مقاله کامل بررسي رابطه ابعاد شخصيت با عملكرد تحصيلي دانشجويان

بررسی رابطه ابعاد شخصیت با عملکرد تحصیلی دانشجویان
چكيده
پژوهش حاضر با هدف تعيين رابطه ابعاد شخصيت با عملكردتحصيلي دانشجويان انجام شده است. اين پژوهش از نوع همبستگياست و جامعه آماري آن كليه دانشجويان كارشناسي دانشكدههاي فنيمهندسي و علوم انساني دانشگاه شهيد بهشتي ميباشد كه در سالتحصيلي 88-89 مشغول به تحصيل ميباشند. تعداد نمونه شامل 206نفر (106دختر و 100 پسر) ميباشد. براي جمعآوري دادههاپرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصيت (NEO)، فرم كوتاه، پرسشنامهعملكرد تحصيلي درتاج استفاده شد. دادهها با نرم افزار (SPSS ) وآزمونهاي تحليل رگرسيون چندمتغيره، همبستگي بنيادي و تحليلواريانس چند متغيري مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. نتايج حاصلنشانگر آن است ويژگيهاي شخصيتي برونگرايي و باوجدان بودن دارايرابطه مثبت و مستقيم و روانآزردگي داراي رابطه منفي و معكوس باعملكرد تحصيلي ميباشند. ويژگي شخصيتي وظيفهشناسي باخودكارآمدي و برنامهريزي رابطه مثبت و مستقيم دارد. ويژگيشخصيتي برونگرايي با انگيزش رابطه مستقيم و با تاثيرات هيجانيرابطه معكوس دارد. روانآزردگي با تاثيرات هيجاني رابطه مستقيمدارد. همچنين يافته ها نشان داد كه ويژگي انعطافپذيري دردانشجويان دختر بيشتر از دانشجويان پسر است.
كليد واژه ها: شخصيت، عملكرد تحصيلي، دانشجويان
مقدمه
در بسیاری از محیط‌ها و موقعیت‌های آموزشی و شغلی بر توانایی‌های فردیبه‌عنوان عامل اصلی موفقیت تأکید می‌شود، اما باید توجه داشت که توانایی‌هابه‌تنهایینمی‌توانند عامل موفقیت باشند بلکه
باید تفاوت‌های فردی بین افراد را به‌عنوان عوامل مهم و مؤثر در موفقیت شغلی و تحصیلی افراد در نظر گرفت (امامی پور،1380).تحلیل تفاوت‌های فردی در روان – شناسی پرورشی همواره موردتوجه بوده است و آن را به‌عنوانیک متغیر کلیدی برای تسهیل یادگیریدانش‌آموزان مورد بحث قرار داده‌اند (گارسیا و هوگز ، 2000)
یکی از متغیرهای تفاوت فردیویژگی‌های شخصیتییادگیرندگان است. شناخت ویژگی‌های شخصیتی افراد و استفاده از الگوهای آموزشی متناسب در برنامه‌های آموزشی از اهمیت زیادی برخوردار است. به طور کلی شناخت ویژگی‌های شخصیتی در جهان آموزشی و حرفه‌ای امری لازم و ضروری است. شاید مهم‌ترینمسئله‌ایکه یک رئیس یا کارفرما یا یک معلم باید نسبت به آن آگاه باشد وجود تفاوت در ویژگی‌های شخصیتی افراد است. توجه به ویژگی‌های شخصیت می‌تواند منجر به این شود که استعدادها و سرمایه‌های بالقوه شکوفا شوند. شناساییویژگی‌های شخصیت در همه مقاطع تحصیلی لازم است. بخصوص شناساییویژگی‌های شخصیتی دانش‌آموزان در سال اول دبیرستان می‌تواند به معلمان و مشاوران مدارس کمککند تا از این طریق دانش‌آموزان را در انتخاب رشته تحصیلی بهتر یاری نمایند.
