سطح نوجوانان و جوانان به وزارت فرهنگ كه متولي آموزش و پرورش عمومي بود انتقال يافت. (اين اولين شكاف بين ورزش و تربيت بدني بود كه ورزش دانش آموزي را از ورزش عمومي و قهرماني جدا ساخت).

در سال 1326 ايران به عضويت كميتة بين المللي المپيك درآمد. يك سال بعد ورزشكاران ايراني در بازي هاي المپيك 1948 لندن حضور يافتند. اولين حضور رسمي كشور در مجامع بين المللي (حاصل اين حضور كسب يك مدال برنز توسط جعفر سلماسي در وزنه برداري شد.)

در شهريور سال 1337 انجمن تربيت بدني به «سازمان تندرستي و جوانان تربيت بدني ايران» تغيير نام داد.

در ارديبهشت 1343 (سازمان ملي تربيت بدني و تفريحات سالم شكل قانوني گرفت و زير پوشش وزارت آموزش و پرورش قرار گرفت. اين سازمان را يكي از معاونان وزير عهده دار بود.

در اين زمان سازمانهاي ديگر مثل وزارت كار و كشاورزي و نيروهاي مسلح … براي خود بخشهاي مستقل تربيت بدني داشتند.

در سال 1350 سازمان تربيت بدني با تصويب در مجلس مستقل شد و زير نظر نخست وزير قرار گرفت. در تمام استانهاي كشور اداره كل تربيت بدني تأسيس شد. و فعاليت هاي ورزشي زير نظر اين اداره كل توسط هيأتهاي ورزشي انجام مي شد كه با فدراسيونهاي دروني در ارتباط بودند.

در سال 1353 (1974) هفتمين بازي هاي آسيايي در تهران برگزار شد.

سازمان تربيت بدني چند سال قبل اقدام به ساخت مجموعة ورزشي آزادي كرد شامل (استاديوم صدهزار نفري و سالن دوازده هزار نفري و استخر سرپوشيده و پنج سالن براي بسكتبال، واليبال، تيراندازي، وزنه برداري، شمشير بازي) دو سالن تيراندازي و استاديوم دوچرخه سواري، درياچه قايقراني، زمينهاي روباز فوتبال، زمين هاكي روي چمن و چند زمين روباز است. پس از حضور كاروان ورزشي ايران در المپيك 1976 مونترال و عدم كسب نتيجه قابل قبول در مرداد 1355 سازمان تربيت بدني منحل و به طور موقت زير نظر آموزش پرورش قرار گرفت.

در سال 1356 اين اقدام قانوني شد و به تصويب 2 مجلس رسيد. به موجب اين مصوبه كليه وظايف قانوني و اختيارات و دارايي هاي سازمان تربيت بدني به وزارت آموزش پرورش (معاونت ورزشي انتقال يافت).

تشكيلات تربيت بدني و ورزش در كشور

متولي ورزش كشور سازمان تربيت بدني مي باشد كه اهم اختيارات آن به شرح زير مي باشد:

• هر گونه مسائل فني و قانوني در ورزش با استفسار از اين سازمان سنديت خواهد داشت
• صدور مجوز اماكن ورزشي و استخر از سوي اين سازمان جنبه قانوني دارد
• صدور گواهينامه داوري و مربيگري نيز از سوي اين سازمان جنبه قانوني خواهد داشت

نمادي خلاصه از سلسله مراتب سازمان تربيت بدني

پس از پيروزي انقلاب / در خرداد 58 به موجب مصوبه قانوني انحلال سازمان لغو و مجدداً تشكيلات مستقل تحت عنوان سازمان تربيت بدني درآمد. كه از سازمانهاي تابعه نخست وزيري به شمار مي رفت.

در سال 1368 با حذف پست نخست وزيري در زمرة سازمانهاي وابسته به نهاد رياست جمهوري درآمد. رياست اين سازمان را يكي از معاونين رئيس جمهور بر عهده دارد و تربيت بدني آموزش پرورش همان سال 58 زير نظر وزارت آموزش پرورش (معاونت پرورشي) قرار گرفت و به نام اداره كل تربيت بدني وزارت آموزش پرورش درآمد در سال 1381 با طرح ادغام وظايف پرورشي با آموزشي و حذف معاونت پرورشي / معاونت مستقل وزارت آموزش پرورش با عنوان معاونت تربيت بدني و تندرستي شناخته شد.

