مقاله در مورد وظایف، حدود و اختیارات اعضاء هیات‌مدیره

وظایف، حدود و اختیارات اعضاء هیات‌مدیره
مقدمه
براساس لایحه اصلاح قانون تجارت، هیات‌مدیره در شرکت‌های سهامی به گروهی از مدیران که متشکل از حداقل سه نفر مدیر انتخابی یا انتصابی باشند و مسئولیت راهبری و اداره امور شرکت، موسسه و سازمان را برای مدت محدود عهده دار گردند گفته ‌می‌شود. اعضاء هیات‌مدیره و مدیرعامل ملزم به رعایت مقررات ذیل می باشد:
قوانین ذیربط
اساسنامه شرکت
اجرای مصوبات مجمع عمومی (مسئول یت اجرای مصوبات مجمع عمومی منفرداً و مشترکاً برعهده اعضاء هیات‌مدیره و مدیرعامل می باشد)
اعضاء هیئت مدیره تمامی مسئولیت‌هایی که در ادامه به آنها پرداخته شده است را در مدت تصدی خود دارا می‌باشند و در برابر هرگونه قصور و سهل انگاری خویش و دیگر اعضاء، که منجر به ورود خسارت به شرکت شود، به صورت فردی و گروهی در مقابل سهامداران و اشخاص ثالث مسئول هستند.
1-مسئولیت مدنی فردی:
اگر اعضای هیات‌مدیره و مدیر عامل بطور انفرادی در اداره شرکت مرتکب خطا شوند و خطای آنان باعث ورود زیان به شرکت و اشخاص ثالث شود و بین خطای آنان و زیان وارده رابطه علیت وجود داشته باشد مسئول جبران زیان وارده خواهند بود.
2- مسئولیت مدنی اشتراکی: (مسئولیت مدنی مشترک)
اگر اعضای هیات‌مدیره و مدیرعامل در اداره شرکت بطور مشترک، مرتکب خطا و باعث ورود زیان شوند و بین خطای آنان و زیان وارده رابطه علیت وجود داشته باشد به نسبت نقش و تاثیری که در وارد شدن زیان داشته اند مسئول جبران زیان خواهند بود.
3- مسئولیت تضامنی:
اگر اعضای هیات‌مدیره و مدیرعامل تخلفاتی بکنند که باعث ورشکستگی شرکت شوند یا پس از انحلال شرکت معلوم شود تخلفاتی کرده‌اند که باعث شده دارایی شرکت برای پرداخت بدهی‌های آن کافی نباشد همراه با شرکت در قبال اشخاصی که زیان دیده اند مسئول جبران کل زیان به آنان بصورت انفرادی و تضامنی خواهند بود.
4- مسئولیت کیفری:
اگر تخطی اعضای هیات‌مدیره و مدیرعامل شرکت از قوانین کشور و اساسنامه شرکت و مصوبات قانونی مجامع عمومی صاحبان سهام شرکت طبق قوانین کشور، جرم محسوب شود موجب مسئولیت کیفری برای آنان خواهد بود.
اهم وظایف نظارتی هیات‌مدیره
انتخاب و یا عزل مدیرعامل.
ارزیابی عملکرد مدیرعامل.
ارزیابی بودجه پیشنهادی مدیرعامل و اعمال اصلاحات مورد نظر برای ارائه به مجمع عمومی صاحبان سهام.
رسیدگی به گزارش‌های دریافتی از بازرس قانونی شرکت و حسابرسان.
رسیدگی به شکایت‌ها و گزارش‌های دریافتی از سهامداران و شرکا و ذینفعان شرکت.
رسیدگی به میزان و انواع تعارضات و دعاوی مطروحه له و علیه شرکت در جهت پایش محیط قانونی و کاری شرکت و میزان هوشمندی تیم مدیریت و مدیرعامل در قبال آنها.
تعیین حسابرس و انجام انواع حسابرسی‌های دوره ای یا موردی.
پایش مستمر (پایدار) جایگاه شرکت در بازار و نسبت به رقبا.
پاسداری از اساسنامه شرکت و پایش رعایت آن.
مشارکت در تهیه چشم انداز و برنامه راهبردی شرکت.
مشارکت در انتخاب مدیران ارشد و میانی شرکت.
مشارکت در تدوین و پیاده سازی یک نظام کارآمد جانشین پروری.
مشارکت در تدوین و پیاده سازی یک سامانه موثر تعاملات و ارتباطات درون سازمانی برای جذب، حفظ و تعالی منابع انسانی.
تدوین نهایی صورت‌های مالی و ترازنامه شرکت و ارائه آن به مجمع عمومی صاحبان سهام یا شرکای شرکت.
مشارکت در مدیریت بحران‌ها و عبور از گردنه‌های دشوار مدیریتی، مالی و. …
دعوت مجامع عمومی صاحبان سهام و شرکلای شرکت و اداره آنها.
