مقاله در مورد تحولات زيست محيطي

فهرست مطالب
عنوان صفحه
چكيده
فصل اول: طرح تحقيق
1-1-مقدمه
2-1-بيان مساله
ضرورت هاي اجرايي تحقيق
4-1-اهداف تحقيق
5-1-قلمرو و دامنه تحقيق
2-5-1-قلمرو زماني موضوع تحقيق
3-5-1-دامنه مطالعاتي موضوع تحقيق
6-1-مفاهيم اساسي تحقيق
1-6-1-مفاهيم جامعه شناختي
2-6-1-مفاهيم زيست محيطي
7-1-پيشينه تحقيق
8-1-محدوديت هاي وموانع اجرايي تحقيق
فصل دوم: مباني نظري تحقيق
1-2-تاريخچه تحولات زيست محيطي
1-2-1-مرور تحولات زيست محيطي درجهان
2-1-2-نظري بر تحولات زيست محيطي در ايران
2-2-مطالعه وضعيت شهر ملارد
1-2-2-مولفه جغرافيايي
2-2-2-مولفه جمعيتي
3-2-2-مولفه فرهنگي
4-2-2-مولفه اقتصادي
5-2-2-مولفه سازماني ومديريتي
3-2-مباحث نظري
1-3-2-جامعه شناسي كلاسيك ومحيط زيست
2-3-2- جامعه شناسي مدرن ومحيط زيست
3-3-2-جامعه شناسي فرامدرن ومحيط زيست
4-2-چارچوب نظري
5-2-پرسش هاي تحقيق
6-2- فرضيه هاي تحقيق
7-2-تعاريف نظري وعملي تحقيق
8-2-توصيف متغيرها،ابعاد، شاخص ها واقلام آماري
9-2-الگوي نظري تحقيق
فصل سوم: روش شناسي تحقيق
1-3-مقدمه
2-3-تعيين روش ها، تكنيك هاي مورد نياز تحقيق و نحوه استفاده ازآنها
1-2-3-روش تحقيق
2-2-3-تكنيك هاي تحقيق
3-2-3-جامعه آماري
4-2-3-حجم نمونه
5-2-3-روش نمونه گيري
6-2-3-اعتبار وروايي تحقيق
7-2-3-روش تجزيه وتحليل آماري
فصل چهارم:تجزيه و تحليل داده ها
1-4-توصيف داده ها
1-1-4-جنس
2-1-4-سن
3-1-4-ميزان تحصيلات پاسخگويان
4-1-4-محل تولد
5-1-4-محل سكونت ده سال قبل
6-1-4-وضعيت منزل مسكوني
7-1-4-ميزان تحصيلات پدر
8-1-4-ميزان تحصيلات مادر
9-1-4-شغل پدر
10-1-4-شغل مادر
11-1-4-تعداد اعضاي خانواده
12-1-4-درآمد ماهيانه خانواده
13-1-4-وضعيت محل زندگي
14-1-4-آلودگي محل سكونت
15-1-4-احساس مسئوليت
16-1-4-آموزش در مدرسه
17-1-4-نوع رسانه
18-1-4-نقش رسانه
19-1-4-آموزش در خانواده
20-1-4-عوامل آلودگي
21-1-4-پاكيزگي محل زندگي
-نمودارها
1-1-4-نمودار جنس
2-1-4-نمودار سن
3-1-4-نمودار ميزان تحصيلات پاسخگويان
4-1-4-نمودار محل تولد
5-1-4-نمودار محل سكونت ده سال قبل
6-1-4-نمودار وضعيت منزل مسكوني
7-1-4-نمودار ميزان تحصيلات پدر
8-1-4-نمودار ميزان تحصيلات مادر
9-1-4-نمودار شغل پدر
10-1-4-نمودار شغل مادر
11-1-4-نمودار تعداد اعضاي خانواده
12-1-4-نمودار درآمد ماهيانه خانواده
13-1-4-نمودار وضعيت محل زندگي
14-1-4-نمودار آلودگي محل سكونت
15-1-4-نمودار احساس مسئوليت
16-1-4-نمودار آموزش در مدرسه
17-1-4-نمودار نوع رسانه
18-1-4-نمودار نقش رسانه
19-1-4-آموزش در خانواده
20-1-4-عوامل آلودگي
21-1-4-نمودار پاكيزگي محل زندگي
2-4-تبيين داده ها و آزمون فرضيات
1-2-4-ارتباط بين تحصيلات پدر و آلودگي هاي زيست محيطي
2-2-4-ارتباط بين تحصيلات مادر وآلودگي هاي زيست محيطي
3-2-4-ارتباط بين درآمد ماهيانه خانواده وآلودگي هاي زيست محيطي
4-2-4-ارتباط بين شغل پدر و آلودگي هاي زيست محيطي
5-2-4-ارتباط بين شغل مادر و آلودگي هاي زيست محيطي
6-2-4-ارتباط بين تعداد اعضاي خانواده و آلودگي هاي زيست محيطي
7-2-4-ارتباط بين احساس مسئوليت وآلودگي هاي زيست محيطي
8-2-4-ارتباط آلودگي هاي زيست محيطي وحساسيت نسبت به نوع آلودگي
9-2-4-ارتباط بين حساسيت افراد وآلودگي هاي زيست محيطي
10-2-4-ارتباط بين مهاجرت وآلودگي هاي زيست محيطي
11-2-4-ارتباط بين رسانه هاي جمعي وآلودگي هاي زيست محيطي
12-2-4-ارتباط بين آموزش خانواده وآلودگي هاي زيست محيطي
13-2-4-ارتباط بين آموزش مدرسه وآلودگي هاي زيست محيطي
1-3-4-نتيجه حاصل از رگرسيون چند متغيره
1-4-4-خلاصه مطالب فصل
فصل پنجم: خلاصه و نتيجه گيري
خلاصه ونتيجه گيري
فهرست منابع وماخذ
پيوست
Abstract
فهرست جداول
عنوان صفحه
فصل چهارم
1-4) توصيف داده ها
جدول (1-1-4) توزيع فراواني پاسخگويان برحسب جنس
جدول(2-1-4) توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب سن
جدول(3-1-4) توزيع فراواني پاسخگويان برحسب ميزان تحصيلات پاسخگويان
جدول(4-1-4)توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب محل تولد
