مقاله فارسی انرژی هسته ای

انرژی هسته ای
چکیده وقتی که صحبت از مفهوم انرژی به میان می‌آید، نمونه‌های آشنای انرژی مثل انرژی گرمایی ، نور و یا انرژی مکانیکی و الکتریکی در شهودمان مرور می‌شود. اگر ما انرژی هسته‌ای و امکاناتی که این انرژی در اختیارش قرار می‌دهد، آشنا ‌شویم، شیفته آن خواهیم شد.
آیا می‌دانید که
انرژی گرمایی تولید شده از واکنشهای هسته‌ای در مقایسه با گرمای حاصل از سوختن زغال سنگ در چه مرتبه بزرگی قرار دارد؟
منابع تولید انرژی هسته‌ای که بر اثر سیلابها و رودخانه از صخره شسته شده و به بستر دریا می‌رود، چقدر برق می‌تواند تولید کند؟
کشورهایی که بیشترین استفاده را از انرژی هسته‌ای را می‌برند، کدامند؟ و … .
نحوه آزاد شدن انرژی هسته‌ای
می‌دانیم که هسته از پروتون(با بار مثبت) و نوترون (بدون بار الکتریکی) تشکیل شده است. بنابراین بار الکتریکی آن مثبت است. اگر بتوانیم هسته را به طریقی به دو تکه تقسیم کنیم، تکه‌ها در اثر نیروی دافعه الکتریکی خیلی سریع از هم فاصله گرفته و انرژی جنبشی فوق العاده‌ای پیدا می‌کنند. در کنار این تکه‌ها ذرات دیگری مثل نوترون و اشعه‌های گاما و بتا نیز تولید می‌شود. انرژی جنبشی تکه‌ها و انرژی ذرات و پرتوهای بوجود آمده ، در اثر برهمکنش ذرات با مواد اطراف ، سرانجام به انرژی گرمایی تبدیل می‌شود. مثلا در واکنش هسته‌ای که در طی آن 235U به دو تکه تبدیل می‌شود، انرژی کلی معادل با 200MeV را آزاد می‌کند. این مقدار انرژی می‌تواند حدود 20 میلیارد کیلوگالری گرما را در ازای هر کیلوگرم سوخت تولید کند. این مقدار گرما 2800000 بار برگتر از حدود 7000 کیلوگالری گرمایی است که از سوختن هر کیلوگرم زغال سنگ حاصل می‌شود.
کاربرد حرارتی انرژی هسته‌ای
گرمای حاصل از واکنش هسته‌ای در محیط راکتور هسته‌ای تولید و پرداخته می‌شود. بعبارتی در طی مراحلی در راکتور این گرما پس از مهارشدن انرژی آزاد شده واکنش هسته‌ای تولید و پس از خنک سازی کافی با آهنگ مناسبی به خارج منتقل می‌شود. گرمای حاصله آبی را که در مرحله خنک سازی بعنوان خنک کننده بکار می‌رود را به بخار آب تبدیل می‌کند. بخار آب تولید شده ، همانند آنچه در تولید برق از زعال سنگ ، نفت یا گاز متداول است، بسوی توربین فرستاده می‌شود تا با راه اندازی مولد
، توان الکتریکی مورد نیاز را تولید کند. در واقع ، راکتور همراه با مولد بخار ، جانشین دیگ بخار در نیروگاه‌های معمولی شده است.
سوخت راکتورهای هسته‌ای
ماده‌ای که به عنوان سوخت در راکتورهای هسته‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد باید شکاف پذیر باشد یا به طریقی شکاف پذیر شود.235U شکاف پذیر است ولی اکثر هسته‌های اورانیوم در سوخت از انواع 238U است. این اورانیوم بر اثر واکنشهایی که به ترتیب با تولید پرتوهای گاما و بتا به 239Pu تبدیل می‌شود. پلوتونیوم هم مثل 235U شکافت پذیر است. به علت پلوتونیوم اضافی که در سطح جهان وجود دارد نخستین مخلوطهای مورد استفاده آنهایی هستند که مصرف در آنها منحصر به پلوتونیوم است.میزان اورانیومی که از صخره‌ها شسته می‌شود و از طریق رودخانه‌ها به دریا حمل می‌شود، به اندازه‌ای است که می‌تواند 25 برابر کل مصرف برق کنونی جهان را تأمین کند. با استفاده از این نوع موضوع ، راکتورهای زاینده‌ای که بر اساس استخراج اورانیوم از آب دریاها راه اندازی شوند قادر خواهند بود تمام انرژی مورد نیاز بشر را برای همیشه تأمین کنند، بی آنکه قیمت برق به علت هزینه سوخت خام آن حتی به اندازه یک درصد هم افزایش یابد.
