تحقیق بررسي وضعيت تغذيه سالم و رژيم هاي غذايي بيمارستاني

تغذيه :

• تغذيه نياز اصلي انسان است اما اين نياز در طول زندگي در طي رشد و تكامل وتغيير در وضعيت سلامتي تغيير مي نمايد .

علم تغذيه شامل مطالعه مواد مغذي و چگونگي دريافت آنها توسط بدن است . مواد غذائي به 6 دسته اصلي كربوهيدرات ها ، پروتين ها و لپيدها ، ويتامينها مواد معدني و آب تقسيم مي شود و سه دسته اول انرژي زا هستند و سه دسته دوم غير انرژي زا ، انرژي يك غذا با واحد كيلو كالري ( Kcal) سنجيده مي شود .

ميزان متابوليسم پايه (BMR) انرژي است كه فرد در هنگام استراحت به آن نياز دارد و براي حفظ فعاليت هاي نگهدارنده حيات ، مانند ضربان قلب و … ضروري است .

مواد غذائي

مواد غذائي انرژي زا

كربوهيدارت ها تركيبات آلي هستند كه جزو فراوان ترين وارزان ترين منبع انرژي مي باشند هر گرم آنها 4 كيلو كالري انرژي توليد مي كنند واحد سازنده كربوهيدارت ها ساكاريد است و بر همين اساس به 2 گروه كربوهيدارت هاي ساده (مونوساكاريدها و دي ساكاريدها ) و كربوهيدارت هاي مركب ( پلي ساكاريدها)تقسيم بندي مي شوند .

گلوكز كه يك مونوساكاريد است كه پرمصرف ترين كربوهيدارت است .

پروتئين ها

پروتئين ها جزء حياتي هر سلول مي باشند و هر گرم آنها نيز 4 كيلو كالري انرژي توليد مي كند .همه پروتين ها از 22 واحد سازنده به نام آمينو اسيد ساخته شده اند كه 9 تاي آنها ضروري هستند يعني بدن قادر به ساخت آنها نيست .پروتئيها به 2 دسته كامل ( كيفيت بالا ) و ناقص ( كيفيت پايين ) تقسيم مي شوند .

معمولاً پروتين هاي حيواني كامل و پروتين هاي گياهي ناقصند ،  پروتئين ها تنها منبع نيتروژن بدن هستند و تعادل نيتروژني هنگامي برقرار است كه نيتروژن وارد شده به بدن و نيتروژن دفع شده از بدن برابر باشند . اين تعادل هنگام مقايسه بين كاتابوليسم ( تخريب بافت ) و آنابوليسم ( ساخت بافت ) بكار مي رود .

چربي ها

چربي ها انرژي زا ترين عنصر غذايي هستند و هر گرم آنها 9 كيلو كالري انرژي توليد مي كنند اين مواد از اسيدهاي چرب و تري گليسريدهاساخته شده اند اسيدهاي چرب خود شامل دو دسته اسيدهاي چرب اشباع و اسيدهاي چرب غير اشباع هستند همچنين آنها را ، به دو دسته اسيدهاي چرب ضروري و غير ضروري طبقه بندي مي نمايند تنها اسيد چرب ضروري براي انسان ها اسيد لينوليك است كه بدن قادر به ساخت آن نمي باشد .

كلسترول نيز يك چربي اشباع شده است و مهمترين تركيب غشاء سلولي مي باشد

مواد غذايي انرژي زا

آب

آب حياتي تري  و ضروري تر از غذاست . حدود 50 تا 70 درصد از وزن كل بدن را آب تشكيل مي دهد  آب در داخل سلول وجوددارد ومايع داخل سلولي (ICF) نام دارد .

باقيمانده مايع خارج سلول (‌ECF) خوانده مي شود . روزانه حدود 3000 تا 5000 ميلي ليتر آب وارد بدن مي شود و تقريباً به همين ميزان آب از بدن خارج مي گردد آب جهت توليد ترشحات انجام واكنش هاي شيميايي و … كاركرد دارد .

ويتامين ها

ويتامين ها تركيبات آلي كه بيشتر به شكل كوانزيم فعال هستند وبراي متابوليسم بدن وجود آنها ضروري است ويتامين ها به 2 دسته محلول در آب (B.C) و محلول در چربي ( K.E.D.A) طبقه بندي مي شوند . اين مواد در اثر نور ، گرما و نيز درطي فرآوري مواد غذائي ممكن است از بين بروند اگر ويتامين ها بيش از نياز مصرف شوند حالتي به نام هيپرويتامينوز ايجاد مينمايند كه به صورت اختلالي در كاركرد بدن ظاهر مي شوند .

مواد معدني (‌مينرال )

مواد معدني عناصر آلي ( مانند آهن ) يا غير آلي ( كلرور سديم ) هستند كه در ساختار يا عملكرد بدن دخالت دارند اين مواد به 2 دسته مواد معدني بزرگ ( روزانه مصرف بيشتر از 100 ميلي گرم در دسي ليتر آنها ضروري است ) و كوچك ( كمتر از 10 ميلي گرم در دسي ليتر نياز روزانه به مصرف آنها وجود دارد ) تقسيم مي شوند .

