مقاله کامل ارتباط كيفيت خواب و كيفيت زندگي پرستاران

ارتباط كیفیت خواب و كیفیت زندگی پرستاران
چكیده
زمینه و هدف: خواب یك فرآیند مهم فیزیول وژیك است كه اثرات عمیقی بر سلامت روحی و جسمی افراد میگذارد. مطالعه حاضر به منظور بررسی ارتباط اختلال خواب و كیفیت زندگی پرستاران صورت گرفته است.
روش بررسی: در بررسی مقطعی و توصیفی- تحلیلی حاضر، تعداد 127 نفر از پرستاران شاغل دربیمارستان امام حسین (ع) شاهرود به صورت تمام شماری انتخاب و سپس با استفاده از پرسشنامه استانداردكیفیت خواب پیتزبرگ (Pittsburgh Sleep Quality Index=PSQI) و پرسشنامه استاندارد كیفیت زندگی (Short Form 12=SF-12)، كیفیت خواب و همچنین كیفیت زندگی آنان در ابعاد مختلف مورد بررسیقرارگرفت. تجزیه و تحلیل اطلاعات توسطنرمافزارSPSS 11.5 و با استفاده ازآزمونهای آماری توصیفیواستنباطی انجام یافت.
یافتهها: بر اساس یافتههای مطالعه حاضر،2/25% از واحدهای مورد بررسی صبحكار ثابت، 9/70% نوبتكار در گردش و 9/3% از آنان عصر و شب ثابت بودند. میانگی ن زمان طی شده برای شروع خواب در واحدهای مورد نظر 2/30 دقیقه برآورد شد و 1/52% اظهار نمودند كه بیش از 30 دقیقه بعد از رفتن بهبستر به خواب می روند. میانگین ساعت بیداری در نمونه های حاضر 6 صبح محاسبه گردید و 58% ازواحدها اظهار داشتند كه حداقل یك ساعت زودتراز زمان مورد نظر خود، از خواب بیدارمیشوند . براساس نتایج به دست آمده، 5/35% از واحدها برای به خواب رفتن مجبور به استفاده از دارو(دستور داده شده توسط پزشك یا خارج از دستور) بودند. آزمون آماری ضریب همبستگی اسپیرمن با 05/0<p ارتباطمعناداری بین كیفیت خواب و ابعاد مختلف كیفیت زندگی واحدها نشان داد.
نتیجهگیری: نتایج نشان داد كه كیفیت خواب در اكثر پرستاران ضعیف بوده و باعث كاهش معنادارحسین نویسنده باقری؛مسؤول دانشكده:كیفیت زندگی آنان در درك سلامت عمومی، وضعیت ذهنی و درد جسمانی گردیده است.
واژه های كلیدی: كیفیت خواب، كیفیت زندگی، پرستاران
مقدمه∗
خواب یكی ازمهمترین چرخه های شبانه روزی و یك الگوی پیچیده زیست شناختی است (1). چرخه خواب و بیدارییكیاز چرخههای بیولوژیك است كه توسط عملكردفیزیولوژیك، در روشنایی و تاریكی، برنامههای كاری، مراقبت و سایر فعالیتها تحت تأثیر قرارمیگیرد و ساعت بیولوژیك انسان نقش مهمیرا در این چرخه بازی میكند (2). تحقیقات نشان داده است كه محرومیت از خواب باعثكاهش سیستم ایمنی و ك اهش عملكردهیپوتالاموس، هیپوفیز و آدرنال در طیروزهای بعدی، كاهش تحمل گلوكز، افزایشفشارخون و افزایش خطر حوادث قلبی وعروقی به طور غیر وابسته، كاهش تواناییحداكثری سطح فعالیت افراد و همچنین استعدادفردی و قدرت غیرهوازی افراد میگردد (5-3).
كمبود خواب میتواند احتمال خواب آلودگی درطی روز و به دنبال آن حوادث شغلی واجتماعی را افزایش بخشد. همچنین زودرنجی،رفتارهای تهاجمی و كاهش ارتباطات اجتماعیدر افرادی كه دچار محرومیت از خواب هستند،نسبت به سایر افراد به طور قابل توجهی بالاتراست (7-6).