شناسایی خلاء‌ها و نقاط ضعف اساسنامه و مقررات داخلی شرکت و تلاش برای اصلاح آنها در حدود صلاحیت هیات‌مدیره یا از طریق مجمع عمومی صاحبان سهام یا شرکای شرکت.
جزییات مسئولیت های قانونی اعضا
هیات‌مدیره متعهد به تصمیم گیری و اقدام در حدود موضوع شرکت و حدود قانون هستند و در مورد اقدامات و تصمیماتی که خارج از موضوع فعالیت، خلاف قانون و اساسنامه شرکت باشد، در قبال صاحبان سهام و ذینفعان شرکت، مسئول هستند.
تذکر قانونی و به اصطلاح آئین‌نامه ای نسبت به چگونگی تشکیل و اداره جلسات هیات‌مدیره و نیز اعلام نظر موافق یا مخالف نسبت به موضوعات و مسائل مطروحه در هیات‌مدیره برای همه اعضای هیات‌مدیره از جمله رئیس هیات‌مدیره‌، یک مسئولیت قانونی به شمار میرود.
برابر تکالیف و عمومیات قابل استباط از قانون تجارت، حضور در جلسات هیات‌مدیره شرکت، برای همه اعضای هیات‌مدیره از جمله رئیس هیات‌مدیره ، یک تکلیف قانونی است.
برای هر یک از جلسات هیات‌مدیره باید صورتجلسه‌ای تنظیم و به امضاء اکثریت مدیران حاضر در جلسه هیات‌مدیره برسد. وظیفه اداره جلسات هیات‌مدیره و تنظیم صورتجلسه هیات‌مدیره و دریافت امضاء مدیران حاضر در جلسات و مسئولیت صحت شکلی و محتوائی صورتجلسات تهیه شده و امضاهای صورت گرفته با رئیس هیات‌مدیره است.
انتخاب و عزل مدیرعامل شرکت، تعیین حدود اختیارات و مدت تصدی و تعیین مزد و حق الزحمه از وظایف و مسئولیت‌های همه اعضای هیات‌مدیره شرکت می باشد.
هیات‌مدیره باید حداقل هر شش ماه یک بار خلاصه صورت دارایی و قروض شرکت را تنظیم و به بازرس شرکت تسلیم نماید .
هیات‌مدیره باید بعد از انقضای سال مالی شرکت، مجمع عمومی سالیانه شرکت را برای تصویب ترازنامه و حساب سود و زیان دعوت کند.
هیات‌مدیره مکلف است هر سال یک بیستم از سود خالص شرکت را به عنوان اندوخته قانونی موضوع نماید. مادامی که اندوخته قانونی شرکت به یک دهم سرمایه شرکت نرسیده باشد، این تخصیص الزامی است و بعد از رسیدن به این حد اختیاری خواهد بود.
از دیگر وظایف مهم هیات‌مدیره ، دعوت فوری مجمع عمومی فوق العاده در صورت ورود زیان حداقل معادل نصف سرمایه شرکت است. طبق ماده 141 اصلاحیه قانون تجارت مجمع عمومی مزبور در مورد انحلال یا کاهش سرمایه شرکت تصمیم خواهد گرفت. ماده مزبور به عنوان
ضمانت اجرایی انجام این تکلیف توسط هیات‌مدیره، به هر ذی نفعی حق داده است که در صورت عدم انجام این تکلیف توسط هیات‌مدیره ، راساً تقاضای انحلال شرکت را از دادگاه به عمل آورد.
مطالبه بخش پرداخت نشده از مبلغ اسمی سهام شرکت در مهلت مقرر در قانون تجارت از دیگر وظایف هیات‌مدیره است. لذا چنانچه هیات‌مدیره این وظیفه را انجام ندهد و دو ماه قبل از پایان مهلت مزبور مجمع عمومی فوق‌العاده شرکت را برای تقلیل سرمایه شرکت دعوت نکند، به مجازات حبس دو ماه تا شش ماه یا به جزای نقدی از سی هزار ریال تا سیصد هزار ریال یا به هر دو محکوم خواهند شد.
نقش بازرسان در اداره سالم شرکت بسیار حیاتی است. به همین منظور قانون تجارت ضمانت اجراهای قوی برای حضور و نظارت بازرسان پیش بینی کرده است. در همین راستا، هیات‌مدیره شرکت نقش موثری برای این حضور و نظارت موثر بازرسان به عهده دارد. به همین منظور و براساس ماده 259 لایحه اصلاحیه قانون تجارت مجازات حبس دو ماه تا شش ماه یا جزای نقدی بیست هزار ریال تا دویست هزار ریال یا هر دو مجازات را برای اعضای هیات‌مدیره ای که عامداَ مجمع عمومی صاحبان سهام را برای انتخاب بازرسان شرکت دعوت نکند و یا بازرسان شرکت را به مجامع عمومی صاحبان سهام دعوت نکنند، پیش بینی کرده است.