مزیتهای انرژی هسته‌ای بر سایر انرژیها
بر خلاف آنچه که رسانه‌های گروهی در مورد خطرات مربوط به حوادث راکتورها و دفن پسماندهای پرتوزا مطرح می‌کند از نظر آماری مرگ ناشی ازخطرات تکنولوژی هسته‌ای از 1 درصد مرگهای ناشی از سوختن زغال سنگ جهت تولید برق کمتر است. در سرتاسر جهان تعداد نیروگاههای هسته‌ای فعال بیش از 419 می‌باشد که قادر به تولید بیش از 322 هزار مگاوات توان الکتریکی هستند. بالای 70 درصد این نیروگاه‌ها در کشور فرانسه و بالای 20 درصد آنها در کشور آمریکا قرار دارد.
در واکنشهای شکافت هسته‌ای مقادیر زیادی نیز انرژی آزاد می‌گردد (در حدود 200Mev)، اما مسئله مهمتر اینکه نتیجه شکستن هسته 235U ، آزادی دو نوترون است که می‌تواند دو هسته دیگر را شکسته و چهار نوترون را بوجود آورد. این چهار نوترون نیز چهار هسته 235U را می‌شکند. چهار هسته شکسته شده تولید هشت نوترون می‌کنند که قادر به شکستن همین تعداد هسته اورانیوم می‌باشند. سپس شکست هسته‌ای و آزاد شدن نوترونها بصورت زنجیروار به سرعت تکثیر و توسعه می‌یابد. در هر دوره تعداد نوترونها دو برابر می‌شود، در یک لحظه واکنش زنجیری خود بخودی شکست هسته‌ای شروع می‌گردد. در واکنشهای کنترل شده هسته‌ای تعداد شکست در واحد زمان و نیز مقدار انرژی بتدریج افزایش یافته و پس از رسیدن به مقداری دلخواه ثابت نگهداشته می‌شود.
انرژی شکافت هسته‌ای
کشف انرژی هسته‌ای در جریان جنگ جهانی دوم صورت گرفت و اکنون برای شبکه برق بسیاری از کشورها هزاران کیلو وات تهیه می کند (نیرو گاه هسته ای).
بحران انرژی بر اثر بالارفتن قیمت نفت در سال 1973 استفاده از انرژی شکافت هسته‌ای بیشتر وارد صحنه کرد. در حال حاضر ممالک اروپایی انرژی هسته‌ای را تنها انرژی می‌داند. که می‌تواند در اکثر موارد جایگزین نفت شود. استفاده از انرژی شکافت هسته‌ای که بر روی یک ماده قابل احتراق کانی که بصورت محدود پایه گذاری می‌شود. برای سایر کشورها خطرات بسیار دارد در حال حاضر تولید الکتریسته با استفاده از شکافت هسته‌ای کنترل شده به میزان زیادی توسعه یافته و مورد قبول واقع شده است. تولید انرژی هسته‌ای در کشورهای توسعه یافته بخش مهمی از طرح انرژی ملی را تشکیل می‌دهد.
انرژی بستگی هسته‌ای
می‌توان تصور کرد که جرم هسته ، M ، با جمع کردن Z (تعداد پروتونها) ضربدر جرم پروتون و N تعداد نوترونها ضربدر جرم نوترون بدست می‌آید.
M = Z×Mp + N×Mn
از طرف دیگر M همیشه کمتر از مجموع جرمهای تشکیل دهنده‌های منزوی هسته است. این اختلاف به توسط فرمول انیشتین توضیح داده می‌شود که رابطه بین جرم و انرژی هم ارزی جرم و انرژی را برقرار می‌سازد. اگر یک دستگاه مادی دارای جرم باشد در این صورت دارای انرژی کلی E است. E = M C2 که در آن C سرعت نور در خلا و M جرم کل هسته مرکب از نوکلئونها و E مقدار انرژیی است که در اثر
فروپاشی جرم M تولید می‌شود. بنابر این اصول انرژی هسته‌ای بر آزاد سازی انرژی پیوندی هسته استوار است. هر سیستمی که دارای انرژی پیوندی بیشتر باشد پایدار می‌باشد. در واقع جرم مفقود شده در واکنشهای هسته‌ای طبق فرمول E = M C2 به انرژی تبدیل می‌شود. پس انرژی بستگی اختلاف جرم هسته و جرم نوکلئونهای تشکیل دهنده آن است، که معرف کاری است که باید انجام شود تا نوکلئونها از هم جدا شوند. مواد شکافتنی
مواد ناپایدار برای اینکه به پایداری برسند، انرژی گسیل می‌کنند تا به حالت پایدار برسد. معمولا عناصری شکافت پذیر هستند که جرم اتمی آنها بالای 150 باشد ،235U و 238U در معادن یافت می‌شود. 99.3 درصد اورانیوم معادن 238U می‌باشد.و تنها 7% آن 235U می‌باشد. از طرفی 235U با نوترونهای کند پیشرو واکنش نشان می‌دهد. 238Uتنها با نوترونهای تند کار می‌کند، البته خوب جواب نمی‌دهد. بنابر این در صنعت در نیروگاههای هسته‌ای 235U به عنوان سوخت محسوب می‌شود. ولی به دلایل اینکه در طبیعت کم یافت می‌شود. بایستی غنی سازی اورانیوم شود، یعنی اینکه از 7 درصد به 1 الی 3 درصد برسانند.
