مقاله در مورد نقش اقتصاد سیاسی در جغرافیای شهری

واحد بیله سوار
گروه جغرافیا برنامه ریزی روستایی
عنوان پروژه:
دیدگاه اقتصاد سیاسی در جغرافیای شهری
استاد راهنما :
اسمعیل دلیر
نگارنده:
رقیه رحیمی
پاییز 92
تقدیم به پدر عزیزم
که وجودش تکیه گاه امن من و سخنانش روشنگر راه من و زندگی ام حاصل جوانی اوست و با ایثار و گذشت تمام مصائب و مشکلات زندگی را به دوش کشیده تا میوه باغ زندگی اش ثمر بخشد.
تقدیم به تو نازنینم مادر
در تنهاترین لحظات زندگی در اوج غربت، اسم مقدس تو در ذهنم شعله ور می گردد و نام تو آرامش دهنده فکر خسته و تن رنجور من است. با تو بودن یعنی بهشت را زیر پا گذاشتن، در کنار تو و با دعایت می توان در اوج آسمان پرواز کرد و کمترین چیز در برابر نامت، وجودت و فداکاریت بهشت است و بهشت است و بهشت.
چون هستی من از هستی اوست تا هستم و هست دارمش دوست
قدردانی و سپاس
پروردگار متعال را شاکر و سپاسگذاریم که توانستیم این مرحله از تحصیل را با راهنمایی های اساتید بزرگوارمان به پایان برسانیم.
بر خود لازم می دانیم که از استاد راهنمای ارجمندمان اسمعیل دلیر که با راهنمایی های دقیق و ارزنده خویش در طول تحصیل و اجرای این پروژه همواره من را یاری نموده و حق استادی را بر من تمام کردند سپاسگذاری کنک.
فهرست مطالب
فصل اول
کلیات پژوهش
کلیات پژوهش 1
بیان مسئله 3
اهدف پژوهش 5
اهمیت و ضروت پژوهش 5
تعاریف نظری متغیر ها 7
فصل دوم
جغرافیای شهری
مقدمه 9
جغرافياي شهري چيست؟ 9
الف- درون شهري 10
قلمروهاي جغرافياي شهري 10
مطالعه تطبيقي در جغرافياي شهري 13
ابعاد اجتماعي و اقتصادي جغرافياي شهري 14
مطالعات ماكرو و ميكرو در جغرافياي شهري 15
سطوح تحليلي در جغرافياي شهري 16
1- اقتصاد سياسي و جغرافياي شهري 16
2- تحليل تخصيص منابع و جغرافياي شهري 17
3-  مديران شهري و جغرافياي شهري 18
نتيجه‌گيري از سطوح تحليلي در جغرافياي شهري 18
جنبه‌هاي فضايي توسعه شهري 20
الف- درون شهري 20
مفهوم پراكندگي فضايي در جغرافياي شهري 20
قلمروهاي جغرافياي شهري 20
مطالعه تطبيقي در جغرافياي شهري 23
ابعاد اجتماعي و اقتصادي جغرافياي شهري 24
جغرافياي شهري و ابعاد اجتماعي و اقتصادي آن 24
جغرافياي شهري چيست؟ 24
سطوح تحليل در جغرافياي شهري 25
نمونه‌اي از تاثير اقتصاد سياسي در توليد فضا و ساخت آن 25
تحليل تخصيص منابع و جغرافياي شهري 26
۳- مديران شهري و جغرافياي شهري 27
۴- محيط محلي و جغرافياي شهري 27
جغرافياي شهري و تصميمات سياسي 27
جغرافياي شهري و نقش دولتها 28
جغرافياي شهري و جغرافياي تاريخي شهر 28
جغرافياي شهري و اقتصاد كلان 29
محورهاي برنامه‌ريزي شهري 29
انواع برنامه ريزي با توجه به كيفيت زندگي مردم 30
برنامه ريزي فيزيكي 30
برنامه ريزي اقتصادي 30
برنامه‌ريزي اجتماعي: اين برنامه‌ريزي بر پيشرفت منابع انساني تاكيد دارد 31
مدل برنامه‌ريزي شهري براي گروههاي اجتماعي از هودسون 31
برنامه ريزي جغرافي‌دانان به عنوان تصميم گيرندگان 31
برنامه ريز و جغرافي‌دان به عنوان مشاور 32