جدول(5-1-4) توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب محل سكونت ده سال قبل
جدول(6-1-4) توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب وضعيت منزل مسكوني
جدول(7-1-4) توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب ميزان تحصيلات پدر
جدول(8-1-4) توزيع فراواني پاسخگويان برحسب ميزان تحصيلات مادر
جدول(9-1-4) توزيع فراواني پاسخگويان برحسب شغل پدر
جدول(10-1-4)توزيع فراواني پاسخگويان برحسب شغل مادر
جدول(11-1-4)توزيع فراواني پاسخگويان برحسب تعداد اعضاي خانواده
جدول(12-1-4) توزيع فراواني پاسخگويان برحسب درآمد ماهيانه خانواده
جدول(13-1-4) توزيع فراواني پاسخگويان برحسب وضعيت زندگي
جدول(14-1-4) توزيع فراواني پاسخگويان برحسب آلودگي محل سكونت
جدول(15-1-4) توزيع فراواني پاسخگويان برحسب احساس مسئوليت
جدول(16-1-4) توزيع فراواني پاسخگويان برحسب آموزش در مدرسه
جدول(17-1-4) توزيع فراواني پاسخگويان برحسب نوع رسانه
جدول(18-1-4) توزيع فراواني پاسخگويان برحسب نقش رسانه
جدول(19-1-4) توزيع فراواني پاسخگويان برحسب آموزش درخانواده
جدول(20-1-4) توزيع فراواني پاسخگويان برحسب عوامل آلودگي
جدول(21-1-4) توزيع فراواني پاسخگويان برحسب پاكيزگي محل زندگي
2-4)تبيين داده ها
جدول(1-2-4) ارتباط بين تحصيلات پدر و آلودگي
هاي زيست محيطي
جدول (2-2-4) ارتباط بين تحصيلات مادرو آلودگي هاي زيست محيطي
جدول(3-2-4) ارتباط بين درآمد ماهيانه خانواده و آلودگي هاي زيست محيطي
جدول(4-2-4) ارتباط بين شغل پدر و آلودگي هاي زيست محيطي
جدول(5-2-4)ارتباط بين شغل مادر و آلودگي هاي زيست محيطي
جدول(6-2-4) ارتباط بين تعداد اعضاي خانواده و آلودگي هاي زيست محيطي
جدول(7-2-4) ارتباط بين احساس مسئوليت و آلودگي هاي زيست محيطي
جدول(8-2-4) ارتباط بين آلودگي هاي زيست محيطي وحساسيت نسبت به نوع آلودگي
جدول(9-2-4) ارتباط بين حساسيت افراد و
آلودگي هاي زيست محيطي
جدول(10-2-4) ارتباط بين مهاجرت و آلودگي هاي زيست محيطي
جدول(11-2-4) ارتباط بين رسانه هاي جمعي و آلودگي هاي زيست محيطي
جدول(12-2-4) ارتباط بين آموزش در خانواده و آلودگي هاي زيست محيطي
جدول(13-2-4)ارتباط بين آموزش درمدرسه و آلودگي هاي زيست محيطي
3-4) نتايج حاصل از تحليل رگرسيون چندمتغيره
جدول(1-3-4)نتايج تحليل رگرسيون متغيرهاي مورد بررسي
فصل اول
طرح تحقيق
1-1-مقدمه
از پيدايش زندگي بر سطح كره زمين ميلياردها سال مي گذرد. آن چه كه تا قبل از پيدايش انسان در اين روند چهره نمود و آن را به شرايط فعلي رهنمون ساخته است، نتيجه كنش متقابل ميان محيط و اجزاي غيرزنده آن از يك سو، زيستمندان تاريخ حيات زمين از سوي ديگر ميباشد. اما ظهور انسان در پهنه طبيعت و فعاليت هايي كه براي تداوم زندگي خويش قرار داده است، به ويژه در دوران پس از انقلاب صنعتي، نمود بيشتري يافته تا حدي كه به جرات مي توان گفت اين رويداد رابطه انسان را با طبيعت براي هميشه دگرگون ساخته است. نگاهي گذرا بر وضعيت محيط زيست جهان به ويژه در دويا سه دهه اخير نشان ميدهد كه آثار مخرب فعاليت هاي نابخردانه انسان در طبيعت، به
آستانه بحراني خويش نزديك شده است. آثار بروز اين آشفتگي در محيط زيست را مي توان به صورت تخريب لايه اوزن، كاهش تنوع زيستي، آلودگي درياها، اقيانوس ها،منابع آب هاي سطح وزيرزميني ،تغييرات شديد اقليمي( افزايش ميانگين دماي كره زمين در اثر پديده گلخانه اي، افزايش احتمالي سطح آب درياها، در نتيجه ي آب شدن يخ هاي قطبي، تغيير الگوهاي بارش در سطوح جهاني و..)، باران‌هاي اسيدي و نابودي جنگل ها و.. مشاهده نمود.
بر هر انديشمندي پوشيده نيست كه ادامه روند فعلي، در درازمدت به سود هيچ زيستمندي نخواهد بود. با آگاهي از وضعيت فعلي و دورنماي نه چندان رضايت بخش آتي، آيا مي بايست دست روي دست گذاشت وتنها به آينده چشم دوخت؟
عوامل آلوده كننده ومخرب محيط زيست در كشور،
هر چه بوده و هر چه باشد. اينك مادر برابر محيط زيست به غايت آلوده قرار گرفته ايم كه اگر درجهت مقابله با اين بحران وحل معضلات زيست محيطي اقدام نكنيم، آينده اي بس غم انگيز درمحيط زيست درانتظار ماست.
