مقاله فارسی بهداشت دام

بهداشت دام
والانعام خلقها لكم فيها دف ومنافع ومنها تاكلون
وچهارپايان رابراي راحتي شما نوع بشر خلق كرده تابااستفاده ازپشم وموي آندفع سردي وگرمي ازخود بكنيد وفوايد بسيار ديگر بريدواز شير وگوشت آنها غذاي خوردني تهيه كنيد.
مقدمه:
توجه به بهداشت گله،يكي ازجنبه هاي بسيار مهم مديريتي درپرورش دام ميباشد.برنامه هاي بهداشتي كه برپيشگيري از بروز بيماريها پايه گذاري شده اند،نقش اساسي درافزايش بازدهي حيوان خواهند داشت.درمان،براي جلوگيري از مرگ حيوان انجام مي شود اما برخي ازبيماريها درمان شدني نيستند وموجب مرگ حيواني باارزش خواهند شد. ازاين رو طراحي برنامه هاي بهداشتي ،بايد راهبردي تهاجمي (پيشگيري ازبيماري ) باشد نه تدافعي (درمان بيماري) .
هدف اساسي هربرنامه بهداشتي آن است كه باپيشگيري ازبروز بيماريها سود دهي راافزايش دهد.برنامه هاي بهداشتي كه ازنظر اقتصادي پرهزينه تراز بيماري باشند،سفارش نمي شوند.برنامه هاي بهداشتي ازواكسيناسيون ساده تااستفاده ازكامپيوتر براي زير نظر داشتن دامها متفاوت است.موفقيت هربرنامه بهداشتي به همكاري بي دريغ وعلاقه مندي تمام افرادي وابسته است كه به شيوه اي بادام درارتباط هستند.دامدار خوب بافراهم كردن شرايط مناسب،ازآسيب پذيري حيوانات وبروز بيماريها جلوگيري كرده وبامشاهده حالتهاي نابهنجار درحيوانات مشكل رابرطرف مي سازد.
برخي ازرفتارهاي نابهنجار ونشانه هاي بيروني كه توجه به آنها اهميت دارد،عبارتند از:بي اشتهايي،كند رشدي،لرزش،سرفه كردن،موهاي خشن وناشفاف،آبريزش ازبيني،تورم يازخم شدن هرجاي بدن،اسهال،واكنشهاي نابهنجاري مانند كناره گيري ازديگر دامها ومانند آن .
كليه اقدامات بهداشتي كه جهت كنترل،پيشگيري وريشه كني بيماريها بخصوص بيماريهاي واگيردار بايد اعمال شود 1-قرنطينه 2- سالم وبهداشتي بودن آب،غذا،هوا وخاك 3- بهداشت كل مجموعه دامداري 4- بهداشت جايگاه 5- بهداشت انفرادي دام 6- بهداشت دوشش ومبارزه با ورم پستان 7- بهداشت زايمان 8- بهداشت گوساله داني 9- بهداشت علوفه وانبارهاي خوراك دام 10- بهداشت درمانگاه وبيمارستان دامپزشكي 11-معدوم سازي لاشه ها.
بهداشت جايگاه دام :
محل نگهداري،مراقبت وپرورش دام راجايگاه دام مي نامند.به طور كلي سه نوع جايگاه باز،نيمه بازوبسته وجود دارد. جايگاههاي باز مخصوص مناطق گرمسير مي باشد.جايگاه نيمه بازسه طرف آن محصوربوده ويك طرف آن بازبوده ودام درقسمت بيروني ميتواند گردش كند.كه به اين قسمت بهاربند گفته ميشود.
درجايگاه بسته هرچهار طرف توسط ديوار محصوربوده ونوروهوا به ترتيب ازطريق پنجره وهواكش ها تامين مي شوند.ازجمله اصولي كه درساخت جايگاه بايد درنظر گرفت جهت وسمت دامداري ميباشد. ساختمان دامداري بايد پشت به بادهاي محلي باشد واززمينهاي اطراف 10تا20 سانتي متر بلند ترباشد .دراماكن سنتي بهتراست كه ديوارها تا5/1 –2 متر سيمان كاري شوند وكف جايگاه نيز بتوني باشدوشيار ياكانالهايي كم عمق باشيب كم براي عبور ادرار وترشحات ايجاد شود زيرا وقتي فضولات دركف بماند محل مناسبي براي رشد ميكروبها وگاز هاي مضر ميباشد كه باعث آسيب به
چشم ودستگاه تناسلي حيوان گشته وسلامتي حيوان راتهديد ميكند.ازطرفي دامدار درتماس دائم بادامها است وموجبات آلودگي وابتلاء دامدار به امراض مشترك بين انسان ودام ازقبيل تب مالت،سل وغيره مي شود.ارتفاع پنجره ها ازكف اصطبل بايد بين 50/1-20/1 متر باشد وتعداد پنجره ها بسته به آب وهوا ومساحت متغير ميباشد .بهتر است پنجره ها به شكل مربع وروبروي همديگر باشند تا جريان هوا به آساني صورت گيرد.همچنين مطلوب ميباشد كه ازبالا به پايين باز وبسته شوند تا هواي بيرون مستقيما به بدن دام اثرنكند.كف جايگاه بايد به طور مرتب خشك نگه داشته شود.بخصوص درفصل زمستان كه بارندگي ورطوبت زياد است ،كودها بايد روزانه جمع آوري شوند.درگاوداري هاي بزرگ اين عمل توسط تراكتور انجام ميشود. ( شكل 1 )
پس ازجمع آوري كود به نحوي بايد عوامل بيماري زا را ازبين برد كه براي اين كار ازمواد ضد عفوني مثل آهك خشك استفاده مي شود.يا اينكه مي توان آهك رادرآب حل كرد وبااستفاده از پمپ عمل ضدعفوني راانجام داد.براي تهيه آب آهك 50 تا 60 كيلوگرم آهك رادر يك بشكه 200ليتري آب حل ميكنند وديوارها وكف رابااستفاده ازسمپاش ضدعفوني ميكنند.درجلوي درب دامداري بايد يك حوضچه ضدعفوني كه عرض آن حدود 3متر باشد ايجاد كردتا وسائل نقليه اي كه وارد مي شوند ازاين حوضچه عبور كنند ،همچنين يك حوضچه ضدعفوني براي ورود افراد درجلوي درب دامداري بايد ايجاد كرد.عمل شعله افكني كليه قسمتهاي اصطبل دام به صورت هفتگي صورت ميگيرد كه دردامداريهاي صنعتي توسط شعله افكنهاي بزرگ كه توسط تراكتور حمل مي شوند اين عمل انجام مي شود.( شكل 2 )
معمولا قسمتهايي مثل آخور وآبشخور درقسمت بهاربند بوده ودرقسمت بالاي آخورها وآبشخورها سايه باني براي جلوگيري ازبارش باران برروي بدن وغذاي دام وهمينطور براي جلوگيري از تابش مستقيم آفتاب برروي بدن دام ايجاد ميكنند.آخورها بايد هرروز صبح تميز وازغذاي مانده روز قبل
پاك شوند،آب آبشخورها نيز بايد حداقل هفته اي يكبار خالي وتوسط برس تميز گردد.جهت سرازير نشدن آب آبشخورها وجلوگيري ازخيس شدن بستر ازشناوركولر آبي استفاده ميكنند.
