مقاله فارسی بسته بندی

بسته بندی
بسته بندی عبارت است از هنر وعلم اماده سازی مواد غذایی برای انبار کردن ،ودر نها یت فروش .
بسته بندی باید تا حد امکان ساده و ارزا ن باشد ضمن اینکه اهداف اولیه بسته بندی یعنیخاصیت حفاظتی و جذابیت رانیز دارا باشد . با عنایت به این که مواد بسته بندی توسط ماشینهای مختلف فرایند می شوند بنابراین خواص دیگری نیز باید داشته باشند که عبارتند از : نرمش ،قابلیت پذیرش چاپ ، قابلیت استفاده در ماشین های لفاف ، قابلیت دوخته شدن در حرارت ،شکل پذیری به کمک باد یا خلا و یا فن اوریهای حرارتی . خواص مطلوب دیگری که به وﻴﮋه ازدیدگاه صنایع غذایی مهم هستند عبارتند از : شفا فیت ، نفوذپذیری یا غیر نفوذپذیری محصول نسبت به بخار اب وگازهای دی اکسید کربن ، اکﺳﻴﮋ ن و نیتروﮋن .
اگر چه تعداد زیادی از مسا ئل فن اوری مربوط به استفاده از مواد پلاستیکی در بسته بندی مواد غذا یی از جمله مشکلاتی هستند که کلا به صنعت بسته بندی مربوط می شوند ولی برخی از مسا ئل مربوط به طبیعت ماده به کار رفته در بسته بندی هستند که باید مورد توجه قرار گیرند . موفقیت کاربرد پلاستیک ها در بسته بندی نیاز به همکاری تولید کنند گان مواد غذا یی ، سازند گان انواع پلاستیک ها ، طراحان ودر نها یت مصرف کنند گان دارد .ملا حظات اقتصا دی محدودیت های بیشتری را اعمال می کند ، چرا که مصرف کننند گان صرفا به دنبال کیفیت محصول هستند تا بسته بندی انها .
نیازمند یها و وﻴﮋگیهای مهم مواد بسته بندی مواد غذا یی را می توان به شرح ذیل دسته بندی کرد :
– شفا فیت ودرخشش سطح ان برای رضایت وجلب نظر مصرف کننده
– کنترل در انتقال رطوبت
– کنترل در انتقال سایر گاز ها
– تحمل تغییرات درجه حرارت به هنگام نگهداری و استفاده
– فقدان مواد سمی
– ارزان بودن
– مقاومت در مقابل ضربه
مصرف کننده دوست دارد انچه می خرد ببیند و بنابراین شفا فیت وشیش های مانند بودنبسته های مواد غذا یی نیاز ضروری در بسته بندی انها است . مواد غیر شفاف مانند سینیهای سفید رنگ نیز در حد وسیعی مورد استفاده قرار می گیرند . این سینی ها مانع از انمی شوند تا مصرف کننده هر دو طرف ماده غذایی راببیند که در برخی موارد مانند بسته بندی گوشت از عدم اعتماد و مقاومت خریدار می کاهد .کنترل تغییرات رطوبت موجود در ماده غذایی در طول نگهداری ان بسیار مهم است . برخی فراورده های غذا یی مانند چیپس ، پفک و بیسکویت باید در موادی بسته بندی شوند که نفوذپذیری انها به رطوبت خیلی کم باشد تا تردی انها محفوظ بماند . همچنین از تبخیر برخی مواد غذایی باید جلوگیری گردد و در این موارد نیز باید از ورقه هایی با نفوذپذیری پایین استفاده شود . در بقیه موارد از دست دادن نسبی رطوبت ماده غذا یی مطلوب است تا از عرق زدن و تراکم بخار اب در داخل پاکت بسته بندی و در نتیجه از بین رفتن شفا فیت ان وخطر رشد کپکها جلوگیری شود .
علاوه بر اتنتقال بخار اب به داخل وخارج مواد بسته بندی ، کنترل نفوذ پذیری این مواد نسبت به سایر گا ز ها مانند اکﺳﻴﮋ ن و گاز کربنیک نیز از اهمیت وﻴﮋهای برخوردار است . اغلب مواد غذا یی تازه نیاز به تنفس دارند وبنابراین مواد بسته بندی این گونه غذا ها باید امکان تنفس را از نظر تامین اکسیژن و حذف گاز کربنیک فراهم اورد . در مواقعی که مواد بسته بندی انتخاب شده نتواند به اندازه کافی گازهای تنفسی را منتقل نما یند ، از ورقه های مشبک یا سورخدار استفاده می شود .
در خصوص مواد بسته بندی گوشت تازه باید به اندازه کافی اکﺳﻴﮋن از بیرون به داخل بسته بند ی نفوذ نماید تا رنگ سطحی گوشت در حد مطلوب باقی بماند . از طرف دیگر مواد غذا یی که حاوی چربی زیادی هستند مانند لبنیات در صورتی که در معرض اکﺳﻴﮋن زیادی قرار گیرند اکسیده می شوند و به همین علت اغلب در خلا ویا جو بی اثر بسته بندی می گردند و از ورق های با نفوذپذیری خیلی پا یین استفاده می شود . در بسته بندی قهوه یا ماهی که بوی انها باید انحصا رﺃ در داخل بسته بندی باشد نیز مواد بسته بندی با نفوذپذیری پایین به کار گرفته می شود . مواد غذا یی که در معرض اکسیداسیون هوا هستند اگر چه انتقال انتی اکسیدان از مواد بسته بندی به داخل ماده
غذایی ممکن است اتفاق بیفتد ولی مصرف کننده بیشتر علاقه مند است تا از غذا هایی که مقدار انتی اکسیدان کمتری دارند استفاده نمایند .
