مقاله کامل دانشگاه علم و صنعت ايران

مقدمه :
پهنه حوزه استحفاظي شهرداري منطقه 1 كرج شامل مناطق عظيميه – جهانشهر – بيلقان – جوادآباد و حصار مي باشد و از جمله مناطقي است كه فاصله طبقاتي و جدائي قشر ثروتمند و فقير را در آن مي توان به وضوح مشاهده نمود . از سوئي مناطق برخوردار و مرفه نشين عظيميه و جهانشهر را مي توان مشاهده نمود و از سوي ديگر منطقه حاشيه اي و فقير حصار بالا را مي توان مشاهده نمود .
طبق مادتين 99 و 100 قانون شهرداريها ساخت و ساز غيرمجاز (بدون دريافت پروانه ساخت از شهرداري ) در حريم و محدوده قانوني شهر ممنوع بوده و بايد به هر نحو ممكن جلو آن گرفته شود .
منطقه حصار بالا (خط چهارم حصار) خارج ازمحدوده قانوني شهر و در حريم آن قرار دارد و ازحدود دهه 50 ساخت و ساز در آن شروع شده است . اين منطقه كه تا چند دهه پيش دره ها و كوهپايه هاي آن از چراگاههاي كرج بوده و توسط كشاورزان مناطق روستايي اطراف جاده چالوس بويژه بيلقان مورد استفاده قرار مي گرفته است .
در حال حاضر به علت رشد بي رويه و غيرمجاز يكي از معضلات كرج تبديل گرديده و وضعيت فاجعه باري از لحاظ امكانات بهداشتي – درماني – فرهنگي – هنري – ورزشي و ديگر امكانات رفاهي دارد ووجود اين مسائل مديريت شهري را به فكر ساماندهي وضعيت موجود آن انداخته است . هر چند با وجود گسترش ساخت و ساز غيرمجاز و جري تر شدن مردم و ايستادگي آنها در برابر انجام وظيفه پرسنل شهرداري تلاش فراوان و انرژي مضاعفي را مي طلبد .
بيان مسئله
اجراي برنامه هاي نو استعماري در كشورهاي جهان سوم تحت عنوان برنامه هاي توسعه پيشرفت در راستاي شكست ساختار اجتماعي و اقتصادي سنتي اينگونه كشورها عمل كرده و به همراه خود پديده شوم حاشيه نشيني را به ارمغان آورده است .
بررسي هاي انجام گرفته در سطح جهاني حاكي از آن است كه در صد زاغه نشيني و حاشين نشيني به جمعيت شهرهاي مهم دنيا متغير مي باشد ؛ بطور متوسط حدود 33 درصد جمعيت شهرهاي بزرگ به صورت حاشيه نشيني زندگي مي كنند . در ايران نيز پس از ورود و استقرار سرمايه داري وابسته ابتدا قطبهاي متمركز در تهران و چند شهر ديگر شكل گرفت . پس از آن روابط و مناسبات بهم خورد و قطبهاي جاذبه و دافعه در شهرها نمودار شد . فعاليت هاي تجاري – اقتصادي و خدماتي در شهرهاي بزرگ رونق گرفت و بدنبال آن مهاجرت بسوي قطبهاي جاذب آغاز شد . پس از اشباع بخش اشتغال شهرها از يك سو و از سوي ديگر لبريز شدن شهرها از مهاجرين پديده حاشيه نشيني به خصوص از دهه بيست بوجود آمد .
پس از بروز تغييرات عمده بخصوص از دهه 40 به بعد (بالاخص بعد از اصلاات ارضي) رشد حاشيه
نشيني شديدتر شد . پس از انقلاب اسلامي نيز بر اثر تحولات صورت گرفته در اين دوران از جمله تبعات ناشي انقلاب ، پديده جنگ تحميلي ، و مسائل و مشكلات ناشي از تبعات آن و خشكسالي و … در كنار عوامل قبلي باعث تشديد معضل حاشيه نشين شد آنهم در كشورهايي نظير ايران كه در يك مرحله خاص انتقالي قرار گرفته اند .
مراد از منطقه حاشين نشين شهرها مناطقي خواهد بود كه داراي ويژگيهاي زير باشد :
1-واحدهاي مسكوني رو به ويراني ؛ فرسوده با استفاده از مصالح نامرغوب و بناهاي سست بنياد .
2-تسلط فرهنگ فقر و انعكاس آن در رفتارهاي اجتماعي مردم به صورت معضل اعتياد ؛ بيكاري و مشكلات رواني و جسمي .
3-فقر اقتصادي مردم و عدم توانايي برآوردن نيازهاي جسمي و روحي و مشكلات ناشي از آن به صورت هاي مختلف بزهكاري اجتماعي و رفتارهاي نابهنجار .