اولين معاونت اين وزارت دكتر سيدنصرالله سجادي ابلاغ خود را از وزير وقت آقاي حاجي دريافت نمود.

تشكيلات تربيت بدني و تندرستي در آموزش و پرورش كشور

خلاصه اي از اهم چارت سازماني مربوط به تربيت بدني و تندرستي

اهداف و محتوا

برنامه درسي تربيت بدني

درس تربيت بدني در مدارس، سلامت دانش آموزان را ارتقا مي بخشد و ضمن توسعه ي مهارت هاي جسماني، به تعادل رواني و اخلاقي آنان كمك مي نمايد. اين درس در دوره هاي تحصيلي ابتدايي و راهنمايي 2 ساعت در هفته اجرا مي گردد. در دوره ي متوسطه روزانه، در شاخه هاي نظري و فني و حرفه اي با عناوين تربيت بدني (1) ، (2) و (3) به ترتيب در پايه هاي اول، دوم و سوم هر كدام به ارزش 1 واحد و 2 ساعت در هفته ارائه مي گردد. در شاخه ي كار و دانش فقط تربيت بدني (1) و (2)‌ در پايه هاي اول و دوم اجرا مي شود.

رويكرد برنامه ي درسي تربيت بدني

رويكردهاي گوناگوني در ارائه ي برنامه هاي درسي تربيت بدني در كشورهاي مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. مهم ترين اين رويكردها، عبارت اند از: آموزش ورزش ها (Sports Education) آمادگي جسماني و سلامت (Health – Related Fitness) و مدل چند فعاليتي يا (Multi Activity Model). البته مدل هاي ديگري نيز ارائه شده است اما سه رويكرد ياد شده از اعتبار بيش تري برخوردارند. رويكرد آموزش ورزش ها همان مدلي است كه تربيت بدني مدارس ايران تاكنون بر آن اساس بوده است كه عملاً ثابت شده است موفقيت چنداني در بر ندارد. به علاوه نتايج پژوهش ها نشان داده است كه آمادگي جسماني دانش آموزان ايران در طول سال تحصيلي نه تنها پيشرفتي ندارد بلكه سير نزولي را طي مي كند. مدل چند فعاليتي نيز به واسطه نياز به امكانات گسترده كه در حال حاضر موجود نيست، نمي تواند مورد استفاده قرار گيرد. مدل آمادگي جسماني و سلامت مي تواند نيازهاي جسماني دانش آموزان ايراني را برآورده سازد اما به تنهايي كافي نيست. برخي از ارزش ها و ويژگي هايي كه از طريق ورزش هاي دسته جمعي حاصل مي شوند، مانند همكاري، گذشت و فداكاري، اطاعت از مقررات و غيره از طريق تمرينات آمادگي جسماني قابل حصول نيست. چنين ارزش ها و جنبه هاي كيفي وجود ورزش هاي دسته جمعي را در برنامه الزامي مي سازد. بنابراين، رويكرد برنامه ريزي درسي تربيت بدني در مدارس ايران بايد تلفيقي از اين دو رويكرد با تأكيد بر آمادگي جسماني باشد.

بديهي است كه هر برنامه يا هر بخشي از برنامه كه با اصول اسلامي مغايرت داشته باشد، قابل اجرا نخواهد بود. به عبارت ديگر رعايت اصول آيين مقدس اسلام قوياً به برنامه ريزان تربيت بدني توصيه مي گردد.

مباني برنامه ي درسي تربيت بدني

• جامعه

انتظارات و نيازهاي جامعه را در ارتباط با درس تربيت بدني مي توان به ترتيب زير خلاصه نمود:

الف) تربيت افرادي كه از لحاظ جسماني و رواني سالم باشند. شواهد بسيار علمي موجود است كه نشان مي دهد انجام فعاليت هاي منظم ورزشي مي تواند نقش مهمي در اين زمينه ايفا كند. افرادي كه به علت فقر حركتي دچار بيماري هاي زودرس مي شوند، هزينه هاي بسياري بر خانواده و جامعه تحميل مي كنند و گاه با فقدان زودرس خود جامعه را از وجود يك نيروي متخصص محروم مي سازند. شركت در فعاليت هاي منظم بدني مي تواند عمر مفيد و كارآيي اقتصادي افراد اجتماع را تا حدي افزايش دهد.