بهداشت زايمان :
قسمت زايشگاه بايد تميز،بهداشتي،آرام ،راحت وداراي تهويه مناسب باشد.قسمت كف بايد بتوني باشد . درزمان زايش براي فراهم نمودن بستر مناسب بايد ازكلش كاه استفاده نماييم .درفصل زمستان ازكوران وجريان شديد هوا به داخل زايشگاه بايد جلوگيري شود .دراين قسمت بايد آب آشاميدني كافي وتازه دردسترس دام باشد.همچنين وسايل ولوازم مامايي مثل ساولن،طناب،دستكش وداروهاي ضروري بايد وجود داشته باشد.نصب توري هاي فلزي برروي پنجره ها وتهويه ها جهت جلوگيري ازورود حشرات مزاحم ضروري است .درجلوي درب زايشگاه حوضچه ضدعفوني بايد احداث شود.وقتي مي خواهيم گاو رابراي زايمان به اين محل بياوريم بايد پشت دام راازدم تاپايين پستان بشوييم ،اگر اين كار را باآب وماده ضد عفوني انجام دهيم بهتر است.سعي كنيد پشت دام ازپهن كاملا پاك شود.ماده ضدعفوني ساولن براي شستن دام خيلي مناسب است.سم هاي گاورا قبل ازآوردن به محل زايمان بهتر است تميز كنيد.وقتي علايم زايمان وزور زدنهاي گاو شروع شد گاورا به محل زايمان بياوريد.
وقتي دام را به اين محل آورديد بگذاريد درآرامش كامل باشدتا زورهاي زايمان شديد شود.( شكل 3) اجازه دهيد تا حد امكان گاو خودش زايمان كند.اگر دام نميتواند به راحتي بزايد ولازم بود به آن كمك شود بايد ازطناب براي كشيدن گوساله استفاده شود.اين طناب بايد حتما درآب وماده ضدعفوني كننده مثل ساولن نگهداري شود.( شكل 4 )وقتي گوساله متولد شد بايد آن راروي پوشال تميز وخشك قرار داد وخيلي سريع نفس كشيدن آن رامورد توجه قرار داد.چون دردهان وبيني گوساله مقداري ازمايعات كيسه آب قرار دارد.بايد بافشار دست اين مايعات راخارج كرد.براي
اين كاردست رااززير گلوباكمي فشاربه طرف نوك پوزه مي كشيم.همينطوردست راباكمي فشارروي پوزه مي كشيم تامايعات داخل بيني هم خارج شوند.
بسياري ازگوساله ها پس ازتولدشروع به تنفس ميكنند اما بعضي ازآنها ممكن است نتوانند شروع به تنفس كنند براي كمك به آنها ميتوان كارهاي مختلفي انجام داد.مثل ريختن آب سردبرروي سر ويااينكه يك كاه راوارد بيني گوساله كرده وآن راقلقلك مي دهيم،كارديگري كه ميتوانيم انجام دهيم اين است كه دو طرف بدن رادرقسمت دنده ها چند بار فشارمي دهيم.همه اين كارها باعث مي شوندتا گوساله شروع به نفس كشيدن كند.
وقتي خيالمان ازتنفس گوساله راحت شد بايد بند ناف راضدعفوني كنيم .بند ناف بهترين راه ورود ميكروبهايي است كه باعث اسهال،ورم ناف،سينه پهلو،تورم زانوها وبيماريهاي ديگر گوساله مي شود.اگربند ناف راضدعفوني نكنيم خطربيمار شدن حيوان خيلي خيلي بيشتر ميشود.براي ضدعفوني بند ناف با دستاني كاملا تميز وشسته شده خون ومايعات موجود دربند ناف راخارج مي كنيم ،بعد ظرف كوچكي كه درآن ماده ضدعفوني كننده ريخته ايم رازير شكم گوساله برده وناف رابراي يك تا دو دقيقه درظرف قرار مي دهيم.ميتوانيم با يك ريسمان كه آن رابا مايع ضدعفوني آغشته كرده ايم بند ناف رادرست درزير شكم ببنديم.
براي ضدعفوني كردن بند ناف بهترين ماده اي كه تابه حال به كاررفته تنتور يد است.بهتراست روز دوم وسوم بعد از تولدهرروز يك باربند ناف رادرظرف داراي ماده ضدعفوني فروبريم.كاربعدي خشك كردن گوساله است كه خود گاو بازبانش اين كارراانجام مي دهد.
البته تليسه ها ممكن است اين كاررانكنند كه بايد گوساله راكاملا جلوي اوقرار داد ومقداري سبوس ياجو روي بدن نوزاد ريخت تا تليسه راوادار به خشك كردن گوساله نماييم.البته خود شماهم ميتوانيد بامقداري پوشال اين كارراانجام دهيد.
بايد مراقب باشيد گوساله درهنگام زايش دربرابر هواي سرد ومرطوب وكوران هوا قرار نگيرد.دراين موارد بهتراست محل زايمان رادرمحيط بسته اي مثل طويله قرار داد، وگوساله رازير مقدارزيادي پوشال خشك قرار داد تا گرم شود.يا طويله رابابخاري گرم كرد.درجه حرارت خوب براي محل زايمان حدود15 درجه است.كاربسيارمهم ديگركه بايد براي نوزاد انجام داد خوراندن آغوز است.(شكل7 )آيا مي دانيد آغوز تا چه اندازه براي گوساله اهميت دارد؟ متاسفانه بعضي ازدامداران روستايي قدر اين ماده حياتي رانمي دانند.
آغوز مقدارزيادي مواد غذايي داردكه به گوساله قدرت مي دهد.هنگامي كه گوساله به دنيا مي آيدبسيار ناتوان بوده ودربرابر سرما خيلي حساس است، اما باخوردن اين ماده نيرومي گيردودربرابر سرما مقاوم ميشود.ازهمه مهم تر اينكه آغوز داراي موادي است كه ميتواند گوساله را دربرابرانواع بيماريها حفظ كند.
با اينكه آغوز اين همه براي گوساله اهميت دارد اما فقط تا24 ساعت ميتواند به خوبي ازآن استفاده كندوهر چه كه اززمان تولد بگذرد ميزان استفاده ازآغوزكمتر ميشود. بخصوص از12 ساعت بعد ازتولد اين مقدار خيلي كمتر ميشود، بنابراين بايد هرچه زودتر پس ازتولد به گوساله آغوز داد.بسته به اندازه ووزن نوزاد حدود 1 تا 2 كيلو آغوز ميدهيم .اين كار بسيار مهم است .باهمين كار ساده گوساله ازبسياري ازبيماريها نجات پيدا خواهد كرد.
بايد پستان گاو راكاملا تميز كرد وشست تا گوساله ازآن آغوز بخورد،البته ميتوان آغوز رادوشيد وبا بطري وپستانك مخصوص آن رابه گوساله خورانيد.درپايان بايد گوساله را به قسمت گوساله داني منتقل كرد.بستر پوشال،جفت ومواد آلوده به خون وترشحات رادور ريخت وقسمت زايشگاه راشستشو،ضدعفوني وشعله افكني كرد.
بهداشت گوساله وگوساله داني :
امروزه توصيه مي شود كه گوساله رادر3تا4 هفته اول زندگي درمحلي به طور انفرادي وجدا ازبقيه گاوها وگوساله هاي ديگر نگهداري كنند.به همين منظور قفسهاي فلزي مخصوصي ساخته شده كه دردامداريهاي بزرگ به فراواني ازآنها استفاده مي شود.درشرايط روستايي نيز هركس ميتواند براي گوساله هاي خودش جاي مخصوصي فراهم آورد. براي اين كارميتوان قفسهايي ازفلز،چوب يا نواد ديگر ساخت،اگر اين قفسها طوري ساخته شوند كه كف آنها حدود15 تا 20 سانتي متر بالاتر اززمين باشد خيلي بهتر است،چون كمتر آلوده شده وبهتر تميز ميشوند.شما ميتوانيد گوساله رادرگوشه اي ببنديد تاازبقيه دامها جداباشد.مهم اين است كه درجايي به طور انفرادي قرارداشته باشد.تاهم خطر بيمار شدن آن كمتر شود وهم بهتر بتوان از آن مراقبت كرد.
