پايان‌نامه پایگاه هویت

پایگاه هویت :
مطالعه هویت در ارتباط با سوء مصرف مواد ، می تواند به ادبیات مربوط به حوزه اعتیاد کمک کند . و باعث شناخت بهتر افراد وابسته به مواد گردد .بسیاری از روان شناسان معتقدند که مهمترین موضوعی که ذهن نوجوان و جوانی را به خود مشغول می کند مسئله هویت یابی و پاسخ به سوالات “من کیستم ، جایگاه من کجاست ، در زندگی چه اهدافی دارم ، و برای رسیدن به اهدافم کدام راه را، باید انتخاب کنم” است . عوامل مختلفی در رشد وشکل گیری هویت نوجوان موثر است که عبارتند از رشد شناختی ، فرضیه های فرهنگی ، هوش، تجارب اجتماعی خارج از منزل و جنسیت .
شکل گیری هویت در نوجوانی :
اولین روانشناسی که ایجاد هویت را به عنوان مهمترین پیشرفت شخصیت در دوره نوجوانی مطرح کرده و آن را گامی حیاتی در جهت وصول به بزرگسالی شادمانه و مولد معرفی نموده است اریک اریکسون بود. ایجاد هویت به معنای آن است که نوجوان بداند کیست ، چه چیزهایی برای او ارزش به حساب می آیند و چه راههایی را برگزیده است که در زندگی خود دنبال نماید . این جستجو برای کشف و ساختن خود ، نیروی محرکه بسیاری از دلمشغولی ها و رفتارهای نوجوانان در جهت گیری جنسی ، انتخاب شغل ، ارتباطات اجتماعی ، آرمان های اجتماعی ، اخلاقی ، مذهبی و فرهنگی اوست (لطف آبادی ، 1380) .
هرچند اریکسون اصطلاح «بحران هویت» را برای توصیف فرایند فعال توصیف خویشتن پیش کشید اما براین باور بود که بحران هویت بخش جدایی ناپذیر از رشد روانی –اجتماعی است . اریکسون تحول «من» را براساس اصل «پدید آیی» جنبی استوار می داند .
براساس این اصل ، آنچه که در مرحل قبل روی داده است استوار است . و چنانچه تعارض های دوره قبل به خوبی حل نشده باشد ، با آغاز مرحله جدید آن تعارض ها دوباره فعال می شوند( اتکینسون، اسمیت ، بم و ؛ 2000؛ به نقل از مکوند حسینی ، 1386) . به نظر وی افرادی که با احساس ضعف «امنیت » به نوجوانی می رسند در یافتن آرمان هایی که به آن تکیه کنند مشکل خواهند داشت . کسانی که با مقدار اندکی از «خودمختاری » و «ابتکار عمل » به دوره نوجوانی میرسند قادر نیستند به انتخاب و کشف فعالانه راه مناسب از میان راههای گوناگون بپردازند. همچنین آنان فاقد احساس و قدرت «پرکاری و سازندگی » هستند ونمی توانند شغلی را انتخاب کنند که مناسب علایق و مهارت هایشان باشد(لطف آبادی ،1380). لذا خطر اصلی این مرحله را میتوان تداوم حالت سردرگمی ومهلت خواهی نوجوان ، عدم تصمیم گیری نوجوان در زمینه های مهم زندگی ودست نیافتن نوجوان به ظرفیت ها و توانمندی های روان شناختی خود دانست . در مطلوب ترین شرایط بحران هویت باید در اوایل یا اواسط دهه سوم عمر حل شود تا فرد بتواند به مسائل دیگر زندگی بپردازد (اتکینسون ، اسمیت و بم ، نولن، 2000؛ به نقل از مکوند حسینی ،1386) .
مدل های شکل گیری هویت :
از زمان اریکسون ومطرح کردن مسئله هویت ، مدل های مختلفی در مورد هویت مطرح شده است . تاکید اساسی خود اریکسون برای شکل گیری هویت بر این نکته بود که هویت در دو حالت ( احراز هویت در برابر پراکندگی نقش ) می تواند شکل بگیرد (منصور و
دادستان ،1376؛ به نقل از نجفی؛ 1385). دیدگاه دو قطبی راسماسین و تزاریل که به آن الگوی خطی گفته می شود نیز مطابق با مدل اریکسون شالمل یک قطب هویت «من» تحکیم یافته و قطب دیگر ، پراکندگی هویت است( فراچت ،1995 ، به نقل از مکوند حسینی ،1386) . بلاس در دیدگاه خود ترجیح داد که از اصطلاح منش به جای هویت استفاده کند و اعتقاد داشت منش تحت تاثیر چهار عامل است : فرایند تفرد ثانوی ، غلبه بر ضربه هایس کودکی ، پیوستگی من و هویت جنسی ودر سه مرحله اوایل نوجوانی ، اواخر نوجوانی ، و پس از نوجوانی شکل می گیرد (بلاس ،1968 ، به نقل از مکوند حسینی ،1386 ). در مدل فرآیند گروته وانت (1992) اهمیت وارزش یکسانی برای الزامات مشابه هویت یا حیطه های تعیین شده هویت (مانند جنسیت ، قومیت ، تیپ بدنی ، و…) در نظر می گیرد (به نقل از دانکل ،2000) .