متأسفانه پژوهش هاي انجام شده نشان مي دهد كه دانش آموزان ايراني از حيث آمادگي جسماني در شرايط مطلوبي در مقايسه با همتايان خود در ساير كشورها نيستند. به علاوه درصد بالايي از دانش آموزان ما هر يك به نوعي از ناهنجاري هاي جسماني ناشي از كمبود حركت و عادات غلط در هنگام نشستن، ايستادن و حمل اشيا رنج مي برند. بسياري از اين ناهنجاري ها كه هنوز در مراحل ابتدايي هستند و به شكل پيشرفته درنيامده اند، از طريق انجام تمرينات عمومي و حركات اصلاحي ويژه قابل كنترل و اصلاح مي باشند. بنابراين، رفع نمودن و يا تخفيف دادن اين كاستي ها با استفاده از تمرينات بدني يك نياز بر حق جامعه محسوب مي شود.

ب) جامعه نيازمند افرادي است كه معناي كار و تلاش جمعي براي رسيدن به اهداف مشترك را درك كنند و در راه رسيدن به چنين اهدافي گذشت و فداكاري نسبت به ديگران و اطاعت از قانون و مقررات را نصب العين خود قرار دهند. درس تربيت بدني و ميادين ورزشي مي توانند در اين زمينه مؤثر باشند و چنين ويژگي هايي را در افراد پرورش دهند.

• نيازهاي دانش آموزان

برخي از نيازهاي دانش آموزان كه مي توانند مبناي برنامه ريزي درسي قرار گيرند، عبارت اند از:

الف) نياز به كسب سلامت و آمادگي جسماني، درس تربيت بدني تنها ماده درسي است كه مي تواند دانش آموزان را در جهت ارتقاء آمادگي جسماني كمك كند. دانش آموزان نيازمندند سالم و از لحاظ جسماني آماده باشند تا قادر به انجام وظايف روزمره ي خود گردند و بتوانند با نگراني ها و فشارهاي رواني ناشي از مسائل زندگي در آينده رو به رو شوند. آمادگي جسماني هم چنين آنان را كمك مي كند تا از برخي صدمات بدني كه معمولاً به علت فقدان اين قابليت ها پيش مي آيد، در امام بمانند.

ب) دانش آموز نيازمند است كه بين همبازي ها و همكلاسي هاي خود مقبوليت داشته باشد. معمولاً دانش آموزان ورزشكار از چنين مقبوليتي برخوردارند.

ج) نوجوانان دانش آموز نيازمندند كه عضو گروه باشند و احساس تعلق به گروه نمايند. عضويت در تيم هاي ورزشي مي تواند يكي از بهترين راه هاي برآوردن اين نياز باشد.

د) نياز به كسب مهارت هاي ورزشي براي گذران اوقات فراغت. دانش آموزان مي توانند با كسب برخي مهارت هاي ورزشي به صورت مادام العمر در اوقات فراغت خود از اين گونه مهارت ها كه نياز به فعاليت هاي خيلي شديد ندارند، بهره گيرند.

هـ) نياز به تحرك بدني براي مصرف نمودن مازاد انرژي. جايگاه مناسبي براي جهت دهي به انرژي مازاد دانش آموزان محسوب مي شود.

و) نوجوانان و جوانان نياز به شركت در رقابت هاي سالم دارند تا از اين طريق حس مبارزه جويي و برتري طلبي خويش را ارضا كنند.

ز) نياز به تجربه نمودن پيروزي و شكست. چنين تجربياتي به دانش آموزان ياد مي دهد كه بتوانند شكست را تحمل كنند و از آن درس بگيرند و از پيروزي مغرور و از خود بي خود نشوند.

ح) نياز به اعتماد به نفس. كسب مهارت هاي ورزشي و آمادگي جسماني اعتماد به نفس را در دانش آموزان تقويت مي كند.