گوساله هرجايي كه باشد بايد زير آن كاملا خشك وتميز باشد.بهتر است مقدار زيادي پوشال خشك وتميز زير گوساله بريزيم وهر وقت اين پوشال ها باادرار ومدفوع،خيس وآلوده شونددوباره روي آنها پوشال خشك بريزيم وبعد از3 تا4 هفته كه دام راازاين محل برديم تمام اين پوشالها رابرداريم ودور بريزيم.قسمت گوساله داني بايد دركنار زايشگاه باشد وجهت جلوگيري ازانتقال بيماريها بايد ازجايگاه گاوهاي بالغ كمي دور باشد.درجلوي درب اين قسمت دو پاشويه نصب ميشود كه پاشويه اول درخارج درب گوساله داني نصب ميشود وحاوي آب به تنهايي بوده و پاشويه دوم در داخل
گوساله داني وحاوي مواد ضدعفوني مي باشد. مزيت نصب پاشويه اول اين است كه اولا كثافات چكمه گرفته شود ومانع از كثيف شدن مواد ضدعفوني كننده ودرنتيجه خنثي شدن اثر آنها مي شود وثانيا اثر مواد ضدعفوني بر كف چكمه نيز بيشتر مي شود.( شكل 8 ).محل نگهداري گوساله بهتر است جاي سربسته اي باشدچون گوساله بايد ازسرما وياتابش مستقيم آفتاب وهواي گرم حفظ شود.درفصول سرد گوساله ها بيشتر ازهرزمان ديگر باخطر تلف شدن روبرو هستند .بايد درزمستان به خصوص درمناطق سردسير محل زندگي گوساله راباوسيله اي مانند يك بخاري كوچك گرم كرد
وزير آن نيز پوشال خيلي بيشتري ريخت.در تابستان نيز گرماي شديد حدود 45 درجه وتابش مستقيم آفتاب گوساله راازبين مي برد.بنابراين بايد گوساله درزيرسايه قرار گيرد.محل خيس ومرطوب ،قرار گرفتن دربرابر باد وكوران ،هواي خيلي گرم وخشك همه خطرناك هستند.درجه حرارت مناسب براي گوساله داني بين 10 تا 21 درجه است. محل زندگي گوساله بايد آفتابگير باشد،چون محل تاريك ودور از آفتاب موجب بيماري ميشود. همچنين محل زندگي گوساله بايد طوري باشد كه هوا بتواند در آن جريان پيدا كند. زيرا هواي دم كرده باعث بروز بيماري هاي تنفسي مي شود. قبل ازآوردن گوساله به محل مخصوص بايد اين محل راكاملا تميز وضدعفوني كنيد.براي ضدعفوني ازهمه بهتر شعله دادن است.اگر وسيله شعله دادن نداريد ازمواد ضدعفوني كننده استفاده كنيد.اگر آن هم نشد،لااقل آب آهك رابه كار بگيريد.ظرف آب وغذاي گوساله بايد روزانه ضدعفوني شوند.سطلهاي سرپستانك دارمخصوص خوراندن آغوزرا بايد پس ازهرنوبت آغوز دهي با آب گرم وتركيبات ضدعفوني كننده تميز كنيد.بهداشت اصطبلهاي گروهي مشابه جايگاه گاوهاي بالغ است.ازجمله فعاليتهايي كه درقسمت گوساله داني انجام مي شود ازبين بردن شاخ مي باشد كه بهترين زمان 3-1 هفتگي است. فعاليت ديگر قطع سر پستانك هاي اضافي است كه درسن 6-4 هفتگي انجام ميشود.دليل قطع سرپستانك هاي اضافي اين است كه اين سرپستانك ها درزمان شير دوشي مزاحم هستند وازطرفي مستعد به ايجاد ورم پستان نيز ميباشند.پس ازقطع
محل آنرا بااستفاده از مواد ضدعفوني كننده ويااسپري هاي آنتي بيوتيكي جهت جلوگيري ازايجاد عفونت ضدعفوني مي كنند.
حذف شاخ درگوساله:
شاخ براي گاو به عنوان يك عضو دفاعي است وچون گاو توسط انسان محافظت ميشود وجود شاخ نه تنها مضراست بلكه خطرهايي رانيز به دنبال خواهد داشت.گاوهاي بدون شاخ آرامتر هستند ومقيد كردن آنها نيز آسانتر ميباشد وگاوها كمتر باهمديگر درگير ميشوند وجراحات كمتري به همديگر وارد ميكنند.ازطرفي شاخ چون عضوي زنده است مقداري ازمواد مغذي رانيز مصرف ميكند. . دوران گوسالگي بهترين زمان براي حذف شاخ مي باشد،چون دراين زمان ريشه شاخ هنوز كاملا محكم نشده وبهتر مي توان آنرا ازبين برد وبه علت كوچكي دام كار كردن با آن راحت تراست وحيوان رنج كمتري مي بردوخطر خونريزي وعفونت نيز كمتر ميباشد.حذف شاخ بوسيله شاخ سوز برقي ويا خمير شاخ سوز انجام ميشود.حذف شاخ بوسيله شاخ سوز برقي به اين صورت است كه ابتدا دام رامقيد مي كنند وموهاي اطراف جوانه شاخ راكوتاه كرده واز بي حسي موضعي استفاده مي كنند وحذف شاخ توسط شاخ سوز برقي صورت مي گيرد.درپايان بايد محل رابوسيله اسپري ضدعفوني كرد. يكي ازمؤثرترين ودرعين حال بهداشتي ترين روشهاي حذف شاخ درسنين پايين استفاده ازخمير شاخ سوز ميباشد.به منظور اخذ بهترين نتيجه درنظر گرفتن نكات زير الزامي است.گوساله بايستي درموقع مصرف خمير كاملا سالم وشاداب باشد.بهترين سن گوساله بين 5 تا 7روزگي است.يعني درست زمانيكه برآمدگي شاخ ها قابل لمس باشند.ابتدا موهاي روي قسمت برآمده رابا قيچي كوتاه نموده وسپس آنرا بالايه اي ازخمير به اندازه يك 2 ريالي وبه ضخامت 1 تا 2ميلي متر محكم بپوشانيد.اين عمل را،حتي الامكان درمكاني خنك ودورازباد وباران انجام داده وگوساله رابه طور انفرادي ببنديد كه امكان ماليده شدن خمير به اطراف ويا ديگر گوساله ها كم
شود.مدت نيم الي يك ساعت گوساله راتحت مراقبت قرار داده وسپس وي رارها كنيد،توجه داشته باشيد كه خمير به دستها ماليده نشود وداخل چشم گوساله نشود،دراين صورت ميتوانيد باسركه محل مورد نظر را شستشو دهيد.
اسهال گوساله ها:
هركس دركار گاوداري تجربه داشته باشد،به خوبي مي داند كه مهمترين بيماري گوساله ها دردوران شيرخواري چيست.بله،اسهال.درماه اول زندگي گوساله وبخصوص دردوهفته اول آن اسهال بسيار شايع بوده وتلفات زيادي راايجاد مي كند.تقريبا ازهر ده گوساله اي كه درسه هفته اول زندگي تلف ميشوند،هفت راس آنها به خاطراسهال مي ميرند.اسهال،گوساله رادر عرض چند روز تلف ميكند وحتي بعضي اوقات درعرض 12ساعت گوساله ازبين مي رود.بايد توجه داشته باشيم كه هرچه تعداد گوساله ها بيشتر وجاي آنها كوچكتر باشد،اسهال بيشتررخ مي دهد.
بنابراين يك گاودار بايد بداند چگونه گوساله رابخصوص درماه اول زندگي ازخطر اسهال حفظ كند واگر اسهال ايجاد شد،چطوربه گوساله كمك كند.اسهال بااينكه خيلي خطرناك است،اما اگر زود براي درمان دست بكار شويم،مي توان با كارهاي خيلي ساده گوساله رانجات داد.