مارسیا (1980) در دیدگاه ومدل خود از هویت ، هویت فرد را در دو سطح عقیدتی وبین فردی و در هر سطح در چهار منزلت یا پایگاه «هویت آشفته » ، «هویت زود شکل گرفته » ، « هویت به تعویق افتاده » و هویت تحقق یافته ترسیم کرد ( اتکینسون و ،2000) . برزونسکی (1998) هویت ، همان تئوری یا نظریه شخصی خود فرد می باشد . براساس مدل فرایندی یا شناختی – اجتماعی بزونسکی ، هویت چگونگی تلقی افراد از خود ونیز چگونگی تفسیر و تعبیر افراد از جهان اطرافشان می باشد. این تفاوت های ساختاری در طبقه بندی مجدد برزونسکی (1998) درباره پایگاه های هویت ظاهرا براساس جهت گیری وتشخیص فرایند های آگاه سازی یا اطلاع رسانی می باشد. پایگاه های هویت تعلیق یافته و تحقق یافته در مدل مارسیا به عنوان سبک های هویت اطلاع مدارانه ( براساس آگاهی واطلاعات ) تعریف می شوند. یعنی عموما در صدد یافتن و ارزیابی اطلاعاتی هستند که
خودشان جستجو می کنند . پایگاه هویت زود شکل گرفته ، هنجار مدارانه بوده و درصدد یافتن و انطباق با انتظارات مرتبط با یک موقعیت می باشد . پایگاه هویت پراکنده اجتناب مدارانه بوده واز این رو درصدد اجتناب از تصمیمات ومشکلات آینده بر می آید . لووینگر در مدل خود برای تحول من از تولد تا بزرگسالی هشت مرحله معرفی می کند که سومین مرحله تحول من «همشکلی طلبی با گروه همگنان » با آغاز نوجوانی شروع می شود . مرحله چهارم که یک مرحله انتقالی است تحت عنوان خود آگاهی نام دارد. در این مرحله نوجوان نسبت به خود به صورت موجودی که از همسان سازی با هنجارهای گروه همگنان جدا شده آگاهی می یابد ، وبین خود واقعی و خود آرمانی تمایز قائل می شود . مرحله پنجم تحول من تحت عنوان مرحله «وجدان اخلاقی » نامیده شده است که در آن نوجوان در قبال رفتارها و سرنوشت خویش ، خود را مسئول می داند (مکوند حسینی ،1386 ). در آخرین تلاش ها یک مدل چهار بعدی برای تشکیل هویت ارائه شده است که شامل ابعاد : همانند سازی با تعهد ، ایجاد تعهد ، عمق اکتشاف ووسعت اکتشاف می باشد . در مدل لویکس و همکاران کنکاش عرضی یا وسعت اکتشاف یعنی جمع آوری اطلاعات در مورد هویت های مختلف به منظور تشکیل تعهدها است . ایجاد تعهد یعنی تصمیم گیری برای انتخاب یک تعهد ، کنکاش طولی یا عمیق اکتشاف یعنی جمع آوری اطلاعات در مورد انتخاب های جاری و تعیین هویت (همانند سازی با تعهد ) یعنی میزان همانند سازی با آن تعهد ها .پارادایم پایگاه هویت مارسیا (1966) تا به امروز مهمترین پارادایم برای تحقیق در مورد هویت پایان نوجوانی و آغاز بزرگسالی است (لویکس ،2006) . و بنابراین به دلیل انتخاب این پارادایم برای تحقیق کنونی ، مدل مارسیا در قسمت بعد به تفضیل مورد بررسی قرار خواهند گرفت .