از جمله مشاغلی كه درگیر نوبت كاری واختلال خواب ناشی از آن هستند، گروه پرستاران و پزشكان میباشد كه در این میانشغل پرستاری در آمیخته با وضعیت نوبتكاری و اختلال خواب برخاسته از آن بوده واین مسأله موجب از هم گسیختگی بنیاد جسمیو روانی فرد و بروز مشكلاتی نظیر
اختلالاتگوارشی، مشكلات قلبی، خستگیهای عصبی،عدم تمركز حواس، رفتار نامناسب، توهم ، ناسازگاری عاطفی و پرخاشگریمی شود. از سوی دیگر اختلال خواب میتواند در محیط كاربر پیكره ارایه وظایف محوله شغلی صدمه بزندو باعث تخریب كیفیت و كمیت آن و همچنیناُفت شدید عملكرد حرفهای كه اساساً پاسخی برنیازهای بیماران است، بشود. اختلال خوابهمچنین میتواند باعث بروز معضلاتی مانندخطاهای حرف های (اشتباه در دارو دادن، عدمتوانایی در تصمیم گیری در موارد حاد وبحرانی، عدم ارتباط مناسب با مددجویان، تركخدمت، عدم رضایت شخصی، كاهش عملكردش ناختی، اخ تلال حافظ ه و ك اهش آم ادگی و توجه افراد و …) و صدمات غیر حرفه ای (تصادفات رانندگی، استفاده ب یرویه از داروهای خوابآور، صدمات بدنی هنگام خوابآلودگی و …) گردد. در نهایت اختلال در كیفیتارایه خدمات پرستاری، علاوه بر به تعویقافتادن سیر بهبودی بیماران و بهرهمند نشدنآنان از ارایه مراقبتهای صحیح و به موقع،موجب كاهش بهره وری در عملكرد مدیریت پرستاری نیزمیشود (10-8).
نتایج حاصل از تحقیقات صورت گرفتهنشان داده است كه تفاوت معناداری در سطحهوش یاری و توج ه كاركن ان پرس تاری در ساعات مختلف نوبتكاری (2،6 و 10 ساعت پس از شروع نوبتكاری12 ساعته ) وجوددارد و هر چه به اواخر ساعات نوبت كاری نزدیكتر میشوند، سطح هوشیاری و توجهآنان نیز كمتر میگردد (11). حملات خواب درطی نوبتهایمختلف كاری در پرستارانگزارش میشود. بر اساس یك مطالعه 50% از پرستاران از چرت زدن طولانی در حین كار درنوبت كاری شب، چرت زدن كوتاه در طول روزو در بعضی اوقات از چرت زدن در اواخر نوبت كاری عصر شكایت دارند (12).
به تازگی بحث در مورد نوبت كار در گردشو چرخههای شبانه روزی در پرستاران جدی تر واز طرفی واضحتر شده است. بر عهده گرفتننوبتهای كاری در 24 ساعت شبانهروز برایپرستاران اساساً غیرقابل اجتناب میباشد، چرا كهبیماران بستری بخشهای مختلف بیمارستان نیازبه مراقبتهای24 ساعته دارند (13). پرستارانی كهبیشتر در نوبتهای كاری شب مشغول به كارهستند جهت جبران كمبود خواب خود و افزایشكیفیت خواب ساعتها وقت به خوابیدن اختصاصمی دهند (14). لذا با توجه به تحقیقات و مطالب ذكر شده فوق، نویسندگان بر آن شدند تا با انجام اینمطالعه، ارتباط كیفیت خواب و كیفیت زندگیپرستاران را مورد بررسی قرار دهند.
روش بررسی
بررسی حاضر یك مطالعه مقطعی وتوصیفی- تحلیلی است. در این بررسی نمونهگیری به صورت همه شماری و در فاصلهزمانی بهمن و اسفند ماه 1385 انجام گرفته ونمونهها را كلیه پرستاران شاغل در بیمارستانامام حسین (ع) شاهرود (127 نفر) كه دارایم درك كارشناسی پرستاری بودند، تشكیلداده اند. در این مطالعه از دو پرسشنامهاستاندارد استفاده گردید:
پرسشنامه استاندارد كیفیت خواب
پیتزبرگ (Pittsburgh Sleep Quality Index=PSQI) كه جهت اندازهگیری كیفیت و الگوهای خواب درافراد بزرگسال استفاده میشود(17-15). براساس این پرسشنامه، حداقل و حداكثر نمرهممكن برای كیفیت خواب، بین صفر الی39 میباشد و هر چه نمره كیفیت خواب بالاترباشد، به معنی كیفیت خواب پایینتر است. بهعبارت دیگر، نمره 39 نشاندهنده بدترین كیفیتخواب و صفر، نشاندهنده بهترین كیفیت خوابمی باشد.