اسهال به علل مختلفي رخ مي دهد.مهمترين اين علل،ميكروبها هستند.مي دانيد كه ميكروبها موجودات خيلي خيلي كوچكي هستند كه حتي باچشم هم نمي شود آنها راديد.اين موجودات درهرجا كه فكرش رابكنيد،وجود دارند.درخاك،آب،داخل بدن ماوخيلي جاهاي ديگر.بسياري ازاين ميكروبها وقتي وارد بدن گوساله بشوند،موجب اسهال ميشوند.مي دانيد ميكروبهااز چه راهي وارد بدن گوساله مي شوند؟بيشتر اوقات از راه بند ناف گوساله از راه بستر وجايگاه آلوده-به مدفوع
گوساله ها وگاوهاي بيمار-پستان كثيف گاو درزمان شير خوردن،محل زايمان كثيف گاو درموقع تولد،ولوازم كثيف مانند سطل،چكمه ولباس دامدار،ممكن است آلوده شود دستكاري گاو وگوساله درموقع زايمان بادستان ضدعفوني نشده وخوب ضدعفوني نكردن بند ناف نيز ممكن است گوساله ها رامبتلا به اسهال كند.براي جلوگيري ازورود ميكروبها به بدن دام بايد به تميزي وبهداشت محل زندگي گوساله توجه كنيم.
اگر گوساله به مقدار مناسب ودرزمان مناسب آغوز خورده باشد،خيلي بهتر ميتواند دربرابر ميكروبها مقاومت كند وبه اسهال مبتلا نشود.
فقط ميكروبها نيستند كه اسهال راايجاد مي كنند.يكي ديگر ازعلل ايجاد اسهال تغذيه غلط است.عوامل ايجاد كنده اسهال ازراه تغذيه غلط،به شرح زير ميباشند:
– دادن غذاي فاسد ويا كپك زده
– دادن شير خيلي سرد يا گرم
– تغيير دادن ناگهاني غذا مثلا از شير به علوفه يا ازشير به شير خشك
– غذا دادن بيش ازاندازه لازم
– دادن غذاي مخصوص گاو به گوساله،مخصوصا خوراندن غذاي آردي گاو به گوساله
– دادن شير خشكي كه خوب تهيه نشده باشد،مانند شير خشك خيلي غليظ يا خيلي آبكي ويا خوب به هم نزدن آب وشير خشك
– تميز نكردن ظرف شير بعد از هربار شير خوردن گوساله
نشاني هاي اسهال گوساله ها :
روشن ترين علامتي كه درگوساله مبتلا به اسهال ديده مي شود،تغيير حالت مدفوع است.مدفوع گوساله شل وآبكي،كف آلود ويا خميري شكل است.رنگ مدفوع ممكن است سفيد،قهوه اي،خاكستري تيره يا قرمز وهمراه با خون باشد.ممكن است درمدفوع تكه هايي شفاف مانند سفيده تخم مرغ ديده شود.دربعضي موارد مدفوع بوي بدي دارد.مقدار مدفوع اغلب زياد شده ومعمولا دم وپشت پاهاي گوساله آلوده به مدفوع است.گوساله به علت اسهال،آب بدنش را ازدست مي دهد ولاغر وخشكيده مي شود.از دست دادن آب بدن خطرناك ترين مسئله دراسهال است.مي دانيد حالت گوساله اي كه آب بدن خود رااز دست مي دهد چگونه است؟ چشمهاي گوساله گود مي افتد وموهاي او ژوليده مي شود.اگر پوست اين گوساله را درروي دنده هاي سينه با دو انگشت بكشيم وبعد رها كنيم،پوست گوساله خيلي آهسته به حالت اول برمي گردد.اما درگوساله سالم پوست بسيار زود به حالت اول در مي آيد.هرچه برگشتن پوست به حالت اول ديرتر انجام بگيرد،.گوساله آب بيشتري از دست داده وحالش بدتر است.
دراسهالي كه به دليل تغذيه غلط به وجود مي آيد،گوساله معمولا هوشيار است وميتواند غذا وآب بخوردومدفوع او نيز خميري است وبوي ترشيدگي دارد، امادر اسهال ميكروبي بيشتر اوقات دام بي اشتها يا خيلي كم اشتها ميشود.گوساله درموقع مدفوع كردن به علت دردشكم به سختي ودر حال
كه پشت خود رامثل كمان خم كرده است،مدفوع ميكند.چون گوساله آب بدن خود را ازدست مي دهدواز طرف ديگر نمي تواند غدا بخورد يااگر هم بخورد نميتواند به خوبي از غذا استفاده كند،بنابر اين دائما بيشتر ضعيف وبيحال ميشود.به طوري كه ابتدا حركت گوساله كند ميشود وبعد نمي تواند به حالت ايستاده
قرار گيرد.بعد ازآن حتي نمي تواند روي سينه بنشيند وبه حالت افتاده به يك پهلو قرار مي گيرد.وزن گوساله به مقدار زيادي كم مي شود وگوساله هوشياري خود را ازدست مي دهد.دربعضي موارد گوساله اول تب ميكند اما هرچه بيماري جلوتر مي رود،تب هم كم ميشود وحتي بالاخره پوزه،دستها وپاهاي گوساله سرد مي گردد.بعضي ازميكروبهاي ايجاد كننده اسهال ميتوانند وارد خون شده وبه جاهاي ديگر بدن بروند.دراين حالت ممكن است ميكروب به زانوها رفته و ورم زانوها را ايجاد كند ويا به ريه (جگر سفيد)برود وسينه پهلو ايجاد نمايد.حتي ممكن است ميكروب به مغز برود كه دراين حال گوساله روي زمين افتاده ودستها وپاهايش مثل چوب،سفت ميشود وگوساله حالت بيهوشي ويا لرزش بدن پيدا ميكند. دراين شرايط ديگر نمي توان به نجات گوساله اميد داشت.
درمان اسهال :
در درمان اسهال بايد قبل ازهر چيز اگر چند گوساله داريم،گوساله مبتلا را ازبقيه گوساله ها جدا كنيم وجداگانه به درمان آن اقدام كنيم.بايد مراقب باشيم با دستها،لباس ياوسايل مختلف،آلودگي را از گوساله مبتلا،به دامهاي سالم منتقل نكنيم.قدم بعدي قطع شير است.تا 24ساعت نبايد به گوساله مبتلا شير خوراند.در عوض بايد به جاي شير به گوساله سرم خوراكي داد.سرمهاي خوراكي دو گونه هستند.قندي ونمكي كه بايد ازهر دوسرم به مقدار مساوي به گوساله خوراند.مقدار سرمي كه بايد به
گوساله بدهيم تقريبا به اندازه شيري است كه به آن گوساله مي داديم.مثلا اگر قبلا به گوساله اسهالي 2كيلو شيردر روز مي داديم،حالا هم بايد روزي 2كيلو-يا بهتر بگوئيم 2ليتر-سرم به گوساله داد.كه بايد يك ليتر آن قندي ويك ليتر آن نمكي باشد.اين مقدار سرم رادر طول روزبا فاصله هاي 6يا 8ساعت به گوساله مي دهيم.مثلا 2كيلو سرم رابه 4قسمت مساوي تقسيم مي كنيم وهر6ساعت يك قسمت ازآن رابه گوساله مي خورانيم.بهتر است مقدار مناسب سرم رابلافاصله بعد ازمشاهده اسهال به گوساله داد وهرچه دراين كار دير ترعمل كنيم،وضع گوساله بدتر خواهد شد.هرچه گوساله بيشتر آب بدن خود رااز دست داده باشد،بايد سرم بيشتري به او داد.