2-1-بيان مساله تحقيق
امروزه حفاظت وشيوه استفاده از محيط زيست به عنوان يكي از از شاخص هاي توسعه پايدار مدنظر صاحب نظران ومحافل گوناگون علمي وپژوهش است.مديران وبرنامه ريزان نيز با تدوين برنامه هاي توسعه اقتصادي- اجتماعي اين واقعيت را سرلوحه امور خود قرار داده اند. البته اين امرزماني حائز ارزش است كه برنامه
هاي اقتصادي-اجتماعي مبتني بر توسعه پايدار باشد.
چرا كه اين نوع توسعه، خواستارعدم تحميل آسيب هاي اجتماعي، اقتصادي و زيست محيطي براي نسل هاي آينده است وهمواره پيشگيري را مقدم بر درمان ميداند و درراستاي چنين نگرشي، توجه به محيط زيست در شهرها، روستاها واقصي نقاط كشور، يك واقعيت انكارناپذير است. زيرا محيط زيست درجامعه انساني از ابعاد گوناگون با بحران عظيمي مواجه است.لذا جهت تحقق توسعه و به منظور جلوگيري از تخريب فزاينده محيط زيست ابتدا به بررسي عوامل اجتماعي موثر بر آلودگي هاي محيط زيست و در ادامه به پي آمدهاي ناگوار آن اشاره مي‌شود.
در ابتدا، به منظور تبيين آلودگي هاي زيست محيطي ، به عنوان يكي از مهم ترين مسايل اجتماعي، مي توان اذعان داشت، محيط زيست از سويي پهنه گسترده اي از عناصر آب ،خاك، هوا و ديگر ذرات معلق را در بر دارد كه خود بستر حيات و مبناي فعل وانفعالات انسان، حيوان ونبات را فراهم مي نمايد وعرصه ظهور وتوسعه تمدن هاي بشري كره زمين را مهيا مي كند و از سوي ديگر، تمامي فعاليت هاي اقتصادي، فرهنگي، اجتماعي وتوسعه علوم و فناوري ونيازهاي بشري روابط تنگاتنگي با محيط زيست دارند و در صورت بي توجهي به محيط زيست وآلوده نمودن آن توسط فرد يا سازمان هاي غيرمسئول در هرنقطه اي از كره زمين مي‌تواند خسارات جبران ناپذيري بر نقاط ديگروارد نمايد وتعادل سيستميك چرخه حيات را نامتعادل سازد كه به عنوان نمونه مي
توان به نابودي جنگل ها و اثرات نامطلوب آن بر ساير عناصر اكوسيستم طبيعي اشاره نمود.
به گونه اي كه تخريب جنگل ها در كشورهاي در حال توسعه نه تنها موجب از بين رفتن چوب وفرآورده هاي جنگلي مي شود. بلكه سبب از دست دادن چرم و گوشت حاصل از حيوانات وحش، طغيان رودخانه ها،خشكسالي،فرسايش خاك،نابودي گياهان رشد يافته در خاك هاي سطحي وحتي ماهيان ميگردد كه متاسفانه با توجه به اهميت فوق العاده جنگل و نقش مهم آن در چرخه حيات ،سهل انگاري هاي زيادي در اين زمينه صورت مي گيرد. چنانچه در جامعه ايران نيز به دليل عدم برخورداري از مديريت مدبرانه ،بسياري از جنگل ها در حال نابودي است كه نمونه بارز چنين سوء تدبيري ، احداث آزاد راه تهران-شمال است كه در پي آن بيش از 30 ميليون متر مربع از اراضي
جنگلي اطراف بزرگراه كه اكثرا جزء اراضي ملي بوده در معرض فروش قرار گرفت.(خورسند، 1383) و بدين شكل عدم حفاظت از حريم پاك طبيعت وجنگل هاي پهن برگ شمال كه از نادرترين جنگل هاي جهان است ،ضربه اي جبران ناپذير به عرصه طبيعي وارد مي نمايد و در پي آن،با شهرك سازي وايجاد استراحت گاه در اراضي مجاور بزرگ راه ،عملا زمينه اي براي تخريب هر چه سريع تر اين موهبت بزرگ الهي فراهم مي شود و مردمي كه شهرها را به غايت آلوده نموده اند، در كوله بار خود آلودگي ها را براي اين طبيعت پاك نيز به ارمغان مي آورند. و به شكلي فزاينده درجريان طبيعي آكوسيستم اختلال ايجاد مي كنند.
از اين رو ، با عنايت به نقش آلودگي هاي زيست محيطي در چرخه حيات و رشد روزافزون چنين حوادثي، وبا قبول اين پيش فرض كه مناطق شهري
كشورهاي در حال توسعه ،داراي عملكردي نسبتا مشابه مي باشند. پژوهش حاضر بر آن است، تاشهر ملارد را به عنوان مدل كوچكي از سير فزاينده آلودگي هاي زيست محيطي در جوامع در حال توسعه مورد بررسي قرار دهد.
شهر ملارد، همچون ديگر شهرهاي اقماري تهران به دليل نزديكي به پايتخت، ضمن استفاده مستقيم و غيرمستقيم از امكانات اقتصادي، آموزشي و خدماتي شهر تهران ،از تسهيلات ارزان تر مسكن نيز برخوردار مي باشد. به همين جهت ،سرريز جمعيت تهران راجذب نموده است و از سوي ديگر، دسترسي مناسب به شبكه هاي ارتباطي از جمله آزاد راه تهران- قزوين و نزديكي به شبكه راه آهن تهران-تبريز،مهاجريني از گروه هاي قومي متعدد را در خود جاي داده است. لذا رشد بي رويه جمعيت، تناسبي با امكانات موجود نداشته
و در بسياري از موارد مزارع و باغ هايي را كه در زيبايي و پاكيزگي شهر نقش موثري داشتند، تخريب وتغيير كاربري داده و واحدهاي مسكوني، اداري، تجاري و.. مجاز وغيرمجاز را احداث نموده اند كه موجبات آلودگي هوا،خاك ،آب ،صوتي و..را به دنبال دارد.
