مقاله کامل ارزیابی خواص ضدمیکروبی اسانس آویشن بر باکتری‌های پوست جهت استفاده در مواد آرایشی

ارزیابی خواص ضدمیکروبی اسانس آویشن بر باکتری‌های پوست جهت استفاده در مواد آرایشی
مقدمه
با ظهور عوارض جانبی آنتی‌بیوتیک‌ها و بروز پدیده مقاومت دارویی در میکروارگانیسم‌ها، توجه دانشمندان و محققین به گیاه‌درمانی و مواد مؤثر در گیاهان دارویی معطوف شده است.آویشن شیرازی بومی کشورهای جنوب غربی آسیا مانند ایران، افغانستان، پاکستان و از گروه گیاهانگل‌دار و از خانواده لامیناسه است.
ترکیبات اصلی گیاه خشک آویشن شیرازی، تیمول و کارواکرول بوده و اجزای اصلی گیاه تازه عبارت‌اند از تیمول، کارواکرول، سیمن، پ سیمن، لینالول و گاما ترپینن، آلفا پینن، اکتانن، بتا میرسن، اکتانل، لیمونن، سینئول، بورنئول و آلفا ترپینئول که مقادیر آن‌ها بر اساس فصل برداشت، سن گیاه، خاک، شرایط اقلیمی، منطقه جغرافیایی، شیوه خشک کردن گیاه و شیوه اسانس‌گیری متفاوت است. از خواص گیاه آویشن می‌توان به ضد‌قارچ، ضد‌حساسیت، ضد‌التهاب، ضد‌کیست هیداتید و لیشمانیا تروپیکا و محافظ سیستم عصبی بودن، اشاره کرد. پماد حاصل از اسانس آویشن در ترمیم و بهبود برخی بیماری‌های جلدی مخصوصاً زونا، اثری مفید دارد [1-3].
لوازم آرایشی اغلب در معرض آلودگی‌های باکتریایی بوده و انتقال عوامل بیماری‌زا از این طریق، از مسائل بهداشتی مورد توجه متخصصین است. با توجه به استاندارد نبودن و استفاده گسترده از لوازم آرایشی، احتمال انتقال آلودگی و عفونت همواره از خطرات استفاده از این مواد محسوب می‌شود [4، 5].
آلودگی میکروبی ممکن است از ابتدا درون مواد آرایشی غیراستاندارد باشد و در زمان تولید و بسته‌بندییا حین
مصرف و عدم نگهداری صحیح، این مواد آلوده شوند و آلودگی را به مصرف کننده منتقل کنند [6-8].
در مواد آرایشی از مواد نگهدارنده از قبیل پارابن، بنزیل الکل، سالیسیلیک اسید، ستو استئاریل الکل و فرمالدهید جهت مهار رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها استفاده می‌شود. درصد مواد نگهدارنده در محصول نهایی معمولاً بین01/0 تا 5 درصد است. این مواد شیمیایی می‌توانند باعث اختلالات غددی و هورمونی شوند. ضمن اینکه با تداوم مصرف امکان سرطان‌زایی آن‌ها نیز مطرح است. تحقیقات اخیر بر کارایی اندک این مواد تأکید دارند [9، 10]؛ بنابراین اخیراً جست‌وجو جهت براییافتن گیاهی به عنوان نگهدارنده در مواد آرایشی اولویت پیدا کرده است. در اینتحقیق، اثر اسانس آویشن بر باکتری‌های پوست با هدف استفاده در مواد آرایشی مورد ارزیابی قرار گرفته است.
مواد و روش‌ها
تهیه گیاه و اسانس‌گیری
گیاه آویشن شیرازی از مزرعه گیاهان دارویی تهیه شد. گیاه با آب مقطر شست‌وشو شد و در دمای۳۰-۲۶ درجه سانتی‌گراد در سایه خشک شد. نام علمی گیاه، اسم جنس و گونه آن توسط هرباریوم گیاهان دارویی صورت تأیید شد. اسانس‌گیری در دستگاه کلونجر و به نسبت ۵۰ گرم در نیم‌لیتر، انجام شد.
جداسازی و شناسایی باکتری‌های پوست
پشت دست با صابون شسته و خشک شد. یک سوآب استریل که با آب‌مقطر مرطوب شده بود به پشت دست کشیده و روی محیط کشت مولر هینتون آگار، کشت چمنی داده شد. با کمک روش‌هایی معمول شناسی ماکروسکوپی و میکروسکوپی شامل کشت در محیط‌های مختلف، بررسی کلنی و رنگ‌آمیزی، باکتری‌های جدا‌شده در حد جنس و گونه شناسایی شدند.