شکافت 235U
در این واکنش هسته‌ای وقتی نوترون کند بر روی 235U برخورد می کند به 236U تحریک شده تبدیل می‌شود. نهایتا تبدیل به باریوم و کریپتون و 3 تا نوترون تند و 177 Mev انرژی آزاد می‌شود. پس در واکنش اخیر به ازای هر نوکلئون حدود 1 Mev انرژی آزاد می‌شود. در واکنشهای شیمیایی مثل انفجار به ازای هر مولکول حدود 30 Mev انرژی ایجاد
می‌شود. لازم به ذکر است در راکتورهای هسته‌ای که با نوترون کار می‌کند، طبق واکنشهای به عمل آمده 2 الی3 نوترون سریع تولید می‌شود. .
ویژگی های اورانیوم و کاربردهای آن
اورانیوم یکی از عناصر شیمیایی جدول تناوبی است که نماد آن U وعدد اتمِی آن 92 می باشد. اورانیوم که یک عنصر سنگین، سمی، فلزی، رادیواکتیو و براق به رنگ سفید مایل به نقره ای می باشد به گروه آستیندها تعلق داشته و ایزوتوپ 235 آن برای سوخت راکتورهای هسته ای وسلاحهای هسته ای استفاده میشود. معمولا اورانیوم در مقادیر بسیار ناچیز درسخره ها خاک آب گیاهانو جانوران از جمله انسان یافت می شود.
خصوصیتهای قابل توجه
اورانیوم هنگام عمل پالایش به رنگ سفید مایل به نقره ای فلزی با خاصیت رادیو اکتیوی ضعیف یباشد که کمی از فولادنرم تر است. این فلز چکش خاررسانای جریان الکتریسیته و کمی Paramagnetic میباشد. چگالی اورانیوم 65% بیشتر از چگالی سرب میباشد. اگر اورانیوم به خوبی جدا شود بشدت از آب سرد متاثر شده و در برابر هوا اکسید میشود. اورانیوم استخراج شده از معادن میتواند به صورت شیمیایی به دی اکسید اورانیوم و دیگر گونه های قابل استفاده در صنعت تبدیل شود. اورانیوم در صنعت سه گونه دارد:
آلفا (Orthohombic) که تا دمای 667.7 درجه پایدار است.
بتا (Tetragonal) که از دمای 667.7 تا 774.8 درجه پایدار است.
گاما (Body-centered cubic) که از دمای 774.8 درجه تا نقطه ذوب پایدار است. ( این رساناترین و چکش خوارترین گونه اورانیوم میباشد.)
دو ایزوتوپ مهم ان U235 و U238 میباشند که u235 مهمترین برای راکتورهای و سلاحهای هسته ای است. چرا که این ایزوتوپ تنها ایزوتوپی است که طبیعت وجود دارد و در هر مقدار ممکن توسط نوترونهای حرارتی شکافته میشود. ایزوتوپ u238 نیز از این جهت مهم است که نوترونها را برای تولید ایزوتوپ رادیو اکتیو جذب کرده و آن را به
ایزوتوپ Pu239 پلوتونیوم تجزیه میکند. ایزوتوپ مصنوعی U233 نیز شکافته شده و توسط بمباران نوترونی Thorium232 بوجود میآید. اورانیوم اولین عنصر یافته شده بود که میتوانست شکافته شود. برای نمونه با بمباران آرام نوترونی ایزوتوپ U235 آن به ایزوتوپ کوتاه عمر U236 تبدیل شده و بلا فاصله به به دو هسته کوچکتر تقسیم میشود که این عمل انرژی آزاد کرده و نوترونهای بیشتری تولید میکند. اگر این نوترونها توسط هسته u235 دیگری جذب شوند عملکرد حلقه هسته ای دوباره اتفاق می افتد و اگر چیزی برای جذب نوترونها وجود نداشته باشد به حالت انفجاری در می آیند. اولین بمب اتمی با این اصل جواب داد «شکاف هسته ای) نام دقیقتر برای این بمبها و بمب های هیدروژنی«آمیزش هسته ای) سلاحهای هسته ای میباشد. کاربردها:
فلز اورانیوم بسیار سنگین و پرچگالی میباشد.اورانیوم خالی توسط بعضی از ارتشها برای ساخت محافظ برای تانکها و ساخت قسمتهایی از موشکها و ادوات جنگی استفاده میشود. ارتشها همچنین از اورانیوم غنی شده برای سوخت ناوگان خود و زیردریایی ها و همچنین سلاحهای هسته ای استفاده میکند. سوخت استفاده شده در راکتورهای ناوگان ایالات متحده معمولا اورانیوم U235 غنی شده میباشد. اورانیوم موجود در سلاحهای هسته ای بشدت غنی میشوند که این مقدار بصورت تقریبی 90% میباشد. مهمترین کاربرد اورانیوم در بخش غیر نظامی تامین سوخت دستگاههای تولید نیروی هسته ای است که در آنها سوخت U235 به میزان 2الی3% غنی میشود. اورانیوم تخلیه شده در هلیکوپترها و هواپیماها به عنوان وزن متقابل
بر هر بار استفاده میشود. دیگر کاربردهای این عنصر عبارتند از :
لعاب ظروف سفالی از مقدار کمی اورانیوم طبیعی تشکیل شده است (که داخل فرایند غنی سازی نمیشود) که این عنصر برای اضافه کردن رنگ با آن اضافه میشود.