با عنايت به موارد مذكور، آلودگي هاي زيست محيطي شهر به عنوان مساله اي حاد قابل بررسي است كه در اين خصوص با در نظر گرفتن اهميت به سزاي عوامل اجتماعي، در نخستين گام تحقيق، پرسش هاي بنيادين ذيل مطرح مي گردد:
-كدام يك از عوامل اجتماعي برآلودگي هاي زيست محيطي اثر گذار است؟
چه ديدگاه هايي در اين زمينه مطرح است؟
3-1-ضرورت هاي اجرايي تحقيق
جامعه انساني در مرحله خطرناكي از تخريب محيط زيست و مرگ ونابودي طبيعت ومنابع آن قرار دارد كه خسارات جبران ناپذيري را موجب مي گردد. لذا نگراني از وضعيت كنوني و شرايط ناگوار نسل هاي آينده كه با كمبود منابع ويا محيط آلوده تري زندگي خواهند كرد، دغدغه خاطر افكار ومجامع گوناگون علمي و پژوهشي را فراهم مي نمايد. به گونه اي كه هر يك با رويكرد نظري خاص، به بررسي عوامل اثرگذار بر آلودگي هاي زيست محيطي پرداخته اند. اما تحقيق حاضر، درجهت بازكردن فضايي براي احقاق يكي از حقوق شهروندي و بررسي يكي از مهم ترين مشكلات شهري، ضمن شناخت و آگاهي از عوامل گوناگون، با بيان جامعه شناختي به بررسي اين مساله مهم اجتماعي مي پردازد.
بنابراين ، از منظر خاص جامعه شناختي، در
بيان ضرورت انجام تحقيق حاضر،به موارد ذيل مي توان اشاره نمود:
-از آن‌جايي كه محيط زيست و توسعه پايدار يكي از محورهاي اساسي در برنامه توسعه چهارم محسوب مي شود، لذا،ضروري است درجهت ارتقاء وتعالي توسعه پايدار به مساله آلودگي هاي زيست محيطي توجه نمود.
-منطقه مورد بررسي توانمندي هاي بالقوه اي براي توسعه دارد كه به دليل عدم برنامه ريزي صحيح در بهره برداري از آن ها، خود منشاء شكل گيري مسايل اجتماعي گوناگوني شده است كه آلودگي هاي زيست محيطي، يكي از مهم ترين آن ها بوده و پيامدهاي ناگواري را به وجود آورده است.
با توجه به عدم برنامه ريزي صحيح در جمع آوري و دفن بهداشتي مواد زايد(زباله)و ضعف
در پاكيزگي شهر وانجام پاره اي اقدامات غيراصولي همچون، نصب سبدهاي زباله بر روي جوي آب وريزش شيرا به و آلوده نمودن آب، پرداختن به مساله آلودگي زيست محيطي ضروري به نظر مي رسد.
4-1-اهداف تحقيق
با توجه به محورهاي مطروحه در مساله تحقيق ونقش عوامل اجتماعي درشكل گيري مساله آلودگي هاي زيست محيطي و با در نظر گرفتن بعد كاربردي تحقيق حاضر، در جهت شناسايي نسبي عوامل متعدد، به اهداف فرعي زير اشاره مي شود:
1-شناخت عوامل اجتماعي موثر برآلودگي هاي زيست محيطي در شهر ملارد
2-اولويت بندي عوامل اجتماعي موثر بر آلودگي هاي زيست محيطي شهر ملارد
3-تهيه مدل تحليلي براي مطالعه دقيق مساله تحقيق
4-ارائه راهكارها وپيشنهادات در رابطه با موضوع تحقيق.
5-1-قلمرو موضوع تحقيق
1-5-1-قلمرو مكاني موضوع تحقيق
در چارچوب فرايند توسعه پايدار، بايستي هر گونه برنامه ريزي مبتني بر شناخت امكانات ومنابع موجود و به طور كلي موجودي محيط فيزيكي ، بيولوژيكي ،اقتصادي،اجتماعي –فرهنگي باشد. بنابراين در صورت نياز به تدوين راهبردهاي ملي توسعه پايدار ،قبل از هرگونه الگوبرداري از نسخه هاي توصيه شده از سوي سازمان‌هاي ملي وفراملي، بايد در يك برنامه ميان مدت مطالعاتي، شرايط موجود مناطق مختلف
كشور را بررسي وسپس بر پايه ظرفيت محل اقدام نمود.
بر اين اساس نوشتار حاضر، به عنوان بخشي از مطالعات فراگير در خصوص آلودگي‌هاي زيست محيطي، به بررسي اين امر مهم در شهر ملارد پرداخته و به عنوان يكي از حلقه‌هاي مطالعه وضع موجود، آلودگي‌هاي زيست محيطي را در بعد اجتماعي مدنظر دارد.
2-5-1-قلمرو زماني موضوع تحقيق
موضوع مورد مطالعه تحقيق، در محدوده زماني 84-1383 بررسي مي شود.
3-5-1-دامنه مطالعاتي موضوع تحقيق
با توجه به ارتباط موضوع پژوهش با حوزه هاي گوناگون علمي، مطالعات گسترده اي انجام گرفت و در اين راستا اطلاعات اندك نگارنده در زمينه
مسايل زيست محيطي و آلودگي هاي حاصل از آن ، نياز به مطالعه را مضاعف نموده و در صورت بروز هر گونه اهمال در اين خصوص، خلاء اساسي در روند تحقيق ايجاد مي كند.
