مقاله کامل تعيين ضريب گياهي و پهنه بندي نياز آبي سيب زميني در استانهاي خراسان و سمنان

فصل اول
مقدمه
1-1مقدمه
كشاورزي وزراعت در ايران بدون توجه به تأمين آب مورد نيازگياهان ميسرنيست. بنابراين بايستي برنامه ريزي صحيح براي آن بخصوص درشرايط خشكسالي صورت گيرد. برنامه ريزي صحيح مستلزم محاسبه دقيق نياز آبي گياهان مي‌باشد. براساس روش‌هاي موجود مبناي محاسبات نياز آبي گياهان ، تبخيرـ تعرق مرجع و ضرائب گياهي است. تبخير ـ تعرق مرجع توسط لايسيمتر اندازه گيري مي‌شود و براي سادگي كار مي‌توان آنرا با توجه به نوع منطقه از روش‌هاي تجربي نيز تخمين زد. ضرائب گياهي نيز از مطا لعات لايسيمتر قابل محاسبه است. اين ضرائب تابعي از عوامل مختلفي از جمله اقليم مي‌باشد. بنابراين بايستي درهر منطقه اي با دقت براي هرمحصولي محاسبه شود. (19) براي محاسبه و برآورد مقدارتبخير ـ تعرق سازمان خوار باروكشاورزي ملل و متحد«FAO » تقسيم بندي زير را منظور نموده است:
اندازه گيري مستقيم تبخير ـ تعرق به وسيله لايسيمتر
اندازه گيري مستقيم تبخير بوسيله تشتك يا تبخير سنج
فرمول‌هاي تجر بي
روشهاي آئروديناميك
روش تراز انرژي(5)
بعضي از روشها فقط جنبه تحقيقاتي داشته تا بتوانند فرايند‌هاي انتقالي بخار آب را بهتر و عميق تر بررسي نمايند.برخي ديگر به جهت نياز در برنامه‌هاي روزانه كشاورزي بكار مي‌روند. ولي دقت و اصالت روش‌هاي تحقيقاتي را ندارد. به هر حال براي عمليات روزانه درمزارع مي‌توان از روشهايي كه نتيجه آنها بيش از ده درصد با مقدار واقعي تبخير ـ تعرق متفاوت نباشد استفاده نمود.
هدف از انجام اين طرح بدست آوردن ضرايب گياهي و تعيين نياز آبي سيب زميني دراستانهاي خراسان و سمنان مي‌باشد كه بوسيله لايسيمتر زهكش دار در دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد انجام شده است. در مورد لايسيمتر و نحوه عملكرد آن و روابط تجربي بكار رفته دراين طرح درفصل بعدي توضيح داده مي‌شود.
1-2اهميت كشت سيب زميني
سيب زميني يكي از مهمترين منابع در تغذيه انسان است. اين محصول در جهان از نظر اهميت غذائي مقام پنجم بعداز گندم، برنج، ذرت و جو دارد.(11) بانگاهي به سي سال آينده، سازمان خوار بار كشاورزي (FAO) بر آورد كرده كه براي تغذيه جمعيت جهان به 60 در صد غذاي بيشتري نياز است(12) و از آنجا كه سيب زميني از نظر ارزش غذائي با توليد متوسط 2/2 تن يكي از اقلام محصولات غذايي مهم ميباشد بنابراين بايد با برنامه ريزي صحيح كشاورزي ، كه يكي از را هكار‌هاي آن بدست آوردن دقيق نياز آبي اين محصول است، باعث افزايش توليد آن در سطح جهان گرديد. اميد است اين تحقيق راه گشايي براي آيندگان درمسائل مديريت آبياري باشد. بيشترين سطح زير كشت اين محصول مربوط به اروپائيان است كه عملكردي بالغ بر 16 تن درهكتار را دارا مي‌باشند.(جدول 1-1) بطوريكه در اين جدول مشاهده مي‌شود حدود 43 درصد كل سيب‌زميني جهان در اروپا توليد مي‌شود.
جدول1-1 ميزان سطح زير كشت و عملكرد كل سيب زميني در سطح جهان
1-3 اهميت سيب زميني در ايران
محصول سيب زميني يكي از ارقام اصلي است كه در راستاي امنيت غذايي آينده كشور ميتواند نقش عمده اي را ايفاد نمايد سيب‌زميني تنها محصولي است كه بعد از گندم ، برنج و ذرت ميتواند بخشي از مواد نشاسته اي و پروتئيني مورد نياز جامعه را تأمين كرده و امكان جايگزيني آن با محصولات ذكر شده وجود داشته و در كاهش واردات محصولات غذائي فوق مؤثر مي‌باشد.(29) سطح زير كشت محصول سيب زميني كشور در سال 1382 برابر 175 هزار هكتار بر آورد شده است و ميزان توليد آن 5/3ميليون تن برآورد شده است كه اين مقدار12/1 در صد كل سيب زميني توليد شده در جهان مي‌باشد(1). براي افزايش اين مقدار بايد راهكارهاي بسيار بنيادي در نظر گرفت. يكي از راهكارهاي افزايش اين محصول بالا بردن ميزان كارائي مصرف آب مي‌باشد كه بدون برنامه ريزي صحيح آبياري مقدور نمي‌باشد. لذا برنامه ريزي صحيح آبياري مستلزم دانستن دقيق نياز آبي مي‌باشدكه اميد است اين تحقيق بتواند در جهت افزايش عملكرد سيب زميني در سطح كشور مؤثر باشد.