نیمه عمر طولانی ایزوتوپ اورانیوم 238 آن را برای تخمین سن سنگهای آتشفشانی مناسب میسازد.
U235 در راکتورهای هسته ای Breeder به پلوتونیوم تبدیل میشود. و پلوتونیوم نیز در ساخت بمبهای هیدروژنی مورد استفاده قرار میگیرد.
استات اورانیوم در شیمی تحلیلی کاربرد دارد.
برخی از لوازم نوردهنده از اورانیوم و برخی در مواد شیمیایی عکاسی مانند نیترات اورانیوم استفاده میکنند.
معمولا کودهای فسفاتی حاوی مقدار زیادی اورانیوم طبیعی میباشند. چراکه مواد کانی که آنها از آنجا گرفته شده اند حاوی مقدار زیادی اورانیوم میباشند.
فلز اورانیوم برای اهداف اشعه ایکس در ساخت این اشعه با انرژی بالا استفاده میشود.
این عنصر در وسایل Interial Guidance و Gyro Compass استفاده میشود.
استفاده از اورانیوم به شکل اکسیدطبیعی آن به سال 79 میلادی بر می گردد یعنی زمانی که این عنصر برای اضافه
کردن رنگ زرد به سفال لعابدار استفاده شد (شیشه زرد با یک در صد اورانیوم در نزدیکی ناپل ایتالیا کشف شده است).کشف این عنصر به شیمیدان آلمانی به نام مارتین هنریچ کلاپرس اختصاص داده شد که در سال 1789 اورانیوم را به صورت قسمتی از کانی که آن را pitchblende نامید کشف شد. نام این عنصر را بر اساس سیاره اورانوس که هشت سال قبل از آن کشف شده بود برگزیده شد .این عنصر در سال 1841 به صورت فلز جداگانه توسط eugne melchior peligot استفاده شد.در سال 1896 Henri Becquerel فیزیکدان فرانسوی برای اولین بار به خاصیت رادیو اکتیویته آن پی برد. در پروژه Manhattan نامهای Tuballoy و Oralloy برای اورانیوم طبیعی و اورانیوم غنی شده بکار برده شد. این اسامی هنوز نیز برای اورانیوم غنی شده و اورانیوم طبیعی بکار برده میشوند.در آغاز قرن بیستم تفحص و جستجو برای یافتن معادن رادیو اکتیو در ایالات متحده آغاز شد. منابع رادیوم که حاوی کانی های اورانیوم نیز می بودند برای استفاده آنها در رنگ ساعت های شب نما و دیگر ابزار جستجو شدند. در طی جنگ جهانی دوم اورانیوم از نظر اهداف دفاعی اهمیت پیدا کرد. در سال 1943 Union Mines Development Corporation کنگره ای را در کلرادو به منظور استفاده ارتش از قدرت اتمی در پروژه Manhattan تشکیل داد.برای اطمینان از ذخایر کافی اورانیوم این کنگره US Atomic Enecry Act of 1946 را ایجاد و کمیسیون انرژی اتمی را بوجود آورد. در دهه 1960 ملزومات ارتش تزلزل یافت و در اواخر سال 1970دولت برنامه تهیه اورانیوم خود را کامل
کرد. همزمان با همین مساله بازار دیگری بوجود آمد که درواقع همان کارخانه های نیروگاه های هسته ای اقتصادی بود.
ترکیبات:
تترا فلوروئید اورانیوم UF4که به نمک سبز معروف است یک محصول میانی هگزافلورید اورانیوم میباشد. هگزا فلورید اورانیوم UF6 جامد است که در دمای بالای 56 درجه سانتیگراد بخار میشود. UF6 ترکیب اورانیوم است که برای دو فرایند غنی سازی Gaseous Diffusion و Centrifuge استفاده میشود. و در صنعت با نام ساده Hex خوانده میشود.Yellowcake اورانیوم غلیظ شده است. نام این عنصر بدلیل رنگ و شکل آن در هنگام تولید میباشد اگرچه تولید امروزه Yellowcake بیشتر به رنگ سبز مایل به سیاه میگراید تا زرد. Yellowcake تقریبا 70 تا 90 درصد اکسید اورانیوم دارد. U3O8Diuranate آمونیوم محصول جنبی تولید Yellowcake میباشد که رنگ آن زرد درخشان میباشد. که گاهی اوقات باعث اشتباه شده و Yellowcake نامیده میشود اما این نام درست این محصول نمیباشد.