آلپورت (1961) شخصیت را چنین تعریف می‌کند: شخصیت سازمان پویایی از نظام‌های جسمی– روانی در درون فرد است که رفتار و افکار ویژه او را تعیین می‌کند.کاستا و مککری برای خصیصه‌های شخصیتی پنج بعد عمده را منظور
کردندکه عبارتند از: روان آزردگیکه تمایل فرد به تجربه اضطراب، خصومت، برانگیختگی و افسردگی را برجسته می‌کند. برون‌گراییکه تمایل فرد به جراتطلبی، پرانرژی بودن و صمیمی بودن را نشان می‌دهد. انعطاف‌پذیری به تمایل فرد به کنجکاوی، تنوع‌طلبی و استقلال در قضاوت اطلاق می‌شود. در حالیکه توافق‌پذیری با تمایل فرد به بخشندگی، مهربانی، همدلی، نوع‌دوستی و اعتمادورزی همراه است. سرانجام وظیفه‌شناسیکه تمایل فرد به منظم بودن، کارا بودن، خود نظم‌بخشی و پیشرفت مداری را دربر می‌گیرد. پژوهش‌های زیادی در زمینه عملکرد تحصیلی افراد در ارتباط با عوامل متعدد انجام شده است. از جمله جدیدترین آزمون‌های عملکرد تحصیلیآزمون عملکرد تحصیلی در تاج (1383) می‌باشد. این آزمون خودکارآمدی، تأثیرات هیجانی، برنامه‌ریزی، عدم کنترل پیامد و انگیزش را می‌سنجد.
خودکارآمدی باورهای فرد درباره توانایی‌های خود برای انجام رفتارهای معین است. تأثیرات هیجانی واکنش فرد در مقابل مجموعه‌ای از هیجانات از قبیل اضطراب و نگرانی است که باعث برانگیختگی فرد می‌شود. برنامه‌ریزی توانایی سازماندهیفعالیت‌ها بر مبناییک برنامه مشخص وهمچنین استفاده مناسب از زمان برای انجام تکالیف است. عدم کنترل پیامد اعتقاد به این امر است که
افزایش عملکرد فرد منجر به تغییر در نتیجه دلخواه نمی‌شود. انگیزش به حالت‌های درونیارگانیسمکه موجب هدایت رفتار فرد به‌سوی نوعی هدف می‌شود گفته می‌شود (سیف، 1384).
جانسن (2004؛ به نقل از جوهان، 2005) عملکرد تحصیلی را چنین تعریف کرده است: توانایی‌های به هم پیوسته شناختیکه یادگیرنده را قادر می‌سازد تا بر اطلاعات تحصیلی بر اساس معیار داده شده تسلط یابد، برای اینکه توانایی لازم را برای سال تحصیلی بعد کسب کند.
محققان بسیاری از جمله مک نیت (1930)، اورین (1972) و اربورتون (1968) وجود ارتباط مثبت بین ویژگی‌های شخصیتی و عملکرد تحصیلی را مورد تأیید قرار می‌دهند (به نقل از منصوری، 1379). شناخت ویژگی‌های شخصیتی افراد و استفاده از الگوهای آموزشی متناسب با آن به‌منظورارتقاء اهداف آموزشی و پرورشی در برنامه آموزشی از اهمیت زیادی برخوردار است.
امروزه عوامل مختلف شخصیت با توجه بیشتری در امر تحصیل مدنظر قرار می‌گیرند؛ عامل گشودگی به تجربه (جستجوی فعال و ارزیابی تجارب به‌خاطر خود آنها و کشف مسائل ناآشنا) و وظیفه‌شناسی (درجه سازماندهی، مقاومت و انگیزش در رفتار هدفمند) از موضوع‌های اساسیموردتوجهروان‌شناسان تربیتیمی‌باشند (شیخ محمدی، 1386).
