مقاله کامل تاريخچه مختصر از منبر

تاريخچه يي مختصر از منبر مسجد همواره مهمترين مركز فرهنگي قابل اعتماد مردم محسوب مي شده و در زندگي و حيات اجتماعي يك ملت نقش موثري ايفا كرده است و بدون شك شناخت كاركردهاي مساجد و احياي آنها نيازمند پژوهش و برنامه ريزي جديد و متناسب با نياز جامعه است .    برخلاف مسيحيت در اسلام ، مذهب و سياست از هم تفكيك پذير نيستند. يك فرد هم فرمانروا و هم اداره كننده هر دو حوزه بود و مسجد هم كانون سياست و هم كانون مذهب به شمار مي رفت ، اهميت و اعتبار مسجد براي حكومت در منبر تجسم مي يافت .    خطبه از فراز منبر كه كرسي بلندي است ايراد مي شد. نقل است كه پيامبر (ص ) بارها در حالي كه جماعت مسلمين را مخاطب ساخته بود و به آنها آموزش مي داد، از مكان هاي بلند سخن گفته است . رفته رفته منبر تبديل به نوعي تخت شد كه به وسيله افراد حكومتي به مناسبتهاي رسمي به كار گرفته مي شد. در مراسم بيعت ، خليفه به منبر مي نشست ، سوگند رسمي ياد مي كرد و خطبه يي مي خواند. منبر در عين حال براي دفاع از سياست هاي خا ، تهييج     احساسات عام يا انتشار تبليغات مستقيم به كار مي رفت .    در همين حال رسم تشنيع دشمن فرمانروا و يارانش از بالاي منبر اشاعه يافت اين كار از سوي طرفداران اموي ها باب شد به دنبال اين سنت ، دعا در حق فرمانروا ظهور كرد كه خطبه جمعه به نام او خوانده مي شد. بعدها اين رسم به اظهار وفاداري نسبت به خليفه تبديل شد كه پس از نام او نام حاكم محلي ذكر مي شد.    مطابق دايره ‘ & chr)39( & ‘المعارف مختصر اسلام ، مسجد بطور عام و منبر بخصوص ، محلي بود كه اعلانهاي رسمي داده مي شد. حتي بعد از عصر پيامبر (ص )، وليد مرگ دو حاكم برجسته را از منبر به اطلاع رساند. نتايج جنگ ها در خطبه ها به آگاهي مي رسيد. در دوران
فاطميان و عباسيان نيز اعلان ها، فرمان ها، احكام مالياتي به وسيله فرمانروا در مسجد اصلي اعلان مي شد، احكام عزل و نصب صاحب منصبان عاليرتبه نيز از بالاي منبر خوانده مي شد مردم بسياري براي شنيدن اعلام رسمي گرد مي آمدند.
تاریخچه منبت کاری
منبت چوب :
تاريخچه- شايد بتوان تاريخ شروع منبت كاري، به معناي كنده كاري، روي چوب را زماني دانست كه انسان نخستين بار با ابزاري برنده چوب را تراشيده است. ولي مدارك معتبري از پيشينيان اين هنر در دست نداريم زيرا عمر چوب كوتاه است و به مرور زمان از بين مي رود اما در كشور ما آثاري از منبت كاري هاي نسبتا” قديمي بر روي درب مقابر ائمه اطهار ( ع ) و امام زاده ها و منبرها شده به جاي مانده است كه حدود 900 تا 1000 سال قدمت دارند. اكنون قديمي ترين درب چوب منبت كاري شده در موزه اكبر آباد هندوستان نگهداري مي شود كه متعلق به كاخ سلطان محمود در غزنوي بوده است. در ايران نيز چند درب چوبي متعلق به قرون چهارم و پنجم هجر موجود است. كنده كاري اين درب ها به صورت شاخ و برگ و كتيبه هاي مختلف، با آيه هاي قرآني است. ( در اصفهان و قزوين) يكي از زيباترين آثار منبت كاري ايران، رحلي است كه در موزه متر و پوليتن نيويورك نگهداري مي شود كه علاوه بر تزئينات شاخ و برگ به سبك ساساني، نام 12 تن از ائمه معصومين ( ع) بر روي آن مي شود. در عصر حاضر نيز هنر صنعت منبت در گوشه و كنار ايران و استان همدان رواج دارد. در استان همدان، براي منبت كاري معمولا” از چوب هاي آبنوس، شمشاد و گردو استفاده مي كنند. ولي چوب هاي گردو و آبنوس، چون محكمتر و چرب تر هستند، دوام بيشتري دارند. ولي در ايران و خصوصا” استان همدان به خاطر فراواني چوب گردو، اكثرا” از اين
نوع چوب استفاده مي كنند . ]توليد انواع صنايع دستي چوبي مانند: خراطي، ظرفيت كاري، منبت كاري از دير باز در مناطق شهري تويسركان، ملاير و سركان رواج داشته است. در سالهاي اخير علاوه بر شهرهاي مذكور در روستاهاي جيجانكوه و اشترمل، از توابع تويسركان روستاهاي دهنو، آورزمان، حسين آباد شاملو و بخش جوكار از توابع ملاير نيز، به توليد اين صنعت مي پردازند. شايان ذكر است كه در ” روستاهاي جيجانكوه” و اشترامل ” تعدادي كثيري از اهالي به توليد مصنوعات منبت اشتغال دارند. تاجايي كه به يكي از مراكز مهم اين صنعت از لحاظ كمي و كيفي مبدل شده اند. نوع توليدات منبت استان معمولا” شامل :تخت خواب، پايتختي، انواع ميز توالت، ميز گرد، ميز عسلي، ميز غذا خوري، مبل، انواع كمد بوفه، ويترين، كنسول و غيره …..مي باشند.
