مقاله در مورد تخفیف مجازات و تحولات آن از منظر قانون مجازات اسلامی

دانشگاه آزاد اسلامی
واحد اردبیل
پايان‌نامه براي دريافت درجه کارشناسي ارشد (M.A)
رشته:
حقوق
گرايش:
حقوق جزا و جرم‌شناسی
موضوع:
تخفیف مجازات و تحولات آن از منظر قانون مجازات اسلامی 1392
استاد راهنما:
دکتر محمدعلی جاهد
نگارنده:
مهدی ندایی
سال تحصیلی 94-1393
سپاسگزاري :
خداوند متعال را شاکرم که مرا در تمام عرصه‌های زندگی و همچنین در امر تدوین این پایان‌نامه یاری نمود بر خود واجب می‌دانم که از استاد ارجمند و بزرگوارم جناب آقای دکتر محمدعلی جاهد و سایر اساتید خصوصاً جناب آقای دکتر علیرضا لطفی و جناب آقای دکتر مظفر باشکوه که افتخار شاگردی این عزیزان را داشتم و بی‌شک راهنمایی‌های این عزیزان در انجام این پژوهش علمی بی‌دریغ وبی منتها بود قدردانی
کنم در پایان از کلیه عزیزانی که در تدوین این پایان‌نامه مرا یاری و همراهی نمودند خصوصاً عوامل تحصیلات تکمیلی امور پایان‌نامه دانشگاه نهایت تشکر رادارم.
تقديم به :
تقدیم به پدربزرگ و مادربزرگ و پدر و مادر عزیزم که بی‌منت درنهایت ایثار در تمامی عرصه‌ها پشتیبان و یار و همراهم بودند آنان که قلب پرمهرشان بهشت جاودان من است.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده 1
مقدمه 2
الف) بیان مسئله 2
ب) پیشینه پژوهش 4
ج) پرسش‌های اصلی پژوهش 5
د) فرضیه‌ها 5
ه‍) اهمیت و ضرورت پژوهش 5
و) روش تحقیق 5
ز) ساماندهی تحقیق 6
فصل اوّل: کلیات (مفاهیم، مبانی و تاریخچه)
1 ـ 1 ـ جرم………………………………………………………………………………………………………………………………….8
1 ـ 1 ـ 1 ـ تعریف لغوی جرم 8
1 ـ 1 ـ 2 ـ تعریف اصطلاحی جرم 8
1 ـ 1 ـ 3 ـ جرم در اصطلاح قانون 8
1 ـ 2 ـ حقوق جزا 8
1 ـ 3 ـ مجازات 9
1 ـ 4 ـ تعریف مجازات از دیدگاه حقوقدانان 9
1 ـ 5 ـ انواع مجازات 10
1 ـ 5 ـ 1 ـ انواع مجازات اصلی 10
1 ـ 5 ـ 1 ـ 1 ـ حدّ 10
1 ـ 5 ـ 1 ـ 2 ـ قصاص 11
1 ـ 5 ـ 1 ـ 3 ـ دیه 12
1 ـ 5 ـ 1 ـ 4 ـ تعزیر 13
1 ـ 5 ـ 2 ـ مجازات تبعی 18
1 ـ 5 ـ 3 ـ مجازات تکمیلی 19
1 ـ 5 ـ 3 ـ 1 ـ شرایط مجازات تکمیلی 19
1 ـ 6 ـ مفهوم اصل فردی کردن مجازات 20
1 ـ 7 ـ ویژگی‌ها و خصوصیات مجازات 20
1 ـ 8 ـ اصول حاکم بر مجازات 21
1 ـ 9 ـ اهداف مجازات 22
1 ـ 10 ـ تخفیف 24
1 ـ 11 ـ تخفیف مجازات 24
1 ـ 11 ـ 1 ـ مبانی تخفیف مجازات 25
1 ـ 11 ـ 2 ـ تخفیف مجازات و معافیت از آن 25
1 ـ 11 ـ 3 ـ علل تخفیف مجازات 26
1 ـ 11 ـ 4 ـ هدف از تخفیف مجازات 27
1 ـ 11 ـ 5 ـ بررسی تخفیف مجازات ازلحاظ سیر تاریخی و تقنینی 27
فصل دوم: تخفیف مجازات در قانون مجازات اسلامی 1370، 1375 و قوانین مرتبط دیگر
2 ـ 1 ـ معاذیر قانونی (تخفیف قانونی) …………………………………………………………………………………………….37
2 ـ 2 ـ تقسیمات معاذیر قانونی 37
2 ـ 3 ـ برخی مصادیق معاذیر قانونی 39
2 ـ 4 ـ ویژگی معاذیر قانونی 39
2 ـ 5 ـ تفاوت معاذیر قانونی معاف کننده از مجازات با علل مانع مسئولیت کیفری 40
2 ـ 6 ـ تخفیف قضائی 40
2 ـ 7 ـ مجازات مشمول ماده 22 41
2 ـ 8 ـ موارد تخفیف قضائی 45
2 ـ 8 ـ 1 ـ کیفیات باعث ارفاق دادگاه 46