پرسشنامهاستاندارد كیفیت زندگی
(Short Form 12=SF-12) كه شامل 12 سؤال مربوط به 8 بعد: عملكرد فیزیكی،محدودیت نقش به علت مشكلات فیزیكییاجسمی، محدودیت نقش به علت مشكلاتروحی- روانی، انرژی/ زنده دلی، وضعیت ذهنی، عملكرد اجتماعی، درد جسمانی و دركسلامت عمومی میباشد (20-18). بر اساس اینپرسشنامه، حداقل و حداكثر نمره ممكن برایهر یك از ابعاد كیفیت زندگی و كیفیت زندگیكل، بین صفر تا 100 میباشد. بدین معنیکه 100 بهترین و صفر، بدترین نمره كیفیت زندگی محسوب می شود.
یكی از پژوهشگران پس از معرفی خودبه هر یك از نمونهها، هدف از انجام مطالعه وچگونگی انجام كار را به آنان توضیح داده ورضایت نمونهها را جهت شركت در بررسیجلب نمود. سپس پرسشنامه كیفیت خواب پیتزبرگ و پرسشنامه استاندارد كیفیت زندگیتوسط هر یك از نمونهها تكمیل گردید. بدینترتیب اطلاعات مورد نظر جمع آوری، طبقهبندی و به كمكروش های آمارتوصیفی واستنباطی (تی مستقل، آنالیز واریانس یك طرفهو آزم ون ضریب همبستگی اس پیرمن) و با استفاده از نرم افزار آماریSPSS 11.5، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته ها
بر اساس یافتهها، میانگین سنی واحدها1/7±1/33 سال بود و 4/27% آنان را مردان و6/72% را زنان تشكیل می دهند. 2/25% از واحدها صبح كار ثابت بودند، 9/70% نوبتكاری در گردش و 9/3% از آنان نوبت كاری عصر و شب ثابت داشتند. همچنین میانگیناضافه كاری پرستاراندر ماه 8/37±6/82 ساعت می باشد و 9/44%از پرستاران صبحكار جهت بیدار شدن از خواب از ساعتزنگدار استفاده مینمایند. میانگین نمره كیفیتزن دگی كل در واحدها 12±4/54 و میانگین نمره كیفیت خواب واحدهای مورد بررسی 3/5±1/10 به دست آمد. میانگین نمره كیفیتزندگی و كیفیت خواب واحدها بر اساس نوبتكاری
در جدول شماره 1 و میانگین نمره كیفیت زندگی در ابعاد مختلف و كیفیت زندگیكل واحدهای مورد بررسی در جدول شماره 2 ارایه شده است.
میانگین زمان طی شده برای شروع خوابدر واحدها 9/14±2/30 دقیقه برآورد شد و 1/52% اظهار نمودند كه بیش از 30 دقیقه بعد ازرفتن به بستر به خواب میروند. میانگین ساعتبیداری صبح در نمونهها 6 صبح محاسبه گردید و 58% از واحدها اظهار داشتند كه حداقلیك ساعت زودتر از زمان مورد نظر خود، ازخواب بیدار میشوند. بر اساس نتایج، 5/35% از واحدها برای به خواب رفتن مجبور به استفادهاز دارو (دستور داده شده توسط پزشكی اخارج از دستور) می باشند.
نتایج بررسی حاضر نشان داد كه 7/77% از واحدها دارای كیفیت خواب در سطح ضعیفو فقط 3/22% آنان دارای كیفیت خواب خوبمی باشند. همچنین، گروه شب كاران كیفیتخواب پایینتر و میانگین نمره كیفیت زندگیپایینتری نسبت به سایر كاركنان دارای نوبت کاری دارند (جدول شماره 1). آزمون آماری ضریب همبستگی اسپیرمن با 05/0<p و 60/0-=r، ارتباط معنادار و معكوسی بین نمره كیفیت خوابو نمره كیفیت زندگی كل در واحدهای مورد بررسی نشان داد. این آزمون همچنین 05/0<p، ارتباط معنادار و معكوسی بین نمرهكیفیت خواب و نمره ابعاد مختلف كیفیت زندگیواحدهای مورد مطالعه نشان داد. بنابراین باتوجه به معكوس بودن نمره پرسشنامه كیفیتخواب، با كاهش كیفیت خواب واحدهای موردمطالعه، كیفیت زندگی آنان كاهش نشان میدهد.