سرمهاي خوراكي در2شكل هستند،يا به صورت پودر كه بايد با مقدار مناسب آب جوشيده وسرد شده،مخلوط شوند.(مقدار مناسب آب راميتوان از داروخانه ها يا افراد كارشناس پرسيد)ويا به صورت آبكي هستند كه هم ميتوان آنها راتزريق كرد وهم به صورت خوراكي مصرف كرد.معمولا اين نوع تزريقي است كه يا قندي است ويا نمكي ويا هم قندي وهم نمكي كه بايد نوع آن راپرسيد ويا ازروي ظرف سرم كه نوع آن نوشته شده،اين مسئله رافهميد.
اگر گوساله نتواند سرم رابخورد ويا اگر حال گوساله خيلي بدبوده ومثلا به يك پهلو افتاده ودستها وپاهايش سرد شده باشد،بايد ازسرم تزريقي استفاده كرد كه بهتر است سرم راداخل رگ گوساله تزريق
كرد.اين كار احتياج به افراد باتجربه دارد وبايد هرچه سريعتر ازاين افراد كمك گرفت.
چنانچه بعد ازيك شبانه روز حال گوساله بهتر شد،بايد بعد ازآن كم كم دوباره شروع به دادن شير بكنيم.يعني اگرمثلا روزي 2ليتر سرم مي داديم،حالا يك ليتر شيرويك ليتر سرم بدهيم.بهتر است
شير وسرم راباهم مخلوط نكنيم،بلكه شير راجدا وسرم راجدابدهيم .درروزهاي بعد كه اسهال درحال خوب شدن بود،سرم راكم كم قطع كرده ودوباره شير مي دهيم.
توجه داشته باشيد كه بهترين ومهمترين كار دردرمان اسهال همين كار ساده،يعني دادن سرم خوراكي به گوساله است كه دربيشتر موارد اگر زود وارد عمل شويم،با همين كار ساده گوساله رانجات خواهيم داد.
درمورد اسهال هايي كه به علت تغذيه غلط ايجاد ميشوند،بايد علاوه بر دادن سرم،تغذيه را نيز به شكل صحيح انجام دهيم تا دوباره اسهال رخ ندهد.كار ديگري كه معمولا دردرمان اسهال انجام مي شود،دادن داروهاي ضد اسهال است.اغلب اين داروها ميكروبهاي ايجاد كننده اسهال را ازبين مي برند.اين داروها بيشتر به صورت كپسول خوراكي است وبعضي ازآنها هم تزريقي است.مصرف اين داروها بايد زير نظر پزشك انجام شود،زيرا درهر نوع خاصي از اسهال،بايد يك نوع بخصوص از دارو رامصرف كرد ومصرف داروي اشتباهي نه تنها درخيلي از موارد اثر درماني ندارد،بلكه ممكن است حال گوساله را بدتر هم بكند.اگر دامپزشك يكي از اين داروها رابراي گوساله تجويز كرد،شما ميتوانيد به مقداري كه دكتر گفته است دارو رابه گوساله بدهيد.مخصوصا يك نوع ازاين داروها كه به صورت كپسولهاي زرد رنگ وبه نام “فورازوليدون” ميباشد.اگر بيشتر از اندازه مصرف شود،گوساله را بشدت مسموم ميكند.خيلي ازگاودارها با مصرف خود سرانه اين دارو موجب مرگ گوساله خود شده اند.
بيماري عفونت بند ناف
اين عفونت كه بيماري بند ناف نيز ناميده ميشود، معمولا دراثر شرايط غير بهداشتي زايشگاه يا محل تولد گوساله به وجود مي آيد.از اين رورعايت اصول بهداشت درزايشگاه وجايگاه اوليه نگهداري گوساله ها،دركنترل بيماري مؤثر است.
ناف به عنوان مستعد ترين عضوبدن پس ازتولد،براي انتشار عفونت دربدن گوساله به شمار ميرود.ناف به واسطه موقعيتي كه دارد،دراغلب اوقات با بستر وجايگاه درتماس بوده،درنتيجه محيط مناسبي براي نفوذ ورشد ميكروبها به شمار مي رود.ورم ناف تاثيرات متفاوتي بر روي گوساله ها دارد،به همين جهت درمقابله با اين بيماري،مقاومت طبيعي بدن كه به دنبال مصرف آغوزحاصل مي گردد،بسيار مهم است؛ولي درصورت بروز اين عفونت،بايد نسبت به درمان گوساله اقدام نمود.
به دنبال وقوع ورم بند ناف،ميكروب سريعا وارد خون شده ودرصورت عدم درمان صحيح وبه موقع گوساله كه داراي تب بالا وبي اشتهايي است،مرگ به سراغ گوساله مي آيد.
علائم بيماري
علائم بيماري با توجه به نوع ميكروب وشرايط بستر،درسنين متفاوت (ازهفته اول تاهفته چهارم بعد ازتولد)، آشكار مي گردند.ولي غالبا اين علائم در10 تا 14روزاول زندگي ظاهر نميشوند.گوساله مبتلا به بيماري غالبا افسرده وبي حال است وتمايلي به شير خوردن از پستان مادر ندارد.بدن حيوان داغ وتب دار بوده وبه علت ابتلاء به اسهال شديد،پوست حيوان چروكيده بوده وچشمانش فاقد شفافيت طبيعي مي باشد.ناف گوساله مبتلاء متورم ودردناك بوده واغلب،مفاصل حيوان بخصوص درناحيه آرنج وزانو متورم است.
پيشگيري
براي پيشگيري از اين بيماري،اصول زير بايد رعايت شوند:
1-محيط زايشگاه بايد تميز وبهداشتي بوده وعاري از هرگونه فضولات حيواني باشد.
2-بلافاصله بعد ازتولدگوساله، بايد بند ناف ضد عفوني گردد.براي اين منظور،بند ناف رادرون يك ظرف شيشه اي دهان باريك محتوي تنتوريد وارد كرده وسپس به وسيله يك پارچه تميز،تمام جسم بند ناف به تنتوريد آغشته نمود.
3-درساعات اوليه تولد،آغوز به ميزان كافي به گوساله خورانده شود.
شايان ذكر است كه انجام مراقبتهاي مذكور،نه تنها از بروز عفونت بند ناف جلوگيري مي كند،بلكه براي پيشگيري از بسياري از بيماريهاي گاو وگوساله نقش مهمي را دارد.زيرا خوراندن آغوز به شكل صحيح ودر همان ساعات اوليه تولد به منزله انجام واكسيناسيون بر عليه بيماريهاست.
بدين صورت كه فعاليت سيستم ايمني بدن رادرمقابله با بيماريهاي مختلف تقويت ميكند.
درمان
به منظور درمان گوساله مبتلا،بايد سريعا دامپزشك رابر بالين دام آوردتا با تشخيص به موقع وانجام عمل جراحي درشرايط مناسب،ازمرگ گوساله جلوگيري شود.درمان راميتوان باتزريق آمپول پني
سيلين به همراه استرپتومايسين وديگر تزريقات لازمه،به طور مستمر تا برگشت حال دام به وضعيت عادي ادامه داد.ضمنا تميز نگاه داشتن وضدعفوني نمودن محل جراحي ازموارد بسيار مهمي است كه بايد رعايت گردد.
ذات الريه
اين بيماري غالبا به دنبال اسهال وبر اثر استرس ناشي ازآن ايجاد ميشود.وعلت آن عفونت هاي حاد ويروسي يا باكتريايي است.ذات الريه سخت ترين وجدي ترين بيماري ثانويه اي است كه به دنبال اسهال ممكن است رخ دهد.ذات الريه ممكن است به دليل تغيير ناگهاني آب وهوا،جايگاه مرطوب وساير شرايط نامطلوب محيط بوجود آيد.اين بيماري ميتواند به تدريج وظرف 2-1 هفته عارض شده ونهايتا به يك ذات الريه مزمن تبديل شود.علائم اين بيماري عبارتند از: افسردگي،تب 41-40 درجه،بي اشتهايي،پوشش مويي ضمخت،تندي نفس وسرفه .حيوان ممكن است دچار آبريزش ازبيني وچشم نيز باشد.مهمترين عامل ذات الريه،جايگاه نامناسب از نظر نظافت وتهويه است.ذات الريه بيشتر درشرايطي شايع است كه درآن گوساله ها به طورگروهي ودريك جايگاه با گاوهاي شيري نگهداري ميشوند.درزمستان وقتي گاوها درون جايگاه هستند درجه حرارت بالاست ووقتي بيرون مي روند درجه حرارت جايگاه پايين مي آيد.اين تغيير درجه حرارت محيط موجب استرس وذات الريه درگوساله هاي شير خوار وجوان ميشود.