چهار وضعیت هویت من در دید گاه مارسیا :
از اواسط دهه 1960 به بعد مطالعات بی شماری در مورد چگونگی شکل گیری هویت در دوره نوجوانی صورت گرفته که عموما سازه های نظری اریکسون را تایید کرده است (لطف آبادی ، 1380 ). از این مطالعات که توسط جیمز مارسیا (1980، 1966) انجام گرفته مارسیا با استفاده از مصاحبه های باز پاسخ که ساختار نیمه مشخصی هستند به این نتیجه رسید که در پیوستار هویت یابی اریکسون چهار وضعیت هویت وجود دارد که عبارتند از : هویت تحقق یافته ، تعلیق ، وقفه هویتی و هویت پراکنده (اتکینسون وهمکاران،2000، ترجمه محمد نقی براهنی و همکاران ،1384).
مارسیا معتقد بود که دو متغیر در جریان دست یابی به هویت نقش بزرگی دارند . یکی متغیر بحران و دیگری متغیر تعهد ، که این هردو در انتخاب شغلی ، مذهب ودیدگاه سیاسی افراد بیشترین نمود را دارند . بحرانی که نوجوان با آن روببرو است مربوط به دوره ای است که مشغله اصلی فکر او انتخاب از میان راههای مختلف است وتعهد نوجوانی در ارتباط با مقدار انرژی و سرمایه روانی وفکری ایت که برای دست یابی به هویت صرف می کند.به نظر مارسیا ، هویت رشد یافته موقعی حاصل می شود که فرد یک بحران را تجربه کرده باشد و به تعهد در یک شغل و ایدئولوژی رسیده باشد (لطف آبادی ،1380) .
خصوصیات و ویژگی های افراد در هر کدام از مدل پایگاه های هویت :
روحیات ورفتار نوجوانان در هر یک از مدل وضعیت های چهارگانه مطابق نظر مارسیا و محققانی که کار او را دنبال می کنند به شرح زیر است : ( لطف آبادی ، 1380) .
هویت تحقق یافته :
افرادی که در این وضعیت قرار دارند ، بحران هویت یعنی مرحله فعال وپرسشگری درباره خود و تعریف خویشتن را پشت سر گذاشته اند . این افراد ، شخصا به مواضع
فکری خاصی دست یافته و به آنها پایبندند و در مورد شغل خود نیز به تصمیم قطعی رسیده اند . این قبیل افراد باور های مذهبی وسیاسی خانواده را بررسی کرده اند و آنچه با هویتشان همخوان نبوده کنار گذاشته اند(اتکینسون و همکاران،2000؛ ترجمه براهنی و همکاران ، 1384) . این افراد دارای یک احساس سلامت روانی ، در طول زمان هستند (لطف آبادی ، 1380) . دستیابی به هویت عموماً پس از یک دوره تعلیق هویت برای نوجوانان و جوانان حاصل می شود و رسیدن به هویت خود بسیار هیجان بخش و محرک است (لطف آبادی ، 1380) ، زیرا این گونه افراد ، هویت من نیرومندی را پرورش داده اند . آنها با ثبات و علاقه مند به هدف های واقع گرایانه می باشند و در کنار آمدن با درخواست های محیطی متغیر ، توانا هستند . عملکرد آنها در تکالیف دشوار بهتر از نوجوانانی هستند که دچار سردرگمی هویت هستند . این نوجوانان با ثبات ف در رشته های مشکل تر مدارس عالی تحصیل می کنند و متمایل به مهندسی و علوم طبیعی هستند ( شولتز و شولتز،2002،ترجمه یحی سید محمدی، 1386). ازنظر دید گاههای سیاسی این افراد ممکن است لیبرال ( آزادیخواه ) یا محافظه کار باشند ، زیرا خودشان موقعیت سیاسی خود را انتخاب کرده اند ( کرامر ، 2004).
این افراد سطوح بالاتری از اعتماد به نفس ، خود مختاری و استدلال برحسب ارزش های اخلاقی و پیچیدگی های شناختی را دارا می باشند . همچنین سطوح بالاتری از خود بیانگری ، در گیری بیشتردر روابط بین فردی و رشد و تکامل بیشتری را نسبت به گرو ههای هویت زود شکل گرفته و پراکنده از خود نشان می دهند. خود مختاری عاطفی و خود رهبری بدون نیاز به تصدیق و تایید دیگران ، قدرت تحمل و پذیرش دیگران و روابط باز و بی ریا با دیگران ، ازدیگر مشخصات این گروه است ( میوس ، 1999 ).
نوجوانان و جوانان که به رشد هویت می رسند خود پیشرفته تری دارند اما باید در نظر داشته باشیم ، این بدان معنا نیست که آنها الزاماً ، هیچ مشکل یا اضطرابی ندارند . شناخت هدف های زندگی فقط مقدمه وصول به آنهاست ولی پیمودن مسیر و رسیدن به این هدف ها نیز نگرانی های خاص خود را دارد (لطف آبادی ، 1380 ).