آزمونهای آماری رابطه معناداری بین میانگینكیفیت خواب و همچنین میانگین كیفیت زندگیدر واحدهای مورد بررسی و متغیرهای فردی(سن، جنس، وضعیت تأهل و سابقه كار بالین) آنان نشان ندادند.
جدول 1: میانگین نمره كیفیت زندگی و كیفیت خوابپرستاران بیمارستان امام حسین شاهرود بر اساس نوبتكاری در سال 1385
جدول 2: میانگین نم ره ابعاد مختلف كیفیت زندگی در پرستاران بیمارستان امام حسین شاهرود در سال 1385
بحث
شواهد بسیاری وجود دارد كه حاكی ازشكایت اكثریت كاركنان پرستاری از مشكلاتیمانند اختلال خواب، اختلال تغذیه و همچنین تغییردر الگوهای اجتماعی آنانمیباشد (21). در بررسی حاضر اكثریت كاركنان صبح كار جهتبیدار شدن از خواب از ساعت زن گدار استفاده می كنند و حداقل یك ساعت زودتر از زمان موردنظر خود، از خواب بیدار میشوند. Campos وهمكاران نیز با بررسی40 پرستار دریافتند كهپرستاران دارای نوبت كار صبح نسبت بهپرستاران در سایر نوبتهای كاری ، صبح زودتر ازخواب بیدار میشوند و اكثریت از ساعت زنگدار برای بیدار شدن در صبح استفادهمیكنند (22).
با توجه به یافته های مطالعه حاضر اكثریت واحدها اظهار داشتند كه برای به خواب رفتن مجبور به استفاده از دارو (دستور دادهشده توسط پزشك یا خارج از دستور) میباشند. Kageyama و همكاران با بررسیعوامل بیخوابی در 785 پرستار زن شاغل دربیمارستان دریافتند كه شیوع بی خوابی در پرستاران 2/29% بوده و 23% از پرستاران جهت درمان اختلالات خواب خود از داروهایخواب آور استفادهمینمایند (23).
نتایج بررسی حاضر نشان داد كه اكثریتپرستاران دچار اختلال در شروع خواب بوده وطول مدت خواب شبانه آنان كوتاه میباشد.
همچنین آنان زودتر از زمان مورد نظر از خواببیدار میشوند . كلاگری و همكاران با بررسیاختلالات خواب در 751 پرستار شاغل دربیمارستان دریافتند كه بیش از 50% از
واحدها مبتلا به اختلال در شروع خواب هستند، به طوریكه بیش از 45-30 دقیقه بعد از رفتن به بستر بهخواب میروند. اختلال در تداوم خواب و اختلالدر بیدار شدن (بیدار شدن زودرس) نیز در بیش از 50% واحدها دیده شد به نحوی كه آنها حدود 3-2 ساعت زودتر از زمان مورد نظر خود، از خواب بیدار می شوند و در پی آن احساس ضعف، خستگی و رخوت می کنند (24). Borges و همكاران نیز با بررسی تأثیرات نوبتكاری برچرخه خواب – بیداری و كیفیت خواب 20 پرستارشاغل در بخشهای عمومی دریافتند كه میانگینطول مدت خواب شبانه پرستاران در نوبتهایشب 6/208 دقیقه، میانگین خواب پس از اتمام نوبت كاری7/138 دقیقه، میانگین طول مدت خوابدر اولین شب بعد از نوبتكاری5/318 دقیقه ومیانگین خواب شبانه در یك روز استراحت در پرستاران 4310 دقیقه می باشد (25).
یافتههای مطالعه حاضر همچنین نشان دادكه كیفیت خواب پایین اثرات منفی و معناداری برابعاد مختلف كیفیت زندگی واحدهای مورد بررسیدارد. به طوری كه هر چه كیفیت خواب كمترمیشود، ابعاد مختلف كیفیت زندگی واحدها نیزكمتر میگردد و بیشترین تأثیر منفی كیفیت خواببه ترتیب بر ابعاد: درك سلامت عمومی، وضعیتذهنی و درد جسمانی واحدهای مورد بررسی وكمترین تأثیر بر بعد انرژی / زندهدلی آنان میباشد.
Edell-Gustafsson و همكاران با بررسی شرایط كاری و تأثیر آن بر كیفیت خواب و سلامتی156 نفر از پرستاران نتیجه گرفتند كه 34% از كاركنانپرستاری از شرایط كاری خود راضی نیستند وفشار روانی بیشتر، كوفتگی و خستگی شدید وهمچنین ناتوانی در تمدد اعصاب بعد از پایان نوبت كاری به دلیل داشتن فشارهای روحی ناشی از محیط كار را به طور معناداری ابراز میدارند(26). كاهش كیفیت خواب پرستاران
میتواند برروی كمیت و كیفیت مراقبتهای ارایه شده توسطپرستاران نیز اثرات نامناسبی داشته باشد. لذابهبود شرایط كاری میتواند عامل مهمی در سطحرضایتمندی و انگیزش كاركنان پرستاری محسوب گردد.