فن اوری های که می توانند برای بسته بندی مواد غذا ییفرایند شده مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از :
– ورق های خوراکی عایق برای کند کردن انتقال رطو بت بین اجزا تشکیل دهند ه یک ماده غذایی که دارای فعالیت ابی متفاوت هستند .
– گیرند های اکﺳﻴﮋن برای کند کردن اکسیداسیون چربی ها .
– گیرند های دی اکسید کربن .
– گیرند های بو های نامطبوع
ويژگي هاي بسته بندي مطلوب
بسته بندي به عنوان يكي از ابزارهاي مهم بازاريابي شناخته مي شود و شركتها و دولتها براي افزايش توان رقابتي خود در بازارهاي داخلي و خارجي از آن سود مي برند. امروزه از بسته بندي فقط براي محافظت از كالا استفاده نمي شود، بلكه براي آن نقشها و مسؤوليت هاي زيادي قائلند از جمله اينكه ارزش افزوده ايجاد كند و به خريدار پرستيژ و اطلاعات دهد.بايد مشتري را جلب كند، جذابيت داشته باشد، شخصيت و شأن مشتري را حفظ كند و به مصرف كننده احترام بگذارد. فرهنگ و ارزشها را در كشور هدف در نظر داشته باشد و از فرهنگي استفاده كند كه براي مردم لذتبخش است. نوع و جنس مواد اوليه از نظر بهداشتي و ايمني مناسب انتخاب شود و سلامتي در مورد مصرف را تضمين كند. گفتني است نبايد هزينه بسته بندي آنقدر زياد باشد كه بهاي فروش كالا را نسبت به كالاهاي مشابه غيرقابل رقابت كند. بايد طوري طراحي شود كه دسترسي به كالا راحت و به راحتي قابل حمل باشد، به خود كالا لطمه نزند و مطابق با استانداردها، مقررات بازار و كشور مورد نظر باشد.
مواد مصرفي، قابل بازيافت باشد، توليد آشغال نكند و به محيط زيست لطمه نزند. (در كشور آلمان مدتها است جنبشي به نام «تفكر سبز» براي كنترل بسته بندي در برابر آسيب به طبيعت به وجود آمده است) بسته بندي بايد طوري باشد كه قابليت هديه دادن را داشته و باشرايط آب وهوايي كشور مورد نظر همگون و هماهنگ باشد، اوزان كشور هدف را در نظر داشته باشد و فرهنگ و سليقه و عادات خريداران در نظر گرفته شود و با ساختار بازار خرده فروشي سازگاري داشته و سطح درآمد و قدرت خريد مشتريان را در نظر داشته باشد. تركيب صفات ظاهري بسته تداعي كننده مشابهت و تلقين كننده كيفيت برتر و رنگ آميزي و اشكال و خطوط و رنگ و طرح مبين خواص كالا باشد. مواد تشكيل دهنده كالا را اعلام و مخابره و آناليز محصول را ذكر و نحوه مصرف رابيان كند. چنانچه خطراتي درمورد مصرف وجود دارد ذكر كند و شرايط نگهداري و تاريخ مصرف و تاريخ توليد و قيمت و اندازه و حجم وزن و ارتفاع را بنويسد و براحتي و با كمترين كوششي قابل رؤيت باشد.
نگاهی به نقش بسته بندی در صادرات
آنچه که در طرح پیشنهادی مورد تاکید قرار گرفته است، طراحی و بسته بندی مناسب در صادرات زعفران است.
زعفران همواره به عنوان یک محصول صادراتی استراتژیک، از اهمیت ویژه ای در اقتصاد ایران برخوردار بوده است. حجم تولید این محصول در کشور حدود ۲۲۰ تن در سال است که بیش از ۹۵ درصد از تولید جهانی را به خود اختصاص داده است.
اما با وجود توانایی بالا در تولید، هنوز نتوانسته ایم جایگاه مهمی را در سطح تجارت بین المللی داشته باشیم و کشورهایی مانند اسپانیا، ایتالیا، امارات و فرانسه که درمجموع کمتر از ۵ درصد از تولید جهانی زعفران را به خود اختصاص می دهند، به عنوان فعالان اصلی صادرات این محصول در بازارهای جهانی مطرح هستد.
یکی از مهم ترین عواملی که سبب شده است ایران نتواند به نحو بهینه، محصول زعفران خود را به بازارهای جهانی معرفی و جایگاهی متناسب با تولید خود به دست آورد، بی توجهی به طراحی و بسته بندی مناسب است.
به دلیل ضعف صنعت بسته بندی کشور، کشورهای دیگر از این فرصت استفاده کرده و محصول مذکور را به صورت فله ای و نازل از ایران خریداری کرده و سپس با انجام عملیات بسته بندی در
کشور خود، با نام های تجاری گوناگون و به عنوان محصولی از کشور خود، با قیمتی مضاعف، مجدداً به دیگر کشورها صادر می کنند.
متاسفانه درحال حاضر تنها ۱۵ درصد از زعفران صادراتی ایران در بسته بندی کوچک، شکیل و مناسب مصرف کننده به سایر کشورها صادر می شود و بقیه آن یعنی ۸۵ درصد زعفران به صورت فله ای و در بسته بندی های بزرگ به دیگر کشورها صادر می گردد.به این ترتیب ضمن اینکه بخش قابل توجهی از ارزش افزوده و ثروت حاصل از این محصول به راحتی به رقبا واگذار می گردد، به طور مرتب از سهم ایران و نقش ایران به عنوان مهم ترین و تاثیرگذارترین عامل در بازار جهانی این محصول، کاسته می شود.
بسته بندی، فعالیت هایی را دربرمی گیرد که هدف از آن طراحی و تولید ظرف یا لفاف برای یک کالاست. بسته بندی به عنوان یکی از ابزارهای مهم بازاریابی شناخته می شود و شرکت ها و دولت ها برای افزایش توان رقابتی خود در بازارهای داخلی و خارجی از آن سود می برند.
