مقاله کامل غزلـّيات ِ مولوي وباز زائي فرهنگ ايران

غزلـّيات ِ مولوي
وباز زائي فرهنگ ايران
جـان ِ جـان = بهمن= برهمن
بهمن،جان ناپيدا،درهمه جانهاي پيدا
چگونه سرودِعشق،« گيتي» ميشود
درفرهنگ ايران
« بُن کل هستي» ، تبديل به « بينش » ميشود
و اين« بُن ُِکل هستي»، درهربينشي،« هست »
وسپس،« بينش»، تبديل به « زندگي» ميشود
واين بُن کل هستي، درجان هرانساني، هست
گيتي ، از« بـُـني نـاپـيـدا »، « پيدا» ميشود
وآن« بُن »، خودش را درگيتي ميگسترد
به اين روند پيدايش، گفته ميشد که :
« بـُن ، سـايـه ميـشـود »
« بُن آفريننده کيهان »
«بُن هميشه حاضرو مقيم وذاتي»
دردرون هرانساني هست
فلسفه Immanence يا ِزهِشي ( انبثاقي) ايران
برضد فلسفه Transcendence دراديان نوري است
درفرهنگ اصيل ِ ايران ،
تصوير« هبوط آدم ازبهشت» نيست
تصوير« هبوط آدم » در تورات وانجيل وقرآن،
در مکاتب فلسفي باختر ،
« فلسفي ساخته شد »
وبنياد تفکر فلسفي، غرب گرديد
وآن را از بُن ، تباه ساخت
به « فرّ سـايـه ات » ، چون « آفـتابـيـم »
همائي تو ، همائي تو ، همائي
« گيتي که مجموعه همه جانهاست » ، سايه هماست . ولي سايه انداختن هما ، هبوط گيتي ازهما و هبوط انسان، ازهما نيست ، بلکه سايه هما ، درفرو افتادن به زمين ، تبديل به آفتاب وسرچشمه روشني ميشود ! اين سخن که به نظرما، غيرمنطقي است ، چه معنائي داشته است ؟ ودرست اين، تفاوت کلي فرهنگ ايران ، از فلسفه غربست ، که بجاي « انديشه هبوط » ، « انديشه تعالي » مي نشيند . اين سرانديشه فوق العاده مهم را بايد بررسي کرد.
« بـهـمـن » ، درفرهنگ اصيل ايران ، تخم درون هرجاني وهرانساني است. به عبارتي ديگر، بهمن
، « گنج نهفته » يا « کنزمخفي» يا « جان درميان جان » درهرانساني است . در هرجاني در گيتي ، « گنج نهفته» هست . درشاهنامه اين سرانديشه ، به شکل « دژبهمن که درش ناپيداست ، و با هيچ زوروقهروقدرتي ، نميتوان « دراين دژ» را يافت و آنرا گشود و آن دژرا تسخيرکرد » و به شکل ِ« پيدايش جهان به صورت ِ بند يا طلسم » عبارت بندي شده است . فردوسي ، پس ازگفتار اندرآفرينش عالم » و بيان پيدايش آسمان و کوه و آب ورستنيها و پويندگان واينکه همه، « دربندند»، ميگويد که : انسان درپايان ، پيداشد، تا باخردش ، اين طلسم ها و بندهارابگشايد :
چو زين بگذري ، مردم آمد پديد
شد « اين بند ها » را سراسر کليد
خرد انساني با « کليد مهر»، اين طلسم و بندها را ميگشايد . ويژگي بنيادي خرد انسان درفرهنگ ايران ، « پيوند مهري خرد با طبيعت و گيتي » است .خرد ، درفرهنگ ايران ، نميانديشد که چگونه ميتواند طبيعت را با مکرو قهر و زور، مغلوب خود سازد، بلکه ميانديشد که چگونه با مهر، ميتواند « درهاي بسته به طبيعت هرپديده اي را بگشايد » . در هر چيزي وهر جاني درگيتي ، گنجي نهفته است که بايد آنهاراجست وبدون قهرو زور و غلبه ، آنهارا گشود .
همچنين اين سرانديشه درگرشاسپ نامه توسي ، به شکل « دخمه سيامک » عبارت بندي ميشود . گرشاسپ که همان « سام » باشد از ملاح ميپرسد که « اين حصن که دژ باشد، درنهفتش ، چه دارد ؟ ودراين دژ، چيست که هرچه درش را ميجويند،
در ِورود به آن را نمي يابند » ؟ درست اين دژي که درش ناپيداست ، و « دخمه سيامک » ميباشد ، همان « گنج مخفي » يا « بهمن » است و سيامک درشاهنامه ، وجودي جز« سيمرغ يا هما » نيست که نخستين پيدايش بهمن است (اين مطلب درپايان اين کتاب، بطورگسترده بررسي ميشود ) . بهمن ، بُن ِ همه جانهاست ، و مجموعه همه بُن ها درگيتي است . بهمن ، گنج مخفيست ، که در پيدايشش ( در سايه افکندنش= پيدايش جفت وسه تا شدن ) ، تبديل به « گنج نهفته درهرچيزي ودرهرجاني ودرهر انساني » ميگردد . خويشکاري خرد انسان، گشودن اين طلسمها يا بندها ، با کليد مهرهست ، چون بهمن ، اصل ضد خشم و قهراست، که گنج نهفته درهرچيزيست، و تا کسي به انديشه حيله ورزي و غلبه جوئي و پرخاشگريست ، « درب ِخود » را به او نشان
نميدهد . طلسم يا « دژ بهمن » را ، با زور وقهر وقدرت ، نميتوان شکست ، و با کاربرد حيله و مکرو خدعه، نميتوان گشود. فرهنگ ايران با اين سر انديشه ، نشان ميداد که گوهر سراسر هستي ، برضد قهر و مکرو زور و پرخاشگريست . پايان همه غلبه جوئيها و قدرتخواهيها ، شکست است ، چون گوهر جهان ، راه را به شناخت خود، به چنين گونه غلبه جويان و قدرتخواهان مي بندد . اينجاست که بايد ازخود پرسيد که: آيا با همه راهها وشيوه هائي که براي غلبه برطبيعت وانسان يافته شده است ، گوهر جهان و انسان ، تصرف و شناخته شده است ؟ آيا اين « گوهر آزادي درانسان » نيست که هميشه غلبه ناکردني و تصرف ناپذير باقي ميماند ؟ حقيقت چيزها و انسانها و جانها را با زوروقهرو غلبه جوئي ، نميتوان شناخت وبدان بينش يافت . اين
ژرفاي انسان هست که فقط عشق آنرا ميگشاديد . ا اين « بينش حقيقي» است که « دين » خوانده ميشود . « دين » ، گنج نهفته در هرانساني بود ، که نه ميشد بدان شهادت داد و اعتراف کرد ، و نه ميشد بدان ايمان آورد ، و نه ميشد آنرا ازکسي آموخت ، و نه با تقليد ميشد ديندارشد . ايمان و تقليد ، گواه بر « بيديني = يا بي حقيقتي » بود .
با اين تصوير، اين سرانديشه که گوهر همه چيزها و انسانها و جانها ،« سرچشمه غنا » است ، بنياد فرهنگ ايران شد ، که سپس درمکاتب فلسفي نوين ، همين انديشه ، کشف گرديد . از اين سراندشه است که سکولاريته و « اصل بنيادي حقوق بشر» ، مستقيما بدون هيچ پيچيدگي و موازماست کشي و « کاربرد فن و فوت تاءويل » ، آشکارا ازآن ميزهد و ميتراود.

فایل : 84 صفحه

فرمت : Word