بدين منظور مهم ترين وارزشمندترين منابع مورد مطالعه كه به توصيف و تحليل وتبيين عوامل گوناگون آلودگي هاي زيست محيطي پرداخته اند به ترتيب زير مي‌باشند:
1-كتب متعددي كه به تبيين مساله آلودگي هاي زيست محيطي مي پردازد.
2-كتب نظريه هاي جامعه شناسي براي مطالعه رويكردهاي مرتبط با مسايل اجتماعي به طور عام و مسايل زيست محيطي به طور خاص.
3-كتب مرجع براي بيان دقيق مفاهيم تحقيق، سال نامه هاي آماري وهمچنين مستندات قانوني برنامه هاي توسعه اقتصادي- اجتماعي.
6-1-مفاهيم اساسي تحقيق
مفاهيم اساسي تحقيق را مي‌توان در دو بخش طبقه بندي نمود:
1-6-1-مفاهيم جامعه شناختي
2-6-1-مفاهيم زيست محيطي
1-6-1-مفاهيم جامعه شناختي مرتبط با موضوع تحقيق عبارتند از:
1-1-6-1-جامعه :«اصطلاح جامعه درجهت مشخص ساختن گروه اجتماعي اساسي، دائمي (در برابر گروه هاي موقتي وتصادفي) داراي گستره اي بسيار ويك سرزمين، به كار مي آيد. همچنين از اين اصطلاح،محتواي تداوم،وجود روابط اجتماعي پيچيده ،تركيبي از گروه هاي سني ويا مبتني بر
جنس، مستفاد مي شود» (ساروخاني ،1380 :1388).
جامعه شناسان تعاريف گوناگوني از جامعه ارايه مي‌دهند كه برحسب معيارهاي متعددي همچون نوع روابط اعضا، نوع روابط توليد، درجه سازمان يافتگي، عرصه جغرافيايي و…. به انواع گوناگوني قابل تقسيم مي باشند.
جوامع را از نظر ساخت اجتماعي آن، مي‌توان به شكل زير بررسي نمود:
1-1-1-6-1-جامعه سنتي:«اساسا جامعه كشاورزي است وحول محور خانواده سازمان مي يابد.بنابراين جامعه اي است كه داراي تحرك اجتماعي محدود بوده و مشخصه آن نوعي تقديرگرايي مزمن است»(شايان مهر،1377: 206)
جامعه سنتي داراي روابط اجتماعي از نوع نخستين است وساخت آن در چارچوب كاركردهاي توليدي كشاورزي است و وجه نظر وفضاي فكري مردم نيز متناسب با همين ساخت است.
2-1-1-6-1-جامعه صنعتي:«جامعه اي كه فعاليت هاي اقتصادي آن مبتني بر صنعت است. جامعه صنعتي خود توليد كننده صنعت و هم بهره بردار آن است» (همان :211).
«يك جامعه را زماني مي توان صنعتي تلقي كرد كه نه تنها فعاليت هاي صنعتي در آن حايز اهميت باشند بلكه اكثر افراد با روحيه اي عقلاني و احراز كارايي صنعتي، به كار بپردازند ونهادها نيز با چنين شيوه هايي اداره شوند. به زعم ريمون آرون«جوهر يك جامعه صنعتي،
كاربرد روحيه علمي در سازمان دهي كار توليد است» (ساروخاني 1380: 174).
جامعه صنعتي بر خلاف جامعه سنتي، داراي روابط اجتماعي گسترده اي است و گروه هاي ثانوي از اهميت بيشتري برخوردارند و ساخت آن در چارچوب روابط توليد صنعتي است ودر جهت دستيابي به تكنولوژي و فن آوري هاي پيشرفته تلاش مي‌كنند.
2-1-6-1-توسعه: كوششي براي تعادلي تحقيق نيافته است در جهت رفع فشارها ومشكلاتي كه پيوسته بين بخش هاي مختلف زندگي اجتماعي وانساني وجود دارد(شايان مهر،1377 :182) .
توسعه، مفهومي است كه تنها به افزايش ثروت محدود نمي شود، بلكه اهداف كيفي متعددي همچون
كاهش فقر، نابرابري وبيكاري و… را نيز دربر دارد.
3-1-6-1-توسعه پايدار: بنا به تعريف كميسيون جهاني محيط زيست و توسعه (WCED) عبارتست از:«توسعه اي كه احتياجات نسل حاضر را بدون لطمه زدن به توانايي نسل هاي آتي در تامين نمودن نيازهاي خود برآورده سازد.(1995وour planet)
4-1-6-1-مساله اجتماعي: «اصطلاح ،مساله اجتماعي» فاقد محتوايي دقيق است:
«الف: اين اصطلاح مي تواند وضع يا شرايط كلي اجتماعي را كه دشواري خاصي پديد آورد، يا ساخت هاي اقتصادي نامطلوبي را كه موجب بروز نابرابري هاي بزرگ و يابي عدالتي هايي را كه صورت نهادي يافته اند، همچنين نارضايتي و نابساماني عمومي را برساند.
ب: همچنين اين اصطلاح مي تواند در معناي شرايط واوضاع خاصي به كار رود كه نياز به بهسازي داشته باشند. در اين صورت ، مسايل اجتماعي ناشي از وجود عدم تعادل‌هاي جزيي، مشكلات يا بن بست هايي كه خروج از آن براي افراد محروم امكان پذير نيست، مطمح نظر قرار مي گيرند.» (ساروخاني، 1380 :372).
با توجه به توضيحات فوق مي توان گفت، مساله اجتماعي در شرايطي شكل مي گيرد كه وضع عمومي نابسامان است واين امر ناشي از فقدان ساخت اقتصادي-اجتماعي مناسب در جامعه مي باشد كه منجر به شكل گيري مسايل اجتماعي ديگري خواهد بود.