مناسبات متقابل برنامه ريز و جغرافي دان با گروه‌هاي اجتماعي 32
فصل سوم
مفاهیم اقتصاد سیاسی
مقدمه 34
اقتصاد سیاسی چیست؟ 36
اقتصاد سیاسی ارتباطات 42
بازاندیشی در اقتصاد سیاسی 48
چالش های مربوط به مرز بندی ها 62
رابطه تئوری اقتصاد ملی و سیاست اقتصادی 65
تئوری اقتصاد ملی و سیاست اقتصادی 66
موضوع سیاست اقتصادی 68
ماهیت و مفهوم سیاست اقتصادی 71
سیاست اقتصادی عملی 72
سیاست نظام اقتصادی 73
سیاست ساختاری 73
سیاست جاری و روزمره 74
علم سیاست اقتصادی 74
حاملان سیاست اقتصادی 75
تصمیم گیرندگان 75
عاملان نفوذ در سیاست اقتصادی 76
انگیزه های سیاست اقتصادی 76
مراحل اعمال سیاست اقتصادی 77
هدف های سیاست اقتصادی 78
اقتصاد سیاسی در مکتب نیوکلاسیکی 78
اقتصاد سیاسی مارکسیستی 80
اقتصاد سیاسی نئوکلاسیک 80
اقتصاد سیاسی کینزی 80
فصل چهارم
نتیجه گیری و پیشنهادات
نتیجه گیری 82
پیشنهادات 91
منابع 92
فصل اول
کلیات پژوهش
کلیات پژوهش
در دوره‌هاي گذشته به طور سنتي جغرافياي شهري از موقع، موضع، وسعت، شكل، كاركرد، مورفولوژي و سازمان‌هاي داخلي شهرها بحث مي‌كرد. اما به موازات توسعه شهرها، افزايش جمعيت شهرهاي بزرگ، ظهور مسائل گوناگون و پيچيده اجتماعي- اقتصادي در داخل شهرها، ورود شهرهاي بزرگ جهان سوم به سيستم اقتصادي جهاني ابعاد تازه‌اي در جغرافياي شهري به وجود آمد و تحليل دقيق سياسي و اجتماعي را در قلمرو جغرافياي شهري سبب گرديد.امروزه جمعيت‌يابي شديد شهرها به همراه مسائل اجتماعي- اقتصادي آنها شكل كاملاً تازه‌اي از شهر، شهرنشيني و شهرگرايي به وجود آورده است، از اين رو امروزه، در بررسي‌هاي جغرافيايي شهرها، از ايدئولوژي حاكم بر شهرها، تحليل تصميمات حكومتي در ارتباط با خلق فضاي فيزيكي و اجتماعي شهرها وابستگي به اقتصاد جهاني براي بررسي مسائل مهم شهرهاي جهان سوم، عدالت اجتماعي، كيفيت دسترسي مردم شهرها به نيازهاي اساسي، مكان‌گزيني همه سازمان‌ها و تأسيسات شهري نظير كارخانه‌ها، پارك‌ها، بيمارستان‌ها، مناطق مسكوني، مناطق تجاري و صنعتي، مناطق فرهنگي، فرودگاه‌ها و ترمينال‌هاي مسافربري، مدارس، درمانگاه‌ها، منطقه گذران اوقات فراغت، حوزه‌هاي اجتماعي، علل دو قطبي شدن جهان سوم و ده‌ها موضوع شهري در ارتباط با فضاي شهري سخن به ميان مي‌آيد. از اين رو، جهت‌گيري جغرافياي شهري، براي ورود به قلمروهاي تازه، كاملاً با اقتصاد سياسي،و نظام‌هاي حكومتي پيوند مي‌خورد.تا نيمه اول قرن بيستم به سبب افزايش جمعيت شهرها، ايجاد شهركهاي جديد با 5000 نفر جمعيت و حداكثر تا 40000 نفر لازم مي‌نمود؛ اما هم‌اكنون شهركهاي اقماري شهرهاي بزرگ در حدود 250000 نفر و حتي گاهي تا 400000 نفر را در خود جاي مي‌دهند. در نتيجه بر خلاف سابق كه مكان‌هاي شهري در برابر مكان‌هاي روستايي قرار مي‌گرفت، امروزه سيستم‌هاي شهري به صورت حوزه‌هاي مادر شهري منطقه شهرنشين، مجموعه‌هاي شهري و بالاخره به شكل مگالاپليس ظاهر مي‌شوند كه در تمام آنها مادر شهرها، شهرهاي