وانکوفسکی (1969) در تحقیق خود دریافت که برون‌گراها پیشرفت تحصیلیکمتری نشان می‌دهند. توضیح احتمالی برای این رابطه این است که برون‌گراها بیشتر علاقه‌مند به فعالیت‌های خارج از چرخه آموزشی هستند و همین مساله پیشرفت تحصیلی پایین آنها را توجیه می‌کند(شیخ‌محمدی، 1386). فورنیکس (1980) گزارش کرد که برونگراها میزان شکست بیشتری درامتحان متحمل می‌شوند. در حالیکه گروهی از درونگراهای نوروتیککمترین میزان شکست درامتحانها را دارند. همچنین جانسون و مککون (1996) نیز در تحقیق خود دریافتند کهدانشجویان برونگرا بیشتر در فعالیت‌های اجتماعی شرکت می‌کنند و ساعتهایکمتری را به مطالعه اختصاص می‌دهند و بنابراین پیشرفت تحصیلی پایین دارند (دیسس، 2003). مککری (1989) گزارش کرد که برونگرایی با پیشرفت تحصیلی در سطوح بالاتر تحصیل همبستگی منفی دارد اما چنین ارتباطی بین نوروتیسم و پیشرفت تحصیلی روشن نیست (دیسس، 2003).
دولینگر و ارف (1991) در تحقیق خود دریافتند که وظیفه‌شناسی، عملکرد در تستهای عینی را که منعکسکننده یادگیری طوطیوار هستند و امتیازهای تحصیلی دیگر را که منعکسکننده تلاش هستند بین دانشجویان کارشناسی روانشناسی پیشبینیمی‌کند. آنها همچنین بیان کردند که آمادگی برای تجربه و عملکرد در تستهای عینی با هم رابطه مثبتی دارند اما هیچ رابطه معنیداری بین نتیجه امتحانهای نهایی و عوامل شخصیتی وجود ندارد.
ماسگراو، مارگارت، بروملی و دیلی (1997)در مطالعهای در مورد رابطه بین شخصیت و پیشرفت تحصیلیهمبستگی‌های مثبتی بین متوسط نمره‌هایکلاسی با روان آزردگی، گشودگی به تجربه و وظیفه‌شناسی به گزارش کردند. در حالیکه در مورد وظیفه‌شناسی و گشودگی به تجربه انتظار چنین همبستگی وجود داشت،در مورد روان آزردگی چنین رابطه‌ای غیرمنتظره بود.
اما نتایج بررسی دیفرویت و مرویلد (1996) رابطه منفی و معناداری را بینروان آزردگی و پیشرفت تحصیلی و رابطه مثبتی را بین گشودگی به تجربه و وظیفه‌شناسی گزارش کردند.
پتسکا (2006) در پژوهش خود نشان داد که رابطه مثبتی بین وظیفه‌شناسی و پیشرفت تحصیلی وجود دارد. پتسکا چهار دلیل برای تبیین این رابطه مثبت ذکر می‌کند: 1) این افراد وقت زیادی را صرف انجام تکالیف خود می‌کنند. 2) اطلاعات بیشتری در مورد شغل آینده خود کسب می‌کنند. 3)هدفهایی را برای خود تعیین می‌کنند و در جهت رسیدن به آنها پافشاری و تلاش زیادی از خود نشان می‌دهند. 4) در هر زمینهای، همواره بیش از آن چه نیاز هست تلاش می‌کنند.
فیضی لفمجانی (1373) در تحقیقی تحت عنوان بررسی و مقایسه ویژگی‌های شخصیتیدانشجویان موفق و ناموفق نیم سال آخر دوره کارشناسی دانشگاه گیلان به این نتیجه دستیافت که بین ویژگی‌های شخصیتی دانشجویان موفق و ناموفق تفاوت وجود دارد اما این تفاوتمعنادار نیست. آتشروز (1386) در پژوهشی تحت عنوان پیشبینی پیشرفت تحصیلی از طریقدلبستگی و صفات پنجگانه شخصیتی نشان داد که روان آزردگی به صورت
معکوس و وظیفه‌شناسی، برونگرایی به صورت مستقیم دارای رابطه معنادار با پیشرفت تحصیلی هستند.