2-6-1-مفاهيم زيست محيطي مرتبط با موضوع تحقيق عبارتند از:
1-2-6-1-بوم شناسي:
«دانش مطالعه اكوسيستم ها كه به بررسي روابط متقابل ميان موجودات زنده وعوامل جاندار و بي جان محيط زيست آن ها مي پردازد و غالبا با اصول كلي سروكار دارد كه هم گياهان و هم جانوران را شامل مي شود.» (دولت آبادي، 1382: 84). در بوم شناسي كه برخي آن را زيست بوم يا محيط شناسي مي نامند، به بررسي تعامل يا كنش و واكنش موجودات مستقر در يك محيط مي پردازد.
2-2-6-1-محيط زيست: محيط فيزيكي ،زيست شناختي و اجتماعي كه موجود زنده در آن زندگي مي كند و با آن در كنش متقابل است. محيط زيست گاهي به تمامي زيست كره زمين گفته مي شود اما نواحي كوچك جغرافيايي ويا حتي محيط هاي كوچك
تر از آن نيز محيط زيست مي نامند.» (دولت آبادي، 1382: 90).
«محيط زيست با در نظر گرفتن يك فرد يا يك گروه مطرح مي شود و مي تواند شامل زمينه مادي و طبيعي ويا انساني و جامعه شناختي شود.» (ساروخاني، 1380 : 119).
3-2-6-1- انواع محيط زيست: درعلوم مختلف، واژه «محيط» كاربرد زيادي دارد و شامل ابعاد گوناگون اقتصادي،سياسي،فرهنگي ورواني است. در قلمرو ومحيط زيست نيز اشكال متعدد محيط طبيعي،محيط مصنوعي يا انساني ومحيط اجتماعي وجود دارد.
1-3-2-6-1-محيط طبيعي: «بخشي از محيط زيست است كه توسط انسان ساخته شده است و شامل كوه ها،دشت‌ها،رودها،درياها،درختزارها، جنگل ها، حيات وحش مي باشد كه عوامل شكل دهنده محيط
زيست طبيعي را مي توان به دو قسمت عوامل جاندار وبي جانتقسيم كرد.»(قاسمي 1380 :13).
«عوامل جاندار شامل، حيات وحش وپوشش گياهي است وعوامل بي جان نيز، آب، هوا وخاك را در بر مي گيرد.»(همان :14)
بنابراين ميتوان گفت،«ساختمان شيميايي ،فيزيكي وحالت هاي بيولوژيكي وخصوصيات جغرافيايي، هواشناسي و آب شناسي جزء محيط طبيعي قرار دارند و اركان اصلي محيط زيست را تشكيل مي دهند و شامل سنگ كره ،كره هوا،كره آب وكره زيست هستند.» (دولت آبادي، 1382: 147)
1-1-3-2-6-1-سنگ كره:
«پوسته زمين كه ضخامت آن تا هسته مركزي زمين ادامه دارد وعمق آن حدود 80 كيلومتر از سطح زمين است و فقط در قسمت بيروني آن يعني زيست كره زمين شكل هاي حيات وجود دارد.» (همان :148)
2-1-3-2-6-1-كره هوا:
«هوا كره، اتمسفر،هواسپهر، پوششي از هوا كه گرداگرد سطح زمين را احاطه كرده است. اين پوشش، بستر زيستي انسان است و او را از اشعه فرابنفش خورشيدي محفوظ مي دارد وموجب اعتدال دماهاي بسيارمتفاوت سطح زمين مي شود.»(همان :23)
3-1-3-2-6-1-كره آب:
آب سپهر يا آب كرده «تمام آب هاي روي زمين شامل اقيانوس ها،درياها، درياچه ها،رودخانه
ها ويخ سازها كه حدود سه چهارم زمين را فراگرفته است.(همان:129)
4-1-3-2-6-1-كره زيست:
زيست سپهر يا زيست كره «بزرگترين وخودكفاترين نظام هاي بوم شناختي شناخته شده است و شامل ،همه موجودات زنده كره زمين (گياهي،‌جانوري وميكرو ارگانيسم ها) وتمامي محيط فيزيكي كره زمين است كه باهم در كنش متقابل اند. به عبارت ديگر بخشي از سنگ اسپهر(خشكي ها)،آب اسپهر(اقيانوس ها وآب هاي موجود در خشكي ها) و بخشي از هوا كره كه موجودات كره زمين در آن يافت مي شوند.زيست كره به معناي وسيع، زيست گاه انسان يا محيط زيست انسان است.(همان :35)
«زيست سپهر، قسمت هايي از كره زمين است كه حيات موجودات زنده در آن جريان دارد وبخش هاي وسيع از اعماق درياها تا قله كوه ها را در بر
مي گيرد.»(بوتكين وكلر،1379 :151)
بنابراين زيست كره دربرگيرنده مجموع عوامل جاندار و بي جان فضاي زنده كره خاكي مي باشد.
2-3-2-6-1:محيط مصنوعي يا انسان ساخت:
محيط زيست مصنوعي توسط انسان ساخته شده است وبه عقيده پاره اي از متخصصان، محيط زيست مصنوعي، «محيط سپهر انساني»،«سپهر فكري»و «سپهر فني»است. زيرا پيدايش ووضعيت موجود آن نتيجه نيروي خلاقيت وتفكر بشر است.(قاسمي ،1380 ،ص 15) و به همين جهت است كه به آن محيط فرهنگ ساخت ياتفكر ساخت نيز گفته مي شود، كه شهرها با تمام اجزا ومحتوايشان يعني خانه ها،مدارس، كارخانه ها،خيابان ها، فرودگاه ها و حتي زباله هاي كنار خيابان ها، آلودگي آب وهوا،تميز يا كثيف بودن جويبارهاي روان
ومانند آن ها نيز عناصر تشكيل دهنده اين قسمت از محيط زيست هستند.