1-4 منطقه مورد مطالعه
منطقه مورد مطالعه استان‌هاي خراسان و سمنان مي‌باشد. انتخاب اين مناطق به آن دليل بوده است كه با وجود اهميت كشت سيب‌زميني اطلاعات مورد نياز در زمينه آبياري براي اين گياه بسيار اندك است.
1-4-1 استان خراسان
مساحت استان خراسان 313335 كيلومتر مربع مي‌باشد كه معادل يك پنجم مساحت كل كشور مي‌باشد. اين منطقه در شمال و شمال شرق ايران بين مدارات 30 درجه و 21 دقيقه و 17 دقيقه عرض شمالي و 5 در جه و 20 دقيقه طول شرق از نصف النهار گرينويچ واقع شده است. تنوع آب و هوايي در اين منطقه شرايط توليد 47 نوع محصول زراعي را فراهم نموده است. كه در جدول شماره2 بعضي از محصولات مهم استان و ميزان توليد آن را ارائه شده است(16)
جدول1-2 وضعيت توليد محصولات زراعي استان خراسان در سال زراعي 81-1380
بطوريكه مشاهده مي‌شود استان خراسان در مورد توليد 4 محصول مقاوم اول كشور و گوجه‌فرنگي مقاوم دوم را دارا مي‌باشد. از نظر توليد سيب‌زميني محل كشت و ميزان سطح زير كشت در دشت‌هاي كشاورزي اين استان، خراسان طبق جدول 1ـ3 ميباشد.
جدول 1-3 محل و ميزان كشت گياه سيب زميني در استان خراسان
بطوريكه در جدول مذكور مشاهده مي‌شود سيب‌زميني در استان خراسان تقريباً در 60 دشت مهم اين استان به صورت كم و بيش كشت مي‌شود.
1-4-2 استان سمنان
استان سمنان95815 كيلومترمربع بوده كه حدود 56 درصد از مساحت كل كشور را به خود اختصاص داده است و از اين
حيث ششمين استان كشور بوده و بين 34 د رجه و 40 دقيقه تا 37 درجه و 10 دقيقه عرض شمالي و 57 در جه و 4دقيقه تا 57 درجه و 59 دقيقه طول شرقي از نصف النهار گرينويج قرار گرفته است. در حال حاضر حدود 2 در صد كل مساحت استان زير كشت محصولات مختلف كشاورزي بوده كه حدود 33961 هكتار سطح زير كشت باغات(محصولات دائمي) و 160000 هكتار سطح زير كشت محصولات زراعي مي‌باشد.(2) وضعيت توليد بعضي از محصولات شاخص زراعي و باغي استان نسبت به كل كشور طبق جدول 1ـ4 مي‌باشد.
جدول 1-4 وضعيت توليد محصولات زراعي استان سمنان در سال زراعي 81-1380
بطوريكه ملاحظه مي‌شود حدود 3 درصد از كل سيب‌زميني كشور در استان سمنان توليد مي‌شود كه اگرچه درصد زيادي نمي‌باشد اما به لحاظ اقتصادي حائز اهميت است. محل كشت و ميزان زير كشت محصول سيب زميني در دشت‌هاي كشاورزي استان سمنان طبق جدول 1ـ5 مي‌باشد.
جدول 1-5 محل و ميزان كشت گياه سيب زميني در استان سمنان
دشت‌هاي بسطام با 7500 هكتار و دامغان با 163 هكتار كشت سيب‌زميني بالاترين مقدار سطح زيركشت را به خود اختصاص مي‌دهند.
با اين اوصاف كه محصول سيب زميني از محصولات استراتژيك استان‌هاي خراسان و سمنان مي‌باشد و هشت درصد از كل توليد محصول كشور در اين دو استان مي‌باشد (شكل‌هاي 1ـ1 و 1ـ2) لذا بجا خواهد بود كه در مورد نياز آبي اين گياه و روابط آن با خصوصيات رشد آن بيشتر تحقيق شود. اين مطالعه تبخير ـ تعرق پتانسيل سيب زميني
با استفاده از دستگاههاي لايسيمتر و نيز ارتباط عناصر هوا شناسي با اين نياز‌ها به منظور دستيابي به ساده ترين ، عملي ترين و دقيق ترين روش تخمين نياز سيب زميني مورد بررسي قرار گرفته است.

شكل 1-1 نمودار توزيع ميزان توليد سيب زميني استانها نسبت به كل كشور – سال زراعي 81-1380

فایل : 120 صفحه

فرمت : Word