نتایج این مطالعه نشان داد كه كاركنانشبكار كیفیت خواب و كیفیت زندگی پایینترینسبت به كاركنان سایر نوبتهای كاری دارند،هر چند كه از لحاظ آماری معنادار نگردید.
DeMoss و همكاران با بررسی عوامل سلامتیو كاری در 188 پرستار دریافتند كه پرستارانیكه اكثراً شب كاری دارند، اشتباهات دارویی وكاری بیشتر، سطوح انرژی كمتر و اختلال خواببیشتری نسبت به پرستاران در سایر نوبت های ك اری دارند (27). Newey و همك اران نی ز در پژوهش خود گزارش كردند كه پرستاران شبكار استرسهای جسمی و عاطفی و همچنینمشكلات خانوادگی و اجتماعی بیشتری نسبت بهكاركنان غیر شب كار دارند (28).
خواب آلودگی و كاهش توجه در حین نوبت كاری در پرستاران اثرات جدی و خطرناكی بر روی كاركنان و هم بیماران دارد. از آنجا كه مشكلات خواب در پرستاران با نوبت كاری آنان ارتباط دارد، لذا پرستارانی كهاكثراً در نوبتهای شب مشغول به كار هستندلازم است جهت جبران كمبود خواب خود واطمینان از داشتن خواب كافی، ساعاتی از روزرا به خوابیدن اختصاص دهند.
در بررسی حاضر كاركنان دارای كارنوبت در گردش هر چند از كیفیت خواب و كیفیت زندگی بهتر نسبت به كاركنان شبكاربرخوردار بودند ولی نسبت به كاركنانصبح كار، میانگین نمره پایینتری داش تند.
عواملی چون استرس روانی، محركها، سابقه ونوبت كاری میتوانند بر كیفیت و كمیت الگویخواب و بیداری و مراحل آن تأثیر گذارند.
برنامههای متغیر نوبت كاری میتوانند بیشتریناز هم گسیختگی را در الگوی خواب و بیداریبه وجود آورند و سازگاری طبیعی فرد را باچرخه های شبانه روزی بر هم زنند (29).
Muecke و همكاران با بررسی نوبتهای كاری كاركنان پرستاری دریافتند كه نوبتكاردر گردش پرستاران باعث ایجاد اثرات مضرروان شناختی و فیزیولوژیك بر روی آنانمخصوصاً در سنین بالای40 سال میگردد(30). از طری ق بررس ی و شناسایی اختلالات خواب در افراد می توان بلافاصله مداخلات درمانی مناسب و مؤثر را جهت كاهش و یا رفعآن به كار گرفت (31). آموزش پرستاران درارتباط با اهمیت داشتن خواب مناسب و دادنفرصت كافی به آنان از وظایف مدیران پرستاری در قبال كاركنان خود در سیستمهای بهداشتی درمانی محسوبمیشود.
نتیجه گیری
كاركنان پرستاری بایستی به صورت منظم عادات و وضعیت خواب خود را به عنوانیكی از اجزای سلامتی مورد ارزیابی قرار دهند.
با توجه به نتایج حاصل از مطالعه حاضر كهنشان داد كاهش كیفیت خواب پرستارانمیتواند كیفیت زندگی آنان را در ابعاد مختلف تحت تأثیر قرار دهد، لذا پیشنهاد می شود درپژوهشهای بعدی عوامل مؤثر بر كیفیت خوابپرستاران با توجه به نوع بخش و سیستمها وشیوههای مدیریتی مختلف مورد بررسی قرارگیرد و در جهت ارتقای كیفیت خواب پرستارانو حفظ آن در وضعیت مناسب وایدهآل و بالطبع بهبود كیفیت زندگی آنان راهكارهایمناسب به كار گرفته شود.
تشكر و قدردانی
بر خود واجب میدانیم مراتب قدردانی وسپاسخویش را از كلیه مسؤولین محترم،اساتید گرامی و كادر محترم امور پژوهشیدانشكده علوم پزشكی شاه رود و همچنین مسؤولین

فایل : 14 صفحه

فرمت : Word