امروزه از بسته بندی فقط برای محافظت از کالا استفاده نمی شود، بلکه برای آن نقش ها و مسئولیت های زیادی قایلند. مهم ترین وظیفه آن ایجاد ارزش افزوده در کشور است.بر اساس آمار و اطلاعات موجود با وجودی که هزینه بسته بندی ۱۰ درصد قیمت تمام شده کالاهای صادراتی را تشکیل می دهد، ولی تا حدود ۹۰ درصد می تواند سبب ایجاد ارزش افزوده شود. ایجاد ارزش افزوده را می توان از دو منظر بررسی کرد.از بعد ملی ایجاد ارزش افزوده در کشور‏، سطح درآمد ملی را افزایش می دهد. بعد بین المللی را نیز باید در افزایش ارزش صادرات دانست که این امر بر تراز بازرگانی کشور تاثیر مثبتی دارد.
همچنین آنچه که در گام نخست نگاه دقیق و حساس مصرف کننده را به سوی خود جلب می نماید‏‏ٌٌٌ‏‏َ‎ْ، بسته بندی با کیفیت و جذاب یک محصول است و هرچه این جذابیت بیشتر باشد مصرف کنندگان بیشتری تمایل به خرید آن محصول خواهند داشت بنابراین فروش کالا افزایش می یابد.
تحقیقات نشان می دهد که در مورد محصولات مشابه مصرف کنندگان محصولی را که دارای بسته بندی جذابتری باشد ترجیح می دهند به طوری که براساس یک پژوهش حدود ۴۸ درصد از مشتریان با مشاهده محصول در بسته بندی مناسب و جذاب به خرید می پردازند.
ضرورت صنعت بسته ‎بندی
یکی از مولفه های مهم و عامل تعیین کننده پیش رفت کشورهای توسعه یافته جهان و توفیق آن ها در افزایش روزافزون تولیدات و تصاحب بازارهای جهانی، بسته بندی استندرد و ارائه تولیدات در پوشش بسیار زیبا و مناسب است. فرهنگ بسته بندی محصولات و تولیدات، برای ارائه و فروش در بازارهای مختلف جهان، فرهنگی است که در سال های اخیر، جایگاه ویژه ای را کسب کرده است و به عاملی مهم در میزان فروش یک واحد تولیدی تبدیل شده است. هر چه قدر بسته بندی یک محصول زیبا، مناسب، در برگیرنده مشخصات و معرف محصول و مهم این که مطابق با جنبه ها و خصوصیات روان شناختی خریداران باشد، به همان اندازه، از بازار و فروش خوبی برخوردار خواهد بود. این امر تا آن جا اهمیت دارد که در بسیاری از موارد بسته بندی زیبا و مناسب محصول، خریداران را مجذوب خود کرده و به مقیاس زیادی مسئله کیفیت را تحت الشعاع قرار می دهد. در این صورت است که خریدار به راحتی از کالای با بسته بندی ساده و یا نامناسب می گذرد و محصولی را می خرد که از پوشش یا بسته بندی زیبا تری برخوردار باشد، هر چند که از لحاظ کیفیت پایین تر از اجناس دیگر باشد.
در یک کلام، می توان چنین گفت که عامل اساسی در جهت فروش هر چه بیش تر اجناس و کالاهای تولیدی واحدها و فابریکه ها، ایجاد و پیدایش اشکال و روش هایی خاص، جدید و جذاب در ارائه آن محصولات به مصرف کننده گان است
حال ببینیم که صنعت بسته بندی، در راستای تحقق اهداف اقتصادی و تولیدی کشورمان، چه نقشی را می تواند ایفا نماید. کشورمان همواره در تلاش است تا تفاوت بسیار و فاحش بین میزان واردات و صادرات خود را کم کند و تولیدات خود را به منظور رفع نیازهای داخلی و فروش در بازارهای خارجی، افزایش دهد. اما همان طور که گفته شد، افزایش تولیدات و فروش آن ها در بازارهای جهانی، مستلزم این است که ما صنعت مدرن بسته بندی را وارد کشور کنیم و در تمام زمینه های تولیدی از آن استفاده نماییم. چنان که می بینیم، میزان صادرات مان به میزان زیادی به نسبت نبود همین صنعت بسته بندی، بسیار ناچیز است و بسیاری اوقات، از محصولات و تولیدات افغانی به خاطر فقدان بسته بندی و پوشش مناسب و معرف، سوء استفاده صورت گرفته و به نام دیگر کشورها، صادر می شوند.
گرافیک بسته بندی
بحث دیگر که مهم تر هم به نظر می رسد، گرافیک بسته بندی است؛ به طور کلی و همه جانبه برای تحویل به خریدار. این جا می گویم ”خریدار“ نه مصرف‌کننده. زیرا گفتن ندارد که وقتی از خریدار صحبت می‌کنیم در تئوری جنبه های متعددی را در نظر می گیریم تا مشتری را به نحوی وادار کنیم که کالای مورد نظر را انتخاب کند. پس گرافیک است که سهم کلی و نسبتاً همه جانبه دارد. این تنها زیبایی اولیه یا چاپ تمیز یا جعبه زیبا نیست بلکه کلیتی است شامل طراحی روی بسته بندی در جهت معرفی هر چه جذاب تر. این جذابیت ظاهری از نکات بسیار مهمی است که سرنوشت فروش کالایی را که در سوپر مارکت قرار دارد و تعداد و نـمونه‌های رقبای آن زیاد است، رقم می‌زند.