3-3-2-6-1-محيط اجتماعي:
مقصود از محيط اجتماعي ،جامعه اي است كه بشر در آن زندگي مي كند و نهادهاي اجتماعي كه امور گوناگون جامعه را شكل مي دهند. به عبارت ديگر اين قسمت از محيط زيست از انسان هايي كه دركنار و اطراف ما وجود دارند و با ما سروكار دارند و با آنها روابط متقابل داريم تشكيل مي شود.(قاسمي، 1380 :16)
براساس توضيحات فوق، محيط اجتماعي از خانواده شروع مي شود تا همسايگان وهمكاران، رهگذران و .. تا دولت وملت را در بر مي گيرد.
در كشورهاي در حال توسعه بيشتر مشكلات زيست محيطي متاثر از محيط اجتماعي است.
4-2-6-1- آلودگي محيط زيست:
«هر نوع تغيير مستقيم يا غير مستقيم در ويژگي هاي فيزيكي، شيميايي،زيست شناختي يا راديواكتيوي هر بخش از محيط زيست مانندآب ،هوا يا زمين با تخليه يا انباشتن آلاينده ها وانجام اعمال آلاينده به نحوي كه در سودمندي محيط زيست يا هر بخش از آن تاثير زيان آوري بگذارد وشرايطي پيش آورد كه براي بهداشت انسان وبهزيستي او وسلامتي پرندگان، حيات وحش وماهي ها وديگر آبزيان و گياهان مخاطره آميز يا شديدا خطرناك باشد و محيط زيست را براي امروز ونسل اي آينده ،نامرغوب ،نامطمئن ويا غير قابل استفاده كند.»(دولت آبادي ،1382‌:201)
آلودگي هاي زيست محيطي، انواع گوناگوني دارد كه مهم ترين آنها، آلودگي هاي آب ،خاك،
هوا،صوتي وآلودگي هاي ناشي از مواد زايد وزباله مي باشد.
7-1-پيشينه تحقيق:
پيشينه تحقيق كه در بسياري از موارد به عنوان «ادبيات تحقيق» يا «سابقه تحقيق» از آن ياد مي شود، به كليه منابعي اطلاق مي گردد كه با موضوع مورد بررسي و هدف هاي آن ارتباط پيدا كند. بدين جهت تحقيقات پيشين بدين جهت حائز اهميت است كه از يك سو،موجب تكميل مطالعات انجام يافته ،مي شود و از سوي ديگر ،مي توان نقاط ضعف و قوت هر تحقيقي را بررسي نمود و در تحقيقات بعدي راهنماي موثري براي محقق شود.
بنابراين تحقيق حاضر، به منظوربهره گيري از نقاط قوت وپرهيز از خطاهاي تحقيقات پيشين، درادامه بحث منحصرا به برخي از پژوهش هاي انجام يافته پيرامون موضوع تحقيق اشاره مي نمايد.
-بررسي عوامل فرهنگي اجتماعي در آموزش زيست
محيطي وموانع مشاركت مردم در حفاظت از محيط زيست استان ايلام-اداره كل حفاظت محيط زيست استان ايلام –تورج همتي.
در اين تحقيق از 1000 نفر از اقشار مختلف مردم استان( 531 نفر ساكن نقاط شهري و 469 نفر ساكن در نقاط روستايي) براي گروه نمونه استفاده شد.
در آغاز بررسي ميداني وسيع به عنوان نمونه آماري با ابزار پرسشنامه انجام گرفت.پاسخ هاي افراد پژوهش، در خصوص موضوع تحقيق، از طريق پرسشنامه ساخته شده به وسيله محقق به دست آمد وجهت استخراج اطلاعات از آمار توصيفي ،براي تهيه جدول توزيع فراواني ودرصد فراواني از آمار استباطي براي تشخيص تفاوت معني دار بودن پاسخ ها استفاده شد.
نتايج به دست آمده از اظهار نظر پاسخگويان،
همگي مبين اين واقعيت است كه شرايط جغرافيايي وساختار اجتماعي- فرهنگي افراد جامعه در ايجاد وتقويت انگيزه افراد و تصور آنان نسبت به هدفداربودن و فايده مندي طرح هاي زيست محيطي ودر نهايت همكاري ومشاركت آن ها در اين طرح ها به عنوان يك كنش موثر مي باشد.
-بررسي رابطه دانش واخلاق زيست محيطي و رفتار اجتماعي معطوف به محيط زيست:
مطالعه موردي دانش، اخلاق ورفتار زيست محيطي دانشجويان مقطع كارشناسي عدم اجتماعي دانشگاه آزاد اسلامي واد تهران مركز، بهنوش سقايي، 78-1377.
نتيجه اي كه از پژوهش مزبور بدست آمده،حكايت از آن دارد كه ميان دانش زيست محيطي با حساسيت نسبت به تخريب محيط زيست واحساس مسئوليت نسبت به حفظ محيط زيست، همبستگي
نسبتا قوي ومثبتي وجود دارد.
-مشاركت زنان خانه دار در بازيافت مواد رهيافتي براي حفظ محيط زيست- شهر اصفهان- امير مظفر اميني وشراره پورابراهيم.
پژوهش مذكور به روش ميداني در سطح شهر اصفهان ، با استفاده از نمونه گيري چند مرحله اي از 105- واحد حجم نمونه ميزان آگاه زنان خانه دار ازمتولد بازيافت وهمچنين شناخت منابع كسب اطلاعات آن ها در زمينه بازيافت را مورد بررسي قرار داد كه نتايج حاصله نشان داد، اكثريت زنان خانه دار اين شهر از موضوع بازيافت مواد آگاه هستند وبراي آن نيزاهميت ويژه اي قائل مي باشند. 5/3 از پاسخ گويان براي همكاري ومشاركت در طرح هاي بازيافت ابزار تمايل كرده اند. بيشاز 4/1 نيز به طول مشروط آن را پذيرفته اند.تنها كمتر از 15 درصد ابزار عدم
تمايل به همكاري داشته اند. ميزان تمايل بانوان شهر اصفهان به همكاري دربازيافت مواد به طور مشهودي با ميزان اطلاع واهميتي كه براي اينكار قائل هستند ارتباط دارد.