2 ـ 8 ـ 2 ـ جهات تخفیف مجازات 47
2 ـ 9 ـ نحوه اعمال تخفیف مجازات 49
2 ـ 10 ـ تبدیل مجازات و رابطه آن با مجازات 50
2 ـ 11 ـ موارد خاص تبدیل مجازات 51
2 ـ 12 ـ دادرسی مربوط به تخفیف یا تبدیل مجازات 53
2 ـ 13 ـ سایر جهات مؤثر در تخفیف مجازات 54
2 ـ 14 ـ اختیارات دادگاه در مورد اعمال تخفیف مجازات 54
2 ـ 14 ـ 1 ـ جهات تخفیف مجازات در شرایط تعدد جرم 54
2 ـ 14 ـ 2 ـ‌ جهات متعدد برای تخفیف 55
2 ـ 14 ـ 3 ـ میزان تخفیف مجازات 55
2 ـ 14 ـ 4 ـ قلمرو اعمال کیفیات مخففه 56
2 ـ 15 ـ تخفیف مجازات در قوانین دیگر غیر از قانون مجازات اسلامی 1370،1375 56
2 ـ 15 ـ 1 ـ مواد مربوط به قانون جرائم نیروهای مسلح 57
2 ـ 15 ـ 2 ـ مواد مربوط به قانون برنامه توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران 57
فصل سوم :تخفیف مجازات در قانون مجازات اسلامي 1392
3 ـ 1 ـ مواد قانونی مربوط به تخفیف مجازات 60
3 ـ 2 ـ جهات تخفيف مجازات در قانون مجازات اسلامي 1392 62
3 ـ 3 ـ آثار اعمال کیفیات مخففه 66
3 ـ 4 ـ تخفیف مجازات و معافیت از آن 68
3 ـ 5 ـ شرح مواد مربوط به تخفیف مجازات در قانون مجازات اسلامی 1392 69
3 ـ 6 ـ مهم‌ترین نکات کیفیات مخففه قضایی بر مبنای مواد 37-39 ق.م.ا: 89
3 ـ 7 ـ امکان معافیت با اختیار قاضی در مجازات‌های تعزیری درجه 7 و 8 90
3-8- تخفيف مجازات در شرايط تكرار جرم 91
3-9-تخفيف مجازات در شرايط تعدد جرم 91
3 ـ 10 ـ انواع مجازات‌های جایگزین حبس در قانون مجازات اسلامی 1392 91
3 ـ 11 ـ شرایط عمومی اعمال مجازات‌های جایگزین حبس 92
3 ـ 12 ـ موارد ممنوعيت اعمال مجازات‌های جایگزین زندان 93
3 ـ 13 ـ مجازات‌های جایگزین حبس در قانون مجازات اسلامی 1392 93
3 ـ 14 ـ تبدیل مجازات در قانون مجازات اسلامی 1392 96
3 ـ 15 ـ دامنه ماده 38 قانون مجازات اسلامی بر اساس نوع مجازات و واکنشهای اجتماعی 98
3 ـ 16 ـ تخفیف مجازات در سایر قوانین 98
3 ـ 17 ـ آثار اعمال کیفیات مخففه ………………………………………………………………………………………………..105
3 ـ 18 ـ کیفیات مخففه قضایی 106
3 ـ 19 ـ از زندان تا کیفر زدایی 108
نتیجه‌گیری 115
پیشنهاد‌ها 117
منابع 119
چکیده انگلیسی 121
چکیده
مسائل جزائی بخش مهمی از حقوق کشورهای جهان را تشکیل می‌دهد. در این مسائل بعد از اصل برائت که باید در مورد متهمان به‌طورکلی موردتوجه قرار گیرد، اعمال موارد مربوط به تخفیف مجازات و یا تبدیل مجازات است که به‌نوعی باید با شأن و منزلت متهم و جرم ارتکابی وی مطابقت داشته باشد، در بحث تخفیف مجازات این مسئله مهم است که در صورت وجود عوامل مختلف از قبیل موقعیت اجتماعی، همکاری با دادگاه، سوابق کیفری و … مجازات مرتکب را به نحوی مورد تخفیف قرارداد تا متهم بتواند با به دست آوردن فرصت دیگر آینده موفقی در زندگی خود داشته باشد. به نظر می‌رسد که قانون مجازات اسلامی 1392 با رویکرد بهتری نسبت به قانون مجازات اسلامی 1370 مسئله تخفیف مجازات را موردبررسی قرار داده و در این زمینه به حقوق کشورهای اروپایی نزدیک‌تر شده است در تقسیم‌بندی قانون