تعلیق هویت (معوق ) :
این نوجوانان در حال تجربه بحران هویت هستند . آنها فعالانه میکوشند پاسخ هایی به پرسش های خود بیایند . آنها هنوز گرفتار تعارض بین علایق خود و برنامه هایی هستند که والدینشان برای آنها در نظر گرفته اند . این افراد ممکن است برای مدتی برخی باورهای غیر مذهبی و سیاسی را با شور وشوق فروان مطرح کنند ولی پس از تامل بیشتر آنها را کنار بگذارند . این افراد در بهترین شرایط ، آدم هایی حساس و اخلاقی و روشنفکر و در بدترین شرایط ، افرادی اضطراب زده ، مردد و جزم اندیش به نظر می رسند ( اسکار و همکاران 1986 ؛ به نقل از اتکینسون و همکاران2000 ، ترجمه محمد نقی براهنی و همکاران 1380 ) . برخی از این افراد به بحران های مختلف دچار می شوند و این موضوع می تواند آنها را به سردرگمی و بی ثباتی و نارضایتی و گاهی به سرکشی و ناسازگاری بکشاند . گروهی از این نوجوانان ممکن است از مبارزه با مشکلات و شکل دادن به هویت خود خسته شوند و آنقدر در این کار مسامحه کنند تا اوضاع زندگی، آنان را مجبور به پذیرش باورها و واکنش های رفتاری معین کند .( برزونسکی ، 1989 ؛ به نقل از لطف آبادی، 1380 ) . گاهی این افراد تمایل دارند تجربه های واپس روی را نشان دهند یعنی به خیال پردازی ، به اعتقاد داشتن به پدیده های فوق طبیعی ، و یا لذت بردن از رفتار کردن به شیوه های بچه گانه متمایل می شوند (شولتز و شولتز، 2002، ترجمه یحیی سید محمدی) . با وجود مشکلاتی که برخی از نوجوانان و جوانان در دوره تعلیق هویت پیدا می
کنند ، این دوره می تواند برای بسیاری از آنان جنبه های مثبت و سازنده نیز داشته باشد . بررسی های طولانی مدت برای یافتن راه های زندگی موفق در این افراد می تواند باعث دستیابی به اطلاعات بیشتر ، رشد و پیچیده تر شدن نظام شناختی ، انعطاف پذیری آگاهانه و در نتیجه موجب استحکام بیشتر طرز فکر نیز بشود ( لطف آبادی ، 1380 ) . از این رو از حالت تعلیق در هویت یابی اغلب به عنوان با ملا حضه ترین حالت از چهار حالت یاد شده نام برده می شود ، زیرا بیانگر فرآیند عمیقی است که در آن فرد راهها و انتخاب های متفاوت را دسته بندی کرده و با دقت درباره انتخاب های خود می اندیشد و فکر می کند (اسکورتز ، 2000) .
تعلیق هویت در میان جوانان دانشگاهی رواج بیشتری دارد . جوانان دانشجو ، که در محیط باز و مملو از اندیشه ها و باورهای متفاوت دانشگاهی هستند ، بیشتر از جوانانی که به دانشگاه وارد نمی شوند در مرحله تعلیق هویت قرار می گیرند و به بازنگری و تغییر نگرش های خود می پردازند . برعکس ، پسران جوانی که از همان آغاز جوانی وارد بازار کار می شوند و همچنین دختران جوانی که زود ازدواج می کنند . زودتر نیز به هویت تثبیت شده ای می رسند ( لطف آبادی ،1380) . محیط دانشگاه نیز ممکن است برای دانشجویان آزادی عمل بیشتری را ایجاد کند تا به کشف و جستجوی گزینه ها و راههای مختلف بپردازند (تعلیق هویت نهادینه شده ) ، در حالی که محیط کارگری و کارمندی ممکن است جوانان را ترغیب کند تا دیدگاهی را انتخاب کرده و از آن حمایت وپشتیبانی نمایند . این ترغیب و تشویق ممکن است به این موضوع منجرشود که جوانان شاغل ، مجموعه ای از اهداف و ارزش ها ( تحقق ودست یابی به هویت ) را به جای تلف کردن وقت در کاوش و جستجوی هویت (تعلیق در هویت ) سریعتر اتخاذ نمایند (بیرد ، 2005) و یا اینکه جوانان شاغل ممکن است مسیر خود را در جهت دستیابی و تحقق هویت را انتخاب کرده باشند که همانگونه که میوس و دئوس (1995) نیز اشاره کردند این مسیر به جای
گذشتن از مرحله تعلیق در هویت که در ابتدا توسط مارسیا فرضیه سازی شده بود ، از مرحله وقفه در هویت یابی عبور می کند.