پیدایش:
اورانیوم عنصر طبیعی است که تقریبا در تمام سنگها آب
و خاک به میزان کم یافت میشود. و بنظر می رسد که مقدار آن از Antimony، برلیوم، کادیوم، جیوه، طلا، نقره و تنگستن بیشتر باشد و این فراوانی در حد آرسنیک و مولیبدنیوم است. این عنصر در بیشترکانی های اورانیومی از قبیل Pitchblende،Uraninite ،Autunite,، Uranophane, tobernite و Coffinite یافت میشود.مقدار بیشتری از اورانیوم در موادی از قبیل صخره های فسفاتی و کانیهای مانند Lignite و Monazite یافت میشود. که بیشتر برای مصارف اقتصادی از همین منابع استخراج می شود. از آنجا که اورانیوم نیمه عمر رادیو اکتیوی طولانی 4.47×109 سال برای U-238 دارد مقدار آن همیشه در زمین ثابت میماند.بنظر میرسد که فرو پاشی اورانیوم و واکنشهای هسته ای آن با توریوم همان منبع گرمایی عظیمی است که در هسته زمین، باعث ذوب شدن قسمت خارجی هسته زمین گردیده و باعث ایجاد حرکت پوسته ای زمین می شود.معدن اورانیوم صخره ای است که تمرکزهای اورانیومی میباشد که مقدار اقتصادی ان یک تا چهار پوند اکسید اورانیوم در هر تن میباشد که تقریبا 0.05 تا 0.20 درصد اکسید اورانیوم دارد.
تولید و توزیع:
اورانیوم اقتصادی از طریق تقلیل هالیدهای اورانیوم با خاک فلزات قلیایی تولید می شود. همچنین فلز اورانیوم می تواند از طریق عمل الکترولیز 5KUF یا Uf4 که در CaCl2 و NaCl حل شده است بدست آید. اورانیوم خالص نیز از طریق تجزیه حرارتی هالیدهای اورانیوم حاصل میشود.در سال 2001 مالکان راکتورهای هسته ای غیر نظامی آمریکا از این کشور و منابع خارجی 21300 تن اورانیوم خریداری کردند. قیمت پرداخت شده برای هر کیلوگرم اورانیوم حدودا 26.39 دلار بود که در مقایسه با سال 1998 16% کاهش داشت. در سال 2001 ایالات متحده 1018 تن اورانیوم از 7 عملیات معدنی در غرب رود میسیسیپی تولید کرد. اورانیوم بیشتر توسط فرانسوی ها در کشورهای جهان توزیع شده است.
معمولا کشورهای بزرگتر اورانیوم بیشتری در مقایسه با کشورهای کوچکتر تولید میکنند. چراکه گسترش و توزیع اورانیوم در جهان یک شکل و یکنواخت است. کشور استرالیا ذخایر بسیار زیادی از این عنصر دارد که تقریبا 30% ذخایر دنیا را شامل میشود.
ایزوتوپها:
اورانیوم طبیعی از 3 ایزوتوپ U-238, U-235, U-234 تشکیل شده است که U-238 فراوان ترین آنها (99.3%) میباشد. این سه ایزوتوپ رادیو اکتیو بوده که نیمه عمر آنها عبارت است از U-235 4.5×109 سال که پایدارترین آنها میباشد. U-235 7×108 سال و U234 2.5×105 سال.ایزوتوپهای اورانیوم میتوانند از هم جدا شوند تا تمرکز یک ایزوتوپ بر دیگری را افزایش دهند. این فرایند “غنی سازی” نام دارد. وزن U-235 برای غنی شدن باید 0.711 درصد افزایش یابد. اورانیوم م235 برای استفاده در سلاحهای هسته ای و نیروگاه های اتمی مناسب تر است . این فرایند مقادیر بسیاری اورانیوم بوجود می آورد که در U-235 تخلیه میشوند و خالصترین اورانیوم یعنی U238 اورانیوم خالی یا DU نام دارد. اگر ایزوتوپ 235 بخواهد تخلیه شود باید وزنش 0.711 درصد کم شود.
هشدار ها:
تمام ترکیبات اورانیوم سمی و رادیو اکتیو هستند. سمی بودن این عنصر میتواند کشنده باشد. در مقادیر بسیار کم خاصیت سمی بودن این عنصر به کلیه آسیب میرساند. خواص رادیو اکتیوی این عنصر نیز سیستماتیک و نظام بند است. در کل ترکیبات اورانیوم به سختی جذب روده و ریه میشوند و خطرات رادیولوژیکی آن باقی میماند. فلز خالص اورانیوم نیز خطر آتش سوزی به همراه دارد.فرد ممکن است با تنفس غبار اورانیو م در هوا یا خوردن و آشامیدن آب و غذا در معرض این عنصر قرار
بگیرد. البته بیشتر این عمل از طریق خوردن آب و غذا صورت میگیرد. جذب روزانه اورانیوم در غذا 0.07 تا 1.1 میکروگرم میباشد. مقدار اورانیوم در هوا معمولا بسیار ناچیز است. افرادی که در کنار تاسیسات هسته ای دولت و یا معادن استخراج اورانیوم زندگی میکنند بیشتر در معرض این عنصر قرار می گیرند.اورانیوم ممکن است که درطریق تنفس یا بلع و یا در موارد استثنایی از طریق شکافی روی پوست وارد بدن شود. اورانیوم توسط پوست جذب نمیشود و ذرات آلفای ساتع شده از این عنصر نمیتواند به پوست نفوذ کند. بنابر این اورانیومی که خارج از بدن باشد نمیتواند به اندازه اورانیوم داخل بدن مضر و خطرناک باشد. اگر اورانیوم به بدن وارد شود ممکن است موجب سرطان شده یا به کلیه ها آسیب برساند.