با توجه به اهمیت بسیار عملکرد تحصیلی این پژوهش به بررسی رابطه ابعاد شخصیت با عملکرد تحصیلی میپردازد. مسئله دیگریکه ضرورت انجام این پژوهش را توجیه می‌کند این است که ارتباط بین ابعاد شخصیت با عملکرد تحصیلی (با توجه به ابعاد عملکرد تحصیلی درتاج)تا به حال در ایران مورد تحقیق قرار نگرفته است. با استفاده از پاسخیکه این پژوهش به مساله فوق ارائه خواهد داد امکان تصمیمگیریبرنامه‌ریزان و تصمیمگیرندگان آموزشی از جهت اعمال هرگونه عملکرد اصلاحی، برایبرنامه‌ریزیهای درسی و آموزشیکه منجر به عملکرد موفقیت-آمیز تحصیلی میگردد را فراهم میآورد.
سوال های پژوهش
رابطه بین ابعاد شخصیت و عملکرد تحصیلی چگونه است؟
آیا ویژگی‌های شخصیت در دانشجویان دختر و پسر تفاوت دارد؟
آیا ویژگی‌های شخصیت در دانشجویان رشته‌های فنی مهندسی و علوم‌انسانی تفاوت دارد؟
روش پژوهش
روش تحقیق این پژوهش از نوع همبستگیمی‌باشد. پژوهش موقعی از نوع همبستگی است که پژوهشگر با استفاده از یک گروه آزمودنی دستکم درباره دو یا چندمتغیر بدون آنکه هیچ یک از آنها دستکارییا کنترل شود اطلاعاتی بدست آورد (هومن، 1386).
جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه دانشجویانکارشناسی دانشکده های فنی مهندسی و علوم‌انسانی دانشگاه شهید
بهشتیمی‌باشدکه در سال تحصیلی88-89 مشغول به تحصیل می‌باشند.
تعداد کل این دانشجویان حدود 17000 نفر می‌باشد.
جامعه نمونه 206 شامل دانشجوی دانشگاه می‌باشد. برآورد حجم نمونه با استفاده از فرمول /و به ازای پذیرش خطای نوع اول در حد 05/0 و خطای نوع دوم در حد 2/0 انجام گرفت (هومن، 1383).پیش برآورد انحراف استاندارد ابعادNEOبر اساس تحقیقات پیشین بین 92/3 تا 40/9 قرار داشت (ناصریتفتی، 1385). برای اطمینان از نتیجه حد بالای مقادیریعنی مقدار 10 در فرمول گذاشته شد. با توجه به این مقدار، تعداد 50 نفر در هر گروه میتوانددقتی در حد یک نمره تفاوت را برای پژوهش فراهم آورد. بنابراین حجم نمونه در این پژوهششامل 206 نفر (56 دختر از گروه علوم‌انسانی، 50 دختر از گروه فنی، 50 پسر از گروه علومانسانی و 50 پسر از گروه فنی) می‌باشدکه به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند.
/
برای تحلیل داده‌های پژوهش از روش‌های آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد. در آمار توصیفی از شاخصهای فراوانی، میانگین، انحراف استاندارد و در آمار استنباطی از آزمون‌های تحلیل رگرسیون چندمتغیره، همبستگی بنیادی و تحلیل واریانس چند متغیری استفاده گردید.