اعضای هیات‌مدیره شرکت و از جمله رئیس هیات‌مدیره ، در مواردی که بنا به دلایل قابل قبول، انجام معامله شرکت با یکی از اعضای هیات‌مدیره را تجویز نموده باشد باید مراتب را به بارزس قانونی شرکت، گزارش نماید و علاوه بر آن مکلف هستند نسبت به گزارش موضوع به نخستین مجمع عمومی عادی صاحبان سهام، اقدام نمایند. اگر از انجام چنین معامله ای به شرکت، زیان وارد آمده باشد اعضایی از هیات‌مدیره که با انجام آن معامله موافق بوده اند متضامناً مسئول جبران خسارت وارده به شرکت هستند.
هیچ یک از اعضای هیات‌مدیره ، حق ندارند به معاملات و فعالیت‌هایی بپردازند که متضمن رقابت با عملیات شرکت باشد و اگر به این مسئولیت بی‌توجهی نمایند و موجب ضرر شرکت شوند مسئول جبران زیان وارده اعم از خسارت وارد شده یا منفعت از دست رفته خواهند بود.
مسئولیت اداره امور شرکت از زمان انقضای مدت مسئولیت تا انتخاب اعضای جدید هیات‌مدیره با همه اعضای هیات‌مدیره است.
همه اعضای هیات‌مدیره و از جمله رئیس هیات‌مدیره، در برابر حق دسترسی سهامداران به اسناد و گزارش‌های مالی و حق اطلاع سهامداران از اطلاعات مربوطه به حساب‌ها و عملیات مدیران شرکت، مسئول هستند.
هیات‌مدیره شرکت و از جمله رئیس هیات‌مدیره، نسبت به تخلف از مقررات قانونی کشور یا تخلف از اساسنامه شرکت یا تخلف از مصوبات مجامع عمومی شرکت یا تخلف از مصوبات هیات‌مدیره شرکت که باعث ورود خسارت و زیان به شرکت و ذینفعان شرکت و اشخاص ثالث شده باشد مسئولیت دارند.
اعضای هیات‌مدیره شرکت و از جمله رئیس هیات‌مدیره شرکت در قبال اقدامات و تصمیماتی که باعث ورشکستگی شرکت و نابودی سرمایه و دارائی شرکت گردیده باشد در برابر هر ذینفعی، مسئول خواهند بود.
برخی از تخلفات مدیران شرکت (اعضاء هیات‌مدیره )
الف) تخلف مدیران از قانون
صدور ورقه سهام قبل از ثبت شرکت (ماده 2۸)
عدم تشکیل جلسات هیئت‌مدیره طبق اساسنامه (مواد 119 – 120 – 121).
اخذ وام و اعتبار و انجام معاملات نظیر معاملات شرکت (مواد 132-136).
تخلف از طرز اداره شرکت (مواد 133 – 13۸).
عدم تعیین مدیرعامل (مواد 124-126)
اندوخته نکردن یک سهم از سود خالص شرکت (ماده 140)
عدم دعوت از مجامع عمومی (مواد 13۸-141).
عدم ارائه گزارش به بازرسان (ماده 137)
ب) تخلف از اساسنامه
در تدوین اساسنامه باید حدود مقرر در قانون تجارت رعایت شود. برخی موارد که طبق ل.ا.ق.ت باید جزئیات آن در اساسنامه ذکر شود و در فرآیند اداره رعایت شود، بهشرح زیر است:
نحوه، صدور مجوز انتشار اوراق قرضه (ماده 56)
مدت مأموریت مدیران و انتصاب اعضاء جدید (مواد 109-112).
حد نصاب رسمیت اعضاء هیئت‌مدیره (ماده 121).
تعداد حداقل سهام مدیران و وثیقه قرار دادن آن نزد شرکت (مواد 114-115).