بزرگ، شهرهاي مياني، شهركها و روستاها، در داخل مجموعه‌ها و سيستم‌هاي سلسله مراتبي قرار مي‌گيرند و يك واحد منسجم و به هم پيوسته شهري را تشكيل مي‌دهند كه از شرايط سيستمي تأثير مي‌پذيرند و برخوردي سيستمي مي‌طلبند. اين سيستم شهري و سلسله مراتبي نه تنها به ناحيه جغرافيايي شهر سامان مي‌دهد بلكه در جهان سوم از سيستم‌هاي مادر شهرهاي جهاني شديداً نيرو مي‌گيرند؛ پس امروزه در جغرافياي شهري، درباره شهرها با توجه به ناحيه شهر و رابطه آن با ديگر نواحي جغرافيايي جهان مطالعه مي‌گردد و ابعاد جغرافياي شهري با سياستهاي جهاني و ناحيه‌اي پيوند داده مي‌شود.در
جغرافياي شهري سنتي، روي شرايط طبيعي، موقع و يا تنها به مورفولوژي شهرها تأكيد مي‌شد. امروزه در جغرافياي شهري، از شرايط فيزيكي حاكم بر شهرها دور مي‌شود و به جاي آن، همه پديده‌هاي شهري ذر ارتباط با ايدئولوژي اهداف نظام‌هاي حكومتي، شرايط اجتماعي و اقتصادي مورد مطالعه قرار مي‌گيرد، زيرا محيط ساخته شده شهري و ساخت فضايي از سياست نظام‌هاي حكومتي منشأ مي‌گيرد و گروه‌هاي انساني و فعاليت‌هاي اجتماعي- اقتصادي آنها را در نقاط معين شهري جاي مي‌دهد. به سخن روشن، در زمان ما، اين ساخت طبيعت شهر نيست كه ساخت داخلي شهرها و مورفولوژي آنها را شكل مي‌دهد بلكه اين شرايط داخلي داخلي شهرها متأثر از ارزش‌هاي اجتماعي- اقتصادي نظام حاكم بر كشورها است كه كيفيت كاربري زمين و سياستهاي برنامه‌ريزي شهري را تعين مي‌كند. از اين رو جغرافياي شهري جديد، با تحليل ارزش‌هاي اجتماعي- اقتصادي كشورها، ساخت فضايي شهرها را بررسي مي‌كند، و در نهايت ملاحظه مي‌شود كه ارزش‌هاي اجتماعي، متأثر از تفاوت‌هاي فرهنگي، مورفولوژي شهري و شرايط زندگي در شهرهاي بزرگ را به شكل‌هاي گوناگون سامان مي‌دهد. مورفولوژي شهر همواره با كاركرد آن پيوند محكمي دارد. انتقال صنايع از بخش‌هاي مركزي شهرها به فضاهاي بيروني و حومه‌ها مي‌توانند فعاليت و كاركرد كتابخانه‌ها، موزه‌ها، دانشگاه‌ها، مدارس و بيمارستان‌ها را را افزايش دهد و به همراه آن مورفولوژي بخش مركزي شهرهاي بزرگ نيز دچار دگرگوني شود. اين نتيجه به دست مي‌آيد كه در زمان ما تغييرات اجتماعي و اقتصادي سريعتر از تغييرات فيزيكي صورت مي‌گيرد و محيط زيست انساني نه از تغييرات فيزيكي بلكه از تغييرات اجتماعي تأثير فوري مي‌پذيرد. مطالعه و تحليل اين تغييرات اجتماعي- اقتصادي در ارتباط با ساخت فضايي شهر مورد تأكيد جغرافياي شهري مي‌باشد. از اين رو امروزه در جغرافياي شهري، مفاهيم رشد و توسعه شهر به عنوان فرآيند اجتماعي و سياسي بيش از ساير موضوعات بررسي و مطالعه مي‌شود.
بیان مسئله
تعاريف مختلفي در رابطه با جغرافياي شهري بيان شده است كه به ذكر چند مورد از آنها مي‌پردازيم:1- جغرافياي شهري روي نظام فضايي و موقع شهر تأكيد دارد و نظير ساير شاخه‌هاي علم جغرافيا، علل پراكندگي مكان‌هاي شهري، تشابهات و تناقضات اجتماعي- اقتصادي ميان آنها را در ارتباط با شرايط مكاني مطالعه مي‌كند.