فرض کنید در ردیف خمیر دندانها، مسواک‌ها، شـکـلات و نظایر این ها یا در دپوهای وسایل ساختمانی و منزل، بین انواع قوطی های رنگ، در فـروشـگاه های ابزار و یراق و یا فروشگاه‌ های وسایل آرایشی چنین است که گر چه در جریان حمل بحث بر سر بسته بندی است لیکن در واقع چنان که ملاحظه می کنید بحث مهم تر هنر ”ارایه“ کالا است. به این مثال کوچک توجه کنید:
تصور کنید در بخش میوه فروشی یک سوپرمارکت کنار دو سه نوع گوجه فرنگی در کناری یک نوع گوجه فرنگی ببینید که همه به شکل مکعب اما به قیمت سایر گوجه فرنگی ها باشد. تردید نکنید که نوبت فروش گوجه فرنگی های دیگر پس از فروش آخرین دانه از این نوع خواهد بود. چرا؟ زیرا غیر عادی و متفاوت با دیگر نمونه های مشابه است و دیگر این که در یک تضاد بصری با آنها است. مصرف کننده پس از خیره شدن به شکل آن فوری به تکه تکه کردن و خرد کردن آنها در آشپزخانه فکر می کند که می‌تواند جالب و لذت بخش باشد! اگر این ها را در توری هایی به رنگ بنفش مثلا در ردیف های سه تایی ارایه کرده باشیم هم رنگ مورد پسند خانم ها را مخصوصاً هماهنگ با رنگ گوجه فرنگی ها برگزیده‌ایم و هم تعداد متعارف مورد مصرف چند وعده در کوتاه مدت را. 
این کار یعنی روانشناسی در محاسبات کاربردی کالا دیگر حتماً هنر ارایه است نه هنر بسته بندی. اگر این نوع دید و طراحی بدیع در مورد دیگر کالاها با برچسب های (لیبل) جذاب و کاربردی همراه باشد، پس بحث ما به گرافیک بسته‌بندی کشیده شده است.
اجازه بدهید خاطره‌ای را در این مورد برایتان بگویم:
حدود ده سال پیش برای انجام کاری یک هفته ای سفری به استرالیا داشتم. تصمیم داشتم با یک ساک دستی با وسایل مورد نیاز مختصر بروم و بازگردم. به اهل منزل هم سپردم توقع سوغاتی و امثال این ها از من نداشته باشند. فقط یکی از فرزندانم خواست یک کاست ویدیوی فیلم مورد نظرش را بگیرم. همین.
یکی از علایق من در سفرها (جدای دیدار حتمی از موزه‌ها و گالری‌های هنری که ناگزیر از دیدارشان هستم) مغازه گردی و دیدار از فروشگاه های بزرگ است که اصطلاحاً از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را در آن جاها می‌فروشند. خوب روز آخر قرار انجام سفارش خرید فیلم مورد نظر شد. در یک فروشگاه بزرگ پس از گذشتن و یافتن کاست فیلم، همچنان که گشت می‌زدم در قسمت وسایل بهداشتی منزل چیزی در ظاهر نظرم را جلب کرد. یک لیف حمام بود در نوعی بسته بندی بسیار جالب با طراحی بدیع و لطیف، و جالب تر از آن گرافیک فوق العاده این بسته بندی بود. هر چه کردم نتوانستم از انتخاب و برداشتن آن خودداری کنم! در نتیجه هنگام خروج از فروشگاه. پول یک کاست فیلم و یک لیف حمام را پرداخته بودم. شب در اتاق هتل که ساکم را برای رفتن به فرودگاه مرتب می کردم بهت زده شده بودم. ملاحظه کنید: معلم رشته گرافیک به سن و سال من با قصد عمدی نخریدن هیچ چیز، اکنون با یک لیف حمام ساخت ژاپن دارد به وطنش بر می‌گردد. یک گرافیست ژاپنی لیف حمامی‌ را در جیبم گذاشته و پولش را برداشته است! جالب تر این که لیف زنانه بود و از اندازه دستهای من کوچک تر و من هرگز از آن استفاده هم نکردم.
این حد یک کار گرافیکی تجاری موفق است برای بسته‌بندی یک کالا.
هنگامی‌ که ردیف خمیر دندان ها، بسته‌بندی شکلات و … را مثال می زدم، دقیقاً کانون توجه، گرافیک بسته بندی بود. بنابر این مایلم توصیه ای به صاحبان کالا که قصد فروش دارند بکنم.
در درجه اول متوجه مرتبه و جایگاه و ارزش کالای خود باشند. در درجه بعد با آگاهی و گشاده دستی در خصوص طراحی گرافیک کالای خود برخورد کنند. اگر تولیدکننده هنگام برخورد با موضوع طراحی گرافیک از خود خست نشان دهد یا بی میلی نماید به طور قطع فروش کالایش در بازار با مشکلی مواجه خواهد شد. پس لازم است صاحبان کالا برای ارایه کالای خود در جستجوی هنرمند‌ترین و آگاه ترین گرافیست های تجاری باشند.
کسی که بر جوانب گوناگون کارهای گرافیکی و روانشناسی کارش مسلط باشد تا بتواند حداکثر هماهنگی های عناصر مناسب معرفی کننده و جذاب ساختن کالا را در منظر خریدار فراهم سازد.
در تلف کردن سرمایه؛ متاسفانه دیده می‌شود بعضی صاحبان و تولیدکنندگان کالا که هم بعضاً ارزش کالایشان بالاست و هم دوام و طول و لزوم استفاده شان، در میان میلیاردها تومان سرمایه گذاری برای مراحل گوناگون تولید و عرضه، هنگام برخورد با جنبه های گرافیکی پروژه کمترین توجه را بدان کرده و گاهی اصلاً آن را نمی‌بینند!
از باب تجربه عرض می کنم یکی از کارهای مرسوم و موثر و اطمینان بخش در رسیدن به گرافیک قوی و موثر و قابل رقابت در بازار، سفارش یک پروژه به چند نفر گرافیست است. (همراه با پرداخت حق‌الزحمه پیش طرحها) و در نهایت پروژه گرافیک کالا را به دست خبره سپردن تا همین روند را به شکل صحیح تری طی کرده و کار را برایشان به انجام رساند. خود این نوع رفتار نشان از سطح آگاهی و سلیقه بالاست. گذشته از این ها تولیدکننده با اتخاذ چنین روشی خود در معرض آموزش و کسب آگاهی قرار می گیرد و بر معیارهای این کار بیشتر آگاه می‌شود و قطعاً روی موارد دیگر تصمیمات و رفتارش در تولید نیز تاثیر می گذارد.