علم هسته‌اي راهي براي بهبود تغذيه

تغديه‌ي مناسب براي سلامت و بهبود كيفيت زندگي امري ضروري است و در اين راستا دانش هسته‌يي مي‌تواند راهنمايي براي توسعه يك خط مشي قوي تغذيه‌يي باشد.
در واقع بسياري از فعاليت‌هاي آژانس در جهت تامين نيازهاي اساسي بشر با به كارگيري علوم هسته‌يي براي افزايش توليدات غذايي، بهبود مراقبت‌هاي بهداشتي، بهبود مديريت ذخاير آب و ارزيابي منابع آلودگي محيط زيست است.
بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه پيشرفت‌ جهاني در جهت كاهش سوء تغذيه در چرخه‌ي زندگي انسان كند و ناهمگون بوده است. در گزارش سال 2000 وضعيت تغذيه جهاني، يك هيات فرعي سازمان ملل در امر تغذيه تخمين زده است كه 182 ميليون كودك زير پنج سال در كشورهاي در حال توسعه براي مدتي طولاني زير خط بهره‌مندي از يك تغذيه سالم هستند و 150 ميليون تن نيز زير وزن طبيعي هستند. هم‌چنين اين محاسبات نشان مي‌دهد كه 30 ميليون نوزاد هر ساله به دليل فقر غذايي مادران‌شان در طول دوران بارداري، رشد ناقص دارند.
از اين رو تعهدات جديد بين‌المللي در سرتاسر جهان براي توجه به اين وضعيت در نظر گرفته شده و آژانس‌ بين‌المللي انرژي اتمي شريك مهمي در اين تلاش‌ها محسوب مي‌شود.
دانش هسته‌يي ابزار ارزشمندي را براي ارزيابي فاكتورهايي كه تغذيه را تحت تاثير قرار مي‌دهند، ارايه مي‌كند. اين فاكتورها عبارتند از: ريزمغذي‌ها، تركيبات بدن و مصرف شير مادر.
اين آژانس از طريق برنامه‌اش در حوزه‌ي تغذيه به كشورها در زمينه‌ي كاربرد اين ابزار براي حل مشكلات تغذيه‌شان كمك مي‌كند و از تحقيق‌هاي مهم در خصوص تعامل ميان تغذيه، آلودگي محيط زيست و عفونت با اهداف نهايي بهبود تغذيه انساني، حمايت مي‌كند.
بهبود تغذيه از طريق علوم هسته‌ای
تحقيقات نشان مي‌دهد كه هزينه‌هاي اقتصادي و اجتماعي سوءتغذيه سرسام‌آور هستند و تلاش‌هاي گسترده‌ي بين‌المللي براي پاسخگويي به مشكلات مربوطه صورت مي‌گيرد.
علوم هسته‌اي كه اكثريت آن‌ها به اموري چون پرتوهاي ايكس، پرتودرماني يا نيروگاه‌هاي هسته‌اي مربوط مي‌شوند، امروزه در سراسر جهان براي شناختن مشكلات تغذيه‌يي و نيز ارزيابي تاثير مداخلات اين علوم در اين زمينه از سوي كشورهاي مختلف به كار گرفته مي‌شود.
آژانس بين‌المللي انرژي اتمي سرپرستي اين مسير را برعهده دارد و به كشورهاي در حال توسعه براي اهداف زير كمك مي‌رساند و از آن‌ها حمايت مي‌كند كه اين اهداف عبارتند از:
1- تحقيق و تاييد طبيعت مشكلات تغذيه اي.
2- ارزيابي تاثير و كاهش هزينه‌هاي برنامه‌هاي تغذيه‌اي.
3- تشخيص شرايط محيط زيستي و ارزيابي نتايج آن بر روي سلامت انسان و وضعيت تغذيه‌اي.
هدف اين برنامه‌ها ايجاد ظرفيت مورد نياز در كشورهاي در حال توسعه براي استفاده از تكنيك‌هاي هسته‌يي و به منظور پاسخگويي به مشكلات تغذيه‌اي است.
آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اين ظرفيت سازي را از طريق آموزش و تعليم دانشمندان با برگزاري كارگاه‌ها و ارايه‌ي بورسيه‌ها انجام مي‌دهد، از ماموريت‌هاي علمي و كارشناسي حمايت مي‌كند و تجهيزات مورد نياز را از طريق پروژه‌هاي تحقيقاتي هماهنگ شده و همكاري‌هاي فني فراهم مي‌كند. اين آژانس همچنين برنامه‌هاي آموزشي و تحقيقاتي را در سطح دكترا در حوزه تغذيه ارتقا مي‌دهد.