دوباره تاكيد مي شود كه بهترين راه كنترل اين بيماري پيشگيري است.به جايگاه وتهويه آن بيشتر توجه كنيد.به محض مشاهده علائم ذات الريه دريك گوساله آن رااز بقيه جدا كنيد.آب،علوفه وكنستانتره مرغوب دراختيار گوساله مريض قرار دهيد.براي پيشگيري از ذات الريه با دامپزشك خود
درمورد برنامه واكسيناسيون گوساله ها مشورت كنيد.گوساله هايي كه آب زيادي از دست داده اند به آنتي بيوتيك وتزريق سرم براي جايگزيني آب از دست داده پاسخ بهتري مي دهند.
بهداشت علوفه وانبارهاي خوراك دام :
غذاي سالم وبهداشتي جهت داشتن دامهاي سالم وبا رشد ايده آل بسيار ضروري است،دراغلب شرايط آب وهوايي،دوره هايي ازسال وجود دارد كه گياهان علوفه اي ومرتع ازرشد سريع برخوردار بوده ودردوره هايي اين رشد كم وياكلا متوقف مي گردد.اين بدين معني است كه دربعضي دوره ها،مازاد توليد ودربعضي مواقع كمبود توليد وجود داردوبه عنوان يك اصل ضروري است كه اين مازاد به طريقي ذخيره شود تادرمواقع كمبود استفاده گردد.براي ذخيره علوفه ازدوروش زير استفاده مي شود.1-خشك كردن علوفه 2- سيلو كردن
خشك نكردن صحيح علوفه وياانبار كردن نامناسب آن،مشكلات زيادي رابدنبال دارد.خشك نكردن صحيح ويانفوذ باران به داخل انبار ذخيره علوفه سبب رشد قارچها وبيماريها ميشود.درزمان سيلو كردن بايد تمام هواي سيلو خارج شود.چنانچه هواي سيلو خارج نشود وشرايط غير هوازي فراهم نگردد،هواي ورودي موجب تحريك وازدست رفتن ماده خشك سيلو ميشود.سيلو كردن نامناسب سبب رشد قارچها مي شود،بنابراين قسمتهاي سياه شده وكپك زده ذرتهاي سيلو شده راهرگز نبايد به مصرف دامها رسانيد.زميني كه براي سيلو انتخاب ميشود بايد متناسب اين كار بوده وكاملا زهكشي شده وخشك باشد.كف سيلو بايد شيب داربوده وبراي جلوگيري ازنفوذ رطوبت بهتر است دريچه هاي فلزي در كف ياديوارهاي سيلو نصب گردد.درنقاطي كه سطح آب بالا است بايد سيلو راطوري ساخت كه ازكف زمين بلند ترباشد.براي پركردن سيلو واطمينان ازكوبيدن كامل مواد سيلويي بهتر است ازتراكتور همراه باغلطك استفاده شود.خالي كردن سيلو بايد طوري صورت گيرد
كه ازورود هوا بداخل آن كه موجب فساد مواد سيلويي مي شود،جلوگيري گردد وهميشه به قدر احتياجات روزانه ازآن برداشت گردد.درمورد انبارهاي خوراك دام،تهويه درانبار بايد به خوبي انجام پذيرد كه جهت خنك كردن وپايين آوردن دماي انبار وهمچنين جهت كاهش رطوبت انبار مفيد است.كف وديوارهاي انبار بايد فاقد درز بوده وقابل شستشو باشد.همچنين كف انبار بايد داراي شيب مناسب جهت جلوگيري ازتجمع آب باشد.باكشيدن توري روي فن ها وپنجره ها بايد مانع ورود گنجشك،كبوتر ويا هرپرنده وحشي به داخل انبار شد.ازورود حيواناتي مثل سگ وگربه بدرون انبار جلوگيري به عمل آيد.ازورود افراد متفرقه به انبار جلوگيري شود.از ورود وسايل نقليه متفرقه ووسيله هاي مورد استفاده دردامپروري بجز درمواقع لزوم خودداري به عمل آيد.
بهداشت دوشش :
عدم رعايت بهداشت درهنگام دوشش شير علاوه بر آسيب رساندن به پستانهاي گاو وحتي خود گاو اولا قدرت نگهداري شيررا پايين مي آورد وثانيا ازنظر بهداشت جامعه انساني نيز مساله ساز ميباشد.بهداشت دوشش شامل بهداشت سالن شير دوش،بهداشت كارگر شيردوش،بهداشت پستان،بهداشت ماشين شير دوشي،بهداشت مخازن نگهداري شير ميباشد.
بهداشت سالن شيردوش :
سالنهاي شيردوشي از3 قسمت تشكيل شده : 1- محوطه انتظار گاوها است كه بايد روبه جنوب احداث شود.مساحت به گونه اي باشد كه گاوها به هم فشرده شوند.دراين صورت راحت تروارد سالن شيردوش ميشوند.كف بتوني داراي شيب 2% به طرف فاضلاب،دراين بخش ميتوان تجهيزات شستشوي پستان گاوها رادرنظر گرفت.بهتر است اين ناحيه سقف دارنباشد.درمعرض نورخورشيد
باشد.اگر هم سقف داراست از همه طرف باز باشد كه جريان هوا بهتر باشد.2- سالن شيردوشي :سالن شيردوشي بايد كمي بلند ترازمحوطه انتظار باشد.ممكن است يك طرفه يادوطرفه باشد.گاوها به صورت مورب درروي سكوها قرار مي گيرند.داراي يك چال مركزي است كه عمق آن 80سانتي متر است وكارگران شيردوشي درآن جاقرار دارند ومسلط بر پستان گاوها هستند.ديوارهاي اين سالن بايد ازسراميكهاي سفيد پوشيده شود.(چون آلودگيها راخوب نشان ميدهد).كف بتون قابل شستشو داشته باشد.سقف قابل شستشو باشد.پنجره دار باشد.چال مركزي هم بايد داراي سيستم تخليه باشد.علاوه براين كه سكوها هم داراي شيب 2%به طرف فاضلاب باشند.درها ازنوع كشويي باشد بهتر است .براي فصل سرما سيستم گرم كننده بايد وجود داشته باشد.3- اطاق ذخيره شير:اطاق ذخيره شير بايد كمي بلندتر ازسالن شيردوشي باشد.ديوارهاي آن پوشيده ازسراميك سفيدباشد.كف صيقلي باشد.داراي سيستم تخليه هوا باشد.تاسيسات آب سردوگرم داشته باشد.دراين جايگاه يخچالهاي نگهداري شيرقرار دارند.
بهداشت كارگر شيردوش :
بهداشت شخصي كارگر شيردوش شامل موارد زيراست:
1-به علت اينكه دست كارگردرانتقال بسياري ازعوامل ورم پستان ودرآلوده كردن شيرنقش دارد،قبل ازشيردوشي بايد دستها راكاملا شست وضدعفوني كرد.2-استفاده ازدستكش وشستن وضدعفوني مرتب آن درزمان شيردوشي.3-حداقل بودن تماس دست كارگر باپستان ،سرپستانك وفنجانك دستگاه شيردوشي 4-استفاده ازچكمه وروپوش.