بر اساس تعريف فوق، جغرافياي شهري موارد زير را تأكيد مي‌نمايد:
-نظام داخلي شهرها و ماهيت الگوها به ويژه كاربري زمين و حوزه‌هاي اجتماعي در شهرها.-بررسي روند اين الگوها و شكل‌گيري آنها در طول زمان
2-  جغرافياي شهري درباره الگوهاي فضايي پديده‌هاي شهري، از نظر پراكندگي فضايي و نيز تأثير متقابل فضايي آنها مطالعه كرده و همچنين روندها را در داخل شهرها بررسي مي‌كند. 
3-  جغرافياي شهري، مطالعه جغرافيايي از شهرنشيني و حوزه‌هاي شهري است. در واقع، در جغرافياي شهري، در يك طرف جغرافياي سيستماتيك (نظام يافته) و در سمت ديگر جغرافياي ناحيه‌اي قرار مي‌گيرد. پايگاه جغرافياي شهري ميان اين دو شاخه اصلي جغرافيا قرار دارد. جنبه‌هاي فضايي توسعه شهري از دو ديدگاه بررسي مي‌شود:
الف- درون شهري:در اين قسمت، شهر به عنوان يك پديده مجزا و منفك در سيستم سكونتگاهي مطالعه مي‌شود كه مباحثي مثل: كيفيت كاربري زمين، مورفولوژي شهري و كاركرد شهر از آن جمله است.
ب- برون شهري يا تأثيرات متقابل فضايي يك حوزه شهري در حوزه شهري ديگر:در اينجا تأثيرات مادر شهرهاي جهاني در مادر شهرهاي ملي، ناحيه‌اي و تأثيرات شهر مسلط به ساير شهرها و نواحي كشور و وابستگي فضايي شهر و ناحيه مورد بررسي قرار مي‌گيرد. مفهوم پراكندگي فضايي در جغرافياي شهري:
مفهوم آن شكل‌گيري پديده‌هاي شهري در سطوح خطي، شبكه‌اي، سطحي و نظاير آن مي‌باشد و در آن تأثير متقابل فضايي، آمد و شد روزانه از محل كار به مركز خريد، جابجايي محله مسكوني و مسكن در داخل شهرها و موضوعاتي از اين قبيل بررسي مي‌شود.
قلمروهاي جغرافياي شهري:شهرنشيني و شهرگرايي، سكونتگاه‌هاي انساني را شكل دوباره مي‌بخشد.شهرنشيني علت و محصول تغييرات مهمي است كه از پراكندگي جغرافيايي مردم و فعاليت‌هاي اجتماعي- اقتصادي آنها در مكان ويژه‌اي به وجود مي‌آيد. شايد بتوان پديده شهر و شهرنشيني را بدين شرح مورد بررسي قرار داد:
1- شهرنشيني به منزله تسلط امر تراكم در همه سازمان‌ها، مؤسسات، واحدهاي مسكوني و افزايش جمعيت مكان‌هاي ويژه.
2- شهر به عنوان كانون اصلي عرضه خدمات به جمعيت متراكم در شهر و منطقه نفوذ آن.3- شهر به عنوان تمركز فعاليت‌هاي اقتصادي غير كشاورزي در سكونتگاه‌هاي انساني.4- شهرنشيني به عنوان تسلط شيوه خاص زندگي و بيانگر سير مدنيت و تمدن جوامع انساني.بدون شك، هيچ شاخه علمي، مثل جغرافيا، اين چنين گسترده با شهر و زندگي شهري برخورد نمي‌كند.یکی از مسائلی که در جغرافیای شهری مد نظر است اقتصاد سیاسی است . اقتصاد سیاسی یک روش مطالعه علمی درباره پدیده‌های اجتماعی است. این رهیافت بر وجود ارتباط میان مولفه‌های سیاسی و اقتصادی در شکل دادن به پدیده‌های اجتماعی مبتنی است. به همین دلیل اگرچه اغلب زیرمجموعه علم اقتصاد دانسته می‌شود، باید آن را چیزی

فایل : 83 صفحه

فرمت : Word