كمبود ريزمغذي‌ها: يك چالش جهاني براي سلامت
ريزمغذي‌ها نقش اساسي در فرايندهاي متابوليسمي بدن انسان ايفا مي‌كنند، اما فقط در مقادير اندك مورد نياز هستند. از آنجا كه نقش اين مواد مغذي بسيار ضروري است در صورتي كه حتي به همان ميزان اندك نيز در غذا و رژيم غذايي به اندازه كافي وجود نداشته باشند، مشكلات مهمي براي سلامت افراد ايجاد مي‌شود.
سازمان جهاني بهداشت در گزارش خود در سال 2002 تخمين زده است كه تقريبا 168 ميليون كودك زير پنج سال زير وزن طبيعي هستند و اين بدان معني است كه براي رفع احتياجات بدن‌شان به اندازه‌ي كافي مواد مغذي دريافت نمي‌كنند. كمبود تركيبي از ريزمغذي‌ها از جمله آهن،
روي و ويتامين A زندگي و سلامت ميليون‌ها انسان را در جهان در حال توسعه تهديد مي‌كند.
فقر آهن
فقر آهن مهم‌ترين كمبود تغذيه‌يي رايج در سراسر جهان است. اين كمبود يك مشكل اصلي در بهداشت عمومي است كه نتايج وخيمي را به ويژه بر روي زناني كه در سن بارداري هستند و نيز براي كودكان به دنبال دارد. وقتي آهن كافي در بدن وجود نداشته باشد، تعداد كمتري گلبول‌هاي قرمز در خون فرد توليد مي‌شود. اين امر ظرفيت خون را در جابه‌جايي اكسيژن كاهش مي‌دهد. در نتيجه علايم اين كمبود از خستگي و ناتواني در تمركز گرفته تا رشد ناقص فيزيكي و ادراكي در كودكان پديدار مي‌شوند.
كم خوني و فقر آهن همچنين ممكن است موجب بروز مشكلاتي در طول بارداري به ويژه در كشورهاي در حال توسعه شود كه اين امر مي‌تواند خطر وضع حمل‌هاي زودهنگام و نيز خطر بروز مشكلات و يا حتي مرگ مادر يا مرگ نوزاد را افزايش دهد. شايع‌ترين علت بروز كم خوني فقر آهن به ويژه در ميان نوزادان و كودكان كمبود يا فقدان ذخاير مطلوب آهن در تغذيه است. انگل‌ها، عفونت‌ها، بيماري‌هاي معده و دستگاه گوارش و از دست رفتن خون در دوران قاعدگي نيز اين كم خوني را تشديد مي‌كند.
فقر روي
روي يك ماده مغذي مهم ست. اين عنصر ماده‌ي اصلي بسياري از آنزيم‌ها (يك مولكول پروتئيني كه واكنش‌هاي شيميايي را در بدن كاتاليز مي‌كند) است و نقش مهمي در سنتز پروتئين و تقسيم سلولي ايفا مي‌كند. پيامدهاي سلامتي فقر روي در بدن شامل عملكرد ضعيف سيستم ايمني
بدن، كندي رشد و به تاخير افتادن بلوغ جنسي در كودكان است. فقر روي در اثر مصرف كم اين ماده و يا پايين آمدن قدرت جذب آن در بدن از منابع طبيعي موجود بروز مي‌كند. رژيم‌هاي غذايي كه حاوي مقادير اندكي گوشت قرمز و گوشت ماهي هستند، اغلب مشكل فقر روي را افزايش مي‌دهند و به اين خاطر كه اين عنصر در غلات به ندرت يافت مي‌شود.
كمبود “ويتامين آ”
“ويتامين آ” يكي ديگر از مواد مغذي در رژيم غذايي انسان است كه در عملكرد قرنيه، رشد استخوان‌ها و واكنش‌هاي ايمني بدن نقش دارد. كمبود اين ويتامين نه تنها موجب نابينايي قابل پيشگيري مي‌شود، بلكه كارايي سيستم ايمني بدن را نيز كاهش مي‌دهد كه پيامد آن افزايش خطر بروز بيماري‌هاي شديد عفوني و كم خوني است.
اين كمبود همچنين خطر مرگ مادر يا جنين را در هنگام بارداري و يا مرگ نوزاد پس از تولد را افزايش مي‌دهد. كمبود “ويتامين آ” زماني بروز مي‌كند كه مصرف آن يا جذب آن در بدن كاهش مي‌يابد. “ويتامين آ” همچنين از بتاكاروتن كه يك ماده اوليه موجود در ميوه‌ها و سبزيجات است، به دست مي‌آيد، اما پژوهش‌ها نشان مي‌دهد كه بتاكاروتن به ميزان كافي كه پيش از اين تصور مي‌شد، در مواد غذايي طبيعي يافت نمي‌شود و اين بدان معني است كه براي جذب مقدار مناسب اين ويتامين در بدن، بايد اين مواد به اندازه‌ي بيشتري مصرف شوند.