هنر تزئيني و باستاني منبت كه يكي از زيباترين و پرارزشترين آثار دستي هنرمندان كشور ما به شمار مي‌رود، از قرن‌ها پيش مورد توجه ايرانيان بوده و مي توان ادعا كرد كه پايه و اساس اغلب هنرهاي دستي امروز در اين كشور و ساير ممالك جهان بر روي قواعد و اصول اين هنر قرار دارد. آثار هنر منبت هم اكنون در تمام موزه‌ها، كاخهاي سلطنتي، معابد و مساجد قديمي ايران و ساير كشورهاي جهان كم و بيش موجود مي‌باشد.
مشاهدة اين آثار نشان مي دهد كه عشق به زيبائي در تمام دوره‌ها، موضوع اصلي هنرهاي ملي بوده هنرمندان سرزمين ما، هميشه زيبائيهاي طبيعت را به صورت طرحها و نقوش مختلف بر روي چوبها و كاشيها و صفحات كتابها منعكس ساخته‌اند.
در دنياي امروز نيز براي هنر منبت ارزش و اهميت خاصي قايلند و به همين جهت آثاري كه در زمينه منبت كاري و ساير رشته هاي آن مانند مشبك و معرق كاري در نمايشگاههاي بزرگ جهان
عرضه شده با حسن استقبال و توجه زياد روبرو گرديده و به دريافت نشانهاي گرانقدري نيز نايل آمده است.
بايد دانست كه استادان هنرهاي تزئيني نيز قسمت عمده اي از معروفيت هنر خود را مديون دستهاي هنر پرداز هنرمندان منبت مي‌دانند.
يك فرد با ذوق و علاقمند به اين هنر، اگر بخواهد براي اولين بار با فنون و اصول منبت كاري آشنا شود و به فراگرفتن اين هنر اشتغال ورزد بايد گام نخستين را از كوي طراحي كه يكي از رشته هاي منبت كاري است بردارد و پس از آن با آشنائي كامل به انواع چوب‌ها و سايل كار و آموختن فن«درودگري»، هنر مشبك را تعقيب و خود را براي فرا گرفتن اصول ساير رشته‌ها آماده سازد. رشته هاي موزائيك كاري- معرق كاري- رنگ كاري و رويه كوبي نيز كه هر كدام به موقع خود، داراي ارزش و اعتبار فوق العاده‌اي مي‌باشند در شمار اصولي قرار دارند كه بايد براي تعليم يك هنر جوي منبت كاري مورد توجه واقع شوند.
طراحي
در حقيقت، طراحي يك پروژه ابتدائي است كه موضوع و ايده هنرمند را برروي صفحات جامد منعكس مي كند، البته اين رشته بايد توأم با فرا گرفتن نقاشي ووجود وسايل و ابزار لازم براي فن مزبور باشد.
منبت كاري
اين رشته كه خود به دو نوع ريز و درشت برروي چوب و عاج و استخوان انجام مي شود شامل مجسمه سازي نيمرخ و تمام رخ -گلبرگهاي اسليمي، ختائي و غيره مي‌باشد.