هنگامی‌ که صاحب کالا می خواهد گرافیک کالای خود را (که در این جا مراد بیشتر از همه نوع ارایه آن و به طور اخص نوشتار مورد بحث است) به گرافیست بسپارد، باید به چند نکته اهمیت دهد:
مهمترین، این است که به ذهنیت گرافیست بها داده و در غنای اطلاعات مربوط به کالا کوتاهی نکند و حداکثر اطلاعات همه جانبه راجع به آن کالا را در اختیار او قرار دهد.
جالب است بدانید حتی کالاهای باد کرده در انبار با ارائه هنرمندانه گرافیکی با سود بیشتر به فروش می رسد. با مثالی بر اهمیت هنر گرافیک به ویژه خط‌نوشته‌ها (تایپوگرافی اثر) تاکید می‌کنم.
بارها پیش آمده که ناشران کتب مانده در انبار را با عوض کردن جلد و تهیه روکش نو به فروش مـی رسانند. ایشان همان محتوای پیشین را با گـرافـیـک که تنها در مورد جلد کتاب اعمال می‌شود به بازار عرضه کرده و غالباً موفق نیز می‌شوند. اگر بخواهیم به طور ملموس و واقعی ارزش خط نوشته و هنر گرافیک را در جاذبه های بصری کالا درک کرده یا محک بزنیم، کافی است به ویترین کتاب فروشی نظری بیفکنیم. آن جاست که ارزش های موجود در نوشته ها و تایپوگرافی نمود بیشتری پیدا می‌کند.
همین طور است روزنامه هایی که در کنار یا روی همدیگر در دکه و بساط روزنامه فروشی ها با یـکــدیگـر در رقـابـت هستنـد. احسـاسـات و انرژی های متفاوتی که از هر کدام از این ترکیبات خـط نـوشته تراوش می کند بستگی به قدرت بصری گرافیکی آنهاست. ما بدون این که متوجه شویم تحت تاثیر هنر گرافیک کالا قرار می‌گیریم.
گفتم که گرافیست می‌تواند دست در جیب هـمـکارش بکند و چیزی را که اصلاً به درد همکارش نمی‌خورد به او بفروشد!
اکـنـون بـی فایده نمی بینم در مورد چند کلمه ای صحبت کنم. ابتدا مایلم توجه شما را به نکته ای جلب کنم: ما مردمی‌ هستیم که به کلام اهمیت زیادی می دهیم به شکل کلمه، معنی آن و فعل خواندن برای ما اهمیت دارد. از این روست که می بینیم در جامعه ما از جایگاه ویژه ای برخوردار است زیرا مردم خوشنویسی و خطاطی را نه تنها می بینند بلکه آن را می خوانند. دو فعل خواندن و نوشتن همواره در کنار هم و امری مهم تلقی شده است. یکی از علل این گرایش خاص وجود شعرای ما بوده است. تعداد، اهمیت و بزرگی شعرای ایران نسبت به کشورهای دیگر بالاتر و برتر است. زیرا از اساس ما مردمی کلامی هستیم. اگر در گرافیک خود به این نکته توجه کافی داشته باشیم آن وقت اهمیت نوشته نسبت به تصویر برای ما نقشی تعیین کننده خواهد داشت. یعنی ما به این نتیجه مـی رسـیم کـه آیا موفق تر نخواهیم بود اگر به نوشته هایمان اهمیت بیشتری بدهیم؟
من فکر می کنم در مقام مقایسه بین طرح های گـونـاگـون گرافیکی روی بسته بندی یک قلم کالای خاص اگر طرحی ساخته شده از نوشته وجـود داشته باشد که البته پرداخت گرافیکی خوبی روی آن شده باشد به میزان زیادی نسبت به بسته های اطراف خود جلب توجه بیشتری خواهد کرد. یک دلیل آن این است که وقتی شما روی یک نوشته کار گرافیکی انجام می دهید تنها آن را تزئین نمی کنید. اگر بتوانید در ترکیب بندی آن شکلی بدیع به وجود آورید این ترکیب بندی پدیده بصری خیال انگیزی است از تلفیق تصویر و نوشته با هم. در این جا در واقع شما دو عنصر بصری مستقل را در هم آمیخته و به یک عنصر بصری تبدیل می‌کنید. به این معنی که بار گرافیک و تصویر را در نوشته می‌ریزید.
واضح است در چنین حالتی قدرت القایی اثـر جـدیـد بیشتر شده است. همین جا باید یادآوری کنم وقتی ما از خطاطی صحبت می‌کنیم منـظـور خـوشنـویسی نیست. خط کاربردهای زیـادی دارد. گاهی به دلیل کثرت استفاده از خـوشنـویسـی در صورت به کارگیری آن نتیجه مـعکـوس حـاصـل مـی شـود. یعنـی اثـر دیـده نمی شود. در واقع هنگام کاربرد خط در گرافیک هـمواره باید دقت کنیم کلمات و نوشته ها به گونه‌ای تنظیم و ترکیب شود که به عنوان یک تصویر بدیع نظر بیننده را جلب کند. یقین داشته باشید این کار موفق تر خواهد بود. می خواهم به این نکته اشاره کنم که اگر شما کلمه ای را اندکی ناخواناتر، با شکلی غیر معمول ‌تر و با ارائه ای زیباتر و بدیع تر در معرض دید قرار دهید این تصویر اثری خیال انگیز در ذهن می گذارد. ای بسا از این طریق بتوان رهگذری را که قصد خرید ندارد جلب کرده و او را نسبت به کالا کنجکاو و علاقه مند کرد. از آن جا که در این حرکت یک ساختار آشنا به شکل بدیع تبدیل شده طبیعی است که به عنوان یک نقش غیر متعارف توجه را جلب کرده و بیننده را در مقابل خود متوقف می کند. مانند همان کاری که آن لیف ژاپنی با من کرد.