آمارها نشان مي‌هد كه در حدود 250 ميليون كودك پيش دبستاني در كشورهاي در حال توسعه دچار كمبود
“ويتامين آ” هستند، اگر چه فقدان شديد آن كه منجر به كوري مي‌شود، طبق شواهد پزشكي كاهش يافته است.
مصرف انرژي: ايجاد تعادل تغذيه‌اي
بدن ما از انرژي (كالري) موجود در غذا براي به حركت انداختن ماهيچه‌ها و فرايندهاي متابوليكي استفاده مي‌كند. كاهش بيش از حد كالري نيروي مورد نياز بدن را براي انجام فعاليت‌هاي روزانه تحليل مي‌برد و با گذشت زمان تهديدات جدي براي سلامت انسان به همراه دارد. از طرفي مصرف زياد از حد كالري مي‌تواند منجر به افزايش وزن شده و مشكلاتي براي سلامت افراد و از جمله ابتلا به بيماري‌هاي ديابتي و قلبي را در پي داشته باشد.
به گزارش ايسنا در اين مجله‌ي تخصصي آمده است: ‌آمارها نشان مي‌دهد كه نرخ اضافه وزن وچاقي ظرف يك قرن گذشته به سرعت افزايش يافته و همچنان ادامه دارد. طبق آمار سازمان جهاني بهداشت، بيش از يك ميليارد فرد بزرگسال در سراسر جهان هم اكنون دچار اضافه وزن هستند و حداقل 30 ميليون تن نيز به لحاظ كلينيكي چاق هستند.
از تكنيك‌هاي هسته‌يي و ايزوتوپيك مي‌توان براي مطالعه پارامترهاي مهم در شرايط تغذيه‌يي انسان مانند مصرف كلي انرژي، چگالي لاغري بدن و مصرف شير مادر استفاده كرد. نتايج اين مطالعات مي‌تواند به متخصصان راهنماي تغذيه در تهيه برنامه‌هاي تغذيه‌يي طبق دستورات براي ارايه كالري‌ها و مواد مغذي در يك رژيم غذايي متعادل و سالم براي پاسخگويي به نيازهاي ويژه كمك كند.
پوكي استخوان: چالشي براي سلامت جامعه‌اي مسن
امروزه در حدود 200 ميليون مرد و زن به عارضه پوكي استخوان مبتلا هستند (كاهش تدريجي در تراكم و نيروي بافت‌ها استخواني با بالا رفتن سن) پوكي استخوان
آسيب‌پذيري استخوان‌ها و احتمال شكستگي‌هاي استخواني را افزايش مي‌دهد و يكي از مشكلات شايع در سنين كهنسالي است.
شكستگي‌هاي استخواني نگراني جدي براي سلامت محسوب مي‌شود چرا كه نه تنها بر تحرك، بلكه بر كيفيت زندگي افراد در سنين بالا تاثير نامطلوب مي‌گذارد. اگر چه تراكم معدني استخوان‌ها به چندين فاكتور بستگي دارد، تغذيه نامناسب نقش كليدي در پيشرفت عارضه پوكي استخوان ايفا مي‌كند.
كلسيم، ويتامين D و C و ساير مواد معدني مانند فسفر، منيزيم، مس، منگنز، فلورايد و روي براي رشد سالم استخوان‌ها در طول زندگي ضروري هستند و مي‌توانند به جلوگيري از بروز پوكي استخوان كمك كنند، در حالي كه افزايش تغذيه سالم و بهره‌مندي از يك زندگي فعال و پر تحرك خطر ابتلا به پوكي استخوان را كاهش خواهد داد، اطلاع رساني نيز در زمينه كمك به تشخيص اين عارضه و شناسايي خطر شكستگي‌ها نيز مورد نياز هستند.
داشتن تغذيه مناسب براي بهره‌مندي از يك سلامت مطلوب و يك آينده پايدار امري حياتي است براي دستيابي به اين هدف تعيين شده از سوي اجلاس جهاني غذا با مضمون به نيمه رساندن نرخ گرسنگي و سوء تغذيه تا سال 2015، اجراي برنامه‌هايي موثر و يك تعهد پايدار و تغييرناپذير از سوي دولت‌ها، سازمان‌هاي غير دولتي و بين‌المللي و نيز بخش خصوصي مورد نياز خواهد بود. در همين راستا دانش هسته‌يي از سوي تعداد زيادي از كشورها به منظور ارزيابي تاثير ميانجي‌گري‌ها در زمينه تغذيه مورد استفاده قرار مي‌گيرد و مي‌تواند راهنمايي براي توسعه يك خط مشي قوي تغذيه‌يي باشد. از اين رو
سازمان بين‌الملي انرژي اتمي به حمايت‌هاي خود از كاربردهاي نوآاورانه در زمينه تكنيك‌هاي هسته‌يي در حوزه‌هايي كه موفقيت اين كاربردها اثبات شده، ادامه مي‌دهد.

تحقیق دانش آموزی در مورد انرژی هسته ای

فایل : 27 صفحه

فرمت : Word