بهداشت پستان :قبل ازشستشوي پستان بايدچند قطره شيرازهر كارتيه دوشيد.اين عمل باعث خارج شدن بسياري ازميكروبها كه ازراه منفذ سرپستانك وارد شده اند ميشود.ازطرف ديگر ازاين شيرميتوان
براي تشخيص ورم پستان استفاده كرد.
سپس بايد سرپستانك ها راشستشو داد .ازشستن كامل پستان بايد خودداري شود،چون شستن كامل پستان عوامل بيماريزا راازبالا به پايين وبه داخل سرپستانك وياشير منتقل ميكند.فشار آبي كه جهت شستشوي پستان بكار مي رود بايد مناسب بوده ودماي آن نيز گرم باشد.جهت خشك كردن سرپستانكها ازدستمال كاغذي يكبار مصرف استفاده ميشود.دربعضي ازگاوداريهاي بزرگ جهت صرفه جويي ازكاغذ كاهي تميز استفاده ميكنند.استفاده از حوله جهت خشك كردن اولا به علت كم بودن سطح سرپستانك ها نياز نيست وثانيا به علت اينكه جهت هرگاو بايد بطور انفرادي واختصاصي باشد وبعد ازشيردوشي نيز بايد شسته،ضدعفوني وخشك شوند ضرورت ندارد.درپايان شيردوشي بايد سرپستانك ها رادرمحلول ضدعفوني غوطه وركرد.اين عمل دركليه گله ها بايد به طور روزمره انجام شود.
بهداشت ماشين شيردوشي :
يكي ازاركان مراقبت ازپستانها شستشوي مرتب دستگاه شيردوشي است.ابتدا باآب سرد،سپس باآب گرم بايد دستگاه راشستشو داد.تركيبات مختلفي براي ضدعفوني دستگاه به كارمي رود.مثل سودوپتاس وبه تناوب اسيدها ازتركيبات كلردار ازهيپوكلريت سديم استفاده مي كنيم.غلضتهاي 1% مواد قليايي واسيدي نتيجه خوبي خواهد داشت.
بيماري ورم پستان :
اكثر عوامل بوجود آورنده ورم پستان راميكروبها تشكيل ميدهند.ميكروبها درتمام محيط دامداري وازجمله پستان دام به فراواني وجود دارندودرشرايط خاصي ميتوانند ازمجراي سرپستانها وارد پستان سالم شده وآنرا مبتلاكنند.پستانها وسرپستانها مهمترين محل تجمع ميكروبها بوده وهمچنين زخمهاي سرپستان نيز محل مناسبي براي رشدميكروبها به شمار مي روند.ايجاد بيماري ورم پستان خسارات اقتصادي فراواني به گاودار وارد ميسازد.اهم اين خسارات به شرح زير ميباشند:1-كاهش ميزان توليد شير 2-هزينه هاي درمان 3-عدم استفاده ازشير درطول مدت بيماري ودرمان 4-احتمال ازبين رفتن يك ياچندقسمت ازپستان دام.
راههاي كنترل بيماري :
براي پيشگيري،فاكتورهاي متعددي رابايد كنترل كنيم.فاكتور مهم محيط سالم است.بهاربندها بايد خشك باشند وفضولات هفته اي يكبار تخليه شوند.بخصوص درفصولي كه بارندگي زياد است.تهيه بستر مناسب اهميت خاصي دارد.قبل ازدوشش بايد ابتدا باآب كارتيه ها راشستشو داده وباكاغذ خشك كن،خشك كنيم.ضمنا ازيك ماده ضدعفوني استفاده كرده وسرپستانها رابعد ازشستشو ضدعفوني
كنيم.پس ازدوشش باغوطه ورساختن سرپستانها دريك محلول ضدعفوني كننده آلودگي رابه حداقل مي رسانيم.بستر بايد خشك،دائما تخليه وشعله پاشي مناسب بايد انجام شود.به طور مرتب دستگاه دوشش راازنظر فشاروپارگي بخشهاي لاستيكي بايد امتحان كرد.عدم كاركرد صحيح ماشين شيردوشي ويا عدم استفاده صحيح ازآن،اهميت بسيار زيادي درمستعد كردن دام به ورم پستان دارد.يكي ديگر ازراههاي كنترل بيماري ورم پستان بهداشت فردي است كه قبلا توضيح داده شد.
مراقبت ازسم :
بهداشت سم:نقش سم درحركت وزندگي دام بسيارمؤثراست.گاوهايي كه داراي سم سالم ومناسب باشند،براي توليدمثل وتوليدشيركمتردچارمشكل خواهندشد.لنگشهاواثرات حاصل ازآن سبب كاهش توليدشير،عدم بروز علائم فحلي،تاخير درآبستني،سوءتغذيه،افزايش هزينه هاي دامپزشكي،لاغري حيوان وحذف گاوهاي پرشيروبسياري ازاثرات ديگرميشود.گاوهاي نري كه داراي سم بلند ولنگش هستندبراي توليدمثل خوب نيستند.زيرابه علت سم دردوناراحتي پاعمل جفتگيري رابه خوبي انجام نميدهند.
اهميت سم چيني :
دراثر نگهداري گاوهادرشرايط محيطي بسته،سمهاي اغلب آنهادرنتيجه عدم گردش وحركت وفقدان سايش ياسايش غيرطبيعي،به زودي بلند وطويل مي گردد.اين حالت سمها نه تنهاموجب بدنمايي وزشتي دست وپامي شود،بلكه حيوان رااز حركت طبيعي ودرست ايستادن باز مي دارد.اين حالت با مرور زمان بدتر شده،ناراحتي ورنج بيشتري رابراي حيوان فراهم مي سازد.بنابراين بايد به محض مشاهده چنين وضعيتي،درصدد اصلاح وآرايش سمها برآمده وزوائد شاخي سمها راقطع كرد درغير
اين صورت موجبات ابتلاء دام به لنگش فراهم مي گردد.اهميت اقدام به موقع سم چيني درجلوگيري ازابتلاء دام به لنگش است.خسارات اقتصادي كه درنتيجه ابتلاء دام به لنگش وارد مي شود عبارتند از:1- تبديل پيش ازموعد دام سالم به دام وازده 2-كاهش توليدات 3-تقليل قدرت باروري حيوان 4-افزايش هزينه درمان. براي بهداشت سم بايد اين نكات رارعايت نمود: حيوان تغذيه اصولي ومناسب داشته باشد.ايجاد بستر مناسب براي جايگاه دام به صورتي كه داراي قابليت تميز كردن باشد وسطح زمين جايگاه داراي پستي وبلندي واشياء نوك تيز درآن وجود نداشته باشد.پاشيدن آهك روي بستر وكف جايگاهي كه حركت دام كم ميباشد.كنترل ومعالجه گاوهايي كه مي لنگند وبررسي لنگش آنها ازنظر گنديدگي ووجود جسم خارجي درسم.شناخت ومبارزه با بيماريهاي عفوني رحم وپستان گاو كه درايجاد بيماريهاي سم نقش مؤثري دارند.حذف وفروش گاوهايي كه مي لنگند واز نظروراثتي دچار مشكل هستند وقابل معالجه نيستند.براي اينكه ازبيماريهاي سم پيشگيري شود ميتوان سم دام راشستشو
داد.حوضچه اي رادرمحل عبور دام مي سازند كه عمق آن 15-10 سانتي متر ميباشد. وسپس آنرا ازمحلول فرمالين تجارتي 5-3% ويا سولفات مس 5-2%وآب پر ميكنند.توصيه مي شود شستشو درفصول پاييز وزمستان انجام شود.قبل ازورود به حوضچه ضدعفوني بهتر است كه ابتدا دام دريك حوضچه اي كه درآن آب ريخته شده عبور كند تا فضولات سم جداشده ومحلول ضدعفوني ديرتر كثيف شود.