مقررات پرداخت پاداش به اعضاء هیئت‌مدیره (ماده 134)
نحوه دعوت از مجمع عمومی صاحبان سهام (ماده 13۸)
عدم مطالبه به موقع قسمت پرداخت نشده مبلغ اسمی سهام شرکت یا عدم دعوت مجمع عمومی فوق العاده برای تقلیل سرمایه شرکت تا میزان مبلغ پرداخت شده (بند یک ماده 246)
تنظیم نکردن صورت حاضران در مجمع عمومی مطابق ماده 99 لایحه مذکور (ماده 255)
دعوت نکردن مجمع عمومی صاحبان سهام، عامداً، در هر موقع که انتخاب بازرسان شرکت باید انجام پذیرد، یا دعوت نکردن بازرسان شرکت به مجامع عمومی صاحبان سهام (ماده 259)
اخلال عمدی در انجام وظایف بازرسان شرکت (ماده 260)
صدور و انتشار سهام یا قطعات سهام جدید قبل از به ثبت رسیدن افزایش سرمایه، یا در صورتی که ثبت افزایش سرمایه مزورانه یا بدون رعایت تشریفات لازم انجام شده باشد (ماده 261)
سلب حق تقدم صاحبان سهام نسبت به پذیره‌نویسی و خرید سهام جدید، به استثنای مواردی که در لایحه قانونی 1347 پیش‌بینی شده است (بند 1 ماده 262)
رعایت نکردن حقوق دارندگان اوراق قرضه قابل تعویض با سهام شرکت و انتشار اوراق قرضه جدید قابل تعویض یا قابل تبدیل به سهام (بند2 ماده 262)
دادن اطلاعات نادرست عالماً به مجمع عمومی برای سلب حق تقدم از صاحبان سهام نسبت به پذیره نویسی سهام جدید (ماده 263)
رعایت نکردن مقررات مندرج در ماده 262 در مورد کاهش سرمایه شرکت
حق الزحمه هیات‌مدیره
در شرکت‌های سهامی دو نوع عضویت در هیات‌مدیره وجود دارد: عضو موظف و عضو غیرموظف.
الف) عضو موظف، فردی است که ضمن عضویت در هیات‌مدیره ، در همان شرکت یک سمت رسمی را به طور تمام وقت در تصدی داشته باشد. از جمله ‌می‌توان مدیر عامل، مدیر مالی، مدیر امور حقوقی و قراردادها و غیره را نام برد.
غالباَ در مورد این افراد از عناوینی همچون (مدیر عامل و عضو هیات‌مدیره )، (مدیر مالی و عضو هیات‌مدیره) و غیره در مکاتبات رسمی استفاده ‌می‌شود.
این گونه افراد در واقع مستخدم شرکت بوده و طبق قرارداد همکاری تمام وقت حقوق و مزایا دریافت می دارند.
ب) عضو غیر موظف، اعضایی که فقط در هیات‌مدیره شرکت حضور داشته و صرفاً در جلسات آن شرکت می کنند، عضو غیرموظف نامیده می شوند .در مورد این افراد طبق ماده 134 اصلاحیه قانون تجارت، صرفاَ باید متناسب با میزان جلساتی از هیات‌مدیره که در آن شرکت می کنند، حق الزحمه پرداخت شود. این مبلغ را مجمع عمومی به طور ثابت برای کلیه اعضاء غیرموظف بطور یکسان تعیین و چک پرداخت خواهد کرد.
در ماده 134 اصلاحیه قانون تجارت تاکید گردیده: اعضاء غیرموظف هیات‌مدیره حق ندارند به جز آنچه در این ماده پیش بینی شده است در قبال سمت مدیریت خود به طور مستمر و یا غیر مستمر بابت حقوق یا پاداش یا حق الزحمه وجهی از شرکت دریافت کنند.
پاداش هیات‌مدیره
با توجه به مسئولیت‌هایی که اعضاء هیات‌مدیره به عهده دارند و به منظور ایجاد انگیزه در توسعه فعالیت‌های سودده شرکت‌، به غیر از حق‌الزحمه‌هایی که برای اعضای موظف و غیرموظف پیش‌بینی کرده، پاداش سالیانه‌ای نیز برای آنها در نظر گرفته ‌می‌شود. براساس ماده 134 اصلاحیه قانون تجارت و در صورتی که در اساسنامه پیش‌بینی شده باشد مجمع عمومی ‌می‌تواند تصویب کند که نسبت معینی از سود خالص سالانه شرکت به عنوان پاداش به اعضاء هیات‌مدیره تخصیص داده شود. اعطای پاداش به اعضاء هیات‌مدیره ‌می‌تواند از طرق زیر صورت پذیرد:
پرداخت پاداش به هیات‌مدیره باید در اساسنامه شرکت پیش بینی شده باشد.
به فرض پیش بینی در اساسنامه، پرداخت آن اختیاری است و مجمع ‌می‌تواند این مبلغ را پرداخت کند و الزامی ندارد.
پاداش هیات‌مدیره به کلیه اعضاء اعم از موظف یا غیرموظف تعلق می گیرد.
قانون تجارت میزان پاداش‌های هیات‌مدیره را به تشخیص مجمع عمومی قرار داده است ولی سقفی برای این گونه پاداش در نظر نگرفته است. براساس ماده 241 اصلاحیه قانون تجارت سقف اعطای پاداش به اعضاء هیات‌مدیره در شرکت‌های سهامی خاص عبارت است از 10 درصد از سود خالص همان سال مالی.

فایل : 8 صفحه

فرمت : Word