8-1-محدوديت وموانع اجرايي تحقيق:
بروز محدوديت هاي گوناگون در هر تحقيق علمي بر سرعت ودقت آن تاثير دارد كه تحقيق حاضر نيز با تنگناهايي روبروست كه تنها به مهم ترين آن ها اشاره مي شود:
1-جديدبودن موضوع مورد مطالعه در رشته جامعه شناسي خصوصا در جامعه ايران.
2-بين رشته اي بودن موضوع تحقيق روند مطالعات كتابخانه اي را طولاني نمود.
3-نبود يك چارچوب نظري مدون براي انجام مطالعه آلودگي هاي زيست محيطي باديد جامعه
شناختي
4-عدم ثبت جمعيت سرآسياب ملارد در سالنامه هاي آماري مركز آمار ايران، امكان نمونه گيري از منطقه مزبور اسلب نموده، به همين جهت حجم نمونه از جامعه آماري شهر ملارد انتخاب مي شود.
عليرغم وجود تنگناهاي مزبور، تحقيق حاضر سعي مي نمايد بر محدوديت ها فايق آيد و با گذر از موانع مسير خود را ادامه دهد.
پيوست
به نام خدا
پاسخ گوي گرامي سلام
پرسشنامه اي كه دراختيار داريد مربوط به پايان نامه دانشجويي است.لذا، پاسخ دقيق شما كمك موثري در نتيجه تحقيق خواهد داشت.
از همكاري صميمانه شما سپاسگزارم
1-جنس: زن مرد
2-سن:…………..
3-ميزان تحصيلات :بي سواد سوادخواندن ونوشتن ابتدايي
راهنمايي دبيرستان ديپلم و بالاتر
4-محل تولد: استان………… شهر /استان………… روستا
5-محل سكونت ده سال قبل: استان…………… شهر /استان …………. روستا
6-مالكيت منزل مسكوني: شخصي استيجاري سازماني
ساير (لطفا ذكر نماييد)
7-ميزان تحصيلات پدر: بي سواد سوادخواندن ونوشتن ابتدايي
سيكل ديپلم فوق ديپلم ليسانس فوق ليسانس وبالاتر
8-ميزان تحصيلات مادر: بي سواد سوادخواندن ونوشتن ابتدايي
سيكل ديپلم فوق ديپلم ليسانس فوق ليسانس وبالاتر
9-شغل پدر: بيكار كارگر آزاد كارمند ساده كارمندعالي رتبه
بازنشسته
10-شغل مادر: خانه دار كارگر آزاد (آرايشگر وخياط…)
كارمند ساده كارمند عالي رتبه بازنشسته
11-تعداد اعضاي خانواده شما چند نفر است؟
2-1-نفر 4-3نفر 6-5نفر 8-7 نفر 9 نفرو بيشتر
12-ميزان درآمد ماهيانه خانواده شما به طور متوسط چقدر است؟
كمتراز 80هزار تومان 160-81هزارتومان 240-161هزارتومان
320-241 هزار تومان 320 هزار تومان و بالاتر
13-وضعيت محل زندگي خود را چگونه ارزيابي مي كنيد؟
بسيار آلوده آلوده معمولي پاكيزه بسيار پاكيزه
14-در محيطي كه زندگي مي كنيد چه ميزان آلودگي هاي زيست محيطي ديده مي شود؟
آب(فاضلاب خانگي ،فاضلاب صنعتي هوا(دوداگزوز،بوي مواد شيميايي كارخانه ها)
صدا(بوق زدن ماشين ها ،صداي بلند گوي فروشندگان سيار و..)
زباله( زباله خانگي، بيمارستاني وفضولات حيواني
16-اگر در محل سكونت شما فردي زباله را در مكاني كه ايجاد آلودگي كند بريزد، شما چه واكنشي نشان ميدهيد؟
زباله ها راجمع ميكنم بي تفاوت عمل مي كنم تذكر مي دهم
ساير (لطفا ذكر نماييد)..
17-كدام يك از موارد زير موجب آلودگي محل سكونت شما مي شود؟
پايين بودن سطح آموزش زنان عدم نظارت شهرداري
الگوي نادرست مصرف مردم بي توجهي مردم نسبت به محل سكونت
همه موارد ذكر شده
18-تا چه ميزان، آموزش از طريق مدارس به دانش آموزان در زمينه فرهنگ درست استفاده كردن از وسايل واشيايي كه سبب بروز الودگي مي شود، در كاهش آلودگي هاي زيست محيطي موثر است؟
خيلي زياد زياد كم خيلي كم
19-براي گسترش فرهنگ زيست محيطي در مدارس، كدام يك از فعاليت هاي زير بيشترين تاثير را دارد؟
نشان دادن فيلم واسلايد تشكيل جلسات بحث وگفتگو توسط دانش آموزان
بازديد دانش آموزان از مكان هاي آلوده آموزش از طريق كتب درسي
20-تا چه ميزان آموزش از طريق خانواده در زمينه رعايت مسايل بهداشتي دركاهش آلودگي هاي زيست محيطي موثر است؟
خيلي زياد زياد كم خيلي كم
21-از كدام رسانه بيشتر استفاده مي كنيد؟
راديو تلويزيون نشريات ماهواره اينترنت
22-نقش رسانه مورد استفاده خود را در افزايش آگاهي از آلودگي هاي زيست محيطي چگونه ارزيابي مي كنيد؟