مقاله درباره سفالینه های زرین فام ، تکامل نهایی صنعت سفال سازی اسلامی

دانشگاه محقق اردبیلی –دانشکده علوم امسانی گروه باستان شناسی
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی
عنوان: سفالینه های زرین فام ، تکامل نهایی صنعت سفال سازی اسلامی
“با فصلی در سفالینه های زرین فام صفوی”
نام استاد رهنما : دکتر حبیب شهبازی شیران
نام دانشجو : مریم شهریاری فر
بهار 92
/
تقدیم به پدر عزیزم
که وجودش تکیه گاه امن من و سخنانش روشنگر راه من و زندگی ام حاصل جوانی اوست و با ایثار و گذشت تمام مصائب و مشکلات زندگی را به دوش کشیده تا میوه باغ زندگی اش ثمر بخشد.
تقدیم به تو نازنینم مادر
در تنهاترین لحظات زندگی در اوج غربت، اسم مقدس تو در ذهنم شعله ور می گردد و نام تو آرامش دهنده فکر خسته و تن رنجور من است. با تو بودن یعنی بهشت را زیر پا گذاشتن، در کنار تو و با دعایت تو می توان در اوج آسمان پرواز کرد و کمترین چیز در برابر نامت، وجودت و فداکاریت بهشت است و بهشت است و بهشت.
چون هستی من از هستی اوست تا هستم و هست دارمش دوست
قدردانی و سپاس
پروردگار متعال را شاکر و سپاسگذاریم که توانستیم این مرحله از تحصیل را با راهنمایی های اساتید بزرگوارمان به پایان برسانیم.
بر خود لازم می دانیم که از استاد راهنمای ارجمندم جناب آقای شهبازی که با راهنمایی های دقیق و ارزنده خویش در طول تحصیل و اجرای این پروژه همواره مرا یاری نموده و حق استادی را بر من تمام کردند سپاسگذاری کنم.
فهرست مطالب
1 – 1 ) مقدمه 2
1 – 2 ) بیان مسئله 2
1 – 3 ) اهمیت تحقیق 2
1 – 4 ) هدف تحقیق 2
1 – 5 ) سئوالات و فرضیه های تحقیق 2
1 – 6 ) روش تحقیق 2
1 – 7 ) قلمروتحقیق 2
2 – 1 ) سفال دوره اسلامی 2
2 – 2 ) شیوه ساخت سفال زرین فام 2
2 – 3 ) تکنیک زرین فام 2
2 – 3 – 1 ) زرین فام اولیه 2
2 – 3 – 2 ) زرین فام قرون میانه 2
2 – 4 ) مراکز مهم تولید سفال زرین فام 2
3 – 1 ) مختصری بر تاریخ دوره صفویه 2
3 – 2 ) هنر سفالگری دوره صفویه 2
3 – 3 )سفالینه های زرین فام صفویه 2
3 – 4 ) مراکز مهم تولید سفالینه های زرین فام دوره صفویه 2
نتیجه گیری 2
فهرست منابع 2
پیشگفتار
سفالینه هی زرین فام ساخته شده در ایران سیار زیبا بوده که با این موضوع می توان به وتانایی هنرمندان ایران زمین پی برد . سفالین های زرین فام با استفاده از تکنیک پیچیده ، استفاده از رنگ های متنوع با به کارگیری فرم های بسیار زیبا و جذاب به زیبا ترین سفالینه های هنرمندان تبدیل شده است .
در این تحقیق به سفالینه های زرین فام پرداخته شده و سعی شده که با کارهای گذشته متفاوت باشد در مورد سفالینه های زرین فام کارهای گسترده ای انجام نگرفته این موضوع درباره دروه صفویه بیشتر نمود پیدا کرده است متاسفانه در مورد سفالینه های زرین فام دوره صفویه کار چندانی نشده است در کتاب های مختلف اطلاعات محدودی در این باره نوشته شده است که نوشته ها نیز در کتاب های مختلف تکرار شده است .
در این تحقیق با فصلی مجزا به سفالینه های زرین فام دوره صفویه پرداخته شده است ، دوره ای که به لحاظ ثبات و امنیت یک نمونه بسیارعالی را به ما نشان می دهد و وجود ثبات در جامعه باعث رونق هر چه بیشتر هنر ها در این دوره شد.
چکیده :
یکی از جالب ترین نوع ظروف اسلامی ، نوع معروف به ظروف طلایی یا زرین فام است . این ظروف ، که حاصل تکامل نهایی صنعت سفال سازی اسلامی است در مهمترین مراکز سفال سازی ایران از جمله ری ،کاشان ، ساوه ،جرجان ساخته می شدند. در چند دهه اخیر استدلال های مختلفی برای انتساب
ابداع لعاب زرین فام به یکی از کشور های ایران ، مصر و عراق از سوی صاحبنظران در این زمینه ارائه شده است.با توجه به شواهد باستان شناختی و حفاری هایی که صورت پذیرفته ، کهنترین سفالینه های زرین فام از شوش که مربوط به اویل سده سوم هجری قمری نیز می باشند ، یافت شده است .
در این تحقیق به بررسی دقیق تر تکنیک و شیوه کار هنرمندان سفالگر برای تولید سفالینه های زرین فام ، و همچنین به زرین فام های ادوار مختلف با توجه به طرح ها ، فرم ها و رنگ ها پرداخته خواهد شد.
1 – 1 ) مقدمه