4-ايجاد مرزهاي پردوام در اطراف محله و جدائي گزيني مردم از ساير طبقات شهري و زندگي در محلات به صورت عشيره اي و قومي .
5-عدم توجه و بي اعتنايي سازمانهاي مسئول به احتياجات محله .
6-زندگي در حاشيه استانداردهاي زندگي شهري و گوشه گيري مردم از همه جريانات شهري .
شهروند حاشين نشيني پديده اي است كه در كنار ساير پديده هاي تاثير گذار در شهرها بر مشكلات شهري افزوده است و اين معضل سيماي شهري را زشت نمود ، و باعث تشديد دوگانگي در جامعه شهري و افزايش فاصله طبقاتي شده و منبع اصلي بسياري از بزهكاري ها و جرمهاي آشكار و نهان مي باشد .
افراد حاشيه نشين از ساخت قدرت سياست عمومي جامعه جدا افتاده و بعنوان گروه پست اجتماعي كه از نظر اجتماعي داراي موقعيت ضعيف بوده و محسوب مي شوند . اين افراد بعنوان مزاحميني كه حق بهره گيري از بازار كسب و كار را ندارد ، زندگي انگل واردارند. نحوه رفتار مسئولان شهري و ديگر شهروندان با آنها طبيعي نبوده و متقابلاً رفتار آنها نيز مانند رفتار طبيعي ساكنان ديگر شهر نمي باشد .
وضعيت اقتصادي حاشيه نشينان ؛ شدت و ضعف سيستم نظارت و كنترل مديريت شهر بر ساخت و سازها و حريم شهر ؛ بورس بازان ؛ دلالان و واسطه گران سودجوي زمين ؛ عوامل تفكيك و فروش زمينها و سندسازان و زمين خواران از عوامل
موثر در انتخاب مكان زيست حاشيه نشينان مي باشد .
مساكن حاشيه نشينان :
مساكن حاشيه نشينان در شهرها و مناطق مختلف به صورت كپر ؛ كوره هاي متروك (قمير) و ديواره هاي با مصالح ساختماني نامرغوب و جمع آوري شده از مراكز تخليه نخاله ساختماني و اتاقهاي نمور و تاريك و با مصالح سست و فاقد دوام لازم در مقابل عوامل جوي و محيطي مي باشد .
بدين ترتيب مي توان گفت كه در مناطق حاشين نشين اكثر واحدهاي مسكوني از مواد و مصالخ ساختماني كم دوام ، ناپايدار و غيرفني ساخته شده اند و بطور كلي فرم معماري مساكن داراي شك خود ساخته و متاثر از فرهنگ و سنت خاستگاه اوليه ساكنين و مهاجرين مي باشد و بافت مسكوني به صورت كوچه هاي تنگ و پرپيچ و خم و نيازمند ساماندهي مجدد ، حاكي از يك برنامه ريزي خودجوش و مردمي مي باشد .
در مجموع از منظر شهري چهره اي بيمار گونه و پژمرده در منطقه حاشيه نشين شهر ظاهر مي گردد .
اغلب اتاقها بر اثر تنگي جا و كمي مساحت كوچك و داراي شكل غير متناسب مي باشند. اتاقها گاهاً فاقد پنجره بوده و تاريك و نمور مي باشند .
توسعه و گسترش اكثر مساكن به خارج بدليل ترس ازهجوم ماموران تخريب و بكندي صورت مي پذيرد و حاشيه نشينان هميشه نگران مسكن خود بوده و ترس از اقدام مامورين شهرداري براي تخريب مسكن خويش هميشه در آنها وجود دارد و به همين خاطر تمايلي از خود براي بهبود مسكن خويش از لحاظ بافت ، نما و وضعيت بهداشتي نشان نمي دهند . ساكنين اين مساكن براي جلوگيري از تخريب بنا توسط مامورين شهرداري در مراحل ابتدائي كار در آنها سكني گزيده و بطور پنهاني به امر ساخت و ساز مبادرت نموده و اغلب در شب و ساعات پاياني روز كار كرده و در مجموع حاشيه نشينان براي مساكن خويش اهميت و ارزش زيادي قائلند و آنان براي فرار از اجاره خانه و يا بي‌خانماني به اين حداقل ها نيز راضي بوده و زندگي در آنجا را به دلايل گوناگون بر زندگي در خاستگاه اوليه خويش ترجيح مي دهند .
ساختار جمعيتي مناطق حاشيه نشين :

فایل : 51 صفحه

فرمت : Word