سم چيني ومراقبتهاي بعد ازآن :
بعد ازمقيد كردن گاو ومشخص كردن قسمتهايي از سم كه بايداصلاح گردند،قسمت مذكور رابين دوتيغه سم چين قرار داده وبا يك حركت سريع بخش اضافي راقطع نمود.بايد دقت كردكه ازقطع
كردن بافتهاي زنده زير سم كه حاوي عروق واعصاب هستند حتما خودداري شود،زيرا منجر به عفونت سم ونهايتا ايجاد لنگش درحيوان ميشود.
درصورتي كه جراحاتي به بافتهاي زنده وارد آمدبايد فورا نسبت به ضدعفوني وپانسمان سم اقدام نمود.تميز نگاه داشتن سم وقرار دادن سم درمحل تميزوخشك دربهبودي هرچه سريعتر زخم سم نقش مؤثري ايفا ميكند.انجام هرگونه درمان غير صحيح دراين مورد سبب عفوني شدن موضع وبه وجود آمدن عوارض خطرناك دردام مي گردد.بعد ازمقيد كردن حيوان كارگر سم تراش ميتواند به كمك انواع قيچي ها وچاقوها قسمتهاي اضافي سم راكوتاه كند.(شكل14و15)
مبارزه با انگلهاي خارجي بدن :
انگلها موجوداتي هستند كه ممكن است به تعداد زياد ودردرون ويا خارج بدن دام وجودداشته باشد وبدين ترتيب سبب نارحتي،ضعف وحتي مرگ حيوان گردند.دراين بحث انگلهاي خارجي بدن دام مورد نظرميباشند.ازانواع انگلهاي خارجي دام ،كنه،جرب،شپش،مگس،كك وپشه هستند وازمهمترين آنها كنه ها هستند كه باتغذيه ازخون حيوانات آنها راضعيف ورنجور مي سازند.درنتيجه مقاومت دام درمقابل هجوم عوامل بيماري زابسيار كاهش مي يابد.كنه روزانه يك تا 5/1 سانتي متر مكعب ازخون بدن رامي مكد.بنابراين اگر تعداد كنه ها برروي بدن دام زياد باشد،ضعف ولاغري درعرض چند روز دام راتلف مي سازد.بخصوص گوساله هاكه نحيفتر بوده وپوست نرمتري دارند زودتر ازگاوها دراثر گزش كنه ازپاي درمي آيند.كنه درحين مكيدن خون مقداري سم وارد بدن گاو مي نمايد.به همين دليل دامهاي مبتلا مدتها پس ازسم پاشي وازبين رفتن كنه ها،دراثر مسموميت حاصله ضعيف ولاغر مي مانند.سم بعضي ازانواع كنه ها توانايي فلج كردن حيوان رانيز دارد.عوامل بيماريهايي نظيرتيلريوز به وسيله كنه ها منتقل مي شوند.اين انگل به پوست دامها آسيب وارد
نموده وبدين ترتيب ازنقطه نظر اقتصادي زيان فراواني به ارزش پوست وارد مي آورند.پوست حيوانات مبتلا به كنه دردباغي سوراخ ميشود.باتوجه به موارد مذكور وارسي ومبارزه عليه انگلهاي پوست مخصوصا كنه بسيار مهم بوده ودردامپروري هاي صنعتي كه داراي دامهاي خارجي وحساس ميباشند،مساله بسيار حايز اهميتي راتشكيل ميدهد زيرا اين قبيل حيوانات نسبت به كنه وبيماريهاي منتقله توسط آن مانند تيلريوز مقاومت نداشته وبيشتر تلف مي گردند.
جربها شباهت زيادي به كنه ها دارند ومانند آنها داراي سر كاذب كوچك وبدن يك قطعه اي بوده وازسطح پشتي وشكمي تقريبا مسطح برخوردارند.برخي ازجربها داراي بدني كشيده وبرخي گردو بيضي هستند وهمچنين تعدادي ازآنهابا چشم مسلح ديده شده ولي برخي فقط به كمك ميكروسكوپ قابل ديدن ميباشند.جربها باعث ايجاد خارش وماليدن بدن به دروديوار ميشوند ومتعاقبا زخمي شدن بدن وايجاد عفونت مي كنند.همچنين باعث كاهش شير وگوشت،كاهش ارزش پوست وپشم وتلف شدن دام ميشوند.اين انگل باعث انتقال امراض مختلف مثل آبله وكاهش مقاومت عمومي بدن دامهاي مبتلا به امراض وبيماريها مي شوند.
دراثر فعاليت شپشها وتحريك نيش آنها: 1-دام كم اشتها وآرام شده وبه علت خارش شديد وماليدن خود به اطراف ياگاز گرفتن پوست خود ضايعات پوست ومو ايجاد مي شود.2- ايجاد ناراحتي عمومي واسترس بخصوص دردامهاي جوان،ضعيف وخوب تغذيه نشده بخصوص درفصل سرما به علت تراكم و تغذيه نامناسب. 3-كاهش ميزان پشم دامهاي مبتلا وزمخت وپيچيده شدن آنها كه دراثر ليسيدن بدن
ممكن است مقداري ازپشم بصورت گلوله درآمده و وارد معده دامها شود.4- كاهش مقاومت عمومي بدن وابتلاء به بيماريهاي مختلف عفوني وانگلي ودرنتيجه ضعف وازپادرآمدن دام وكاهش توليدات آن. 5- قابل توجه بودن هزينه هاي مبارزه با آنها.
روشهاي مبارزه با انگلهاي خارجي:
1-حمام ضد كنه :اين روش بيشتر درگوسفند كاربرد دارد.دراين روش گودالي حفر كرده ودرآن محلول آب وكنه كش ريخته مي شود ودام از آن عبور مي نمايد تا كنه هاي روي پوست آنها تحت تاثير مواد سمي كشته شوند.قسمتهاي تشكيل دهند يك حمام ضد كنه شامل : الف )قسمت محوطه انتظار. ب)قسمت راهرو. ج) حوضچه ضدعفوني. د)قسمت استراحتگاه است.معايب اين روش : 1-تقبل هزينه ساخت حمام. 2-تركيبات حاصل ازبعضي از كنه كشها سيستم عصبي راتحريك كرده وباعث افزايش مدفوع حيوان مي شود. درنتيجه كود با كنه كش مخلوط شده وضمن ازبين رفتن تاثير سم سبب كثيف شدن دام مي گردد.3-هنگام حمام دادن مقداري ازمايع دربدن دام مانده وبه خارج ازحمام منتقل مي شود، درنتيجه غلظت سم ممكن است تغيير كند.چنانچه مقدار سم بيش ازاندازه طبيعي باشد دام مسموم مي گردد واگر كمتر ازاندازه طبيعي باشد،كنه ها كشته نخواهند شد.نكات مهم :1- حمام دادن بايد درفصل مناسب درهواي گرم ومحيط باز انجام گيرد. 2- به هنگام حمام دادن دام نبايد خسته باشد. 3- حمام دادن بلافاصله پس ازپشم چيني صورت نگيرد، به عبارت ديگر به هنگام حمام دادن نبايد هيچگونه زخم وجراحتي روي بدن حيوان مشاهده گردد.بهتر است حداقل 2الي 3هفته بعد ازپشم چيني عمل حمام دادن انجام گيرد. 4- فاصله بين حمام دادن ها با توجه به وضع بيماريهاي انگلي در دامداريهاي منطقه به طور متوسط 3بار با فواصل زماني حداقل بيست روز باشد. 5- حداقل زمان برخورد سم بابدن دام حدود يك دقيقه باشد. 6- قبل ازورود دام به حمام لازم است پاهاي دام از گل ولاي وفضولات تميز شود تاباعث آلودگي آب

فایل : 29 صفحه

فرمت : Word