روش انتشار دیسک
سوپانسیون باکتری تازه باغلظت ۱۰۸‌×۱/۵ معادل رقت نیم مک فارلند تهیه و روی محیط کشت مولرهینتون آگار کشت چمنی انجام شد. دیسک‌های بلانک در فاصله‌های مناسب روی محیط کشت قرارداده شده و روی هر دیسک۲۰ میکرولیتر اسانس رقیق‌شده آویشن به میزان دو میکرولیتر اسانس خالص ریخته شد. پس از 24 ساعت گرمخانه‌گذاری در 37 درجه، قطر هاله‌های اطراف دیسک‌ها اندازه‌گیری شد.
تعیین حداقل غلظت مهارکننده
با کمک روش میکروپلیت دایلوشن، حداقل غلظت مهارکننده با استفاده از میکروپلیت‌های۹۶ خانه استریل تعیین شد. ابتدا از محیط کشت مولر هینتون براث درون تمامی 96 چاهک میکروپلیت به میزان 100 میکرولیتر ریخته شد. پس از آن 100 میکرولیتر محلول ضدمیکروبی به اولین چاهک هر ردیف به میزان اضافه شد. از چاهک دوم به سوم تا خانه دهم هربار 100 میکرولیتر منتقل و رقیق شدند. از 100میکرولیتر سوسپانسیون میکروبی به چاهک یازدهم و به چاهک دوازدهم 100 میکرولیتر از محلول ضدمیکروبی اضافه شد. به میزان 24 ساعت گرمخانه‌گذاری در دمای 37 درجه انجام شد. کدورت که نشان‌دهنده رشد یا عدم رشد باکتری بود به کمک میکروپلیت ریدر(BioTek Instruments-Synergy HTX- China)در طول موج ۵۴۵ نانومتر برای هر سه باکتری انجام شد. غلظت آخرین چاهک عدم رشد به عنوان MIC ثبت شد. غلظت چاهک‌ها به ترتیب کاهشی از 50 تا 097/0میکرولیتر بر میلی‌لیتر تنظیم شد.
تعیین حداقل غلظت کشندگی
برای تعیین حداقل غلظت کشندگی باکتری‌ها، پس از تعیین حداقل غلظت مهارکننده، محتویات همه ۱۲ چاهک در محیط کشت مولر هینتون آگار، کشت داده شد و پلیت‌ها به مدت ۷۲ ساعت
در دمای۳۷ درجه سانتی‌گراد قرار داده شدند. پایین‌ترین غلظتی از ماده که در آن رشد صورت نگرفته بود، به عنوان MBC مشخص شد.
آزمایشات درون‌تنی
در این تحقیق جمعاً از شش موش رت ویستار بالغ استفاده شد. موش‌ها ابتدا توسط کلروفرم به صورت موقت بیهوش شده و سپس جهت افزایش زمان بیهوشی به هر کدام از آن‌ها متناسب با وزنشان از مخلوط ۲:۱ کتامین و زایلازل تزریق صفاقی صورت گرفت. موهای قسمت پشت رت‌ها تراشیده شد و آن ناحیه توسط پنبه الکل ضدعفونی شد. در هر شش موش، محل ضدعفونی‌ شده و به کمک سوآب استریل، با رقت نیم مک فارلند به سه باکتری جداشده از پوست (کورینه باکتریوم، استافیلوکوکوس اپیدرمایدیس و استافیلوکوکوس اورئوس) آغشته شد. سپس از پوست سه موش گروه کنترل که به میکروب‌ها آغشته شده بود، نمونه‌برداری به عمل آمد و روی محیط نوترینت آگار کشت انجام شد و پتری‌ها در دمای۳۷ درجه سانتی‌گراد برای مدت ۲۴ ساعت قرار گرفتند. سپس از کلنی‌هایی که در این محیط کشت‌ها رشد کرده بودند لام‌گیری شد و باکتری‌ها از نظر خصوصیات سلول و ویژگی‌های کلنی مورد بررسی قرار گرفتند.
در سه موش مورد‌آزمون نیز پس از گذشتن ۱۲۰ دقیقه از آغشته شدن پوست به سه باکتری پیش‌گفته، اسانس با غلظت MBC به موضع آغشته به میکروب، اسپری شد. پس از گذشت ۶۰ دقیقه از اولین مرتبه اسپری کردن اسانس، این کار مجدداً تکرار شد. در انتهای کار، پس از گذشت ۶۰ دقیقه از دومین مرتبه اسپری اسانس، از پوست موش‌های گروه آزمایش که به میکروب آغشته و با اسانس تیمار شده بود، نمونه‌برداری به عمل آمد و روی محیط نوترینت آگار کشت انجام شد. پتری‌ها در دمای۳۷ درجه سانتی‌گراد برای مدت ۲۴ ساعت قرار گرفتند. سپس از کلنی‌هایی که در این محیط کشت‌ها رشد کرده
بودند لام‌گیری و با لام‌های مرحله قبل مقایسه شدند. همچنین پس از گذشت ۳۰، ۶۰ و ۹۰ دقیقه از اسپری شدن اسانس روی پوست موش‌های گروه آزمایش، واکنش‌های پوستی این سه موش مورد بررسی قرار گرفت.