رژيم غذائي صحيح

در يك رژيم غذايي مناسب و صحيح تعادل و تنوع برقرار بوده و كليه مواد مغذي ضروري در اندازه مناسب دريافت مي شود كه با پيروي از دستورات هرم غذايي توصيه شده توسط متخصصين تغذيه اين امر ميسر مي شود . در اين هرم غلات و حبوبات در پايه هرم، ميوه و سبزيجات بالاي اين پايه ، گوشت و لبنيات در سطح بالاتر و چربي ها و شيريني ها در قله هرم قرار دارند و در قرآن به اهميت تغذيه با مواد غذائي گوناگون مانند :‌شير ، خرما ، زيتون ، در آيات 24-23 سورة مريم ،          66-78 سوره نحل … اشاره گرديده است .

عوامل موثر برتغذيه

عوامل موثر بر تغذيه عبارتند از : سن ، جنس ، وضعيت سلامتي ، مسائل اقتصادي ، عوامل فرهنگي ، رواني ، اجتماعي و …

بررسي وضعيت تغذيه

بررسي مشكلات مربوط به تغذيه با تكيه بر موارد زير انجام مي شود .

الف – گرفتن تاريخچه غذائي ( رژيم غذائي ، عادات ، آداب تغذيه ..)

ب – محاسبه شاخص توده بدني ( BMI) كه از نسبت وزن (‌كيلوگرم ) بر مجذور قد ( سانتي متر ) بدست مي آيد .

اگر مقدار حاصله از 20 كمتر باشد فرد درمعرض بيماري هاي تنفسي ، گوارشي ، سل و … است اگر اين مقدار از 35 بيشتر باشد آنگاه شخص درمعرض بيمارزيهاي قلبي ، ديابت شيرين ، پرفشاري خون ، و… است .

ج – آنتروپومتري يعني اندازه گيري ساختار بدن شامل اندازه گيري دور ماهيچه قسمت توسط فوقاني بازو ، نسبت قد به مچ ، و … مي باشد .

معمول ترين مشكلات در ارتباط با تغذيه عبارتنداز : سوء تغذيه ، گرسنگي و چاقي چنانكه در قرآن مي خوانيم كه بخوريد و بياشاميد ولي اسراف نكنيد ( سورة‌اعراف آيه 31)

انواع رژيم هاي غذائي در بيمارستان عبارتند از : معمولي ، رژيم نرم ، مايعات (مايعات كامل و صاف شده ) و NPO (‌چيزي  از راه دهان نخورد )

تغذيه و روش هاي مناسب براي غذا دادن به بيماران

مسئوليتهاي پرستاري در خصوص توزيع غذا در موسسات بهداشتي متفاوت است بسياري از بيمارستانها داراي متخصص تغذيه در مركز توزيع غذا هستند ولي به طور كلي دستور غذائي و حذف آن كمك در توزيع غذا وهمچنين كمك به بيماران هنگام مصرف غذا و ثبت اطلاعات مربوط به اشتهاي بيمار و مقدار غذائي كه مي خورد از وظايف پرستار محسوب مي شود اغلب بيماران غذا را در اتاق خود مصرف مي كنند . بيماري اثر زيادي بر تحمل شخص در قبول غذاها داردو افراد مبتلا به تهوع سوء  هضم و يا درد يا كساني كه تب دارند نسبت به افراد سالم تمايل كمتري به غذا ابراز مي كنند پرستار مسئول تعديل اين عوامل مي باشد تا  اينكه بيمار تا حد كامل غذا را قبول نمايد . مقدار كم غذا در دفعات مكرر براي بيمار قابل قبول تر از غذاي زياد در اوقات منظم غذا مي باشد . چنانچه بيمار قادر به انجام برخي از فعاليتها مي باشد بايد تشويق به انجام آن گردد تا اشتهايش تحريك شود به هر حال مهم است كه اين تمرينات قبل از غذا انجام شود نه بلافاصله بعد از آن و در ضمن نبايد خسته كننده و نفس گير باشد . براي تشويق بيمار به خوردن مقادير كافي از مواد غذائي لازم است طبق سليقه مخصوص شخص رفتار شود و اين نكته تعيين نمود كه وي چه غذاهائي را دوست دارد و چه چيزهائي را نمي پسندد در صورتي كه لازم باشد تا پايان خوردن غذا با بيمار بمانيد .

در كنار تخت او راحت بنشينيد و خود را شتاب زده نشان ندهيد زيرا فرصت مناسبي است كه پرستار روابطي با بيمار برقررا كند و آموزش هاي لازم را به او بدهد واو را بهتر بشناسد .