ابزارگردآوری اطلاعات
الف) پرسش‌نامه پنج عاملی شخصیت NEO_FFI
پرسش‌نامهNEOیکی از جدیدترین پرسش‌نامه‌های مربوط به ارزیابی ساخت شخصیت بر اساس دیدگاه تحلیل عاملی است. فرم کوتاه این پرسش‌نامهیکپرسش‌نامه60 سؤالی است و برای ارزیابی5 عامل اصلی شخصیت به کار می‌رود. شیوه نمره‌گذاری این مقیاس با روش لیکرت انجام شد. بدین طریق که برای هر سؤالدامنه‌ای از نمرات 1 تا 5 در نظر گرفته شد. در هنجاریابی آزمونNEOکه توسط گروسی فرشی (1380)انجام شد ضرایب آلفایکرونباخ در هریک از عوامل اصلی: روان آزردگی خویی، برون‌گرایی، بازبودن، سازگاری و با وجدانی به ترتیب86/0، 68%، 73/0، 56/0، و 87/0 به دست آمد. در پژوهش حاضر ضریب آلفایکرنباخ برای هریک از عوامل؛ روان آزردگی، برون‌گرایی، انعطاف‌پذیری، توافق‌پذیری و باوجدان بودن به ترتیب78/0، 68/0، 55/0، 48/0، 65/0به دست آمده است.
ب) پرسش‌نامه عملکرد تحصیلی
برای سنجش عملکرد تحصیلی از آزمون عملکرد تحصیلی درتاج (1383) استفاده شده است. این آزمون دارای48 سؤال است. برخی از سؤال‌ها فقط در یک عامل مؤثر بوده و برخی دیگر در بیشتر از یک عامل مؤثر هستند.این پرسش‌نامه پنج عامل خودکارآمدی، تأثیرات هیجانی، برنامه‌ریزی، عدم کنترل پیامد و انگیزش را می‌سنجد. میزان اعتبار این آزمون توسط در تاج (1383) با روش همسانی درونی (آلفایکرنباخ، 73/0) به دست آمده است. میزان اعتبار دست آمده در هرکدام از حیطه‌های مربوط به عملکرد تحصیلیعبارت‌اند از: عامل اول (92/0)، عامل دوم (93/0)، عامل سوم (73/0)، عامل چهارم
(74/0) و عامل پنجم (72/0). در پژوهش حاضر ضریب آلفایکرونباخ برای هرکدام از عوامل خودکارآمدی، تأثیرات هیجانی، برنامه‌ریزی، فقدان کنترل پیامد و انگیزش به ترتیب عبارت‌اند از: 76/0،74/0، 59/0، 54/0، 55/0.
یافته‌های پژوهش
در این بخش ابتداشاخصه‌ای آمار توصیفی شامل میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای پژوهش برایکل نمونه محاسبه گردیده است (جدول1) وسپس سؤال‌های پژوهش تحلیل می‌گردد.
جدول 1. شاخصه‌ای توصیفی متغیرهای پژوهش (عملکرد تحصیلی و شخصیت)
سؤال اول پژوهش مبنی‌براین‌که، رابطه بین ابعاد شخصیت و عملکرد تحصیلی چگونه است؟ با روش‌های آماری رگرسیون چندمتغیره و همبستگی بنیادی مورد بررسی قرار گرفت. در بخش اول، زیر مقیاس‌های شخصیت به‌عنوانپیش‌بینی‌کننده‌های عملکرد تحصیلی مورد بررسی قرار گرفتند، نتایج نشان داد که زیر مقیاس‌های شخصیت دارایضریب همبستگی640/0 و ضریب تبیین 410/0 با عملکرد تحصیلیمی‌باشند. نتایج تحلیل رگرسیون انجام شده در جداول (2و3) آمده است.
جدول 2. تحلیل واریانس مربوط به معادله رگرسیون عملکرد تحصیلی بر ابعاد شخصیت
نتایج جدول نشان می‌دهدکه در سطح معناداریکمتر از 01/0 معادله رگرسیون معتبر می‌باشد.
جدول3. جدول تحلیل رگرسیون برایپیش‌بینی عملکرد تحصیلی از طریق زیر مقیاس‌های شخصیت
طبق یافته‌های جدول3، خرده مقیاس‌هایبرون‌گرایی و با وجدان بودن دارای رابطه مثبت و مستقیم و روان آزردگی دارای رابطه منفی و معکوس با عملکرد تحصیلیمی‌باشند. این خرده – مقیاس‌هاپیش‌بینی‌کننده‌های معتبری برای عملکرد

فایل : 24 صفحه

فرمت : Word