یافته‌ها
شناسایی جدایه‌ها
باکتری‌های جداشده از پوست تحت عناوین استافیلوکوکوس اپیدرمایدیس، استافیلوکوکوس اورئوس و کورینه باکتریوم شناسایی شدند.
نتایج آزمایشات برون‌تنی
نتایج اثر اسانس آویشن بر باکتری‌های جدا‌شده از پوست در جدول شماره 1 مشاهده می‌شود. اسانس آویشن به طور کامل از رشد باکتری کورینه باکتریوم ممانعت کرد و هیچ رشدی در مقایسه با نمونه گروه کنترل صورت نگرفته است. هاله ممانعت از رشد باکتری استافیلوکوکوس اورئوس ۱۵میلی‌متر و هاله ممانعت از رشد باکتری استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس۱۲ میلی‌متر بود.
در بررسی تأثیر غلظت مهارکننده رشد اسانس آویشن بر باکتری‌های پوستی در روش میکروپلیت دایلوشن مشخص شد که MIC آویشن برای باکتری کورینه باکتریوم و استافیلوکوکوس اورئوس یکسان و برابر با مقدار 039/0 میلی‌گرم بر لیتر است.
مقدار MIC برای باکتری استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس نیز برابر با 020/0 میلی‌گرم بر لیتر بود (جدول شماره 2 و تصویر شماره ۱).
/
حداقل غلظت کشندگی (MBC)، غلظتی از اسانس است که سبب کشته شدن باکتری و عدم رشد آن در چاهک میکروپلیت می‌شود و اگر باکتری را در این غلظت از اسانس، در محیط آگاری کشت دهیم رشدی مشاهده نمی‌شود. مقدار MBC برای باکتری‌های استافیلوکوکوس اورئوس و کورینه باکتریوم برابر با 078/0 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر و برای باکتری استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس برابر با مقدار 039/0 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر بود (جدول شماره 3 و تصویر شماره 2).
/
نتایج آزمایشات درون‌تنی
طی کشت نمونه‌های گرفته‌شده از پوست رت‌های گروه کنترل هر سه باکتری استافیلوکوکوس اورئوس، استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس و کورینه باکتریوم رشد کردند.
در کشت‌های انجام‌شده از نمونه‌های گرفته‌شده از پوست رت‌های مورد‌آزمون که باکتری‌های مورد‌استفاده در تحقیق روی آن‌ها قرار گرفته بودند، هیچ‌کدام از باکتری‌های استافیلوکوکوس اورئوس، استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس و کورینه باکتریوم که پوست موش‌ها با آن‌ها آغشته شده بود، رشد نکردند که بیانگر کشته شدن آن‌ها توسط اسانس آویشن بود. البته رشد در محیط‌هایی که نمونه‌های برداشته‌شده از پوست موش‌های گروه آزمایش در آن‌ها کشت داده شده بود، مشاهده شد که طی لام‌گیری، نوع باکتری‌ها متفاوت با باکتری‌های مورد‌آزمون تشخیص داده شده و رشد، مربوط به آلوده شدن پوست به میکروب‌های محیط زندگی موش پس از تیمار توسط اسانس آویشن بود (تصویرشماره 3 و تصویر شماره 4). همان‌طور که در تصویر شماره 5 مشاهده می‌شود، پس از گذشت ۳۰، ۶۰ و ۹۰ دقیقه از تیمار پوست موش‌های موردآزمون با اسانس آویشن در پوست این موش ها هیچ‌گونه واکنش آلرژیک ناشی از حساسیت به این اسانس مشاهده نشد.
بحث
با توجه به مضرات نگهدارنده‌های شیمیایی در مواد آرایشی، در این تحقیق استفاده از اسانس رقیق‌شده آویشن در کنترل باکتری‌های پوست، به خوبی نشان داده شد.
باکتری‌های ساکن پوست در صورت مناسب بودن شرایط محیطی سبب عفونت و زخم‌های پوستی می‌شوند. علاوه بر این، آلودگی مواد آرایشی قبل و بعد از تولید و حین مصرف، ضرورت استفاده از نگهدارنده را مسجل می‌کنند. استفاده از اسانس‌های گیاهی بهترین گزینه است؛ چراکه همواره و در
طول تاریخ حیات انسان، گیاهان بهترین منابع غذا و دارو بوده‌اند [11].