قدرت هضم غذا و همچنين اضطراب مي تواند نسبت به تمايل شخص به غذا موثر باشد . مقدار مايعات و غذايي كه بيمار مصرف مي كند گاهي از نظر درماني بسيارمهم است اين پرستار است كه مشاهده مي كند بيمار چه مقدار غذا مي خورد و مايعات مي نوشد و اوست كه مسئوليت رساندن اين دانسته ها را بر ساير تيم بهداشتي به عهده دارد . و در فرمهاي مخصوص جذب ودفع مايعات ثبت مي نمايد در اغلب بيماران اندازه گيري و ثبت مايعاتي كه از بدن خارج مي شوند و مايعاتي كه به بدن وارد مي شوند هر دو لازم مي باشند مايعات دريافتي با حرف I و مايعات بازدهي با حرف O نشان داده مي شود براي بهتر مصرف كردن و كمك كردن به بيمار نكات زير را بايد توجه نمود :

از انجام داد كارهاي درماني مانند تنقيه يا عوض كردن پانسمان بلافاصله قبل يا بعد از مصرف غذا خود داري كنيد در صورتي كه بيمار نتواند از تخت پايين بيايد لگن يا لوله ادرار را قبل از غذا در اختيار او قرار دهيد . شستشوي دهان را نيز طبق معمول انجام دهيد دقت كنيد كه بيمار تميز باشد و براي غذا خوردن در وضعيت راحتي قرار گرفته باشد براي مثال لباس يا ملافه هاي كثيف را عوض كنيد پس توجه كنيد كه اتاق مرتب باشد اشيائي مانند لگن ، كيسه مخصوص ، ملافه هاي كثيف وسائل تعويض پانسمان و .. را از معرض ديد بيمار دور كنيد در صورتي كه چند بيمار در يك اتاق باشند بهتر است بيمار بدحال را مخصوصاً در وقت صرف غذاي ديگر بيماران با پرده مجزا كرد . بيماري كه خسته وهيجان زده است اشتهاي خوبي ندارد بنابراين بهتر است كارهاي درماني بيمار طوري تنظيم شوند كه فرصت كافي براي استراحت قبل از غذا را داشته باشد.

براي اينكه غذا اشتها برانگيز باشد با بخش تغذيه همكاري كنيد سيني نامرتب ، مايعات ريخته شده ،ظروف نامنظم و غذاي سرد شده يا نوشيدني كه سرد شده اشتها آور نيستند اشياء دور سيني در جاي خود قرار دهيد كمبودها را مثل دستمال سفره ، قاشق ، چنگال ، ليوان ، فنجان تكميل كنيد كارت داخل سيني غذا را با نام بيمار مطابقت دهيد . دقت كنيد كه در اين مورد اشتباهي روي ندهد چون اشتباهات ممكن است خطر بعدي براي بيمار در برداشته باشد ، براي بيماراني كه نمي توانن با ليوان بنوشند لوله مخصوص نوشيدن مايعات را فراهم كنيد .

سيني غذا را طوري قرار دهيد تا به راحتي در دسترس بيمار باشد سرپوش غذا را برداريد توجه كنيد كه چه غذايي را بيمار نمي خورد آن را گزارش كنيد تا غذاي ديگر را جايگزين كنند و بايد دقت كرد تا مقدار غذاي بيمار كافي باشد . بعضي از بيمارستانها به خانواده بيمار اجازه مي دهند براي بيمار خود كه مشكل غذا خوردن دارد برخي غذاها را بياورند بعضي بيماران به حمايت و كمك پرستار نياز دارد برخي از افرادي كه نياز به كمك در حين تغذيه دارند عبارتند از :‌بيماراني كه بعلت بيماري شديد نمي توانند ازاندام فوقاني خود استفاده كنند يا بيماراني كه به علت بيماري جسمي يا روحي هماهنگي حركات اندام فوقاني خود را از دست داده اند .

با كمك به افراديكه اخيراً بينائي خود را از دست داده اند يا افرادي كه دچار آسيب به بافتهاي اطراف دهان شده اند

سعد معده N.G.Tube

بهترين روش براي تغذيه مجدد جويان است كه نمي توانند غذا را از راه دهان دريافت كنند مي توانند مواد غذائي را از طريق لوله معده و يا تزريقي دريافت كنند .

GAVAGE يا گاواژ:

تغذيه از راه لوله معده مي باشد كه شامل عبور يك لوله به داخل دستگاه معده‌اي و روده اي براي رساندن مواد غذائي است به افرادي كه در دستگاه معدي روده‌اي سالم دارند اما قادر به خوردن نيستند و يا براي مصرف غذاي كافي بي ميل هستند لوله داخل معده به منظور دريافت كامل مواد غذايي و يا غذاهاي مكمل گذاشته مي شود.

لاواژ :

در بسياري از بيماران مبتلا به بيماريهاي گوارشي كه احتياج به ساكشن معده دارند محتويات معده به وسيله دستگاه مكنده و يا ساكشن كشيده مي شود بيماراني كه