البته در این بحث ما حداکثر استفاده ای را که از خط می توان کرد مورد نظر قرار دادیم. یعنی کاربرد نوشته و خط بدون این که بخواهیم پیام نوشتاری خاصی را به بیننده برسانیم. می‌توان این را یک بلندپروازی در عالم خط دانست. اما از این بلندپروازی یعنی گرافیکی منحصر به خط و خطاطی تا ساده ترین شکل آن که هماهنگ کردن یک نوشته با تصویر و موضوع باشد طیفی وسیع وجود دارد که این طیف مورد نظر ماست.
این ها همه در گرافیک و به دست طراح گرافیک تجلی پیدا می‌کند. طراح گرافیک است که می تواند نوشته یا قطعه خطی را که خوشنویسی شده و به چشم بسیاری از بینندگان عادی و معمولی می‌آید چنان پرداخت کرده و با عناصر و ترکیبات گرافیکی و تصویری درآمیزد که توجه هر رهگذری را جلب کرده و او را وادار به توقف کند. این کار طراح گرافیک است. خوشنویس خوش می نویسد اما طراح گرافیک است که می تواند یک قطعه خوشنویسی شده را با هنر خود به زندگی مردم وارد کند. پس بهتر است در این جا تولیدکنندگان و صاحبان نام های تجاری را متوجه اهمیت هنر گرافیک کنم.
مخاطبان ما دیگر می دانند که وقتی ما درباره گرافیک صحبت می کنیم طیف گسترده ای از دانش های مختلف را در نظر داریم که گرافیست به کار می گیرد تا اثری جذاب، بدیع و قابل قبول ارائه دهد.
از این جهت می توان گرافیک را یک علم دانست که بخش مهمی از آن نیز به هنر یا Art‌‌ تعلق دارد. آن دانش ها نقش بیشتری در تعریف یک گرافیست دارند.
به عنوان مثال وقتی گرافیست در جریان طراحی یک بسته عطر به عنصر نوشته فکر می‌کند این کاملا متفاوت است با زمانی که همین گرافیست مشغول طراحی بسته بندی یک قطعه صنعتی است و به نوشته آن فکر می‌کند. گرافیست به همه جوانب کار فکر می‌کند. ابعاد کالا، محل عرضه آن در فروشگاه، کاربرد آن و مصرف کنندگان آن. تمامی این موارد در خصوص بسته بندی عطر و قطعه صنعتی با یکدیگر تفاوت دارند. اما همه در انتخاب مصرف کننده موثر هستند. نوشته روی یک کرم نرم کننده دست نمی تواند شبیه نوشته روی بسته یک قطعه صنعتی و یا نام یک فیلم ترسناک که بر سر در سینما نوشته باشد.
پس زبان بصری برای خط وجود دارد. یعنی همان اصول و قراردادهای حروف که نزد همه ما شناخته شده است و همه ما از طریق آن اصول می توانیم حروف و نوشته ها را بخوانیم اگر با عناصر و نیروهای بصری درآمیزند می توانند ما را به بار معنایی خاصی برسانند.
همه عناصر درونی و بیرونی یک کالا باید با هم هماهنگ باشند. بسته بندی و آن چه از نوشته و تصاویر بر روی آن است نیز شامل همین اصل می باشند. شکل و حالت نوشته باید با ماهیت کالا
تطابق داشته باشد. ذهنی که به دنبال یک کالای لطیف می‌گردد به سرعت با تصویر و نوشته ای که لطافت را به او می رساند منطبق شده و اول آن را می بیند. چون ذهن او با سمبل هایی از لطافت مشغول شده و به سرعت آن را تشخیص می دهد. کالایی مانند عطر که با هدف ایجاد جاذبه و حس خوشایند و در نهایت ارتقاء شخصیت مصرف می شود هیچ گاه در بسته بندی که به قدر کافی مرغوب و شکیل نباشد موفق نخواهد بود. چون کسی را که به دنبال شخصیت و سمبل های آن است جذب نمی کند. چنین تضادی هیچ گاه برای کالاهای معروف پیش نمی آید. یکی از راه های تشخیص کالای قابل اعتماد و کالایی که به گذشته و آینده آن می توان اعتماد کرد همین هماهنگی در عناصر تشکیل دهنده آن است. نوشته یا لوگوتایپ روی بسته نقش موثری در این جا بازی می کند. هنگامی که می بینیم عناصر نوشتاری روی بسته از اصالت و هماهنگی کامل با مجموعه کالا برخوردار نیستند به همه چیز کالا شک می‌کنیم یا حداقل به سوی کالای هماهنگ تر جذب می شویم.
تعریف بسته بندی: 
در استاندارد بریتانیا واژه بسته بندی به عنوان عملیات مورد استفاده در آماده سازی کالا برای حمل و نگهداری و یا تحویل به مشتری تعریف شده است. لیکن بهترین تعریف برای بسته بندی در سال 1962 داده شده است که امروز به عنوان کامل ترین تعریف بسته بندی است: 1- یک سیستم که زمان تحویل کالا را جهت انتقال، توزیع، ذخیره و فروش کاهش می دهد. 2- یک مفهوم تضمین کننده برای تحویل مطمئن کالا به آخرین مصرف کننده در شرایط مطلوب و باحداقل هزینه است. 