مجازات اسلامی به حدود ودیات و قصاص و تعزیرات و با توجه به تعاریف این واژه‌ها مشخص می‌شود که در مباحث مربوط به حدود ودیات و قصاص امکان اعمال تخفیفات جهت سبک کردن مجازات متهم وجود ندارد، بلکه در تعزیرات ممکن است با درخواست وی و شرایط مندرج در متن قانون بتوان تخفیف مناسبی به نام‌برده اعطا کرد. قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 در طی مواد 37، 38 و 39 خود به‌طور مشروح موارد مربوط به تخفیف مجازات و معافیت از آن را بیان نموده و نیز در ماده 19 طی یک اقدام ابتکاری و ابداعی مجازات تعزیری را به هشت درجه تقسیم نموده است و در ماده 37 آن، مقدار تقلیل حبس را به میزان یک تا سه درجه از مجازات مندرج دربند 37 و دربندهای ب، پ و ت آن موارد تبدیل مصادره اموال به جزای عمومی و نیز انفصال دائم از خدمت به انفصال موقت و نیز تقلیل سایر مجازات تعزیری را بیان نموده و آن را مشروط کرده است. همچنین در ماده 39 آن قانون ازجمله اقدامات قانونی صدور حکم به معافیت از کیفر را به قضات محترم مجاز دانسته که خود نوعی اقدام نوین در سیاست کیفری جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌رود. به نظر می‌رسد که این قانون در این مواد مربوط به تخفیف مجازات متأثر از حقوق جزای فرانسه و انگلیس بوده و قانون‌گذار ایران دریچه‌های نوینی از مجازات و مباحث مربوط به آن را با نگاه به حقوق کشورهای اروپایی پایه‌گذاری کرده است.
واژگان کلیدی: قانون مجازات اسلامی، تعزیر، دیه، تخفیف مجازات.
مقدمه
وقوع انقلاب اسلامی ایران و ایجاد حکومت جمهوری اسلامی ایران در این کشور تأثیر بسیار شدیدی در قوانین مختلف و ازجمله قوانین جزائی به‌جای گذاشته است. با توجه به اینکه در بحث‌های جزائی پایه و اساس به نفع متهم رأی دادن هست، مباحث مربوط به تخفیف مجازات نیز دچار تحول شگرفی شده است. اصطلاحات جنحه و جنایت که در حقوق کیفری قبل از انقلاب مطرح بوده است، با تعاریف اسلامی به واژه‌هایی مانند حدود، دیات، قصاص و تعزیرات تبدیل گشته و فقه اسلام در قالب مواد مختلف قانون مجازات اسلامی پای در عرصه وجود نهاده است. با توجه به‌شدت عمل قانون‌گذار الهی در تعریف حدود، دیات و قصاص می‌توان گفت که مباحث مربوط به تخفیف مجازات در این موضوعات اصلاً مطرح نیست، بلکه در مباحث مربوط به تعزیرات که دامنه‌ی بسیار زیادی از جرائم را در برمی‌گیرد، از موارد مربوط به اعمال تخفیف مجازات است. بحث کیفیات مخففه و استفاده از آن دقیق و ظریف است و در اصلاح و درمان بزهکاران نقش چشمگیری دارد. با محدودیتی که در قوانین جزایی فعلی ایران برای اعمال این کیفیات وجود دارد، قاضی باید در حد توان با برخورداری صحیح و دقیق و با توجه به شخصیت مجرم و اوضاع‌واحوال و مختصات جرم از این کیفیات در حد مطلوب استفاده کند، بررسی موضوع تخفیف مجازات در قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 و 1392 و رویکرد این قوانین به این موضوع به همراه شرح آن‌ها و نظرات حقوقدانان محترم موضوع اساسی این پژوهش است که امید است موردتوجه علاقه‌مندان قرار گیرد.