/
پژوهش‌های گسترده در سراسر جهان روی ترکیبات تشکیل‌دهنده گیاهان دارویی که بسیاری از آن‌ها به عنوان منبع غذایی نیز استفاده می‌شوند، توانایی این ترکیبات در میکروب‌کُشی، اثرات ضد‌التهابی، ضدکانسر و ترمیمی را به‌صراحت نشان داده است. حضور ترکیبات مختلف، با قابلیت‌های متفاوت، سبب شده تا بتوان از گیاهان دارویی به صورت یک منبع استفاده کرد و شاید بتوان گفت همین عملکرد در گیاهان سبب شده که علی‌رغم استفاده طولانی از گیاهان، مقاومت دارویی نسبت به آن‌ها مشاهده نشده است؛ بنابراین در این مطالعه، اسانس گیاه آویشن شیرازی که بومی کشور ایران است و از دیرباز به عنوان دارو و ادویه مورد استفاده قرار می‌گرفته، انتخاب شد.
همچنین باید توجه داشت که امروزه رقابت جهانی در تمامی عرصه‌های علمی، صنعتی، اقتصادی، پزشکی به شکلی بسیار هوشمندانه و به‌سرعت پیش می‌رود و در عرصه گیاهان دارویی و از دیدگاه طب آلترناتیو، نگرشی بسیار فراتر از جمع‌آوری و خشک کردن گیاهان دارویی و عرضه این گیاهان در عطاری‌ها وجود دارد. امروزه افق تازه‌ای در سیاست جهانی در عرصه گیاهان دارویی و فراورده‌های آن‌ها در جهت حفظ ویژگی‌های آن‌ها، بهبود و به نژادی، افزایش مواد مؤثر
دارویی، استخراج و فورمولاسیون و عرضه مناسب آن‌ها گشوده شده است [12، 13].
/
در زمینه گیاهان دارویی و استفاده بهینه از آن‌ها، به جز شرایط کاشت، داشت و برداشت و مدیریت صحیح در توسعه اقتصادی این اقلام، همواره در میان اوراق کتاب‌های گیاه‌شناسی، جایگاه اطلاعات دقیق فتوشیمیایی این گیاهان، خالی است. شناسایی دقیق ترکیبات تشکیل‌دهنده این گیاهان، خواص هریک از ترکیبات، خواص سینرجیک ترکیبات موجود در یک گیاه، خواص مخلوط چند گیاه دارویی، دُز مصرف مؤثر هر گیاه در درمان بیماری‌ها، شناسایی گیاهان مؤثر در پیشگیری از بروز بیماری‌ها، خواص این گیاهان در ابعاد نانو و بسیاری پرسش‌ها در خصوص چگونگی خواص گیاهان دارویی دامنه تحقیقاتی وسیعی را پیش روی جوامع علمی جهان گشوده است. یکی از این گیاهان مطرح در داشتن خواص بسیار و موارد استفاده فراوان در زمینه‌های مختلف، گیاه دارویی آویشن شیرازی است [13].
/
مصحفی و همکاران، پژوهشی گسترده در زمینه اثرات آنتی‌باکتریال و آنتی‌اکسیدانی اسانس و عصاره آویشن شیرازی به صورت برون‌تنی، به انجام رساندند. بر اساس یافته‌های این محققان پراکسیداسیون لیپیدی فرایندی چند‌مرحله‌ای است که در سلول‌های هوازی رخ داده و به فعل و انفعالات میان اکسیژن مولکولی و اسید چرب غیراشباع منتهی می‌شود. رادیکال‌های آزاد عوامل شناخته شده‌ای هستند که سهم بسزایی در پراکسیداسیون لیپیدی داشته و باعث نابودی مواد غذایی، ایجاد زمینه رشد میکروارگانیسم‌ها و پیشرفت سرطان می‌شوند. ترکیبات آنتی اکسیدان مانع تولید و فعالیت رادیکال‌های آزاد می‌شوند. مصحفی به توانایی میکروب‌کُشی قابل توجه اسانس آویشن شیرازی در برابر هشت باکتری مورد‌آزمایش اشاره کرد و یافته‌ها در مورد تأثیرات باکتریوسایدال این اسانس را چنین تشریح کرد که اسانس در مقایسه با عصاره متانولی توانایی باکتریوسایدال قوی‌تری را نشان داد که این می‌تواند به دلیل حضور ترکیبات متعددی از جمله فلاونوئیدها و ترکیبات پلی‌فنولیک با قطبیت بیشتر و یا مقاوم در برابر حرارت باشد. علاوه بر این، وجود رزمارینیک اسید در عصاره متانولی گیاه را

فایل : 21 صفحه

فرمت : Word