3- یک عمل فنی – اقتصادی است که هزینه تحویل کالا را به حداقل می رساند و از طرف دیگر فروش را؛ در نتیجه سود حاصله به بالاترین حد افزایش می دهد. براساس یک تعریف ساده تر پوششی از یک سیستم که اصطلاحاً کالا نامیده می شود. 
بنابراین محصولات تولید شده برای حمل و نقل آسان تر، ایجاد امنیت و جلوگیری آلودگی محصول در هنگام توزیع و فروش و در نهایت افزایش مدت نگهداری محصول با حفظ کیفیت مطلوب نیاز
به بسته بندی مناسب دارند و با توجه به اهمیت موضوع، نیاز هرچه بیشتر به این صنعت و پیشرفت در آن احساس می شود. برای بسته بندی محصولات از مواد و وسایل مختلفی نظیر: قوطی های فلزی، فویل ها، مواد غذایی مقوایی و مواد پلاستیکی ممکن است استفاده شود. اهداف بسته بندی: 
مهم ترین هدفی که در بسته بندی محصولات غذایی در نظر است افزایش طول عمر نگهداری محصول یا Shelflife آن می باشد. ماده بسته بندی از طریق تنظیم فضای مناسب در داخل بسته با توجه به ویژگی های نگهداری محصول زمان ماندگاری آن را افزایش می دهد. در این مورد به خصوص هماهنگی بین ویژگی های ماده بسته بندی و نیازهای نگهداری محصول می باید فراهم گردد.
هدف دیگری که در استفاده در بسته بندی مد نظر است، بهبود حمل و نقل، انبارداری و عرضه محصول می باشد. امروز با پیشرفت تکنولوژی و تولید انبوه محصول بدون استفاده از بسته بندی، عرضه محصول به صورت عمده فروشی یا خرده فروشی به بازار امکان پذیر نیست. یعنی با وجود اینکه به نظر می رسد بسته بندی یک هزینه اضافی را برای تولید کننده تحمیل می کند، اما باید در نظر داشت بدون استفاده از بسته بندی، کل هزینه تولید به هدر می رود. در چنین بسته بندی هایی باید به ابعاد بسته از نقطه نظر قابلیت حمل و نقل و عرضه آن توجه داشت. همچنین در بسته بندی باید به شیوه زندگی روزمره و میزان مصرف محصولات مختلف در هر جامعه دقت شود. محصولات باید در بسته بندی هایی عرضه شود که در صورت نیاز در یک یا دو نوبت مورد مصرف قرار گیرند. این موضوع به خصوص در مورد محصولات صادراتی حایز اهمیت است. 
بسته بندی از نقطه نظر جذاب نمودن ظاهر بسته و بازار پسند کردن آن نیز اهمیت زیادی دارد. این جنبه از بسته بندی در بعضی موارد بقیه اهداف کاربرد آن را تحت پوشش قرار می دهد. تولید کننده هوشیار باید از این خطر دوری کند. چرا که سرمایه گذاری بیش از اندازه بر این جنبه از بسته بندی نه تنها باعث موفقیت محصول در بازار نمی گردد بلکه شکست آن و سرمایه گذاری آن را نیز موجب می گردد. در این مورد بایستی همواره میزان سرمایه گذاری انجام شده هماهنگ با محتویات
درون بسته باشد؛ چه از نظر اقتصادی، زیست محیطی و از نظر اطلاعات که از این طریق در اختیار مصرف کننده گذاشته می شود. 
در کشور ما کارشناسان تأثیرات متقابل بسته – محصول را در نظر می گیرند اما به تأثیر بسته بر محیط زیست دقت کمتری می گردد.
ضایعات بسته بندی: 
جلوگیری از تولید زباله ها به طور اعم و پیشگیری از ضایعات بسته بندی به طور ویژه برای سال ها یک هدف سیاسی بوده است. از سال 1875 برابر دستور العمل زباله ها در اروپا به عنوان نخستین اقدام مدیریت پسماندها ایجاد شد. دستورالعمل ضایعات بسته بندی در سال 1994 مورد پذیرش قرار گرفت. بسته بندی باید طوری تولید شود که حجم و وزن آن به کمترین مقدار ممکن محدود شود تا به سطح ضروری امنیت، بهداشت و پذیرش برای فرآورده بسته بندی شده و مصرف کننده برسد. 
درهر صورت این دستور العمل شامل جزییات قوانین یا راهنمایی برای پیاده کردن و اجرای این برنامه نیست. در نتیجه جای تعجبی ندارد که این دستور العمل در عمل چندان کاربردی نباشد. در سال 1996 کمیسیون اروپا یک برنامه ریزی استاندارد اروپایی را برای توضیح جزییات فراموش شده شامل: استفاده دوباره، بازیافت، تهیه کمپوست و بازگشت انرژی تصویب کرد. 
به دلیل کمبود قوانین، این استانداردها تنها مورد نظر بعضی اعضاء قرار گرفت و کمیسیون اعتراف کرد که تنها استاندارد رعایت شده در باره تولید کمپوست است که با دستور العمل بسته بندی فوق مطابقت دارد. بعد از آن یک دستور العمل برتر دیگر در سال 2002 ارائه شد. استانداردهای اصلاح شده در سال 2004 اعلام شد اما مورد پذیرش مصرف کننده و سازمان های محیط زیست واقع نشد. چون این استانداردهای جدید تفاوت واضحی با نوع قدیمی نداشت.
استانداردهای جدید پیگیری هیچ معیار جدیدی را برای کاهش تولید زباله و بسته بندی آن پیشنهاد نمی کنند. به علاوه این استانداردها اجازه استفاده از حوادثی را می دهند که برای محیط زیست مضر هستند. در این بخش چند نمونه ارزیابی از کاهش بسته بندی مورد توجه قرار گرفته است. در واقع
این مطالعه براساس نتایج یک تحقیق که قبلاً با حمایت وزارت محیط زیست اتریش در سال 1999 انجام شده صورت گرفته است.