الف) بیان مسئله
در مسائل کیفری، با توجه به رفتار متهم در مرحله تعقیب و تحقیق و دادرسی، گذشت شاکی و یا مدعی خصوصی و جبران ضرر و زیان ناشی از جرم و مواردی از این قبیل، قانون‌گذار به دادگاه اجازه داده است که در موارد محدودی، بزهکار را از کیفر مجازات معاف و یا تحت شرایطی قانونی در میزان مجازات وی تخفیف دهد. قانون‌گذار در بسیاری از موارد مجازات را به دلایلی، تخفیف می‌دهد و یا امکان اجرای آن‌ها را غیرممکن می‌سازد. این تخفیف‌ها تحت عنوان کیفیات مخففه قضایی و گاه نیز معافیت‌های قانونی موردمطالعه قرار می‌گیرد. در سیر تاریخچه قانون‌گذاری در ایران، موضوع تخفیف مجازات در مواد 44، 45 و 46 مکرر قانون مجازات عمومی 1304 و مواد 45 و 46 قانون اصلاحی 1352 و نیز در ماده 22 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 بیان
گردیده است. و در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، تخفیف مجازات طی مواد 37، 38 و 39 آمده است. در قانون اخیرالذکر، موضوع انواع کیفیات مخففه مجازات تحت دو عنوان (کیفیات مخففه قضایی: مواد 37 الی 39 ق.م.ا و معاذیر قانونی معاف کننده و مخففه مجازات) بیان گردیده که دادگاه می‌تواند در صورت احراز جهات مخففه، مجازات تعزیری را به‌تدریج مندرج در ماده (37 ق.م.ا) تقلیل دهد و یا تبدیل به مجازاتی از نوع دیگر نماید که مناسب‌تر به حال متهم باشد. شاید مهم‌ترین تحول در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 را بتوان چنین گفت که کیفیت مخففه قضائی، نهادی اختیاری درید قاضی می‌باشند؛ و این کیفیات فقط در جرائم تعزیری و با رعایت یکی از شرایط مصرح در ماده 38 قانون مجازات اسلامی 1392 قابل‌اعمال‌اند و باید در حکم، صریحاً قید گردد؛ و عدم اجرای این امر، تخلف انضباطی براي مقام قضائی است. و در جرائم اطفال و نوجوان دادگاه می‌تواند در صورت احراز جهات تخفیف، مجازات را به نصف حداقل تعیین کند و اقدامات تأمینی و تربیتی را به اقدام دیگري تبدیل کند. تعیین محدوده تبدیل و تقلیل مجازات به‌موجب ماده 37 ق.م.ا مصوب 1392 از ویژگی‌های آن است به‌طوری‌که مثلاً انفصال دائم به انفصال موقت 5 تا 15 سال و مصادره اموال به جزای نقدی درجه 1 تا 4 و حبس به میزان 1 تا 3 درجه تقلیل یافته است. قانون‌گذار در ماده 37 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 به‌جای واژه تخفیف،‌واژه تقلیل را به‌کاربرده است؛ زیرا تبدیل و تقلیل دو مصداق تخفیف هستند و عطف واژه تبدیل به واژه تقلیل با حرف «یا» در این ماده حکایت از ممنوعیت تقلیل و تبدیل به‌صورت همزمان دارد؛ و از نوآوری‌های قانون جدید است.
البته در این موضوع، ابهاماتی نیز ملاحظه می‌شود مثلاً اینکه آیا تخفیف مجازات و احکام آن، مندرج در قانون مجازات اسلامی 1392 شامل قوانین جرائم نیروهای مسلح می‌شود و یا نه؟ و آیا ماده 9 قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح مشمول قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 می‌شود؟
در این پایان‌نامه کلیه مطالب مربوط به بحث تخفیف مجازات در قانون مجازات اسلامی 1392 و تحولات آن و سیر تاریخی این عنوان در تاریخ حقوق جزایی ایران به‌ویژه

فایل : 138 صفحه

فرمت : Word