ضبط هویتی ( هویت زود شکل گرفته ) :
افراد این گروه نیز نسبت به شغل وجهان بینی خود احساس تعهد میکنند ، ولی در آنها علائمی از تجربه ی بحران هویت دیده نمی شود (اتکینسون و همکاران،2000؛ ترجمه براهنی و همکاران 1384). آنها هویتی از پیش تعیین شده را که افراد صاحب نفوذ (معمولاً والدین و گاهی معلم ، یا یک فرد قدرتمند مذهبی ،و یا یک دوست پرنفوذ ) برایشان تعیین کرده اند ، پذیرفته اند ( لطف آبادی ، 1380 ). هنگامی که از آنها در مورد موضع سیاسی شان سوال می شود غالباً می گویند هیچ وقت درباره این موضوعات زیاد فکر نکرده اند بعضی از آنها افراد پایبند به باورهایشان به نظر می رسند و روحیه ی همکاری دارند . برخی دیگر نیز انعطاف ناپذیر (خشک ) ، جزمی و دنباله رو هستند ، به نظر می رسد اگر رویداد مهمی ارزش های آزمون نشده آنها را به چالش بطلبد ، احساس سردرگمی خواهند کرد .(اتکینسون و همکاران،2000؛ ترجمه براهنی و همکاران 1384). این دسته از نوجوانان و جوانان نمی توانند بین اهداف خود و والدینشان تفاوتی قائل شوند . رابطه عاطفی و تبعیت آنان از خانواده به قدری است که به اسارت نزدیک تر است تا به روابط دوستانه خانوادگی ، استقلال این جوانان از خانواده به قدری دشوار است که سلامت روانی آنها در مخاطره قرار می گیرد (لطف آبادی ،1380 ). نوجوانان با هویت زود شکل گرفته ، در بیان فردی ، کارآمدی فردی و پیچیدگی شناختی سطح پایینی دارند .( آقا سلطانی، 1378 ) .
وضعیت ضبط هویت غالباً حالتی از وابستگی نوروتیک را نشان می دهد . افرادی که چنین هویتی دارند در سلطه گرایی و نابردباری نمره بالا می گیرند و درجه بالایی از دنباله روی و سنت پرستی را از خود نشان می دهند (لطف آبادی ،1380 ).
جوانانی که دچار وضعیت ضبط هویت یابی شده اند ، اغلب در مقابل تغییر و تحول مقاومت کرده و ممکن است بر میزان وابستگی و اتکای خود به موقعیت و وضع کنونی و نیز ان دسته از افرادی که به ایجاد وضعیت کنونی کمک می کنند ، بیفزایند . مثلاً ، جوانی که دچار حالت هویت ضبط شده است و وارد دانشگاه می شود ممکن است ، مدت زمانی را که با خانواده خود صرف می کند افزایش دهد ، تا در مقابل تاثیرات خارجی که ممکن است دز محیط تحصیلی جدید خود با آنها مواجه شود ، مقاومت وایستادگی نماید . این وضعیت منجر به ایجاد یک «پتوی محافظ» برای فرد میگردد (اسکوارتز ، 2000). وبالاخره نوجوانان دارای هویت زود شکل گرفته ، امنیت و حمایت را در خارج از خود ، و از اشخاص مهم اطرافشان می گیرند . اگر با فشاری روبرو شوند کم طاقت هستند و با اجتناب از تغییر و دوری کردن از درگیری های طبیعی زندگی برای خودشان ایجاد امنیت می کنند (لطف آبادی ، 1380) .
پراکندگی هویت ( هویت آشفته ) :
پرکندگی در هویت زمانی به وقوع می پیوندد که جوان نتواند مجموعه ای از آرمان های منحصر به فرد را که به عنوان پایه واساس زندگی او در دوران بزرگسالی می باشد ، درخود ایجاد کند ( اسکوارتز ،2001 ؛ به نقل از بیرد ، 2005 ) . پراکندگی هویت اصطلاحی است که مارسیا برای مفهوم «سردرگمی در هویت یابی » اریکسون به کار برده است ( اتکینسون و همکاران ،2000 ؛ ترجمه براهنی و همکاران، 1384 ) . براساس چارچوب نظری اریکسون این نوجوانان ممکن است در حل یک یا چند بحران رشدی در مراحل قبلی زندگی شکست خورده باشند . برای نمونه در مرحله قبل از نوجوانی ، کودکان باید با احساس کفایت دست پیدا کنند ، یعنی احساس اینکه در بعضی موارد خوب هستند .

فایل : 60 صفحه

فرمت : Word