فن و هنر سفالگری از دیر زمان مور توجه مردمان قرار داشته است ؛ بویژه که این هنر در میان ایرانیان از دیر باز وجود داشته است و به حق در پیشرفت هر چه بیشتر این فن بسیار تلاش کرده اند . فن و هنر سفالگری ایران تآثیر زیادی بر فرهنگ های سفالی هم در شرق و هم در غرب گذاشته است . سفال همواره به علت ویژگی های خاص که داشته است استفاده بوده است ، سادگی و در عین حال زیبایی این ساخته دست بشر از روزهای نخستین قابل توجه است تا اینکه توانسته با پیشرفت هایی که در این زمینه حاصل شده بر زیبایی خد بیفزاید. سفال از روزگاران قدیم، پیش از تاریخ ، دوران تاریخی و همچنین در دوران اسلامی بک ابزار مورد استفاده در نزد مردمان بوده است . از رمان های پیش از تاریخ که حالتکاربردی صرف داشته است ،اندک اندک در دوران تاریخی و دوران اسلامی به دلیل پیشرفت این تکنیک و گسترش شیوه های تزیینی آن به یک ابزار تزیینی تبدیل شده است .
باید توجه داشت که اگز آموزه های دین مبین اسلام در جامعه اسلامیوجود نداشت ، شاید هرگز شاهد پیشرفت فن و تکنیک سفالگری در جامعه اسلامی نمی بودیم.جایگزین شدن فرهنگ ساده اسلامی در ایران باعث از بین رفتن فرهنگ تجمل گرایی ایرانیان که میراثی از دوران پیش از اسلام بود ، شد و در نتیجه در این دوران گرایشات به هنر سفالگری به دلیل سادگی آن افزایش یافت ،اما به این نکته نیز باید توجه کرد که ، در ایندوران نیز استفاده از ظروف طلایی و نقره ای منسوخ شد ، در نتیجه توجه سفالگران به ساخت و پرداخت ظروف سفالی معطوف گردید . این توجه به هنر سفالگری باعث به وجود آمدن پیشرفت هایی در این زمینه شد. شیوه های گوناگون تزیین سفالینه ها یکی پس از دیگری اختراع و بکار گرفته می شد و به زیبایی ظروف سفالین افزوده می شد به گونه ای که دیگر جای ظروف طلایی و نقره ای را در جامعه اسلامی گرفته بودند . در میان شیوه ها و تکنیک های برتر تزیینی دوره اسلامی می توان سرآمد انها را فن لعابیزرین فام دانست ؛ هنری که جای خالی ظروف طلایی را پر کرده بود چنان که به این گونه ازظروف سفالین رغبت بسیاری توسط مردمان مسلمان نشان داده شده است .
در این نوشتار سعس می شود به گونه ای کامل به این فن پرداخته شود ؛ فنی که در دوران اسلامی یک هنر بسیار زیبا بوده است و هنر مندان ایرانی نیز در بوجود آمدن و پیشرفت و زیبایی هر چه بیشتر این تکنیک سهم بالایی داشته اند. لعاب تزیینی زین فام در دوره اسلامی بویژه در ایران توانسته احساسات نگرنده خود را برانگیزد و خود را به عنوان یک هنر زیبا در افکار نگرنده وارد کند . لعاب تزیینی زرین فام بنا به دلایلی تاریک و ناشناخته ای دارد که شاید به این دلیل باشد که هنرمندان زرین فام این تکنیک را در میان خانواده خود محافظت می کردند .
1 – 2 ) بیان مسئله
هنر سفالگری هنری ساده گرا بوده که در عین سادگی بیان کننده زیبایی بسیاری بوده است ، باید توجه داشت که در بررسی سفالینه های دوره اسلامی مطالعه خصوصیات نژادی و قومیت ها ی گوناگون در قلمرو اسلامی بسیار اهمیت دارد ؛تنوع در سرزمین های مفتوحه و گستردگی آن قومیت های مختلف با فرهنگ و مذهب مختلف و مناطق جغرافیایی مختلف باعث تنوع هنر اسلامی ، بویژه هنر سفالگری شده است.
هنر سفالگری در ابتدای دوره اسلامی بسیار تحت تاثیر سفالینه های دوره ساسانی ایران بوده است که این بویژه در ایران قابل مشاهده است ، و علت این تایر گذاری نیز در سادگی ظروف سفالین در دوره ساسانی می باشد ویژگی ای که در دوره اسلامی بسیار به آن تاکیدشده است بنایراین هنرمند سفالگر ایرانی به تقلید از ظروف دوره ساسانی پرداخته است و در دراز مدت توانسته به پیشرفت این هنر کمک کند. آنچنان که آشکار است ، هنر سفالگری در ایران اسلامی در ابتدا بسیار ساده با تزیینات اندک و ساده اس بوده است در گذر زمان به دلیل پیشرفت تکنیک ها و خلق شیوه های جدیدتر تزیینی بر زیبایی این ظروف افزوده است به گونه ای که در شیوه لعاب زرین فام هنرمنان موفق به انجام کار بزرگی شدند. این شیوه تزیینی جای خالیظروف طلایی دوره ساسانی در دوره اسلامی را پر کرده بود و افراد طبقه متوسط از این ظروف استفاده می کردند، اما شاید بهتر است دربکار بردن واژه «استفاده کردن» احتیاط کنیم چرا که به احتمال بیشتر برای موارد تزیین بکار برده می شده نه موارد کاربردی.

فایل : 70 صفحه

فرمت : Word