تاریخچه منبت در جهان:باستناد تاریخ تعداد بسیار اندکی از اشیاء چوبی منبت کاری شده از دوران اولیه بشر به جا مانده است، زیرا چوب عمر زیادی نداشته و پس از مدت نه چندان طولانی، بر اثر گرما، رطوبت یا سایر فعل و انفعالات پوسیده شده، و یا بر اثر آتش سوزی تبدیل به خاکستر می شود.قدیمیترین نمونه منبت مربوط به کشور مصر، تندیس چوبی نیم متری معروف به «شیخ آل بلد» می باشد که مربوط به 2500 سال ق.م می باشد و در منطقه «کارناک» مصر به سال 1860 کشف شد.قدیمیترین مجسمة جلوی کشتی که تا امروز محفوظ مانده، سر اژدهای خوفناکی است که بر روی کشتی «وایکینگها» قرار دارد. کشتی های بسیاری در کشور اسپانیا با کنده کاریهای مختلفی که از سینه تا انتهای کشتی را دربر می گرفت تزئین می شدند. در کتاب عهد عتیق نیز از مبلمان و اسباب و اثاثیه های چوبی منبت کاری یاد شده است. «میکل آنژ» و «دوناتلو»، قطعات چوبی بسیاری را برای کلیساها و قصرها کنده کاری کرده اند. گرینلینگ گیبونز(1721-1648)، منبت کار انگلیسی، مجموعه نفیسی از کنده کاریهای زیبا برای پادشاهان انگلیس ساختهاست. مهارت و استادی وی در زمینه منبت کاری گلها، شاخه و برگها و میوه ها، هرگز همتایی نخواهد داشت.منبر منبت کاری شدة مسجد اعظم قیروان در شهر سامره، مربوط به 862 میلادی/ 240 هجری، کار صنعتگران بین النهرین می باشد.
تاریخچه منبت در ایران:منبت کاری در ایران یکی از ارزشمندترین هنرهای سنتی ایران بویژه از زمان استیلای اعراب بوده است. در میان آثار سنگی شوش و تخت جمشید پاره ای کنده کاری روی چوب دیده می شود. در زمان تیموریان این هنر به روش دوره های پیشین و مغول ادامه داشته و انواع ضریحها و منبرهای منبت کاری شده ساخته می شده است که نمونه های چندی از آنها هنوز بر جای مانده است.اوج هنر منبت کاری در دوره صفوی بوده و آثار این دوره به صورت درها،منبرها، رَحلهای قرآن، ستونهای چوبی اتاق، دسته خنجر، قاشق،چمچه های دوغ خوری و شربت خوری بوده است.هنر زیبای منبت در دوره زند و قاجار از رونق افتاد و ساخت اشیای کوچکتر مثل رَحل و قاب آیینه، به جای درهای منبت و قطعات بزرگ متداول شد. منبت کاری در حال حاضر همچون صنایع دستی دیگر، در گوشه و کنار کشور به خصوص در شهرهای گلپایگان و آباده به حیات خود ادامه می دهد.تاریخچه منبت کاری در زنجان:با توجه به بررسیهای انجام گرفته از طریق منابع مختلف، در خصوص پیشینه منبت کاری در این استان، و با توجه به اینکه خاستگاه منبت در ایران، مراکز دیگری در شهرهای دیگر کشور شناخته شده اند، اینگونه میتوان دریافت که آثار چندانی در این استان ساخته نشده و یا در صورت وجود چنین آثاری هنرمندان منبت کار و آثار آنان گمنام مانده و اطلاعی از این هنرمندان و آثارشان به
دست ما نرسیده است.ویژگیهای یک چوب مناسب برای منبت کاری:- رنگ مناسب و زیبا- در عین نرم بودن بافت محکمی داشته باشد.- تا حد امکان گره کمتری داشته باشد- مقاوم در برابر سایش و کنده کاریمراحل کار:منبتکاری ایجاد نقشهای برجسته و یا عمیق روی چوب می باشد.در منبت کاری کنده کاری و خالی کردن زمینه باید در جهت رگه ها(راه چوب) باشد تا برداشتن زمینه توسط چاقو یا مغار(قلم) راحتتر صورت گیرد ابتدا طرح مورد نظر توسط کاربن روی چوب آورده می شود، سپس برش اولیه با تقه زدن بر روی خطوط طرح توسط چاقوی منبت انجام می شود. بعد از اینکه تمام طرح برش خورد شروع به خالی کردن زمینه به عمق 1 الی 3 میلیمتر می کنیم. هرچه فاصله عمقی زمینه با طرح بیشتر باشد طرح مورد نظر برجسته تر و زیباتر خواهد بود. وقتی که طرح و زمینه کاملاً از هم جدا شد با چاقو یا قلم های ریزتری فرم دهی طرحها را انجام می دهیم و پس از یکدوره سنباده کشی با قلمهای کاملاً ظریف نقوش روی طرحها را تکمیل می کنیم. نکته قابل توجه در طول کار منبت تیز بودن ابزار برش می باشد. هر چند وقت یکبار تیغه را با سنگ

فایل : 82 صفحه

فرمت : Word