• رشته درسي تربيت بدني

تربيت بدني يعني علم حركت و تربيت از طريق حركت. اين رشته درسي پيوستگي انكار ناپذيري با علوم تربيتي از يك سو و علوم تجربي از سوي ديگر دارد. مفاهيم و اطلاعاتي كه تربيت بدني را غني مي سازد از اين دو حوزه وسيع سرچشمه مي گيرد. آن بخش از تربيت بدني كه جنبه هاي زيستي را در بر مي گيرد، عمدتاً اطلاعات خود را از علوم تجربي كسب مي كند. اطلاعات وسيعي كه از فعاليت هزاران پژوهشگر در آزمايشگاه به دست مي آيد، تأثيرات حركت و فعاليت را بر اعمال حياتي و زيستي انسان روز به روز روشن تر مي سازد. در اين زمينه علم فيزيولوژي ورزشي در نيم قرن گذشته تولد يافته و راه درازي را پيموده است. فيزيولوژي ورزشي با بررسي تأثيرات تمرينات ورزشي بر بدن انسان اصول و راهبردهايي را عرضه مي كند كه آگاهي از آن ها و كاربرد آن ها مي تواند به ارتقاء سلامت فرد و جامعه كمك كند.

علم بيومكانيك كاربرد اصول مكانيك را در مورد فعاليت هاي بدني انسان مورد مطالعه قرار مي دهد و از اين رهگذر به كارآيي فعاليت هاي بدني و اجراي صحيح مهارت هاي حركتي كمك مي كند. آناتومي با دادن شناخت از دستگاه هاي بدن انسان مربيان را قادر مي سازد تا با آگهي بيش تر برنامه هاي خود را طراحي و اجرا كنند. آسيب شناسي ورزشي ضمن استفاده از اطلاعات موجود در حيطه پزشكي ورزشي به نوبه خود يافته هاي تازه اي را به جامعه پزشكي و ورزشي عرضه مي كند تا جايي كه امروزه پزشكي ورزشي به عنوان يك تخصص در دانشكده هاي پزشكي پذيرفته شده است. حركات اصلاحي با استفاده از تمرينات ورزشي سعي مي كند ناهنجاري هاي جسماني دانش آموزان را در حد امكان اصلاح نمايد. سنجش و ارزش يابي معلمين و مسئولان تربيت بدني را قادر مي سازد كه قابليت هاي دانش آموزان را اندازه گيري و براي رفع كاستي ها چاره انديشي كنند.

همان گونه كه عنوان شد بعد كيفي تربيت بدني از علوم تربيتي تغذيه مي كند. ضمن اين كه ميادين ورزش يكي از مناسب ترين مكان ها براي پيشبرد امر تربيت و انسان سازي است. در اين راستا تربيت بدني از رشته هايي هم چون فلسفه در تعيين اهداف و ارزش ها، تاريخ براي آگاهي و بهره گيري از ميراث گذشتگان، روان شناسي براي شناخت نيازها و قابليت هاي دانش آموزان، برنامه ريزي درسي براي تعيين اهداف، محتواي روش ها و فرآيند يادگيري و بسياري ديگر از علوم تربيتي استفاده مي كند. بنابراين، برنامه ريزي درسي تربيت بدني بايد بر پايه ي اصول علمي موجود در اين رشته و ساير رشته هاي علمي مربوط تدوين گردد.

اهداف كلي درس تربيت بدني در سه دوره تحصيلي

الف- اهداف شناختي:

• الف: آشنايي و درك اهميت آمادگي جسماني و ارتباط آن با سلامت
• الف: آشنايي و درك چگونگي كسب و توسعه ي آمادگي جسماني
• الف: آشنايي با دانش مربوط به مهارت هاي ورزشي آموزشگاهي
• الف: آشنايي با نكات ايمني و نحوه پيشگيري از آسيب هاي ورزشي
• الف:‌ آشنايي با اصول بهداشت و تغذيه ورزشي
• الف: آشنايي با اهداف تربيت بدني

ب- اهداف مهارتي:

• ب: بهبود و توسعه ي آمادگي جسماني مرتبط با سلامت
• ب: بهبود و توسعه ي توانايي در انجام مهارت هاي ورزشي

ج- اهداف نگرشي:

• ج: گرايش به شركت فعال در فعاليت هاي ورزشي
• ج: گرايش به حفظ و ارتقاي آمادگي جسماني و تندرستي
• ج: گرايش به يادگيري و توسعه ي مهارت هاي ورزشي
• ج: تمايل به رعايت اصول ايمني در اجراي فعاليت هاي ورزشي
• ج: تمايل به رعايت اصول بهداشت ورزشي
• ج: تمايل به پيشگيري از آسيب هاي ورزشي
• ج: تمايل به رعايت اهداف تربيت بدني در رفتار