این تحقیق بر بسته بندی کالاهای لوکس متمرکز شده است. دیدگاه های ویژه ای برای انواع اصلی محصولات و بسته ها که کمترین فضا را به خود اختصاص می دهند مورد توجه قرار گرفته است. هدف این ارزیابی ایجاد یک سری قوانین ضروری و بهداشتی برای جلوگیری از بسته بندی های غیر ضروری بوده است.
نام محصول: آب معدنی
درطراحی بسته بندی آب معدنی کاهش حجم ضایعات در این محصول مورد توجه قرار گرفته است.
شکل1:کاهش حجم بطری آب معدنی
نام محصول: شیرینی بادامی با شکلات
امکان بسته بندی کوچک تر با اندازه های مورد نظر فراهم شده است. در هر صورت بسته بندی کوچک تر از طریق مرتب کردن شیرینی ها در لایه های متعدد ممکن است که باعث ایجاد یک شکل مکعبی می شود.
شکل2:بسته بندی شیرینی بادامی
نام محصول: لوستر
تبدیل بسته بندی به یک جزء از محصول در نظر گرفته شده است.
شکل3:بسته بندی لوستر
نام محصول:نرم افزار ICDL
حذف بخش های اضافی بسته بندی و کاهش حجم جعبه مقوایی که با محدوده هدف مطابقت داشته باشد.
شکل4:بسته بندی نرم افزار ICDL
معیارهای طراحی بسته بندی با دیدگاه کاهش منابع عبارتند از: 
1- محافظت کالا 2- پروسه ساخت کارخانه ای 3- فرآیند لایه گذاری و پرکردن بسته بندی. 4- قوانین انبارداری جابه جایی و حمل و نقل.5- خواسته های مشتری. 6- اطلاع رسانی از نظر ایمنی.تمام موارد بالا برای هر فرآورده خاص می بایست ارزیابی گردد و مشخص گردد آیا با محیط زیست در ارتباط است یا نه و تحت شرایط فوق کاهش حجم و وزن بسته بندی ممکن است یا خیر؟ اگر هیچ گونه خطری احساس نشد می توان فرض را بر این گذاشت که کاهش حجم و سطح بسته بندی قابل انجام می باشد.راه های پیشنهادی برای کاهش بسته بندی:تعریف اولیه برای تعیین نسبت بین سطح بسته بندی (مساحت خارجی) و حجم فرآورده ها می باشد که به صورت یک کسر ریاضی فرموله شده که نسبت جذر سطح بسته بندی به جذر حجم آن می باشد.مقدار پیشنهادی برای حاصل این فرمول، عدد 3.2 است که به صورت تجربی از ارزیابی تعداد متنوعی از فرآورده های Pack شده به دست آمده است. این مقدار طوری بیان شده که معقول بوده
و مرز بین نمونه های قابل قبول و غیر قابل قبول را معین نماید. فرمول فوق شرایط مناسبی برای پوشش کامل فرآورده Pack شده به صورت دو بعدی و همچنین شکل دهی مناسب قالب بسته بندی را پوشش می دهد.
شکل 5- لامپ کم مصرف می باشد که در دو مدل مختلف بالا تولید شده است.
برای نمونه بزرگ تر که به صورت جوش دار پرسی تولید و بسته شده است، نسبت کسر بالا به مقدار 3.96 می رسد که از مقدار 2/3 تخطی کرد و مورد قبول نمی باشد. اما نمونه کارتنی کوچک تر به مقدار 2.64 می رسد که خواسته فرمول را برآورده کرده و مورد قبول می باشد.
شکل 6- شکلات موزی
بسته بزرگ تر 24 شکلات را در 2 دسته 12 تایی و بسته کوچک تر سمت راست 4 دسته 6 تایی شکلات را در بر دارد. بسته بندی سمت چپ به مقدار 3.26 رسیده که از استاندارد مورد نظر تخطی کرده است. ولی نمونه کوچک تر با همان قابلیت به مقدار 2.59 رسیده است که میزان 40% صرفه جویی در مواد را بر خواهد داشت.
شکل7:بسته بندی لامپ مهتابی
یافته های فوق برای مواد جامد خوابیده یا تخت استفاده نمی شود. برای بهینه کردن این بسته ها می بایست این مقدار اصلاح شود و مقدار تغییرات ایجاد شده به صورت تقسیم جذر فورجه 2 سطح بر جذر فورجه 3 حجم می باشد.
در این حالت مقدار به دست آمده نباید از عدد 2.8 تخطی کند. فرمول دوم حالت خاصی از فرمول اول است. وقتی سطح بسته بندی با سطح محصول برابر است، گاهی این فرمول ممکن است تا مقدار 15% مورد تخطی قرار گیرد.
مقدار محاسبه شده از فرمول یک برای لامپ فلورانس عدد 3.94 را ارائه می دهد که از مقدار 3.2 بالاتر است. فرمول دوم نیز به مقدار 3.84 می رسد که باز هم از عدد تعیین شده 2.8 بیشتر است. اگر ندانستیم که بسته بندی باید از کدام فرمول پیروی کند، اگر عدد حاصل از فرمول دوم از 2.8 فراتر رفت باید در 1.15 ضرب شود. اگر نتیجه به دست آمده، از عدد حاصل از فرمول 1 بالاتر بود از همان فرمول 1 باید استفاده کرد. 
این مقادیر در حالت خاصی از موارد مورد استفاده قرار نمی گیرند. 
1- برخی از تولیدات با شرایط محافظتی خاص مثل: وسایل الکتریکی، شیشه ای، مواد خطرناک.
2- وقتی شرایط و قوانین خاص از پیش تعیین شده ای برای بسته بندی داریم. 3- نیاز برای رعایت ایمنی بیشتر و همچنین شرایط حمل و نقل خاص و همچنین سفارشات مشتری.

فایل : 21 صفحه

فرمت : Word